Split (1)

train · 120k rows

title stringlengths 1 100	text stringlengths 14 646k
ပရီးမီးယားလိဂ်	ဤဆောင်းပါးသည် အင်္ဂလိပ်အသင်း ဘောလုံးလိဂ်အကြောင်းဖြစ်သည်။ အခြားအသုံးပြုမှုများအတွက်၊ Premier League (အငြင်းပွားမှု) ကို ကြည့်ပါ ။ ပုံ - google translate ပရီးမီးယားလိဂ် သည် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလိဂ်များ၏ အမြင့်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်သည် ။ကလပ်အသင်း 20 မှ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ပြီး ၎င်းသည် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလိဂ် (EFL) နှင့် တန်းတက်တန်းဆင်း လုပ်ဆောင်သည် ။ တစ်ရာသီသည် ဩဂုတ်လမှ မေလအထိ ကြာမြင့်လေ့ရှိပြီး အသင်းတစ်သင်းစီသည် 38 ပွဲကစားသည်။ တစ်သင်းနှင့်တစ်သင်း နှစ်ကြိမ်စီ၊ အိမ်ကွင်းတစ်ပွဲနှင့် အဝေးကွင်းပွဲစဉ်ကစားရသည်။ ပွဲများစုသည် စနေ၊ တနင်္ဂနွေညနေပိုင်းတွင် ကစားကြပြီး၊ တစ်ခါတစ်ရံ ကြားရက်(တနင်္လာမှ ‌သောကြာ) ညနေပိုင်းများတွင် ကစားသည်။ ပထမတန်းလိဂ် (၁၈၈၈ ခုနှစ်မှ ၁၉၉၂ ခုနှစ်အထိ) ကလပ်အသင်းများ၏ အဆုံးအဖြတ်ဖြင့် အင်္ဂလန်ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ်(EFL) မှ ခွဲထွက်ရန် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀ ရက် ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် အက်ဖ်အေ ပရီးမီးယားလိဂ် ပြိုင်ပွဲကို စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည် ။ သို့သော်လည်း အသင်းများသည် EFL ချန်ပီယံရှစ်နှင့်တန်းဆင်းတန်းတက် လုပ်နိုင်သေးသည် ။ ပရီးမီးယားလိဂ်သည် အမှုဆောင်အရာရှိချုပ် မှ စီမံခန့်ခွဲသော ကော်ပိုရေးရှင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး အဖွဲ့ဝင်အသင်းများသည် အစုရှယ်ယာရှင်များအဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ပရီးမီးယားလိဂ်သည် ပေါင် သန်း၅ထောင် (၅ ဘီလီယံ) တန်ကြေးရှီသော ရုပ်မြင်သံကြားလုပ်ပိုင်ခွင့်သဘောတူညီချက်ကို ရယူထားပြီး Sky နှင့် BT Group တို့က ပြည်တွင်းတွင် ဂိမ်းပေါင်း 128 နှင့် 32 ဂိမ်းများကို ထုတ်လွှင့်ခွင့်ရရှိထားသည်။ ဤသဘောတူညီချက်သည် ၂၀၂၅ မှ ၂၀၂၉ ခုနှစ်အထိ လေးရာသီအတွက် ပေါင် သန်း ၆၇၀၀ (၆.၇ ဘီလီယံ) အထိ အကျိုးအမြတ် တိုးလာမည်ဖြစ်သည်။ (ပရီးမီးယားလိဂ်) အဖွဲ့ချုပ်သည် 2022 မှ 2025 ခုနှစ်အထိ နိုင်ငံရပ်ခြား ရုပ်သံထုတ်လွင့်ခွင့်အတွက် ဒေါ်လာ သန်း ၇၂၀၀(၇.၂ ဘီလီယံ) ရရှိရန် ခန့်မှန်းထားသည်။ ကလပ်အသင်းများသည် ၂၀၁၆-၁၇ တွင် ပေါင် သန်း ၂၄၀၀ (၂.၄ ဘီလီယံ) ရရှိသော ဗဟိုပေးချေမှုဝင်ငွေကို ခွဲဝေပေးခဲ့ပြီး EFL ကလပ်များသို့ နောက်ထပ် ပေါင် ၃၄၃ သန်းကို စည်းလုံးညီညွတ်စွာ ပေးချေခဲ့သည်။ ပရီးမီးယားလိဂ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူကြည့်အများဆုံး အားကစားလိဂ်ဖြစ်ပြီး ရပ်ကွက်ပေါင်း ၂၁၂ တွင် အိမ်ခြေ ၆၄၃ သန်းအထိ ထုတ်လွှင့်ခဲ့ပြီး အလားအလာရှိသော ရုပ်သံ ပရိသတ် သန်း ၄၇၀၀ (၄.၇ ဘီလီယံ) အထိရှိသည်။ ၂၀၁၈-၁၉ ရာသီ အတွက် ပရီးမီးယားလိဂ်ပွဲများကို ပျမ်းမျှ ကြည်ရှုသူ(ကွင်းတွင်း) ရောက်သူ ၃၈,၁၈၁ဦး၊ ဂျာမန် ဘွန်ဒက်လီဂါ ၏ 43,500, [ 12 ] ဒုတိယအများဆုံး ဖြစ်ပြီး ပွဲစဉ်အားလုံးတွင် စုစည်းတက်ရောက်မှုသည် မည်သည့်အသင်းဘောလုံးအသင်းမဆို အများဆုံးဖြစ်သည်။ လိဂ်တွင် ၁၄,၅၀၈,၉၈၁ ၊ [ 14 ] 2023 ခုနှစ်စာရင်းအရ ပရီးမီးယားလိဂ်သည် စပိန် လာလီဂါ ထက် လွန်ခဲ့သည့်ငါးရာသီအတွင်း ဥရောပပြိုင်ပွဲများတွင် စွမ်းဆောင်မှုများအပေါ်အခြေခံ၍ UEFA Coefficient အဆင့် တွင် ပထမအဆင့်ဖြစ်သည် ။ [ 15 ] အင်္ဂလန်ထိပ်သီးလိဂ်သည် ဥရောပဖလား/ချန်ပီယံလိဂ် ဖလားများ ဒုတိယမြောက်အများဆုံးအရေအတွက်ကို ဖန်တီး ပေးထားပြီး စုစုပေါင်းဥရောပချန်ပီယံ ဆယ့်ငါးကြိမ်ရရှိထားသည့် အင်္ဂလိပ်ကလပ် ခြောက်သင်း ဖြင့် စံချိန်တင်ထားသည် ။ [ 16 ] ၁၉၉၂ ခုနှစ်မှစတင်၍ ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် ကလပ်အသင်းငါးဆယ့်တစ်သင်း ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ကြသည်- အင်္ဂလန်မှ ၄၉ ဦး ၊ ဝေလမှ ၂ သင်း ။ ချန်ပီယံဆု (၇) ကြိမ်မှာ မန်ယူ (၁၃)၊ မန်စီးတီး (၈)၊ ချဲလ်ဆီး (၅)၊ အာဆင်နယ် (၃)၊ ဘလက်ဘန်းရိုဗာ (၁)၊ လက်စတာစီးတီး (၁)၊ လီဗာပူးလ် (၁)။ [ 17 ] မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သည် အမှတ်ပေးဖလား 13 ကြိမ်ဖြင့် အများဆုံးရရှိခဲ့ပြီး မန်စီးတီးသည် လေးကြိမ်ဆက်တိုက် ချန်ပီယံဆုအများဆုံးရရှိခဲ့သည့် ထူးခြားချက်ကို ကိုင်စွဲထားသည်။ လက်ရှိအချိန်အထိ ရာသီတိုင်းတွင် ကလပ်ခြောက်သင်းသာ ကစားထားပါသည်- အာဆင်နယ်၊ ချဲလ်ဆီး၊ အဲဗာတန် ၊ လီဗာပူး၊ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်နှင့် တော့တင်ဟမ်ဟော့စပါး ။ [ 18 ] သမိုင်း ပရီးမီးယားလိဂ်ရာသီများစာရင်း ကိုလည်းကြည့်ပါ ဇစ်မြစ် [ ပြင်ဆင်ရန် ] 1970 ခုနှစ်များနှင့် 1980 ခုနှစ်များအစောပိုင်းတွင် ဥရောပအောင်မြင်မှုများရှိသော်လည်း ၁၉၈၀ နှောင်းပိုင်းတွင် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကအတွက် နိမ့်ကျသောအချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ အား ကစားကွင်းများ ယိုယွင်းပျက်စီးလာကာ အားပေးသူများသည် ညံ့ဖျင်းသော အဆောက်အအုံများကို ကြံ့ကြံ့ခံပြီး ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများ ပြင်းထန်လာကာ ၁၉၈၅ ခုနှစ်တွင် လီဗာပူးအသင်းပရိသတ်များနှင့် ဂျူဗင်တပ်စ် ပရိသတ်များကြားတွင် ဟေဆယ်ကွင်းဘေးဒဏ် ကြောင့် အင်္ဂလိပ်ကလပ်များကို ဥရောပပြိုင်ပွဲများမှ ငါးနှစ် ပိတ်ပင်ခံခဲ့ရသည်။ ဘောလုံးပြိုင်ပွဲ 1888 ခုနှစ်ကတည်းက အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောက၏ ထိပ်တန်းအဆင့်ဖြစ်သော League First Division သည် အီတလီ၏ စီးရီးအေ နှင့် စပိန် လာလီဂါ ကဲ့သို့ လိဂ်များနောက်တွင်ရှိခဲ့ပြီး ဝင်ငွေများရရှိကာ ထိပ်တန်းအင်္ဂလိပ်ကစားသမားများစွာ နိုင်ငံခြားသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ နှောင်းပိုင်းတွင် ကျဆင်းလာသော လမ်းကြောင်းသည် နောက်ပြန်ဆုတ်သွားခဲ့သည်။ 1990 ဖီဖာကမ္ဘာ့ဖလား တွင် အင်္ဂလန်သည် ဆီမီးဖိုင်နယ်သို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ဥရောပဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် UEFA သည် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဥရောပပြိုင်ပွဲများတွင် ပါဝင်ကစားခွင့် ငါးနှစ်ပိတ်ပင်မှုကို ရုပ်သိမ်းခဲ့ပြီး မန်ယူအသင်းသည် ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် Cup Winners' Cup ကို ရုပ်သိမ်းခဲ့သည် ။ Hillsborough ဘေးဥပဒ် ပြီးနောက်တွင် ထိုင်ခုံအားလုံးပါဝင်သည့် အား ကစားကွင်းများ ဖန်တီးရန် ဈေးကြီးသောအဆင့်မြှင့်တင်မှုများအဆိုပြုထားသည့် အားကစားကွင်းဘေးကင်းရေးစံနှုန်းများနှင့်ပတ်သက်သည့် Taylor Report ၊ လီဗာပူးလ်ပရိသတ်များနှင့် Hillsborough အားကစားကွင်း၊ Sheffield၊ Yorkshire ရှိ 15 ဧပြီလ 1989 တွင် Nottingham Forest ပရိသတ်များနှင့် Nottingham Forest ပရိသတ်များအကြား 1989 ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ 1990 တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ 1980 ခုနှစ်များအတွင်း၊ အင်္ဂလိပ်ကလပ်များသည် ဝင်ငွေအများဆုံးရရှိရန် ကလပ်စီမံခန့်ခွဲမှုတွင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာမူများကို ကျင့်သုံးကာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအဖြစ် ပြောင်းလဲလာကြသည်။ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းမှ Martin Edwards ၊ Tottenham Hotspur မှ Irving Scholar နှင့် Arsenal မှ David Dein တို့သည် ဤပြောင်းလဲမှုတွင် ခေါင်းဆောင်များထဲတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ စီးပွားရေးအရ အရေးပါသောအချက်မှာ ထိပ်တန်းကလပ်များသည် ၎င်းတို့၏ ပါဝါနှင့် ဝင်ငွေကို တိုးမြှင့်ရန် ကြိုးပမ်းစေခဲ့သည်- Division 1 ရှိ ကလပ်များသည် ဘောလုံးလိဂ်မှ ခွဲထွက်ရန် ခြိမ်းခြောက်ခဲ့ပြီး၊ ထိုသို့လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏ မဲပေးနိုင်ခွင့်ကို တိုးမြှင့်နိုင်ခဲ့ပြီး ပိုမိုနှစ်သက်ဖွယ်ကောင်းလာခဲ့သည်။ 1986 ခုနှစ်တွင် ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် စပွန်ဆာဝင်ငွေအားလုံး၏ 50% ဝေစုကို ရယူခဲ့သည်။ ရုပ်သံကုမ္ပဏီများသည် ၎င်းတို့၏ ဘောလုံးပွဲများ လွှမ်းခြုံမှုအတွက် ပိုမိုပေးဆောင်သင့်ကြောင်း တောင်းဆိုခဲ့ကြပြီး နှင့် ရုပ်မြင်သံကြားမှ ဝင်ငွေများသည် အရေးပါလာခဲ့သည်။ Football League သည် ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် ၂ နှစ်စာချုပ်အတွက် ပေါင် ၆.၃ သန်း ရရှိခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် ITV နှင့် သဘောတူညီခဲ့ရာတွင် ဈေးနှုန်းသည် လေးနှစ်အတွင်း ပေါင် ၄၄ သန်းအထိ မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး ထိပ်တန်းကလပ်များသည် ငွေကြေး၏ ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ရယူခဲ့သည်။ ရုပ်မြင်သံကြား သဘောတူညီချက်များ ညှိနှိုင်းမှုတွင် ပါဝင်ခဲ့သည့် Scholar ၏ အဆိုအရ First Division ကလပ်များသည် ၁၉၈၆ ခုနှစ်မတိုင်မီ ရုပ်မြင်သံကြားလုပ်ပိုင်ခွင့်မှ တစ်နှစ်လျှင် ပေါင် ၂၅၀၀၀ ဝန်းကျင်သာ ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၈၆ ခုနှစ် ညှိနှိုင်းမှုတွင် ပေါင် ၅၀၀၀၀ ဝန်းကျင်အထိ တိုးမြင့်လာခဲ့သည်။ 1988 ခုနှစ်တွင် ပေါင် 600,000 သို့ 1988 ခုနှစ် ညှိနှိုင်းမှုကို "စူပါလိဂ်" တည်ထောင်ရန် ကလပ်ဆယ်သင်း၏ အောက်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း ထိပ်သီးကလပ်များသည် စာချုပ်၏ ခြင်္သေ့၏ဝေစုကို ရယူခြင်းဖြင့် နောက်ဆုံးတွင် ဆက်နေရန် ဆွဲဆောင်ခဲ့သည် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများသည် ပိုကြီးသောကလပ်များကို လုံလောက်သောမဲများရရှိရန်အတွက် သေးငယ်သော "စူပါလိဂ်" အစား ပထမပိုင်းတစ်ခုလုံးကို ၎င်းတို့နှင့်အတူ ယူရန်လိုအပ်ကြောင်းကိုလည်း ညှိနှိုင်းမှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ 1990 ခုနှစ်များအစတွင်၊ ကလပ်အသင်းကြီးများသည် အထူးသဖြင့် ယခုအခါ Taylor Report အဆိုပြုထားသည့်အတိုင်း အားကစားကွင်းအဆင့်မြှင့်တင်မှုကုန်ကျစရိတ်ကို ရန်ပုံငွေရှာရမည်ဟု ယူဆခဲ့ကြပြန်သည်။ 1990 ခုနှစ်တွင် London Weekend Television (LWT) ၏ မန်နေဂျင်းဒါရိုက်တာ Greg Dyke သည် အင်္ဂလန်ရှိ "ကြီးလေးသော ဘောလုံးအသင်းငါးခု" ( မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် ၊ လီဗာပူး ၊ တော့တင်ဟမ်ဟော့စပါး ၊ အဲဗာတန် နှင့် အာဆင်နယ် ) တို့၏ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည် ။ အစည်းအဝေးသည် ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် မှ ခွဲထွက်ရန် လမ်းခင်းရန်ဖြစ်သည် ။ Dyke သည် နိုင်ငံတွင်းရှိ ကြီးမားသော ကလပ်များကို နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ရုပ်မြင်သံကြားတွင် ပြသပြီး ရုပ်မြင်သံကြားလုပ်ပိုင်ခွင့်ငွေ အစုရှယ်ယာ အများအပြားကို စိတ်ဝင်စားမှုရှိမရှိ တည်ထောင်လိုပါက LWT အတွက် ပိုမိုအကျိုးဖြစ်ထွန်းမည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။ ကလပ်ငါးခုတို့သည် အကြံပြုချက်ကို သဘောတူပြီး ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ဘောလုံးအသင်း၏ ကျောထောက်နောက်ခံမရှိဘဲ လိဂ်သည် ယုံကြည်စိတ်ချရမည်မဟုတ် သကဲ့သို့ အာဆင်နယ်အသင်းမှ ဒေးဗစ်ဒင်းသည် FA ၏ အကြံဉာဏ်ကို လက်ခံခြင်းရှိ၊မရှိကို သိရှိရန် ဆွေးနွေးခဲ့သည်။ FA သည် ထိုအချိန်က ဘောလုံးလိဂ်နှင့် ချစ်ကြည်ရင်းနှီးသော ဆက်ဆံရေးမျိုး မရှိခဲ့ဘဲ ၎င်းသည် ဘောလုံးလိဂ် ၏ အနေအထားကို အားနည်းသွားစေမည့် နည်းလမ်းတစ်ခုဟု ယူဆခဲ့သည်။ FA သည် ၁၉၉၁ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် FA မှ ခွဲထွက်လိဂ်ပြိုင်ပွဲကို ကြီးကြပ်မည့် FA မှ အဆုံးစွန်သော အခွင့်အာဏာဖြင့် ပရီးမီးယားလိဂ်၏ အစီအစဉ်ကို ပံ့ပိုးပေးသည့် ဘောလုံးအနာဂတ်အတွက် ပုံစံထုတ်သည့် အစီရင်ခံစာကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည် ။ Category:ဘောလုံး Category:ဘောလုံး လိဂ်များ
ချစ်ဦးညို	ဆရာ ချစ်ဦးညိုကို အဖ သဘင်ပညာသည်ကြီး ဦးရွှေဒေါင်းညို၊ အမိ ဒေါ်စိန်ရင် တို့မှ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃ဝ ရက်နေ့တွင် မန္တလေးမြို့၌ မွေးဖွား ခဲ့သည်။ အမည်ရင်း ကျော်စွာ ဖြစ်ပြီး၊ မွေးချင်း (၇) ယောက် အနက် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးမြို့ နန်းတော်ရှေ့၊ မတ္တရာတိုက် မူလတန်းကျောင်းတွင် ပညာ ဆည်းပူးခဲ့ပြီး ၁၉၅၆တွင် မန္တလေးမြို့ ဝက်စလီကျောင်းနှင့် ဘီဘီအိုအေကျောင်းများ၌ အလယ်တန်း တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးမြို့ မန္တလေးအထက(၁)မှ ဆယ်တန်း အောင်မြင် သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးတက္ကသိုလ်၌ ဥပစာ ဝိဇ္ဇာ (က) တန်း တက်ရောက်သည်။ ၁၉၆၃-၆၈တွင် ရန်ကုန် ဝိဇ္ဇာနှင့်သိပ္ပံတက္ကသိုလ်၌ ဒဿနိကဗေဒ အဓိကဖြင့် တက်ရောက်ပြီး ၁၉၆၈တွင် ဂုဏ်ထူးသုံးဘာသာဖြင့် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ရခဲ့သည်။ မဟာဝိဇ္ဇာ ဆက်လက်တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၇ဝမှစ၍ လုပ်သားများကောလိပ်၊ စစ်တွေကောလိပ်၊ ဗဟိုသမဝါယမသင်တန်းကျောင်းတို့တွင် နည်းပြဆရာအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့ကာ ၁၉၇၅တွင် အမှုထမ်းဘဝကို စွန့်လွှတ်ပြီးနောက် ဇာတ်အဖွဲ့ ဇာတ်ညွှန်းနှင့် ဒါရိုက်တာ၊ ကျူရှင်ဆရာ အဖြစ် ကျင်လည်ခဲ့သည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် မိုးဝေစာပေ မဂ္ဂဇင်း အောက်တိုဘာလထုတ်တွင် ပထမဆုံး ပုံနှိပ်စာမူ ဖြစ်သော ရန်ကုန်မြို့ အလယ် ဝတ္ထုတိုဖြင့် စာပေနယ်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ မိုးဝေစာပေမဂ္ဂဇင်းနှင့် ရှုမဝရုပ်စုံမဂ္ဂဇင်းများတွင် ဝတ္ထု၊ ဆောင်းပါး၊ ဘာသာပြန်များ ရေးသားခဲ့သည်။ ပထမဆုံး လုံးချင်းဝတ္ထုမှာ လင်္ကာဒီပချစ်သူ (၁၉၇၇) ဖြစ်ပြီး သူ၏ အထင်ရှားဆုံးဝတ္ထုလည်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ အခြားထင်ရှားသော ဝတ္ထုများမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။ ချစ်သောပါဒဧကရီ (၁၉၇၉) နှင်းကေသရာချစ်တဲ့သူရဲကောင်း (၁၉၇၉) သုဝဏ္ဏဘုမ္မိဝေဒနာ (၁၉၈ဝ) ခုနှစ်အိမ်တန်းက မဂျမ်းဘုံ (၁၉၈၁) တိမ်တိမ်တွေဖုံးပါလို့ အုန်းခြိမ့်ခြိမ့်ညံ(၁၉၈၁) ရွှေတိုက်စိုး (၁၉၈၆) ရတနာဂီရိအကျဉ်းသား (၁၉၈၉) မဏိစန္ဒာဥဒါန်း (၁၉၉၁) ဘဒ္ဒါ (၁၉၉၃) ရာဇကုမာရ (၁၉၉၃) ရှင်စောပု (၁၉၉၆) လောကဓံနှင့် လမ်းလျှောက်အတူထွက်ခြင်း (၁၉၉၉) သမိုင်းမတွင်ပေမယ့် သမိုင်းဝင်နေမယ့်စကားများ(၁၉၉၉) ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး လုံးချင်း ဝတ္ထု လင်္ကာဒီပချစ်သူကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှစ၍ ရန်ကုန်ယဉ်ကျေးမှုတက္ကသိုလ် ဇာတ်သဘင်ပညာဌာန အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ချစ်ဦးညိုသည် စာပေရေးသားရင်း သဘင်မဂ္ဂဇင်း စာတည်းချုပ်(၁၉၈၃-၁၉၈၈)နှင့် ရွှေပြည်တန်ဂျာနယ် စာတည်းချုပ်(၁၉၉၉-၂ဝဝဝ) အဖြစ်လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၇တွင် တက္ကသိုလ်ဘုန်းနိုင်၏ 'သူ့ကျွန်မခံပြီ' ဝတ္ထုကို ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးရာ၌ ဇာတ်ညွှန်းနှင့် အနုပညာဒါရိုက်တာအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ဆရာချစ်ဦးညိုသည် စန္ဒာဦးယဉ်ကျေးမှုကဇာတ်အဖွဲ့ကိုဦးဆောင်ခဲ့ပြီး ဆရာပါရဂူရဲ့ အမ္ဗပါလီ၊ စိတ္တရလေခါဇာတ်များကို ဇာတ်ညွှန်းရေး ဒါရိုက်တာလုပ်ကာ ကိုယ်တိုင်ပါဝင် သရုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဆို၊က၊ရေး၊တီးပြိုင်ပွဲ၊ ဇာတ်သဘင်ပြိုင်ပွဲတွင် အကဲဖြတ်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်အဖြစ် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၈-၂ဝဝ၂ နှစ်များအတွင်းတွင် စင်ကာပူ၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ ထိုင်း၊ မလေးရှားနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံများသို့ စာပေနှင့်ယဉ်ကျေးမှု အနုပညာဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများအတွက် သွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဧပြီလ၊ မေလ များတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ မြန်မာ ရာမာယဏ ဇာတ်အဖွဲ့ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် သွားရောက် ခဲ့သည်။ တစ်ဖန် ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် မေလတွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် ပီကင်းပွဲတော်သို့ မြန်မာယဉ်ကျေးမှု ကဇာတ်အဖွဲ့ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် အဖြစ် သွားရောက် ခဲ့သည်။ ထိုနှစ် နိုဝင်ဘာတွင် ယိုးဒယားနိုင်ငံ မဟာချူလာလောင်ကွန်တက္ကသိုလ်၏ ဖိတ်ကြားချက်အရ ဘန်ကောက်မြို့ ယင်းတက္ကသိုလ် စာပေ အနုပညာ ဌာနတွင် မြန်မာ ရာမာယဏ စာတမ်း တင်သွင်းခဲ့သည်။ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် အမေရိကန်ကန်ပြည်ထောင်စု မြောက်အီလီနွိုက် တက္ကသိုလ်၌ ကျင်းပသည့် နိုင်ငံတကာ ရာမာယဏ ကွန်ဖရင့်သို့ တက်ရောက်ပြီး မြန်မာ ရာမာယဏ စာတမ်း (the role of yamaryana in myanmar society) တင်သွင်း ဖတ်ကြား ခဲ့သည်။ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် အမေရိကန်ကန်ပြည်ထောင်စု အိုဟိုင်းဝါတက္ကသိုလ်က ကျင်းပသော International Writing Program ကိုတက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုတွင် ဆရာသည် ဓမ္မဒူတဆရာတော်ဦးဆေကိန္ဒ၏ မိန့်ကြားချက်အရ ၁၉၈၇ ခု ဩဂုတ်လထွက် သဘင်မဂ္ဂဇင်းတွင်ပါသော ရွာစားကြီးစိန်တင်ဟန်၏ ကိုယ်တွေ့ဆောင်းပါးကို ဘိတ်သိတ်ပြိုင်အမည်ဖြင့် ရုပ်ရှင် ရိုက်ကူးရာတွင် Screen Play ကို ရေးသားပေးခဲ့ရုံသာမက စာရေးဆရာ လယ်တွင်းသားစောချစ်၊ ကိုခင်ဇော်၊ ဘိတ်သိတ်ဆရာ တက်လူတို့နဲ့အတူ ဧည့်သည်သရုပ်ဆောင်အဖြစ်ပါဝင်ခဲ့သည်။ အင်မတန် လူကြိုက်များပြီး ယခုထက်တိုင် နာမည်ကြီးသေးသော ရုပ်ရှင် တစ်ကားလည်းဖြစ်သည် ယခုတိုင် စာပေရေးသားခြင်း၊ ဇာတ်ညွှန်းရေးသားခြင်း လုပ်ငန်းများအပြင် မြန်မာနိုင်ငံရုပ်ရှင်အစည်းအရုံးမှာ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အမျိုးသားယဉ်ကျေးမှုနှင့်အနုပညာတက္ကသိုလ်(ရန်ကုန်)တွင် ပညာရေးအဖွဲ့ဝင်၊ ပြင်ပစာစစ်မှူးနှင့် ဇာတ်သဘင်ပညာဌာန အကြံပေးအဖြစ်လည်း တာဝန်ထမ်းခဲ့ဖူးပါသည်။ စာရေးသက် (၄၂)နှစ် အတွင်း ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုနောက်ခံဝတ္ထု ၁၆ အုပ်၊ သမိုင်းနောက်ခံဝတ္ထု ၁၈ အုပ်၊ ဝတ္ထုတို ဝတ္ထုရှည်စုစည်းမှု ၈ အုပ်၊ စာပေအနုပညာအတွေးအခေါ်ဆောင်းပါး ၇ အုပ်၊ အက်ဆေးနှင့်သုတေသနစာတမ်း ၇ အုပ်၊ ခေတ်ပြိုင်အနုပညာလောကနောက်ခံ ၆ အုပ်၊ စုစုပေါင်း ၆၂ အုပ် ရေးသားထုတ်ဝေပြီး ဖြစ်သည်။ စင်္ကာပူ စာပေဟောပြောပွဲ ၂၀၀၉ ဆရာချစ်ဦးညို ရေးသား ထုတ်ဝေ ခဲ့သော စာအုပ်များ လင်္ကာဒီပချစ်သူ - ၁၉၇၇ခုနှစ်၊ ၁၉၇၉ ခုနှစ်၊ ၁၉၈၁ခုနှစ်၊ ၁၉၈၈ခုနှစ်၊ ၁၉၉၄ခုနှစ်၊ ၁၉၉၉ ခုနှစ်၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဥပေက္ခာဒေဝီ - ၁၉၇၈ ခုနှစ် ချစ်သောပါဒဧကရီ - ၁၉၇၉ ခုနှစ် မတ်လ၊ ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၁၉၉၆ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ နှင်းကေသရာချစ်တဲ့ သူရဲကောင်း - ၁၉၇၉ခုနှစ်၊ ၁၉၈၄ခုနှစ်၊ ၁၉၉၈ခုနှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိငရဲ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ နိဗ္ဗာန (သုဝဏ္ဏဘုမ္မိဝေဒနာ) - ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်၊ ၁၉၉၁ခုနှစ်၊ ၁၉၉၄ ခုနှစ် အီဂျစ်နှင့် အင်္ဂလန် နိုင်ငံခြားကို မောင်သွားထားလေမလား - ၁၉၈ဝ ပြည့်နှစ် ဇွန်လ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ကသောလက်နှင့်ရက်စက်သောမျက်နှာ - ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်၊ ၁၉၉၅ ခုနှစ် ခု ဆယ် ရာ ထောင် သောင်း ကဋေ (ချစ်ဦးညို၊သုမောင်) - ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ် ခုနစ်အိမ်တန်းကမဂျမ်းဘုံ - ၁၉၈၁ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် တိမ်တိုက်တွေ ဖုံးပါလို့ အုန်းခြိမ့်ခြိမ့ညံ - ၁၉၈၁ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ကောင်းလှချည့်လား ဒေါင်းမြကြည်နှင့် အခြားဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၈၂ ခုနှစ် ဘုရင့် ကချေသည်နှင့် ရာဇဝင်ဝတ္ထုရှည်များ - ၁၉၈၂ ခုနှစ် မလေး မဏိစန္ဒာ (မောင်ဝဏ္ဏနှင့် အတွဲ) - ၁၉၈၂ ခုနှစ် တစ္ဆေနှင့် အခြားဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၈၄ ခုနှစ် ပန်းမုံဝေ (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ) - ၁၉၈၄ ခုနှစ် ချစ်သူမင်းနန္ဒာ - ၁၉၈၄ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ် အဆိပ်နှင့်ကမ္ဘာတစ်သိန်း - ၁၉၈၅ခုနှစ်၊ ၁၉၉၂ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် ရွှေတိုက်စိုး - ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် ဒေဝစ္ဆရာနှင့် တွေ့ဆုံခြင်း - ၁၉၈၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ မဟာသေနာပတိ - ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် မတ်လ နဝတ်ရတ်ကိုးသွယ် - ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် ဥပေက္ခာဒေဝီ (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ) - ၁၉၈၇ ခုနှစ် စောင်းသံနှင့်ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၈၈ ခုနှစ် ရတနာဂီရိ အကျဉ်းသား - ၁၉၈၉ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ငြိမ်းချမ်းရေးမဟာတမန် - ၁၉၈၉ ခုနှစ်၊ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုဝတ္ထုပေါင်းချုပ် (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ) - ၁၉၈၉ ခုနှစ် ကာဠဗုဒ္ဓ ရက္ခိတ - ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် ချစ်သူသုန္ဒရီ - ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ်ဆ တတိယမြောက် အရိန္ဒမာ ရုပ်ပုံလွှာ - ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် မဏိစန္ဒာဥဒါန်း - ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် စာမရီသို့ ထူးထူးခြား - ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ထားမိ၏ ဥက္ကာပျံ နှလုံးသား - ၁၉၉၂ ခုနှစ် ချောက်ကမ်းပါးတောင်စွယ် မောင်မယ်မမြင်ဘူးကွယ် - ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဘဒ္ဒါ - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ရာဇကုမာရ - ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊၁၉၉၇ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၂ စက်တင်ဘာလ ဣန္ဒသတ္တနှလုံးသား - ၁၉၉၃ ခုနှစ် အစိရဝတီနှင့် ကုဏ္ဍလာကေသာ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် တရားရှင် ရာဟုလာ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် အဂ္ဂနိ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် မဟာဒေသစာရီ နိဒါန်းနှင့် ဗုဒ္ဓ ယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် ဟိမဝန္တာခရီးသည် - ၁၉၉၅ ခုနှစ် ရုက္ခစိုးမယားနှင့် အခြားပြိတ္တာများ - ၁၉၉၅ ခုနှစ် ဝိဇိတာဝီ - ၁၉၉၆ ခုနှစ် ရှင်စောပု - ၁၉၉၆ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် လောကဇာတ်ခုံ ဇာတ်ခုံလောက (ချစ်ဦးညို၊ ခင်မျိုးချစ်) - ၁၉၉၆ ခုနှစ် အောင်တိုဘာလ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မတ်လ တိုးတက်ခြင်း၊ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှု စာမျက်နှာ - ၁၉၉၇ ခုနှစ် အချစ်ဖြင့် လောင်ကျွမ်း တောက်ပသူများ - ၁၉၉၈ ခုနှစ် လောကဓံနှင့်လမ်းလျှောက် အတူထွက်ခြင်း - ၁၉၉၉ ခုနှစ် သမိုင်းမတွင်ပေမယ့် သမိုင်းဝင်နေတဲ့ စကားများ - ၁၉၉၉ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၂ ခုနှစ် မငြိမ်းသာရဲ့ ရွှေနန်းတော်နှင့် မဂ္ဂဇင်းဝတ္ထုရှည်များ - ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် အကြောင်းအကျိုး အကောင်းအဆိုးတို့၏ အလယ် - ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် အို ကိုဖိုးမြင့်နှင့် မစ္စတာ စမစ် မင်္ဂလာပါရှင် (ချစ်ဦးညို၊ မင်းလူ၊ နုနုရည်(အင်းဝ)) - ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် နေမင်းလမင်းသိန်းရာထောင် - ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ယာဇ - ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ဒုဋ္ဌဂါမဏိ − ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ လေးသည်တော်ရှင်ရသေ့နှင့်ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုဝတ္ထုရှည် - ၂၀၀၈ ခုနှစ် အောင်တိုဘာလ မှူးမတ်များနှင့်တွေ့ဆုံခြင်း - ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် (တတိယအကြိမ်) မျက်မမြင်မာလိန်မှူးနှင့်ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုတိုများ ကလေးရဟန္တာများ − ပ - အကြိမ်၊ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် ဇူလှိုင်လ နဂါးခေါင်းဗျပ်စောင်း − ပ - အကြိမ်၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ချစ်ခြင်းဖွဲ့အလင်္ကာ သုဓနုနှင့်မနော်ဟရာ-ပ-ကြိမ် စာရေးဆရာ သာသနာပြုသတဲ့လား ၂၀၁၉ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ နေမင်းလမင်းသိန်းရာထောင် ရည်ညွှန်းကိုးကား နှစ်ဆယ် ရာစု မြန်မာ စာရေး ဆရာများနှင့် စာစု စာရင်း၊ ပြန်ကြားရေးနှင့် ပြည်သူ့ ဆက်ဆံရေး ဦးစီးဌာန (ရုံးချုပ်) စာတည်းအဖွဲ့၊ ပညာရွှေတောင် စာအုပ်တိုက်၊ ၂ဝဝ၃ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ၊ ပထမအကြိမ်။ ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
ဒီးဒုတ်ဦးဘချို	ငယ်ဘဝ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ကို ၁၈၉၃ ခု၊ ဧပြီလ ၂၄ ရက်နေ့(၁၂၅၅ ခုနှစ်၊ကဆုန်လဆန်း(၁၀)ရက်)တွင် ဖွားမြင်သည်။ မြောင်းမြမြို့ ဆေးဆရာကြီး ဦးဘိုးစာ၊ ဒေါ်မြစ်တို့၏ သားဖြစ်သည်။ မွေးချင်း(၄)ယောက်အနက် အထွေးဆုံးသားဖြစ်သည်။ မြောင်းမြမြို့ ဆရာဦးမောင်မောင် ကျောင်းတွင် သတ္တမတန်းအထိ ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီး သတ္တမတန်းကို အထူးအောင်မြင်သဖြင့် စကောလားရှစ် (ခေါ်) ပညာသင်ဆုကို ရခဲ့သည်။ရန်ကုန်မြို့၊ စိန်ပေါလ်ကျောင်းတွင် ဆက်လက် ပညာသင်ကြားရာ ၁၀ တန်းကို အထူးအောင်ကာ ပညာသင်ဆုရပြန်သည်။ ပညာသင်ဆုရကာ ၁၆ နှစ်အရွယ်မှာပင် ရန်ကုန်ကောလိပ်၌ တက်ရောက်ပညာသင်ခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်၊ ဘီအေ အထက်တန်း သင်နေဆဲ ငယ်စဉ်ကစွဲကပ်ခဲ့သည့် မျက်စိဝေဒနာကြောင့် တက္ကသိုလ်မှ နုတ်ထွက်ခါ ပေါင်းတည်နှင့် ဟင်္သာတမြို့များမှာ ကျောင်းဆရာအဖြစ်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ ကျောင်းဆရာဘဝ ဦးဘချိုသည် ကျောင်းထွက်ပြီးနောက် သက္ကရာဇ်၁၂၈၂-ခုနှစ်တွင် အမျိုးသားတက္ကသိုလ် ထူထောင်ရာတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်၍ ပေါင်းတည်မြို့နှင့် ဟင်္သာတမြို့များတွင် ကျောင်းဆရာအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ အမျိုးသားကောလိပ်များဖွင့်လှစ်သည့်အခါ အစိုးရအလုပ်မှ နုတ်ထွက်လိုက်ပြီး အမျိုးသားကောလိပ်တွင် မြန်မာစာသင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။ ၁၉၂၀ တွင် ဒေါ်လှမေနှင့် လက်ထပ်သည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် မြို့မအမျိုးသားကျောင်း (သရက်တော) ၌ ကျောင်းဆရာအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ စာပေရေးရာစွမ်းဆောင်ချက် left\|ဒီးဒုတ်ဦးဘချို၏ ဇနီး မြန်မာအမျိုးသမီး ကုမ္မာရီအသင်း၏ တွဲဖက်အတွင်းရေးမှူး ဒေါ်လှမေ ဦးဘချိုသည် လောကီ လောကုတ္တရာ နှစ်ဖြာသော စာပေ ဗဟုသုတ တို့တွင် နှံ့စပ်သူ ဖြစ်၏။ မြန်မာ့အလင်းမဂ္ဂဇင်း၊ နှစ်ပါးကြည်ဂျာနယ်၊ ဗန္ဓုလဂျာနယ် များတွင် ကဗျာ၊ ဆောင်းပါးများ ဝင်ရောက် ရေးသားခဲ့ရာမှ စာနယ်ဇင်းလောကထဲ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ရန်ကုန် အရှေ့ပိုင်း ရေကျော်ရပ်တွင် စာပုံနှိပ်တိုက်တစ်ခု ဖွင့်လှစ် တည်ထောင် ကာ ၁၉၂၅ တွင် ဒီးဒုတ်ဂျာနယ် ကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ သူ၏ ဒီးဒုတ်ဂျာနယ် ကို အမျိုးသား လွတ်လပ်ရေး တိုက်ပွဲ၊ အမျိုးသား ပညာရေး၊ အမျိုးသား ယဉ်ကျေးမှု ထိန်းသိမ်းရေး တို့အတွက် ရှေ့တန်းအောင်လံ ဂျာနယ် တစ်စောင် ဟု သိခဲ့ကြသည်။ ထိုဂျာနယ်၏ အမည်ကို သူ့အမည်တွင် တွဲပြီး ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ဟု အများက သိခဲ့ကြသည်။ “ဒီးဒုတ်ဦးဘချို” အမည်အပြင် “ဒိုးဒိုးဒေါက်” “ကျူကောက်” “ကေသာ” “စပယ်” “ဥက္ကလာ-မခင်စိန်” “အမိုက်မလေး” စသော အမည်များဖြင့်လည်း ဝတ္ထုဆောင်းပါး များစွာကို ရေးသားခဲ့သေးသည်။ ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကျောင်းသားသပိတ်အရေးတော်ပုံကြီးပေါ်ပေါက်လာသောအခါ အစိုးရအလုပ်မှ နုတ်ထွက်၍ အမျိုးသားပညာရေးလောကထဲသို့ ဆရာလွန်း(ဆရာကြီးသခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း)နှင့်အတူ ဇောက်ချလုပ်ကိုင်သည်။ တဖက်ကလည်း မြန်မာရီဗျူး(The Burmese Review)ဂျာနယ် ကို ၁၉၂၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ(၃၀)ရက်နေ့တွင်စတင်ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး ထိုဂျာနယ်ထဲတွင် ဒီးဒုတ် အမည်နှင့် ပစ္စရလက္ခတ်ကျမ်း ဟူသောအခန်းကို အပတ်စဉ်ရေးသားလာရာမှ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ဟူ၍ လူသိများလာသည်။ ထို့ပြင် ဈေးဂေဇက်၊ ဆယ်လံအာဝါးအခန်း နှင့် ဒီးဒုတ်စာတိုက်ခန်း အခန်းများကို အာဝီဇ္ဇန်းရွှင်ရွှင်ဖြင့် တစ်ဦးတည်း ဒိုင်ခံရေးသားရာမှ ဂျာနယ်လည်းရောင်းအားတက်လာသလို ဒီးဒုတ်ဦးဘချို နာမည်ပိုကြီးလာခဲ့ရသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၂၉၈ (ခရစ်နှစ် ၁၉၃၆ ခုနှစ်) တွင် မြန်မာနိုင်ငံတော် သတင်းစာဆရာ အသင်းကြီး ဖြစ်ပေါ်ရေးကို အထူးအားပေး ဆောင်ရွက်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်ပေသည်။ စစ်မဖြစ်မီ တစ်နှစ်ဖြစ်သော သက္ကရာဇ် ၁၃၀၂ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံတော် စာရေးဆရာများ အသင်းကြီး၏ ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ်လည်း ရွေးကောက်တင်မြောက်ခြင်း ခံရပေသေးသည်။ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ပြုစုခဲ့သော စာပေများတွင် စမအဖွင့်ကျမ်း၊ ဦးပုည-သာသနာလျှောက်အဖြေ၊ ဂီတဝိသောဓနီကျမ်း၊ ဗွေသီဟာဝတ္ထု၊ တိုင်းပြု-ပြည်ပြု စသည်တို့လည်းပါဝင်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားရေးစွမ်းဆောင်ချက် ကိုလိုနီခေတ်တလျှောက်လုံး တိုင်းပြည်အကျိုးမျှော်ကိုးကာ စာနယ်ဇင်းမှ ထောက်ပြဝေဖန်ရေးသားခဲ့သော်လည်း အခွင့်အရေးသမား မဟုတ်သဖြင့် မည်သည့်ရာထူးကိုမျှ လက်ခံဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိဘဲ မိသားစုဘဝကို မပြည့်မစုံနှင့်သာ ရပ်တည်ခဲ့သည့်အပြင် အမျိုးသားနိုင်ငံရေးကိုသာ ဇောက်ချလုပ်ကိုင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်က မြန်မာပြည်မှာ အိန္ဒိယ၏ ပြည်နယ်တစ်ခုသာဖြစ်ပြီး ဆိုင်မွန်ကော်မရှင်အစီရင်ခံစာအရ`ခွဲရေး၊တွဲရေး´ဂယက် ပြင်းထန်နေချိန်တွင် ဒီးဒုတ်ဂျာနယ် က`တွဲရေး´ဘက်ကရပ်တည်ရေးသားခဲ့သည်။ မြန်မာ့အလင်း နှင့် သူရိယ ပုဂ္ဂလိကနေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာကြီးများက`ခွဲရေး´ဘက်က ရပ်တည်ရေးသားနေသဖြင့် နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာတစ်စောင် ထွက်ရှိဖို့ လိုအပ်လာသည်အတွက် ဝတ်လုံဦးကျော်မြင့် နှင့် တိုင်ပင်ကာ`မြန်မာ့ဇေယျာ ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာ´ကို ၁၉၃၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ(၁၈)ရက်နေ့၌ ထုတ်ဝေနိုင်လိုက်သည်။ ပြောင်းလဲလာသော ကမ္ဘာ့အခြေအနေအရ ကမ္ဘာစစ်ကြီးတစ်ခုဖြစ်ပွားတော့မည်ကို သိသဖြင့် ဗြိတိသျှတို့အား ထိရောက်စွာဆန့်ကျင်နိုင်စေရေးအတွက် ၁၉၃၈ခု အောက်တိုဘာ(၂၃)ရက်နေ့တွင် ဒီးဒုတ်ဂျာနယ်ကိုလည်း နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာအဖြစ်ပြောင်းလဲထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဒီးဒုတ်သတင်းစာသည် အမျိုးသားရေးရှုဒေါင့်မှနေ၍ ရေးသားခဲ့သဖြင့် ဘုရင်ခံလုံခြုံရေး တစ်ချက်လွှတ် ဥပဒေအရ ဦးဘချို ထိန်းသိမ်းခံခဲ့သည်။ ထောင်ကျစဉ်ကာလအတွင်း အစာငတ်ခံဆန္ဒပြခဲ့သည်။ ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် မြို့မဆရာကြီး ဦးဘလွင်၊ သခင်နု၊ ဒေါ်မြစိန် (အမ်အေ၊ ဘီလစ်) တို့နှင့်အတူ တရုတ်နိုင်ငံသို့ မိတ်ဆက်အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် သွားရောက်ခဲ့သည်။ ဒီးဒုတ်ဦးဘချိုသည် ဆေးကျမ်း၊ ဗေဒင်၊ လောကဓာတ်ပညာများကိုလည်း လိုက်စားခဲ့သည်။ မြန်မာ့သီချင်းကြီး၊ သီချင်းခံ၊ အဲ၊ အန်၊ အိုင်ချင်း၊ ဧချင်းတို့ကိုလည်း ပိုင်နိုင်စွာသီဆိုနိုင်ရုံသာမက သီချင်းကြီး၊ သီချင်းခံများကို မူမှန်အတိုင်းဖြစ်စေရန် ဂီတဝိသောဒနီကျမ်းကိုလည်း တည်းဖြတ်ခဲ့သည်။ ဂီတအရာတွင် နှံ့စပ်ကျွမ်းကျင်သဖြင့် ဂီတဖခင်ကြီး ဟုခေါ်ကြသည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ(၂၅)ရက်တွင် တကသ ဥက္ကဋ္ဌ ကိုနု နှင့် ကျောင်းသားသမဂ္ဂ၊အိုးဝေမဂ္ဂဇင်းတာဝန်ခံ အယ်ဒီတာ ကိုအောင်ဆန်း တို့အား ကျောင်းထုတ်ခံရခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဒုတိယအကြိမ် တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားသပိတ်ကြီးပေါ်ပေါက်လာရာ တက္ကသိုလ်သပိတ်စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့တွင် ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ပါဝင်ခဲ့ရသည်။ ထိုနှစ် မေလ(၂၈)ရက်နေ့တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သော အမျိုးသားတက္ကသိုလ်တည်ထောင်ရေးကော်မတီတွင်လည်းပါဝင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသတင်းစာများအသင်း(BJA)ပေါ်ပေါက်လာရေးအတွက်ဆော်ဩခဲ့သူဖြစ်ပြီး သတင်းစာဆရာ၊သတင်းထောက်တို့ စောင့်ထိန်းလိုက်နာရမည့်`မိမိတို့တာဝန်၊လွတ်လပ်ခြင်း၊မှန်ကန်သောသတင်းကိုပေးခြင်း၊တရားမျှတခြင်းနှင့်ဟီရိဩတ္တပ္ပတရား စောင့်ရှောက်ခြင်းများကိုလိုက်နာရမည်´ ဟူသည့် ဝတ္တရား(၅)မျိုးကို ချမှတ်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဦးဘချိုသည် ဂျပန်ခေတ် အစိုးရ လက်ထက်တွင် အတိုင်ပင်ခံလွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ လုံးဝ လွတ်လပ်ရေးရရှိရေးကြိုးပမ်းရန်အတွက်၊ ဖ-ဆ-ပ-လ အဖွဲ့ချုပ်ဖွဲ့စည်းသောအခါ ဝင်ရောက်ဆောင်ရွက်သည်။ တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ရေးဆွဲရေးကော်မတီအဖွဲ့ဝင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း သခင်မြတို့နှင့် အတူ အထူးအပင်ပန်းခံ၍ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ချင်းပြည်နယ် ထီးလင်းမြို့တွင် ကျင်းပသော ချင်း-ဗမာ ချစ်ကြည်ရေး ကျောက်တိုင်ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားသို့ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ကိုယ်စားအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးအနေဖြင့်လည်းကောင်း တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်ကြီး ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနဝန်ကြီး ဒီးဒုတ်ဦးဘချို သည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ အဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြခံဥပဒေတွင်အသိအမှတ်ပြု ပြဋ္ဌာန်းရေး ပထမဆုံးဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။http://chintolk.no/thawngpang/?p=482 ဘဝနိဂုံး ၁၉၄၇ ခု၊ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့၊နံနက် ၁၀ နာရီ ၃၇ မိနစ်တွင် ခေါင်းဆောင်ကြီးများနှင့်အတူ လုပ်ကြံခံရပြီး မွန်းလွဲ ၁ နာရီ ၄၅ မိနစ်အချိန်တွင် ကွယ်လွန်သည်။ အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်ကြီး ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ကွယ်လွန်ချိန်တွင် အသက်(၅၄)နှစ်ရှိပြီး ဇနီးဒေါ်လှမေနှင့် (သမီးလေးယောက်) မခင်နု၊ မခင်ပု၊ မေမေခင်၊ ခင်ခင်ဦးတို့ ကျန်ရစ်သည်။ ကိုးကား (၁) ၁၉၈၉ခုနှစ်၊(၄၂)နှစ်မြောက် အာဇာနည်နေ့ အထိမ်းအမှတ်စာစောင်၊ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊ပြန်ကြားရေးနှင့် အသံလွှင့်ဦးစီးဌာနမှ ထုတ်ဝေသည်။ (၂) သုတ၊မောင်။ စာဆိုတော်များအတ္ထုပတ္တိ။ တတိယအကြိမ်နှိပ်။ ရန်ကုန်၊ဇွဲပုံနှိပ်တိုက်၊ ၁၉၆၈။ (၃)ခေတ်ရေစီးထဲက ပုဂ္ဂိုလ်များ (၄)ချမ်းငြိမ်း၏ထူးချွန်ထင်ရှားမြန်မာသတင်းစာဆရာများ Category:မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားများ‎ Category:အာဇာနည်ကိုးဦး
သိန်း၊ ဆရာ၊ မှော်ဘီ	ဦးဖိုးသိန်းကို ဗြိတိသျှ(အောက်) မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ဟံသာဝတီ စီရင်စုအပိုင် (မှော်ဘီမြို့အနီးရှိ) မင်းရွာ၌ ဦးရွှေကြူနှင့် ဒေါ်ငွေ တို့မှ ခရစ် ၁၈၆၂ - ခုနှစ်(မြန်မာ ၁၂၂၃ခုနှစ်၊ နှောင်းတန်ခူးလဆန်း ၂ - ရက် တနင်းလာနေ့) မွေးဖွားပါသည်။ ညီအစ်ကို သုံးယောက်(ဖိုးငြိမ်း၊ဖိုးသိန်း၊ ပန်းဦး ) နှင့် နှမ မအုန်းပွင့်ဟူ၍ ရှိသည်။ ရပ်ရွာအတွင်းရှိ ကိုရွှေမိတ် ဆိုသူထံတွင် စာသင်ကြားရာ သင်ပုန်းကြီး ကုန်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဦးဝိုက် ဆိုသူထံတွင် မင်္ဂလသုတ်၊ အပြင်အောင်ခြင်း၊ အတွင်းအောင်ခြင်း၊ ရတနာရွှေချိုင့် စသော ဘာသာရေးသင်ရိုးကို (၃) လခန့် သင်ကြားရပြန်သည်။ ထို့နောက်တွင် မင်းရွှာ ကန်ကုန်းကျောင်းသစ်ရှိ ဦးဝဏ္ဏထံမှ ပရိတ်ကြီးနှင့် ဇာတ်အဋ္ဌကထာနိသျများကို ဆည်းပူးသည်။ အသက် (၁၆) နှစ်ရှိသောအခါ ဦးလေးနှင့် အစ်ကို ဖိုးငြိမ်းတို့၏ ပို့ဆောင်ပေးမှုကြောင့် သန်လျင်သို့ ရောက်သွားသည်။ ထို့နောက်တွင် ညောင်ဝိုင်းကျောင်း (သိမ်ကျောင်း) ရှိ ဦးနန္ဒမာလာထံတွင် ထပ်မံ၍ စာပေများကို လေ့လာခွင့် ရသည်။ ဦးပုည၏ စာများကို အရကျက်ထားသဖြင့် လူသူပရိသတ်ရှေ့၌ သံနေသံထားနှင့် တရားဟောရာ နာမည်ရလာသည်။ မန္တလေးသို့ သွားရောက်၍ စာပေဆက်လက်ဆည်းပူးရန် အားထုတ်ရာ အခွင့်မသာ၌ ရှင်လိင်ပြန်ခဲ့သည်။ ကြေးတိုင်စာရေးကြီး ဦးတူထံတွင် ခေတ်သစ်ဂဏန်းသင်္ချာကို သင်ယူပြီး ကြေးတိုင်ဝန် ပဲရော့ ထံတွင် စားပွဲထိုးအဖြစ် အလုပ်လုပ်သည်။ ပဲရော့က သဘောကျ၍ ၁၈၈၀−ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၅−ရက်နေ့တွင် လျှောက်လွှာစာရေးအဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ ၁၈၈၄−ခုနှစ်တွင် ကြေးတိုင်အလုပ် ပြီးသော် ကြေးတိုင်မြို့အုပ် ဦးသာကင်းနှင့်အတူ အင်္ဂပူသို့ လိုက်ပါသွားပြီး တံဆိပ်ခေါင်းရောင်းသည့်အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်သည်။ ၁၈၈၅-ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁၈-ရက်နေ့တွင် မှော်ဘီမြို့အုပ်ရုံးတွင် ဒု-စာရေးအလုပ်ကို သူစလုပ်လေသည်။ ခရစ် ၁၈၉၆-ခုနှစ်၊ (မြန်မာ ၁၂၅၇ခုနှစ်) နှစ်တွင် သူသည် ကွမ်းခြံကုန်းမြို့အုပ်ရုံးသို့ ပြောင်းရွှေ့၍ စာရေးလုပ်ရသည်။ ၁၉ဝ၈-ခုနှစ် တွင် ကိုဖိုးသိန်းသည် စတူးဝပ်ကို စာပေဗဟုသုတ သင်ပေးရင်း၊ စတူးဝပ်၏အိမ်တွင် သွားနေခဲ့ရသည်။ ၁၉၁၆-ခုနှစ်(ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်း)တွင် ပညာရေးဌာနက မြန်မာစာညွန့်ပေါင်း စုဆောင်းရေး အကြံပေးဘုတ်အဖွဲ့တစ်ခုကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ လေသည်။ တာဝန်ခံအယ်ဒီတာမှာ အငြိမ်းစား အရေးပိုင် ဦးကျော်ဒွန်းဖြစ်လေသည်။ ဦးကျော်ဒွန်းသည် ဆရာသိန်း(ဦးဖိုးသိန်း)နှင့် ဆရာဦးသန့်စင်တို့ကို လက်ထောက်အယ်ဒီတာများအဖြစ်ခန့်အပ်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၄၂-ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၁-ရက် (မြန်မာ ၁၃ဝ၃-ခုနှစ်၊ ပြာသိုလပြည့်ကျော် ၁-ရက်) ညအချိန်တွင် ရုတ်တရက် ကွယ်လွန်သည်။ ဆရာဖိုးသိန်း၏ စာပေလက်ရာများ သူရိယမဂ္ဂဇင်းတွင် ဆက်တိုက်ရေးနေသော ဇာတ်သဘင် အကြောင်း၊ ပြဇာတ်စာပေအကြောင်း ဆောင်းပါးများ။ တိုးတက်ရေးမဂ္ဂဇင်းနှင့် ဆယ်သန်းဂျာနယ်များတွင် ရေးနေသော ကြီးပွားရေးလမ်းပြ ဆောင်းပါးများ။ ရန်ကုန်အနီးတဝိုက်ရှိ ကျိုက်ခေါက်၊ ကျိုက်က္ကဆံ၊ ကျောက်ဝိုင်းလိုဘုရားသမိုင်းများ။ အရူးလွယ်အိတ်စာအုပ်မျိုးတွင်ပါသော မတော်မတဲ့ ကဗျာ အချိုးများ၊ ဉာဏ်စွမ်းပြအဖွဲ့အနွဲ့များ၊ ပြဇာတ်စကားများ ရှေးဖြစ်စာတန်းနှင့် ရှေးဟောင်းရှေးဖြစ်စာတန်းလိုစာအုပ်များတွင် ပါသောမောင်းထောင်၊ ကျော်အောင်စံထား၊ သဲအင်း၊ မင်းအို၊ဆုံထား၊ ဘားမဲ့စသော ဆရာတော် ‌ထေရုပ္ပတ္တိများ။ နှောင်းဖြစ်စာတန်း စာအုပ်မျိုးတွင် ပါသောမိဖုရား မမြလေးအကြောင်း၊ မော်ကွန်းအကြောင်း စသော တိုလီမိုလီအကြောင်းအရာများ။ ဝန်ကြီး မှူးကြီးများ၊ ပညာရှိကြီးများလိုစာအုပ်များတွင်ပါသော ယောအတွင်းဝန် ဦးဘိုးလှိုင်၊ ပခန်းမင်းကြီး ဦးရန်ဝေး၊ ဖိုးသူတော် ဦးမင်း၊ လူဦးမင်း၊ ပိဋကတ်တော်အုပ် ဦးယံစသော မှူးမတ်ပညာရှိအတ္ထုပ္ပတ္တိများ။ ဟင်းလေးအိုးစာအုပ်မျိုးတွင် ပါသော ဆရာသိန်းကိုယ်တိုင်သိ ရှေ့နေထူးအကြောင်း အတ္ထုပ္ပတ္တိများ၊ ဆရာသိန်း တစ်ဆင့်ကြား စေးနဲသော ဘုန်းကြီးအကြောင်း၊ <ကြွားတတ်သော ကြေးထမ်းကြီးအကြောင်းအတ္ထုပ္ပတ္တိဆောင်းပါးများ။ ၁၉၃၆-ခုနှစ်ထုတ် ဘိန်းရာဇာကွမ်းပုံကုမ္မာ ပြဇာတ်တွင်ပါသော မှတ်ချက်စာ စသည့်ဖြစ်လေသည်။ ကိုးကားချက် (ဂန္ထဝင်စာဆို ပညာရှိလေးဦး - တိုက်စိုး) (မှော်ပီ ဆရာသိန်း − တိုက်စိုး) ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
သန်းစိန်၊ ဦး၊ သီရိပျံချီ	သီရိပျံချီဦးသန်းစိန်သည် ရန်ကုန်မြို့ ပုဇွန်တောင်ရပ်နေ အဖ ဦးဘမောင်နှင့် အမိ ဒေါ်မြတို့မှ ၁၉၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ ရက် (၁၂၇၃ ခုနှစ် ပြာသိုလဆန်း ၃ ရက်) သောကြာနေ့တွင် မွေးဖွားသော တဦးတည်းသော သားဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ကပင် မိဘနှစ်ပါးလုံး ကွယ်လွန်သွားကြသဖြင့် အဒေါ် ၃ ယောက်၏ အုပ်ထိန်းမှုအောက်တွင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ အခြေခံပညာကို ရန်ကုန်မြို့ ဗိုလ်တထောင်ရပ်ရှိ ခရစ်ယာန်သာသနာပြု စိန့်ဗားနဘတ်(စ)ကျောင်းတွင် စတင်သင်ကြားခဲ့သည်။ ထိုကျောင်း၌ ၄ တန်း တက်နေစဉ် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားများသပိတ်တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပုဇွန်တောင်ရပ် ဆားလမ်း ဘုန်းတော်ကြီးတိုက်တွင် အမျိုးသားပညာရေးကောင်စီက စတင်ကြီးမှူး ဖွင့်လှစ်သော အမျိုးသား (နေရှင်နယ်) ကျောင်းတွင် ဆက်လက် ပညာသင်ခဲ့သည်။ ထိုမှတဖန် ရန်ကုန် မက်သဒစ်အထက်တန်းကျောင်း၌ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ ၁၀ တန်းအထိ ပညာသင်ကြားနေစဉ်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အထောက်အကူတပ်၏ ရန်ကုန်တပ်ရင်း (The Rangoon Battalion, Auxiliary Force, India) တွင် အပျော်တမ်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ငယ်ရွယ်စဉ်အချိန်မှစ၍ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးနှင့် ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ရေးအတွက် မနားမနေ ကြိုးပမ်း ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သောကြောင့် နိုင်ငံတော်က လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းဝင် (ပထမအဆင့်)နှင့် သီရိပျံချီ ဘွဲ့တံဆိပ်များဖြင့်လည်းကောင်း၊ ထိုင်းဘုရင်မင်းမြတ် ဘူမိဗလအတုလျတေဇက ဆင်ဖြူရှင်ဘွဲ့တံဆိပ်တော်ဖြင့်လည်းကောင်း ချီးမြှင့်ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ ဦးနေဝင်း ဦးဆောင်သည့် မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီက ပေးအပ်ခဲ့သော နိုင်ငံ့ဂုဏ်ရည် ဘွဲ့ကိုမူ အသိအမှတ်ပြုရန် ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးဆောင်ရွက်ချက်များ အကျဉ်းချုပ် ၁၉၂၀ ခုနှစ် (အသက် ၉ နှစ်အရွယ်) တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများ၏ ပထမကျောင်းသားသပိတ်တွင် အားပေး ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၁ ခုနှစ် ဒိုင်အာခီ - ဟုမ္မရူး (ဝံသာနု) ခေတ်မှစ၍ နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ရာ နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး၊ အမျိုးသား လွတ်လပ်ရေးအရေးတော်ပုံကြီးတလျှောက် တို့ဗမာအစည်းအရုံး၊ ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း၊ ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံ ပါတီ (နောင် ဗမာပြည်ဆိုရှယ်လစ်ပါတီ)၊ ဖက်ဆစ်တော်လှန်ရေး၊ မြေပေါ် မြေအောက် လှုပ်ရှားမှုကြီးများတွင် ထက်မြက်စွန့်စား ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်စစ်ရုံးချုပ် စစ်ဝန်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၏ တိုက်ရိုက်ဦးစီးမှုအောက်တွင် ဆက်သွယ်ရေးနှင့် နေရာချထားရေး ဌာနကြီးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၆-၄၇ ခုနှစ်တွင် ဥက္ကဋ္ဌ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၊ ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ သခင်နု ဦးဆောင်သည့် ဖဆပလအဖွဲ့ချုပ် ဗဟိုဦးစီးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရန်ကုန်မြို့ ဗိုလ်တထောင်မဲဆန္ဒနယ်မှ ဖဆပလအမတ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ရန်ကုန်မြို့ မဟာဗန္ဓုလပန်းခြံ လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းကျောက်တိုင် တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေးရရှိပြီးနောက် ရန်ကုန်ခရိုင် ဖဆပလအဖွဲ့ချုပ် အတွင်းရေးမှူး၊ ဗမာပြည်ဆိုရှယ်လစ်ပါတီဌာနချုပ် အလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ဝင်နှင့် ရန်ကုန်ခရိုင် ပါတီအတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ် ပါတီရွေးကောက်ပွဲနှင့် ၁၉၅၆ ခုနှစ် ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ဟံသာဝတီခရိုင် တွံတေးမဲဆန္ဒနယ်မှ ပြည်သူ့လွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံခဲ့ရပြီး အမျိုးသားစီမံကိန်းဝန်ကြီးဌာနနှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနများတွင် ပါလီမန်အတွင်းဝန်အဖြစ် တာဝန်ပေးအပ်ခံရသည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် သန့်ရှင်းဖဆပလ အဖွဲ့ချုပ် အလုပ်အမှုဆောင်၊ ၁၉၆၀ ခုနှစ် သိမ်ဖြူမဲဆန္ဒနယ် သန့်ရှင်းဖဆပလ (နောင် ပြည်ထောင်စုပါတီ) အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံရသည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရန်ကုန်မြို့ သိမ်ဖြူအရှေ့ပိုင်းမဲဆန္ဒနယ် (တာမွေမြို့နယ်နှင့် ရန်ကင်းမြို့နယ်) မှ ပြည်သူ့လွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံရပြီး၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ဆော်ဩရေးမှူးချုပ်နှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန ပါလီမန်အတွင်းဝန်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၂-၆၃ ခုနှစ်များတွင် တကြိမ်၊ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် တကြိမ်၊ နှစ်ကြိမ်တိုင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် ထိန်းသိမ်းခံရသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် နာယကကြီး ဦးနု ကြီးမှူးသော ဒီမိုကရေစီနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအဖွဲ့ချုပ် ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ အတွင်းရေးမှူး (၁) အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၉ ရက်တွင် ဦးနု ခေါင်းဆောင်သော စင်ပြိုင်အစိုးရ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပုဒ်မ ၁၀(ခ) ဖြင့် နေအိမ်၌ တားဆီးမိန့် (အကျယ်ချုပ်) ထုတ်ပြန်ခံရပြီး ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၅ ရက်တွင် တားဆီးခံရမှုမှ လွတ်မြောက်သည်။ တားဆီးခံရမှုမှ လွတ်မြောက်ချိန်မှစ၍ ရဲဘော်သုံးကျိပ်ဝင် ဗိုလ်မှူးအောင် ဦးဆောင်သည့် ဝါရင့်နိုင်ငံရေး ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ၂၃ ဦးအစုတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်လျက် အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေး၊ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ အောင်မြင်ရေးအတွက် ကွယ်လွန်ချိန်အထိ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓသာသနာရေးဆောင်ရွက်ချက်များ အကျဉ်းချုပ် ၁၉၃၀ ခုနှစ် မေလ ၅ ရက် ငလျင်ကြောင့် ရွှေတိဂုံစေတီတော် ပိန္နဲတိုင် ကျိုးခဲ့ရာ ရန်ကုန်တမြို့လုံးရှိ ဘာသာရေး၊ သာသနာရေးအသင်းအဖွဲ့စုံ စုပေါင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် ရွှေတိဂုံစေတီတော် စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ကြီး အကျိုးဆောင်အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ၁၉ နှစ်သားအရွယ်တွင် ဆောင်ရွက်၍ စေတီတော်ကြီး ပိန္နဲတိုင်အပါအဝင် ဘက်စုံ မွမ်းမံ ပြုပြင် တည်ဆောက်မှုများ ပြုခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် အကြောင်းကြောင်းကြောင့် ယိုယွင်း ပျက်စီးခဲ့သည့် ရန်ကုန်မြို့ ဗိုလ်တထောင် ကျိုက်ဒေးအပ်စေတီ၊ ခြောက်ထပ်ကြီး ရွှေသာလျောင်းဘုရား၊ ပဲခူးမြို့ ရွှေမော်ဓောစေတီ၊ တွံတေးမြို့ ရွှေဆံတော်စေတီများ ပြုပြင် မွမ်းမံရေးတို့ကို ဇွဲလုံ့လကြီးစွာ ပြီးမြောက်အောင် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ်တွင် နောင်အခါ သီရိမင်္ဂလာကမ္ဘာအေးစေတီ တည်ထား ကိုးကွယ်ရာနှင့် ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင် မဟာပါသနလှိုဏ်ဂူတော်ကြီး တည်ထားရာ သီရိမင်္ဂလာကမ္ဘာအေးကုန်းမြေကို ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနု၏ တာဝန်ပေးချက်အရ နေရာရှာဖွေသည့်အဆင့်မှ စေတီတော် ပန္နက်ချခြင်းအလယ်၊ လှိုဏ်ဂူတော်ကြီး တည်ဆောက် ပြီးစီးသည့် အဆုံးတိုင် ကိုယ်ရောစိတ်ပါ မြှုပ်နှံပါဝင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ သီရိမင်္ဂလာကမ္ဘာအေးစေတီ ဂေါပကအဖွဲ့တွင် ဆယ်စုနှစ်များစွာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ပြည် ပီကင်းမြို့မှ ရန်ကုန်မြို့သို့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖူးမျှော် ကြည်ညိုနိုင်ရေးအတွက် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ အံတော်ကို တာဝန်ယူ ပင့်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ - ၅၅ ခုနှစ်များအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့ချုပ်၏ တာဝန်ပေးချက်အရ ပြည်ထောင်စု တောင်တန်းသာသနာပြုအဖွဲ့ချုပ် အကျိုးတော်ဆောင်အဖြစ် ကချင်၊ ရှမ်း၊ ဝ၊ နာဂ၊ ပလက်ဝ၊ ကန္တရဝတီ တောင်တန်းဒေသများသို့ ခက်ခဲ ပင်ပန်းစွာ လှည့်လည်လျက် တောင်တန်းသားပေါင်း ၁၀ သိန်းကျော်ခန့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်လာအောင် တောင်တန်းဒေသ ဗုဒ္ဓသာသနာပြု လုပ်ငန်းများကို ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနု ပဓာနဒါယကာအဖြစ် ကြီးမှူး ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင်ပွဲကြီးနှင့် သာသနာနှစ် ၂၅၀၀ ပြည့် အထိမ်းအမှတ် အောင်ပွဲသဘင်ကြီးကို ၁၉၅၆ ခုနှစ် မေလ ၂၂ ရက်မှ ၂၅ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့ရာ အောင်ပွဲကျင်းပရေး ဗဟိုအဖွဲ့အကျိုးတော်ဆောင်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် နိုင်ငံတော်အစိုးရက ဖွဲ့စည်းတာဝန်အပ်နှင်းခဲ့သော ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ၊ သာသနာအဖြစ် သတ်မှတ်ရေးဆိုင်ရာ အကြံပေးအဖွဲ့၏ အတွင်းရေးမှူး (၁) အဖြစ် အစီရင်ခံစာ အပြည့်အစုံ တင်ပြနိုင်သည်အထိ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်တွင် ဥက္ကဋ္ဌကြီး ဦးနု ဦးဆောင်၍ ဩဂုတ်လ ၂၀ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သော ပိဋကတ်ဘာသာပြန်အဖွဲ့တွင် အမှုဆောင်အဖြစ် တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးအကြိုကာလ ၁၉ နှစ်သားအရွယ်မှ ကွယ်လွန်ချိန်အထိ အကျိုးတော်ဆောင်၊ ဥက္ကဋ္ဌ၊ နာယက စသည့် ထိပ်တန်း တာဝန်ကြီးများ၌ ရွေးကောက် တင်မြှောက် တာဝန်ပေးအပ်ခံရသည့် ဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းများမှာ - (က) မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့ချုပ် (အေဘီဘီအေ) (ခ) မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓကလျာဏယုဝအသင်း (ဝိုင်အမ်ဘီအေ) (ဂ) မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာပုညကုသလအသင်း (ဘီဘီအမ်အေ) (ဃ) ရာမခရစ်ရှနားဘုရားကျောင်းအဖွဲ့ (အာရ်အမ်အက်စ်) တို့ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားခရီးစဉ်များ သာသနာရေးတာဝန်၊ အစိုးရတာဝန်တို့ဖြင့် အာရှတိုက်အတွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဂျပန်၊ ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ဟောင်ကောင်၊ အိန္ဒိယနှင့် အီဂျစ်နိုင်ငံများသို့လည်းကောင်း၊ မြောက်အမေရိကတိုက်အတွင်း ကနေဒါနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံများသို့လည်းကောင်း၊ ဥရောပတိုက်အတွင်း ချက်ကိုဆလိုဗားကီးယား၊ ဆိုဗီယက်ယူနီယံ၊ ဂရိ၊ အရှေ့ဂျာမနီ၊ အနောက်ဂျာမနီ၊ ပိုလန်၊ ပြင်သစ်၊ ဟန်ဂေရီ၊ အီတလီနှင့် အင်္ဂလန်နိုင်ငံများသို့လည်းကောင်း ကြိမ်ဖန်များစွာ သွားရောက်ခဲ့သည်။ ဓာတ်ပုံများ လွတ်လပ်ရေးနေ့အခမ်းအနားမှတ်တမ်း (၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်) ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုခရီးစဉ်မှတ်တမ်း (၁၉၆၀ နိုဝင်ဘာလ ၂၁ ရက်) တရုတ်နိုင်ငံခရီးစဉ်မှတ်တမ်း ကိုးကား Category:မြန်မာလူမျိုးများ အတ္ထုပ္ပတ္တိ Category:လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းဝင်များ
မေရှင် (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)	မေရှင်သည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောကနှင့် ဂီတလောကတို့တွင် စစ်ကြိုခေတ်မှစတင်၍ ကျော်ကြားလာခဲ့သော ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဘွဲ့ရ နိုင်ငံကျော် ရုပ်ရှင်မင်းသမီး၊ အဆိုတော်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ငယ်ဘဝ ဒေါ်မေရှင်ကို (၁၂၇၈ ခုနှစ်) ၁၉၁၇-ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁ဝ-ရက်နေ့တွင် မန္တလေး အရှေ့ပြင် အောင်တော်မူရပ်၌ အဖ ပွဲစားကြီး ဦးခင်လေး၊ အမိ ဒေါ်ဖွားယုံတို့က မွေးဖွားခဲ့သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဒေါ်သန်းရှင် ဖြစ်သည်။ မွေးချင်း ညီအမ ၅ ဦးအနက် အငယ်ဆုံး သမီးဖြစ်ကာ အမဖြစ်သူများမှာ ဒေါ်ချစ်စု၊ ဒေါ်ချစ်ဥ၊ ဒေါ်သိန်းချစ်၊ ဒေါ်ပွားယဉ်တို့ ဖြစ်သည်။ ဝက်စလီယန်ကျောင်းမှ ၇-တန်း၁၉၃၆ခုနှစ် တွင်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ အနုပညာခရီး အနုပညာ၌ ပျော်မွေ့သော်လည်း အဆက်အသွယ်က မရှိသဖြင့် ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင်မှ သူ၏ ဝါသနာကို အထောက်အကူ ပြုမည့် အကြောင်းတစ်ရပ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ အေဝမ်းဖလင် ရုပ်ရှင် ကုမ္ပဏီမှ ရုပ်ရှင်မင်းသမီးသစ်များ အလိုရှိကြောင်း လျှောက်ထားနိုင်ကြောင်း ကြော်ငြာအရ အမဖြစ်သူနှင့် တိုင်ပင်ကာ မန္တလေးအေဝမ်း တိုက်ခွဲသို့ သွားရောက်စုံစမ်းခဲ့သည်။ မန္တလေးတိုက်ခွဲမှာပင် လျှောက်လွာတင်ခဲ့သည်။ မကြာမီ ရန်ကုန်အေဝမ်းကုမ္ပဏီမှ ရုပ်ရှင်မင်းသမီးအဖြစ် ရွေးချယ်ကြောင်း အကြောင်းပြန်ကြားခဲ့ရာ ရန်ကုန်သို့ ဆင်းလာခဲ့ပြီး ကုမ္ပဏီသို့သွားရာမှ မူလ သန်းရှင် အမည်ကို မေရှင်ဟု ပြောင်းလဲမှည့်ခေါ်ခဲ့သည်။ အေဝမ်းမှ မေသန်းဟူသော မင်းသမီးကို မွေးထုတ်ပြီးဖြစ်ရာ နောက်ထပ် ရောက်လာ ကြသော မင်းသမီးများကို မေရှင်၊ မေချစ်၊ မေမြင့်၊ မေနု၊ မေသစ်၊ မေဆန်း၊ မေလွင် စသည်ဖြင့် မေ နာမည်များ မှည့်ခေါ်ခဲ့သည်။ အသက်-၁၈ နှစ်မှ စတင်ကာ အဆိုတော် မမေရှင် အဖြစ် ထင်ရှား ကျော်ကြားလာခဲ့ပြီး အသက်၁၉ နှစ်တွင် မင်းသား ရဲခေါင် ချစ်ဆွေ နှင့် တွဲဖက် သရုပ်ဆောင် ရသော ဖူးစာရှင် အသံတိတ် ဇာတ်ကားကို ပထမဆုံး ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ ၁၉၃၇တွင် "ဖူးစာရှင်" ရုပ်ရှင်အား ရုံတင်ပြသနိုင်ခဲ့သည်။ အသံတိတ်ဇာတ်ကားများ ရိုက်ကူးရာမှ အေဝမ်းသဘင်ဝန်ဓာတ်ပြား ထုတ်လာရာတွင် ဓာတ်ပြားသွင်းခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ရုပ်ရှင်ထဲတွင် သီဆိုခဲ့သော တေးများအပါအဝင် သီချင်းအပုဒ်ပေါင်း(၈၀)ခန့် သီဆိုခဲ့သည်။ နိူင်ငံကျော် အဆိုတော် ရုပ်ရှင်မင်းသမီးဘဝသို့ ရောက်ရှိသွားသောအခါ ဦးတင်မောင်နှင့်တွဲကာ ကားကြီးကားကောင်းများ ရိုက်ကူးခဲ့ရသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင်လည်း ဆက်လက်ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ ထို့နောက် မြန်မာ့ ရုပ်ရှင်လောက၏ ပထမဆုံး အသံထွက် ဇာတ်ကားဖြစ်သည့် မြှားနတ်မောင် ဇာတ်ကားတွင် ပါဝင်သရုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ပရိသတ်များက လက်ခံကာ အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးရိုက်ကူးခဲ့သော ကားမှာ သားတို့ရုပ်ရည် ဇာတ်ကားဖြစ်သည်။ ရုပ်ရှင် ဇာတ်ကားပေါင်း ၁၄ကား နှင့် ဓာတ်ပြား တေးသီချင်းပေါင်း ၄ဝကျော် ကို သီဆို ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၆၁ခုနှစ် အသက်၄၅နှစ် အရွယ်တွင် ရုပ်ရှင်လောကမှ အနားယူခဲ့သည်။ ပါဝင်ခဲ့သည့် ရုပ်ရှင်များ ဖူးစာရှင် မြှားနတ်မောင် ချစ်အမျှ ချစ်ရေစင် စောင်းတော်ရှင် ချိန်တန်ပြီ မေ့တွက်တာ သားတို့ရုပ်ရည် ထုတ်ဝေခဲ့သည့် ဓာတ်ပြားများ ချစ်ရေစင် အောင်ခြင်းရှစ်ပါး ပျို့မှာတမ်း ရွှေအင်းဝ ပါရမီတော် ရှင်သီဝလိ သော်တာငွေမင်း မြတ်လေးငုံ ကျေးစေတမာန် ချစ်ခက်သက်လျာ အနုပညာဘဝပြင်ပ ၁၉၅၁မှ ၁၉၅၈ခုနှစ်အထိ မြန်မာ့အသံတွင် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး ၁၉၅၈ခုနှစ်၌ ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သော်လည်း မန္တလေးမြို့ မဟာမြတ်မုနိ ဘုရားတွင် လှူဒါန်း ခဲ့သည်။ အတ္ထုပ္ပတ္တိစာအုပ် အေဝမ်းရုပ်ရှင် တခေတ်တွင် မေရှင်ဟု နာမည်ကြီးသည့် ရုပ်ရှင်မင်းသမီးကြီးနှင့် အဆိုတော်ကြီးလည်း ဖြစ်သူ ဒေါ်မေရှင်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိကို "ပန်းတပွင့်ရဲ့ ရင်ခုန်သံ" အမည်ဖြင့် စာရေးဆရာမ ဝင်းဝင်းမြင့် (နန်းတော်ရှေ့) က ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဘဝနိဂုံး ၂၀၀၈ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ရက် ည၁၁နာရီ ၃ဝမိနစ်၊ အသက် -၉၁ နှစ် အရွယ်တွင် မန္တလေးမြို့ရှိ အောင်တော်မူ ရပ်ကွက်၊ ၂၆ ဘီလမ်း၊ ၆၂ လမ်းနှင့် ၆၃ လမ်းကြား၊ မြစန္ဒာလမ်းသွယ်ရှိ 'ရတနာ' နေအိမ်တွင် အဆုတ်ရောဂါဖြင့် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ "အဆုတ်ထဲကို ရေဝင်တယ်ဆိုပြီး ဆေးရုံက မှတ်ချက်ချတယ်။ ဆရာဝန်က အိမ်ခေါ်သွား ဆိုတော့ အိမ်မှာပဲ ဆုံးသွားတာပါပဲ။ ပြီးခဲ့တဲ့ စနေနေ့ ဆေးရုံတက်တာ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က ဖောက်လာပြီး ဆုံးသွားတာပါ" ဟု ဒေါ်မေရှင်၏ တူဖြစ်သူ တစ်ဦးက မဇ္ဈိမ သတင်းဌာန ကို ပြောပြသည်။ ဒေါ်မေရှင်၏ ကြွင်းကျန်သော ရုပ်ကလာပ်ကို စက်တင်ဘာလ ၅-ရက်နေ့၊ ညနေ ၃-နာရီတွင် ကြာနီကန် သုသာန်တွင် ဂူသွင်း သင်္ဂြိုဟ်ရာ မိသားစုများနှင့်အတူ ရုပ်ရှင်၊ဂီတ ပညာရှင်များ၊ မြို့မိမြို့မများ လိုက်လံပို့ဆောင် ပေးခဲ့ကြသည်။ ရည်ညွှန်းကိုးကား ခေတ်ဟောင်း အဆိုတော်နှင့် ရုပ်ရှင် မင်းသမီးကြီး ဒေါ်မေရှင် ကွယ်လွန်၊ မဇ္ဈိမ သတင်းဌာန။ မန္တလေး အဘိဓာန်၊ နေထွတ် The Dream Crystals Publishing House၊ ၁၉၉၉။ သိမှတ်ဖွယ်ရာ ကိုယ်ရေး အချက်အလက်များ။ ရေးသားသူ၊ ထုတ်ဝေသည့် စာအုပ်တိုက်နှင့် ခုနှစ်၊ လတို့ မပါရှိ။ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ခင်ညွန်ရဲ့ ထောက်လှမ်းရေး လက်ကျန်တွေက စုစည်း ထုတ်ဝေခဲ့တာလို့ ယူဆကြသည်။ Category:မြန်မာ အမျိုးသမီး အဆိုတော်များ Category:မြန်မာ အမျိုးသမီး ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ ကဏ္ဍ:၁၉၁၇ မွေးဖွားသူများ ကဏ္ဍ:၂၀၀၈ ကွယ်လွန်သူများ
အင်တာနက်	right\|အင်တာနက်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကို ဖြတ်သွားသည့် အမျိုးမျိုးသော လမ်းကြောင်းများကို အမြင်ပုံဖော်ထားပုံ။ ‘The Opte Project’ မှ။ အင်တာနက် () ဆိုသည်မှာ စံနမူနာ Internet Protocol Suite (TCP/IP) ကိုသုံး၍ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များ ချိတ်ဆက်ကာ သန်းထောင်နှင့်ချီသော ကမ္ဘာအနှံ့သုံးစွဲ သူများအား ဝန်ဆောင်မှုပေးနေသော ကမ္ဘာနှင့် အဝှမ်း ချိတ်ဆက်ထားသော စနစ်တစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ ဒေသတွင်းမှသည် ကမ္ဘာလုံးအနှံ့ အတိုင်းအတာအထိ ကျယ်ပြန့်စွာ သွယ်တန်းထားသော အီလက်ထရွန်းနစ် အချက်အလက်တည်ဆောက်မှုနှင့် အမြင်ဆိုင်ရာ ကွန်ယက်နည်းပညာများဖြင့် ချိတ်ဆက်ထားသည့် သန်းပေါင်းများစွာသော ပုဂ္ဂလိက၊ အများပြည်သူ၊ ပညာရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် အစိုးရပိုင်းဆိုင်ရာ ကွန်ယက်များ ပါဝင်သည့် ကွန်ယက်များ၏ ကွန်ယက် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ပင့်ကူအိမ်ဟု တင်စားသည့် World Wide Web (WWW) ၏ အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်နေသော ဟိုက်ပါတက်(စ်) (hypertext) စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အီလက်ထရွန်းနစ်စာပို့စနစ် (electronic mail) ကို ပံ့ပိုးသော အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံကဲ့သို့ အမျိုးအစား များပြားလှစွာသော သတင်းအချက်အလက် အရင်းအမြစ်များ နှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို အင်တာနက်က သယ်ဆောင်ပေးပါသည်။ တယ်လီဖုန်း၊ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင် နှင့် ရုပ်မြင်သံကြားကဲ့သို့ ထုံးတမ်းစဉ်လာ လူထုဆက်သွယ်ရေးများ သည် အင်တာနက်အားဖြင့် အသွင်သဏ္ဌာန်နှင့် အနက်အဓိပ္ပာယ် တဖန်ပြောင်းလဲလာကြသည်။ သတင်းစာ၊ စာအုပ် နှင့် အခြားပုံနှိပ်လုပ်ငန်းများသည် Websites ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များ Blogs ဘလော့များနှင့် ကိုက်ညီအောင် ပြုပြင်လာကြသည်။ အမြန်သတင်းပို့ဆက်သွယ်ခြင်း (instant messaging), အင်တာနက် စုပေါင်းဆွေးနွေးခန်းများ (Internet Forums) နှင့် လူမှုရေးကွန်ယက်များ (social networking) များတို့မှတစ်ဆင့် လူအချင်းချင်း အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ရာတွင် အသွင်သစ်များကို အင်တာနက်က စွမ်းဆောင်ပေးသည် သို့မဟုတ် အရှိန်မြှင့်တင်ပေးသည်။ အဓိက လက်လီအရောင်းဆိုင်ခွဲ များ၊ လက်လုပ်လက်စား ဈေးသည်များ၊ ကုန်သည်များ အတွက် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဈေးဝယ်ခြင်း (online shopping) လျင်မြန်စွာ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးလာသည်။ အင်တာနက်ပေါ်ရှိ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုနှင့်တစ်ခု တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံမှု နှင့် ငွေကြေး ဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများ က စက်မှုလုပ်ငန်းတစ်ခုလုံး ထုတ်ကုန်စီးဆင်းမှု ကို အကျိုး သက်ရောက် စေသည်။ ၁၉၆၀ခုနှစ်များက ပုဂ္ဂလိကနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုစစ်တပ် နှစ်မျိုးလုံး၏ ကြံ့ခိုင်ပြီး တော်ရုံအမှားခံနိုင်သော၊ ဖြန့်ဝေပေးသည့် ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များအကြောင်း သုတေသန ပြုခြင်းများသည် အင်တာနက်၏ မူလအစ ဖြစ်ခဲ့သည်။ အမျိုးသား သိပ္ပံရေးရာ ဖောင်ဒေးရှင်း က ပံ့ပိုးသော အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ကွန်ယက်နောက်ကျောရိုးသစ် အတွက် ရန်ပုံငွေ နှင့် အခြားသော စီးပွားရေးကွန်ယက် နောက် ကျော ရိုးသစ် အတွက် ကိုယ်ပိုင် ရန်ပုံငွေ တို့ကို ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးကို ကွန်ယက်ချိတ်ဆက်မှု နည်းပညာသစ်များ နှင့် ကွန်ယက်အများအပြားကို စုပေါင်းခြင်းများ တည်ဆောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုတွင် ပါဝင်လာစေရန် ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ခုနှစ်များ၏ အလယ်နှစ်များက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကွန်ယက်ကို စီးပွားဖြစ် ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် အင်တာနက်သည် လူသိများလာပြီး ခေတ်သစ်လူသားဘဝ၏ အရာရာတိုင်း နီးပါးတွင် ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းခြင်း အကျိုးများရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ လေးပုံတစ်ပုံခန့်သည် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုများကို အသုံးပြုနေပြီဖြစ်သည်။ နည်းပညာဆိုင်ရာ အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း ရယူခြင်းနှင့် အသုံးပြုခြင်းအတွက် ပေါ်လစီများတွင်လည်းကောင်း အင်တာနက်ကို ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်မှုမရှိပါ၊ ပေါင်းစပ်ပါဝင်သော ကွန်ယက်တစ်ခုစီသည် ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင် စံချိန်စံညွှန်းများကို သတ်မှတ်သည်။ အင်တာနက်တွင် အမည်နေရာပေးခြင်းဆိုင်ရာ နိယာမနှစ်ခုဖြစ်သည့် အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) လိပ်စာ နေရာနှင့် ဒိုမိန်း အမည် စနစ် တို့၏ လှည့်စားသော အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်မျ ားကိုသာ ထိန်းသိမ်းသည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ဖြစ်သော Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN)က ညွှန်ကြားသည်။ အဓိက ပရိုတိုကော(လ်)များ(IPv4 နှင့် IPv6)၏ နည်းပညာဆိုင်ရာ နောက်မှထောက်ပံ့ခြင်းနှင့် စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ခြင်းသည် Internet Engineering Task Force (IETF)၏ လှုပ်ရှားမှုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် နည်းပညာ ကျွမ်းကျင်မှုကို ထည့်ဝင်ခြင်းအားဖြင့် မည်သူမဆို ပါဝင်နိုင်သည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပါဝင်သူများကို အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လျော့ရဲစွာ လက်ခံသော အကျိုးအမြတ် မရည်ရွယ်သော အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ ပညာရပ်ဝေါဟာရ alt=Internet Diagram\|အင်တာနက်ကွန်ယက် ချိတ်ဆက်မှု သရုပ်ပြ ပုံ အင်တာနက် စာလုံးကြီးအသုံးပြုမှု လုပ်ထုံးလုပ်နည်း အင်တာနက် နှင့် World Wide Web ဝေါဟာရများကို နေ့စဉ်သုံးစကားပြောများတွင် ထူးထူးခြားခြား မဟုတ်ပဲ မကြာခဏ ပြောဆို သုံးစွဲကြသည်။ သို့သော် အင်တာနက်နှင့် World Wide Web မှာ တစ်ခုတည်းမဟုတ်သကဲ့သို့ တူညီမှုလည်းမရှိပါ။ အင်တာနက်သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အချက်အလက်များကို ဆက်သွယ်မှု စနစ်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ကွန်ပျူတာများအကြား ချိတ်ဆက်မှုကို ထောက်ပံ့ပေးသော ဟာ့ဒ်ဝဲနှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲ အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှု ဖြစ်သည်။ ခြားနားမှုမှာ ဝက်(ဘ်)သည် အင်တာနက်မှတဆင့် အသုံးပြုဆက်သွယ်သော ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြားသော အရင်းအမြစ်များကို ဟိုက်ပါလင့်ခ်များ၊ URL များဖြင့် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ထားသော အစုအဝေးဖြစ်သည်။ IP ကွန်ယက်များ၏ ကမ္ဘာ့ကွန်ယက်စနစ်တစ်ခုလုံးကို ရည်ညွှန်းသည့်အခါInternetဆိုသည့် ဝေါဟာရကိုအစဉ်အလာအားဖြင့် ကိုယ်ပိုင်နာမ်အဖြစ်ယူဆပြီး အစဦးဆုံးစာလုံးကိုစာလုံးကြီးဖြင့် ရေးသည်။ မီဒီယာနှင့် လူသိများသော ယဉ်ကျေးမှုတွင် ၎င်းကို ယေဘုယျ ဝေါဟာရ သို့မဟုတ် အများဆိုင်နာမ်အဖြစ် သတ်မှတ်ရန် ဦးတည်ချက်ထားသောကြောင့် "the internet" ဟူ၍ စာလုံးကြီးမသုံးဘဲ ရေးကြသည်။ အင်တာနက်ကို မကြာခဏ net ဟုလည်း ရိုးရှင်းစွာ ရည်ညွှန်းသည်။ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ရုပ်ပုံဖော်ပြချက်များတွင် အင်တာနက် အရင်းအမြစ်များ၏ နေရာတိကျမှု သို့မဟုတ် အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်မှုသည် အရေးမပါသောအခါတွင် အင်တာနက်ကို cloud ဟု မကြာခဏ ရည်ညွှန်းပြီး စာပေအရလည်း ဤသို့ပင် ဖော်ပြသည်။ အင်တာနက် ရာဇဝင် USSR ၏ Sputnik ကို ဖွင့်လှစ်မှုသည် ၁၉၅၈ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် နည်းပညာ ဦးဆောင်မှုကို တဖန် ပြန်လည်ရရှိရန်အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို အဆင့်မြင့် သုတေသန စီမံကိန်း အေဂျင်စီ (Advanced Research Projects Agency) (ARPA or DARPA)ကို တည်ထောင်ရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။[2][3] ARPA က Semi Automatic Ground Environment (SAGE) အစီအစဉ်၏ သုတေသနကို ဆက်လက်ပြုလုပ်ရန် Information Processing Technology Office (IPTO)ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ပထမဆုံးအကြိမ် တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ရေဒါ စနစ်များကို အတူတကွ ကွန်ယက်ဖွဲ့ ချိတ်ဆက်ထားသည်။ IPTO ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ US စစ်တပ်၏ ဆက်သွယ်ရေးကွန်ယက်များ၏ ရှင်သန်နိုင်စွမ်း နှင့်ပတ်သက်သော ၎င်းတို့၏ အလေးထားစရာကိစ္စကို ရင်ဆိုင်ရန် နည်းလမ်းရှာရေးဖြစ်ပြီး ပထမဆင့်အနေနှင့် ပန်တဂွန်၊ ရှိုင်ယန်တောင်နှင့် SAC HQ တို့ရှိ ၎င်းတို့၏ ကွန်ပျူတာများ အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ရန် ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကွန်ယက်ကို မြှင့်တင်သူ ဂျေစီအာရ် လစ်(ခ်)လစ်ဒါ (J. C. R. Licklider) သည် IPTO ၏ အကြီးအကဲအဖြစ် ရွေးချယ်ခံရသည်။ လစ်(ခ်)လစ်ဒါသည် သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ နည်းပညာကို စိတ်ဝင်စားလာပြီးနောက် ၁၉၅၀ နှစ်လယ်ပိုင်းတွင် ဟားဗတ် တက္ကသိုလ် ရှိ Psycho-Acoustic Laboratory မှ MIT သို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သည်။ MIT တွင် သူသည် လင်ကွန်းစမ်းသပ်ခန်းကို တည်ထောင်သည့် ကော်မတီတွင် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး SAGE စီမံကိန်းကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ခုနှစ်တွင် သူ၏ PDP-1 ကွန်ပျူတာ၏ ပထမ ထုတ်လုပ်မှုကို ဝယ်ခဲ့ပြီး အချိန်ဝေမျှခြင်းနည်းပညာကို ပထမဆုံးအကြိမ် အများပြည်သူသို့ လက်တွေ့လုပ်ဆောင်ပြခဲ့ရာ နေရာဖြစ်သည့် BBN ၌ ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ IPTO တွင် လစ်(ခ်)လစ်ဒါကို ဆက်ခံသူ အိုင်ဗင် ဆပ်သာလန်သည် ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် လောရန့်(စ်) ရောဘတ်(စ်)ကို ရရှိခဲ့ပြီး ကွန်ယက်ချိတ်ဆက်ခြင်း စီမံကိန်းကို စတင်ခဲ့သည်။ ရောဘတ်(စ်)က ပေါလ် ဘာရန်၏ နည်းပညာကို အခြေခံခဲ့သည်။ ဘာရန်သည် ကြံ့ခိုင်ပြီး ဘေးအန္တရာယ် အသွယ်သွယ်ကြောင့် မပျက်စီးစေဘဲ ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် ကွန်ယက်ကို ရရှိရန်အတွက် ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း (ဆားကစ် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်) ကို ထောက်ခံချက်ပေးသည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု လေတပ်အတွက် ပြည့်စုံစေ့စပ်သော လေ့လာမှုတစ်ခုကို ရေးသားခဲ့သူဖြစ်သည်။ ရောဘတ်(စ်)သည် SAGE စနစ်၏ ဒီဇိုင်းကို လုပ်ဆောင်ရန် မူလအားဖြင့် တည်ထောင်ခဲ့သော MIT လင်ကွန်း စမ်းသပ်ခန်းတွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့ဖူးသည်။ UCLA ပါမောက္ခ လီယိုနတ် ကလိန်းရော့(ခ်) သည် ၁၉၆၂ခုနှစ်တွင် ပက်ကက် ကွန်ယက်အတွက် အယူအဆဆိုင်ရာ အခြေခံကို ပေးခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်း ၁၉၇၀ခုနှစ်များတွင် (အဆင့်ဆင့်ဖွဲ့စည်းထားသော လမ်းကြောင်း အတွက်) ယနေ့ အင်တာနက်ဆီသို့ ဖြစ်ထွန်းလာမှုကို ထောက်ပံ့ခဲ့သည့် အယူအဆကိုလည်း ပေးခဲ့သည်။ ဆပ်သာလန်ကို ဆက်ခံသော ရောဘတ် တေလာ သည် ရောဘတ်(စ်)ကို သူ၏ ယခင်က ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း အောင်မြင်မှုအပေါ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သွားပြီး IPTO ၏ သိပ္ပံပညာရှင်ချုပ် ဖြစ်လာစေရန် စည်းရုံးခဲ့သည်။ တစ်ခါတွင် ရောဘတ်(စ်)သည် ကွန်ပျူတာကွန်ယက်များ အရင်းမြစ်ဝေမျှခြင်း ဟုခေါ်တွင်သည့် အစီရင်ခံစာတစ်ခုကို ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုအစီရင်ခံစာကို ၁၉၆၈ခုနှစ် ဇွန်လတွင် တေလာက အတည်ပြုခဲ့ပြီး နောက်နှစ်တွင် လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်သည့် ARPANET ကို စတင်ဆောင်ရွက်ရေးအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ် ချခဲ့သည်။ များစွာသော လုပ်ဆောင်မှုများအပြီး ၁၉၆၉ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၉ရက်နေ့တွင် UCLA ၏ အင်ဂျင်နီယာနှင့် အသုံးချသိပ္ပံကျောင်းရှိ ကလိန်းရော့(ခ်)၏ ကွန်ယက်တိုင်းတာခြင်းစင်တာနှင့် မန်နီလို ပါ့(ခ်)၊ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် SRI အင်တာနေရှင်နယ်(SRI)ရှိ ဒေါက်ကလပ်(စ်) အိန်ဂျယ်(လ်)ဘတ်(တ်)၏ NLS စနစ်အကြားရှိ ARPANET ဖြစ်လာနိုင်သည့် ပထမဆုံး ကွန်ပျူတာနှစ်ခုသည် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်နိုင်ခဲ့သည်။ ARPANET ပေါ်ရှိ တတိယနေရာမှာ ဆန်တာဘာဘရာရှိ ကာလီဖိုးနီးယား တက္ကသိုလ် ကူလာဖရိုင်း အပြန်အလှန် အကျိုးသက်ရောက်သော သင်္ချာ စင်တာ ဖြစ်ပြီး စတုတ္ထနေရာမှာ ယူတားတက္ကသိုလ် ဂရပ်ဖစ်ဌာန ဖြစ်သည်။ အနာဂတ် ဖွံ့ဖြိုးမှု၏ ရှေးဦးသင်္ကေအဖြစ် ၁၉၇၁ခုနှစ်ကုန်ပိုင်းတွင် သက်တမ်းနု ARPANETသို့ ချိတ်ဆက်ထားသော နေရာပေါင်း တစ်ဆယ့်ငါးခု ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ ARPANET သည် ယနေ့အင်တာနက်၏ အကြိုကွန်ယက်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ သီးခြား တည်ဆောက်မှုတစ်ခုအနေဖြင့် UK National Physical Laboratory မှ ဒေါ်နယ် ဒေးဗီး(စ်)သည်လည်း ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း အယူအဆကို ၁၉၆၀ခုနှစ်များ အစောပိုင်းတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထိုအကြောင်းအရာကို ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် ဟောပြောခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် အတ္တလန်တိတ်သမုဒ္ဒရာ ကမ်းနှစ်ဘက်မှ နယ်ပယ်သစ်ရှိ အဖွဲ့များသည် သိကျွမ်းလာခဲ့ကြသည်။ အမှန်တကယ်အားဖြင့် ဒေးဗီး(စ်) အသစ်ထွင်ခဲ့သော စာလုံးများဖြစ်သည့် “ပက်ကက်” နှင့် “ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း”တို့ကို စံဝေါဟာရများအဖြစ် လက်ခံခဲ့ကြသည်။ ဒေးဗီးစ်သည် မာ့(ခ်) I ဟု ခေါ်သော packet လမ်းပြောင်းလွှဲသော ကွန်ယက်ကိုလည်း UK တွင် ၁၉၇၀ခုနှစ်က ထည်ဆောက်ခဲ့သည်။ARPANET အတွက် ပုဂ္ဂလိက ကန်ထရိုက်တာများဖြစ်သည့် ဘော့(လ်)(ထ်) ဘာရာနက်(ခ်)နှင့် နယူးမန်း (BBN) က “ထပ်ဆင့် တန်ဖိုး သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးများ” ကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် တရားဝင်ဖြစ်ရန် ထူထောင်ပြီးနောက် သီးခြား စီးပွားဖြစ် မူကွဲကို ဖန်တီးရန် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။၎င်းတို့ တည်ထောင်ခဲ့သော ကွန်ယက်သည် Telenet ဟုအမည်ရပြီး ၁၉၇၅ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံတဝှမ်း မြို့များတွင် အခမဲ့ အများသုံး လက်လှည့် ဖုန်းစနစ်သုံး ဆက်သွယ်ရယူနိုင်မှုကို တပ်ဆင်ခြင်းဖြင့် လုပ်ငန်းစတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ Telenet သည် အများပြည်သူသို့ ပထမဆုံး ဖွင့်လှစ်ပေးသော packet လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း ကွန်ယက်ဖြစ်သည်။ ARPANET ပေါ်တွင် အလုပ်လုပ်သော ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း ကို သရုပ်ဖော်မှုနောက်တွင် ဗြိတိန် စာတိုက်၊ Telenet၊ DATAPAC နှင့် TRANSPAC တို့သည် ပထမဆုံး packet လမ်းပြောင်းလွှဲသော ကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှုကို ဖန်တီးရန် ပူးပေါင်းခဲ့ကြသည်။ ၁၉၇၈ခုနှစ်တွင် UK ၌ ဤသည်ကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲသော ဝန်ဆောင်မှု (IPSS)ဟု ရည်ညွှန်းကြသည်။ X.25 ကို အခြေခံသော ကွန်ယက်များ စုစည်းမှုသည် ဥရောပနှင့် US မှသည် ကနေဒါ၊ ဟောင်ကောင် နှင့် ဩစတြေးလျတို့သို့ ပြန့်နှံ့သွားခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ခုနှစ်ခန့်တွင် X.25 packet လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း စံချိန်စံညွှန်းကို CCITT (ယခုအခေါ် ITU-T) တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ စတန်းဖို့ တက္ကသိုလ်တွင် အင်တာနက် မွေးဖွားမှု အထိမ်းအမှတ် ကမ္ဗည်း X.25 သည် တူညီသော ကာလအတွင်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသော ARPANET ပေါ်တွင် DARPA ၏ စမ်းသပ်မှုလုပ်ငန်း၊ ပက်ကက် ရေဒီယို ကွန်ယက်နှင့် ပက်ကက် ဂြိုဟ်ထုကွန်ယက် တို့မှ ပေါ်ထွက်လာသော TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)များပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်။ အစောပိုင်း ARPANET ကို စတိဗ် ခရော့ကာ ဦးဆောင်သော (Network Working Group - NWG) ဟုခေါ်သည့် အဖွဲ့မှ ၁၉၇၀ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် ဒီဇိုင်းဆွဲ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး လက်ခံအစိတ်အပိုင်းများ တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ ချိတ်ဆက်နိုင်မှုနှင့် ပရိုတိုကော(လ်) အစုအစည်း၏ လှည့်နေသော အလွှာများ ကို အကောင်အထည်ဖော်ကာ ကွန်ယက် ထိန်းချုပ်မှု ပရိုဂရမ် (Network Control Program - NCP) ပေါ်တွင် လည်ပတ်သည်။ နေရာများ ပို၍ပို၍ ချိတ်ဆက်လာသည်နှင့်အမျှ ကွန်ယက်၏ လျင်မြန်စွာ ဖွံ့ဖြိုးကြီးထွားမှုကို တုံ့ပြန်ရန် ဗင်တန်ဆာ့(ဖ်) နှင့် ရောဘတ်ခန်းတို့သည် ယခုတွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုနေသော TCP ပရိုတိုကော(လ်)များ၏ ပထမဆုံး သရုပ်ဖော်ရေးသားချက်ကို ၁၉၇၃ခုနှစ်အတွင်း တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြပြီး ထိုအကြောင်း စာတမ်းကို ၁၉၇၄ခုနှစ် မေလတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးနှင့်ဆိုင်သော TCP/IP ကွန်ယက် တစ်ခုကို ဖော်ပြရေးသားရန် “အင်တာနက်” ဆိုသည့် ဝေါဟာရကို အသုံးပြုမှုသည် RFC 675 ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုနှင့်အတူ ၁၉၇၄ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အစပြုခဲ့သည်။ RFC 675 သည် ပထမဆုံး TCP သတ်မှတ်ချက် အပြည့်အစုံဖြစ်ပြီး ၎င်းကို ဗင်တန်ဆာ့(ဖ်) (Vinton Cerf)၊ ယိုဂျင်ဒါလယ်(လ်) (Yogen Dalal)နှင့် ကား(လ်)ဆန်းရှိုင်း (Carl Sunshine) တို့က စတန်းဖို့ တက္ကသိုလ်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။ နောက်ကိုးနှစ်အတွင်းတွင် ပရိုတိုကော(လ်)များကို ပြုပြင်ပြင်ဆင်ရန်နှင့် ၎င်းကို ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင်လည်ပတ်မှု စနစ် အမျိုးမျိုးပေါ်တွင် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရန် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ ARPANET ပေါ်ရှိ လက်ခံဟို့(စ်)များအားလုံးကို NCP ပရိုတိုကော(လ်) အဟောင်းများမှ ရွှေ့ပြောင်းအပြီး ၁၉၈၃ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ရက်နေ့တွင် ပထမဆုံး TCP/IP-ကိုအခြေခံသော နယ်ပယ်ကျယ်ပြန့်သည့် ကွန်ယက်သည် အသုံးပြုရန် အဆင်သင့် ဖြစ်နေပြီ ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၅ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အမျိုးသား သိပ္ပံ ဖောင်ဒေးရှင်း (NSF)သည်၎င်းတို့၏ တီထွင်သူ ဒေးဗစ် အယ်(လ်) မီး(လ်)(စ်) (David L. Mills)က "ဖက်(ဇ်)ဘော(လ်)(စ်)(fuzzballs)" ဟုခေါ်ဆိုသော ကွန်ပျူတာကို အသုံးပြု၍ တက္ကသိုလ် ၅၆ ကီလိုဘစ်/စက္ကန့် ကွန်ယက်ကျောရိုးဖြစ်သည့် NSFNETကို တည်ဆောက်ရန် လုပ်ငန်းအပ်နှံခဲ့သည်။ နောက်နှစ်တွင် NSFသည် ပိုမိုမြန်ဆန်သည့် ၁.၅ မီဂါဘစ်/စက္ကန့် ကွန်ယက်သို့ ပြောင်းလဲရန် ကမကထပြုခဲ့သည်။ DARPA TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)များကို အသုံးပြုရန် အဓိက ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဒန်းနစ် ဂျန်နင်း(စ်)က ပြုလုပ်ခဲ့ပြီးနောက် NSF တွင် ဆူပါကွန်ပျူတာ ပရိုဂရမ်ကို တာဝန်ယူခဲ့သည်။ အခြား ကွန်ယက်များသို့ NSFNET ကို ဖွင့်ပေးခြင်းသည် ၁၉၈၈ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်ထဲတွင် NSFNETနှင့် စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်သော MCI စာပို့ စနစ်တို့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုကို US ဖယ်ဒရယ် ကွန်ယက်ကောင်စီက အတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး ချိတ်ဆက်ခြင်းကို ၁၉၈၉ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ OnTyme၊ Telemail နှင့် Compuserve အပါအဝင် အခြား စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်သော အီလက်ထရောနစ် စာပို့ခြင်း ဝန်ဆောင်မှုများ မကြာမီ ချိတ်ဆက်လာခဲ့ကြသည်။ ထိုနှစ်ထဲတွင်ပင် စီးပွားဖြစ် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့သူများ (ISPs) သုံးခုသည် လုပ်ငန်း စတင်ခဲ့ကြသည်- UUNET၊ PSINet၊ နှင့် CERFNET။ နောက်ပိုင်းတွင် ပေါင်းစည်းခဲ့ရာ အင်တာနက်သို့ မုခ်ပေါက် လမ်းများကို ပေးသော အရေးကြီးသည့် သီးခြား ကွန်ယက်များတွင် Usenet နှင့် BITNET တို့ပါဝင်သည်။ TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)သည် ပိုမိုရေပန်းစားလာသည့်အလျောက် Telenet (ထိုအချိန်က Sprintnet ဟုအမည်ပြောင်း), Tymnet၊ Compuserve နှင့် JANET ကဲ့သို့ အမျိုးမျိုးသော အခြား စီးပွားဖြစ်နှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ ကွန်ယက်များသည် ၁၉၈၀ခုနှစ်များတွင် ကြီးထွားလာနေသော အင်တာနက်နှင့် အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ခဲ့ကြသည်။ TCP/IP မှ တည်ရှိနေသော ဆက်သွယ်ရေး ကွန်ယက်များ၏ အလိုက်သင့် ပြောင်းလဲနိုင်မှုသည် လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားမှုကို အခွင့်ပေးခဲ့သည်။ သတ်မှတ်မှုများနှင့် ရည်ညွှန်းဥပဒေ၏ လမ်းဖွင့်ထားသော ရယူနိုင်မှုသည် စီးပွားဖြစ် ရောင်းချသူများကို အပြန်အလှန် လုပ်ဆောင်နိုင်သော ကွန်ယက် အစိတ်အပိုင်းများ၊ ဥပမာ ရောက်တာများ၊ တည်ဆောက်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ ၎င်းက ကုမ္ပဏီပေါင်းများစွာမှ စံချိန်စံညွှန်းမီ ကွန်ယက် ဂီယာကို ရရှိစေနိုင်သည်။ ဤအရာသည် အင်တာနက် လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားလာမှုနှင့် ဒေသန္တရနယ်ပယ် ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း တဟုန်ထိုး တိုးပွားလာမှုတို့ကို အထောက်အပံ့ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ယင်းသည် UNIX နှင့် အခြား သုံးနေကျဖြစ်သော ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင်လည်ပတ်မှု စနစ်တိုင်းနီးပါး ပေါ်တွင် TCP/IP ၏ ကျယ်ပြန့်သော အကောင်အထည်ဖော်မှုနှင့် တိကျသော စံချိန်စံညွှန်း သတ်မှတ်ခြင်းတို့ကို မျိုးစေ့ချခဲ့သည်။ 150pxဤ NeXT ကွန်ပျူတာကို CERN တွင် ဆာတင်(မ်)ဘာနား(စ်)-လီးက အသုံးပြုခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး ဝက်(ဘ်)ဆာဗာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အင်တာနက်ကို ဖြစ်လာစေခဲ့သော အခြေခံ အသုံးချလုပ်ငန်းများနှင့် လမ်းညွှန်များသည် ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုနီးပါးမျှ တည်ရှိခဲ့သော်လည်း ကွန်ယက်သည် ၁၉၉၀ခုနှစ်များအထိ အများပြည်သူရှေ့တွင် မျက်နှာမရခဲ့ပေ။ ၁၉၉၁ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၆ရက်နေ့တွင် သေးငယ်သော အရာများကို သုနေသနပြုရာ ဥရောပတိုက် တစ်တိုက်လုံးနှင့်ဆိုင်သော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် CERN သည် World Wide Web စီမံကိန်းသစ်ကို ကြော်ငြာခဲ့သည်။ ဝက်(ဘ်)ကို ဗြိတိသျှ သိပ္ပံပညာရှင် တင်(မ်)ဘာနား-လီးက ၁၉၈၉ခုနှစ်တွင် တီထွင်ခဲ့သည်။ အစောပိုင်းတွင် နာမည်ကြီးသည့် ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာမှာ HyperCardနှင့် X Window System တည်ဆောက်အသုံးပြုပြီးနောက်တွင် ပုံဖော်ခဲ့သည့် ViolaWWW ဖြစ်သည်။ ၎င်းနေရာတွင် Mosaic ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာဖြင့် တဖြည်းဖြည်း အစားထိုးလာခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ခုနှစ်တွင် အီလီနွိုက်တက္ကသိုလ်၌ အထူးတွက်ချက်ရေးအသုံးချလုပ်ငန်းများအတွက် နိုင်ငံတော်စင်တာက Mosaic ပုံစံကွဲ ၁.၀ ကို ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၉၄ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ယခင်က ပညာရေးဆိုင်ရာဖြစ်သော နည်းပညာရပ်ဆိုင်ရာ အင်တာနက်ကို လူအများ စိတ်ဝင်စားလာခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၆ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့အင်တာနက် အသုံးပြုမှုသည် နေ့စဉ်သုံးဖြစ်လာခဲ့ပြီး ထို့အတွက်ကြောင့် ၎င်းကို World Wide Webကို ရည်ညွှန်းသော synecdoche အဖြစ် အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ ထိုအတောအတွင်း ဆယ်စုနှစ်တစ်ခု၏ တိုးတက်မှုဖြစ်စဉ်တွင် အင်တာနက်သည် ယခင်က ရှိနေခဲ့သော အများပြည်သူ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များ၏ အများစုကို (FidoNet ကဲ့သို့ အချို့ ကွန်ယက်များသည် သီးခြားဆက်လက် တည်ရှိနေသော်လည်း) အောင်မြင်စွာ ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အင်တာနက်သည် ၁၉၉၆ခုနှစ်နှင့် ၁၉၉၇ခုနှစ်တို့တွင် ကာလတိုအတွင်း အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ကြီးထွားမှုနှင့်အတူ နှစ်စဉ် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ကြီးထားလာသည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ ဤသို့ ကြီးထွားလာခြင်းသည် ကွန်ယက် ကြီးထွားလာမှုကို ရှင်သန်စေပြီး အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)များ၏ တစ်ဦးတည်းပိုင်မဟုတ်ဘဲ ဖွင့်ထားသော သဘာဝကိုလည်း ခွင့်ပြုသည့် ဗဟိုအုပ်ချုပ်ရေး ကင်းမဲ့မှုကြောင့်ဟု မကြာခဏ မှတ်ယူကြသည်။ ယင်း အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)များသည် ရောင်းသူ၏ သတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်နိုင်စွမ်းကို အားပေးရန်နှင့် မည်သည့် ကုမ္ပဏီတစ်ခုကမဆို ကွန်ယက်ကို အလွန်အမင်း ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် အားပေးသည်။၂၀၁၀ခုနှစ် ဇွန်လ ၃၀ရက်နေ့အရ ခန့်မှန်းခြေ အင်တာနက်အသုံးပြုသူ ဦးရေမှာ သန်းထောင်ပေါင်း ၁.၉၇ ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် ဘရာဇီး၊ ရုရှ၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နှင့် အင်ဒိုနီးရှား (BRICI နိုင်ငံများ)တွင် အင်တာနက်အသုံးပြုမှုသည် သိသာထင်ရှားစွာ ထွန်းကားလာစေရန် ဖြစ်သည်။ ထိုနိုင်ငံများတွင် လူဦးရေများပြားပြီး စီးပွားရေးမှာ အလယ်အလတ်မှ အဆင့်မြင့်အထိ ဖြစ်ထွန်းမှုရှိသော်လည်း အင်တာနက် ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်မှုနှုန်းမှာ နည်းလျက် ရှိသေးသည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်တွင် BRICI နိုင်ငံများသည် ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို ကိုယ်စားပြုပြီး အင်တာနက် အသုံးပြုသူပေါင်း ခန့်မှန်ခြေ သန်း ၆၁၀ ရှိသည်။ သို့သော် ၂၀၁၅ခုနှစ်တွင် BRICI နိုင်ငံများ၌ အင်တာနက် အသုံးပြုသူသည် နှစ်ဆဖြစ်သော သန်း တစ်ထောင့်နှစ်ရာထိ ရှိလာနိုင်ပြီး အင်ဒိုနီးရှားတွင် သုံးဆဖြစ်လာနိုင်သည်။ နည်းပညာ ပရိုတိုကော(လ်)များ(protocols) အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)စုံ အင်တာနက်၏ ရှုပ်ထွေးစွာ ပါဝင်ပေါင်းစပ်နေသော ဆက်သွယ်ရေး အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံတွင် ၎င်း၏ ဟာ့ဒ်ဝဲ အစိတ်အပိုင်းများနှင့် တည်ဆောက်ပုံ၏ လက္ခဏာသွင်ပြင် အမျိုးမျိုးကို ထိန်းချုပ်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲအလွှာ(layers)များပါသည့် စနစ်တို့ ပါဝင်သည်။ ဟာ့ဒ်ဝဲကို အခြား ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်များအား ထောက်ပံ့ရန် မကြာခဏ အသုံးပြုနိုင်သော်လည်း ၎င်းသည် အင်တာနက်၏ ဂုဏ်အင်္ဂါကို ဖော်ပြပြီး ၎င်း၏ တတ်နိုင်မှုနှင့် အောင်မြင်မှုအခြေခံကို ထောက်ပံ့ပေးသည့် ဒီဇိုင်းနှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲ တည်ဆောက်ပုံ၏ တိကျသော စံနှုန်းသတ်မှတ်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်သည်။ အင်တာနက် ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်များ၏ တည်ဆောက်ပုံဒီဇိုင်းအတွက် တာဝန်ကို အင်တာနက် အင်ဂျင်နီယာပညာ အထူးစစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့ (Internet Engineering Task Force - IETF) သို့ လွှဲအပ်ထားသည်။IETF သည် အင်တာနက် တည်ဆောက်ပုံ၏ အမျိုးမျိုးသော ရှုထောင့် နှင့်ပတ်သက်၍ မည်သည့် တစ်ဦးချင်းကိုမဆို ဖွင့်ထားသော စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ရေး လုပ်ငန်း အုပ်စုများကို စီမံခန့်ခွဲသည်။ ဆွေးနွေးမှုရလဒ်များနှင့် အပြီးသတ် စံချိန်စံညွှန်းများကို ဝေဖန်ချက်များ တောင်းခံခြင်း (Request for Comments - RFC) ဟုခေါ်သည့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်း အတွဲများတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ကို IETF ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များတွင် အခမဲ့ ရယူနိုင်သည်။ အင်တာနက်ကို ထောက်ကူသော ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း အခြေခံနိယာမများသည် အင်တာနက် စံချိန်စံညွှန်းများကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်သော အထူးတလည် တာဝန်ခန့်အပ်ထားသည့် RFC များတွင် ပါဝင်သည်။ အခြား တိကျမှုနည်းသော စာရွက်စာတမ်းများမှာ မှတ်သားဖွယ်စုံလင်သော၊ စမ်းသပ်လေ့လာမှုနှင့် ဆိုင်သော၊ သို့မဟုတ် သမိုင်းကြောင်းနှင့်ဆိုင်သော စာရွက်စာတမ်းများဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် အင်တာနက် နည်းပညာများကို အကောင်အထည်ဖော်နေစဉ် လက်ရှိအကောင်းဆုံး လက်တွေ့ဆောင်ရွက်မှုများ (best current practices -BCP) ကိုမှတ်တမ်းတင်ထားမှုများဖြစ်သည်။ အင်တာနက် စံချိန်စံညွှန်းများသည် အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)စုံဟု လူသိများသော ဖွဲ့စည်းမှုတစ်ခုကို ဖော်ပြသည်။ ဤသည်မှာ ပရိုတိုကောများ အလွှာများဖြင့်ပြုလုပ်ထားသည့် စနစ် (RFC 1122, RFC 1123)သို့ နည်းလမ်းများ ခွဲဝေသော စံပြ တည်ဆောက်ပုံဖြစ်သည်။ အလွှာများသည် ၎င်းတို့၏ ဝန်ဆောင်မှုများ လုပ်ဆောင်သော ပတ်ဝန်းကျင် သို့မဟုတ် ဘောင်နေရာအကျယ်အဝန်း နှင့်ဆက်စပ်နေသည်။ အပေါ်ဆုံးလွှာမှာ အသုံးချအလွှာ ဖြစ်ပြီး ဆော့(ဖ်)ဝဲ အသုံးချပရိုဂရမ်များတွင် အသုံးပြုရာတွင် အသုံးချပရိုဂရမ်ကို တိကျစွာ သတ်မှတ်ထားသည့် ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း နည်းလမ်းများအတွက် နေရာဖြစ်သည်၊ ဥပမာ ဆိုဒ်များကို လှန်လှောကြည့်ရှုနိုင်သော ဝက်(ဘ်) ဘရောက်ဆာ ပရိုဂရမ်တစ်ခု။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးအလွှာမှာ အပေါ်ဆုံးလွှာ၏အောက်တွင် တည်ရှိပြီး ကွန်ယက်(ဥပမာ-ဗဟိုမှထိန်းချုပ်သော ဖောက်သည်-ဆာဗာ ပုံစံ)မှတဆင့် သင့်လျော်သော အချက်အလက် လဲလှယ်ခြင်း နည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ ကွဲပြားခြားနားသော လက်ခံဟို့(စ်)များပေါ်တွင် အသုံးချပရိုဂရမ်များနှင့် ချိတ်ဆက်ထားသည်။ ထိုအလွှာများ၏ အခြေခံမှာ အလွှာနှစ်ခုပါဝင်သော အဓိက ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း နည်းပညာများဖြစ်သည်။ အင်တာနက်အလွှာသည် ကွန်ပျူတာများကို အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) IP လိပ်စာများမှတဆင့် အချင်းချင်း သိမှတ်ရန်နှင့် နေရာချထားရန် ဆောင်ရွက်နိုင်ပြီး ကွန်ပျူတာတစ်ခုနှင့်တစ်ခုကို ကြားခံ(တဆင့်ခံ) ကွန်ယက်များမှတဆင့် ချိတ်ဆက်ရန် လုပ်ဆောင်ခွင့်ပြုသည်။ နောက်ဆုံးဖြစ်သော တည်ဆောက်ပုံ၏ အောက်ဆုံးလွှာမှာ ဆော့(ဖ်)ဝဲအလွှာဖြစ်သည့် ချိတ်ဆက်အလွှာဖြစ်သည်။ ၎င်းက တူညီသော ကွန်ယက် အချိတ်အဆက်နယ်ပယ်တွင်း လက်ခံဟို့(စ်)များအကြား ဆက်သွယ်ချိတ်ဆက်မှုကို ထောက်ပံ့ပေးသည် - ဥပမာ ဒေသန္တရနယ်ပယ်ကွန်ယက် (local area network - LAN) သို့မဟုတ် ဖုန်းဖြင့်ချိတ်ဆက်ခြင်း။ TCP/IP ဟုလူသိများသော ပုံစံငယ်ကို အောက်ခံ ဟာ့ဒ်ဝဲအား မှီခိုမှုကင်းလွတ်ရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားသည်။ ထို့ကြောင့် ပုံစံငယ်သည် ၎င်းသက်သက်ဆိုလျှင် မည်သည့် အစိတ်အပိုင်းနှင့်မျှ ပတ်သက်ခြင်းမရှိပေ။ Open Systems Interconnection (OSI) ပုံစံငယ်ကဲ့သို့ အခြား ပုံစံငယ်များကိုလည်း ဖန်တီးတည်ဆောက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ၎င်းတို့သည် ဖော်ပြချက် အသေးစိတ်များ နှင့်လည်းကောင်း အကောင်ထည်ဖော်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း သဟဇာတဖြစ်မဖြစ်ပါ။ သို့သော် ဆင်တူမှု များစွာ ရှိနေပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် OSI ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း ဆွေးနွေးမှုများတွင် TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)များအကြောင်း ပါဝင်သည်။ အင်တာနက် မော်ဒယ်၏ အထင်ရှားဆုံး အစိတ်အပိုင်းမှာ အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) (Internet Protocol - IP) ဖြစ်သည်။ ၎င်းက အင်တာနက်ပေါ်တွင် ကွန်ပျူတာများအတွက် လိပ်မူခြင်း စနစ်များ(IP လိပ်စာများ) ကို လုပ်ဆောင်သည်။ IP သည် ကွန်ယက်အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ခြင်းနှင့် အခြေခံအားဖြင့် အင်တာနက်ကို ၎င်းဘာသာ တည်ဆောက်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ IP မူကွဲ ၄ (IPv4) သည် ယနေ့အင်တာနက်၏ ပထမ မျိုးဆက်တွင် အသုံပြုခဲ့သော စဦးမူကွဲ ဖြစ်ပြီး အဓိက အသုံးပြုဆဲဖြစ်သည်။ အင်တာနက် လက်ခံဟို့(စ်) ~သန်းထောင်ပေါင်း ၄.၂ (၁၀၉)အထိ လိပ်မူရန် ရည်စူးထားသည်။ သို့သော် အင်တာနက်၏ အရှိန်အဟုန်ကြီးစွာ ကြီးထွားလာမှုက IPv4 လိပ်စာ ကုန်ခန်းမှု ကိုဖြစ်စေခဲ့ရာ ၂၀၁၁ခုနှစ်ခန့်တွင် ၎င်း၏ နောက်ဆုံးအဆင့်သို့ ရောက်ရှိလာဖွယ်ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ပိုမိုကြီးမားသော လိပ်မူနိုင်စွမ်းရှိပြီး အင်တာနက် သွားလာရေး လမ်းကြောင်း သတ်မှတ်ခြင်းကိုလည်း ပိုမိုထိရောက်စွာ စွမ်းဆောင်နိုင်သည့် ပရိုတိုကော(လ်) မူကွဲအသစ်ဖြစ်သော IPv6 ကို ၁၉၉၀နှစ်များ အလယ်က ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုIPv6တွင် နက်ဝက်လိပ်စာပေါင်း 3.4×10power38 ခန့်ရှိပြီး ယခင် IPV4ထက် 7.9×10power28 ဆခန့်ပိုမိုကြီးမားသည်။ ယခုအခါ IPv6 သည် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်သော လက်တွေ့အသုံးချမှု အဆင့်တွင် တည်ရှိနေပြီး အင်တာနက် လိပ်စာ မှတ်ပုံတင်လုပ်ငန်းများ(RIRs) သည် အရင်းအမြစ် မန်နေဂျာများကို ဤ စနစ်သစ်အား အလျင်အမြန် လက်ခံခြင်းနှင့် ပြောင်းလဲခြင်းတို့ကို စီစဉ်ဆောင်ရွက်ကြရန် တိုက်တွန်း လှုံ့ဆော်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ IPv6 သည် IPv4 နှင့် အပြန်အလှန်အသုံးပြု၍ မရပါ။ ၎င်းသည် IPv4 ဆော့(ဖ်)ဝဲနှင့် တိုက်ရိုက် ဆက်သွယ်ရယူနိုင်မှုမရှိဘဲ အင်တာနက်၏ ပြိုင်တူဖြစ်သော မူကွဲတစ်ခုကို အခြေခံအားဖြင့် တည်ဆောက်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ IPv6 အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်သွယ်ရန် လိုအပ်သော ကွန်ယက် ကိရိယာတိုင်းအတွက် ဆော့(ဖ်)ဝဲ အဆင့်မြှင့်ခြင်းများ သို့မဟုတ် ဘာသာပြန် အထောက်အပံ့များ လိုအပ်သည်။ ခေတ်သစ် ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင် လည်ပတ်မှုစနစ် အများစုမှာ အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) မူကွဲနှစ်မျိုးလုံးနှင့် လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ပြောင်းလဲပြီးဖြစ်သည်။ သို့သော် ကွန်ယက် အခြေခံ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုများသည် ဤတိုးတက်ဖြစ်ပေါ်မှုတွင် နောက်ကျ ကျန်နေခဲ့ဆဲဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အခြေခံ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံကို ဖြစ်စေသော ခက်ခဲရှုပ်ထွေးသည့် အမှန်တကယ် ချိတ်ဆက်မှုများမှအပ အင်တာနက်ကို နှစ်ဦးနှစ်ဘက်နှင့်ဆိုင်သော သို့မဟုတ် အများနှင့်ဆိုင်သော ကုန်သွယ်မှု သဘောတူစာချုပ်များ (ဥပမာ- ဂုဏ်ရည်တူသဘောတူညီချက်များ) နှင့် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် ကွန်ယက်ပေါ်တွင် အချက်အလက်များကို မည်သို့ လဲလှယ်ရမည်ကို ဖော်ပြသော ပရိုတိုကော(လ်)များက ပံ့ပိုးဆောင်ရွက်သည်။ အမှန်တကယ်ပင် အင်တာနက်ကို ၎င်း၏ အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်မှုများနှင့် လမ်းကြောင်းပေါ်လစီများအားဖြင့် အနက်ဖွင့်ကြသည်။ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ အင်တာနက် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနှင့် ၎င်း၏ အသုံးပြုမှု သွင်ပြင်လက္ခဏာများကို ကျယ်ပြန့်စွာ လေ့လာခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။ World Wide Web၏ အင်တာနက် IP လမ်းကြောင်း ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနှင့် ဟိုက်ပါတက်(စ်) အချိတ်အဆက်များသည် scale-free ကွန်ယက်များ ၏ နမူနာများဖြစ်သည်။ စီးပွားဖြစ် အင်တာနက် ထောက်ပံ့သူများ၏ အင်တာနက် လဲလှယ်ရေးပွိုင့်များ မှတဆင့် ဆက်သွယ်သည့်နည်းနှင့် အလားတူစွာ သုတေသန ကွန်ယက်များသည် GEANT၊ GLORIAD၊ အင်တာနက်၂ (Abilene ကွန်ယက် ကို ဆက်ခံသည့်အရာ)၊ နှင့် UK ၏ အမျိုးသား သုတေသနနှင့် ပညာရေး ကွန်ယက် JANET တို့ကဲ့သို့ ကြီးမားသော ကွန်ယက်ခွဲများနှင့် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရန် အလားအလာရှိသည်။ ၎င်းတို့ကို ပို၍ငယ်သော ကွန်ယက်များတွင် တည်ဆောက်ထားသည် (ပညာရေးဆိုင်ရာ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက် အဖွဲ့အစည်းများ စာရင်းကိုလည်းကြည့်ပါ)။ ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် အများအပြားက အင်တာနက်ကို “ကြီးမားသော အတိုင်းအတာရှိပြီး လွန်ကဲစွာ အင်ဂျင်နီယာမှု ပြုထားသော်လည်း လွန်ကဲစွာ ရှုပ်ထွေးသော စနစ်တစ်ခု၏ စံပြ ဥပမာ” ဟု ဖော်ပြကြသည်။ အင်တာနက်သည် အလွန်အမင်းပင် သောင်းပြောင်းထွေလာ ရောနှောနေသည်။ ဥပမာ - အချက်အလက် လွှဲပြောင်းခြင်း နှုန်းများနှင့် ဆက်သွယ်မှုများ၏ အမှန်တကယ် သွင်ပြင်လက္ခဏာများသည် ကျယ်ပြန့်စွာ ပြောင်းလဲနေသည်။ အင်တာနက်သည် ၎င်း၏ ကြီးမားသော အတိုင်းအတာရှိသည့် အဖွဲ့အစည်းပေါ် မူတည်သော "ပေါ်ထွက်လာသော ဖြစ်စဉ်များ" ကို ထုတ်ဖော်ပြသသည်။ ဥပမာ- အချက်အလက် လွှဲပြောင်းနှုန်းသည် ယာယီ ကိုယ်တိုင်နှင့် သဏ္ဌာန်တူခြင်းကို ထုတ်ဖော်ပြသသည်။ ကွန်ယက်၏ နောက်ဆုံး အတိုင်းအတာနှင့် ရေပန်းစားမှုတို့သည် မျှော်မှန်း၍ မရနိုင်သောအခါ အင်တာနက်တွင် သွားလာရေးအတွက် လမ်းကြောင်းပေးခြင်းနှင့် လိပ်မူခြင်း နည်းလမ်းများ၏ နိယာမများသည် ၎င်းတို့၏ မူလအစဖြစ်သော ၁၉၆၀ခုနှစ်များသို့ ပြန်လည် ရောက်ရှိသွားသည်။ ထို့ကြောင့် အခြားသော ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနည်းလမ်းများ ဖြစ်နိုင်ခြေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ LTE TDD Bands 38/40/41 အင်တာနက်ကို ထိန်းချုပ်ခြင်း 150px\|အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်၊ မာရီနာ ဒယ်(လ်) ရေး ရှိ ICANN ရုံWeးချုပ် အင်တာနက်သည် ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖြန့်ဝေသော ကွန်ယက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဆန္ဒအလျောက် အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်ထားသော ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိသည့် ကွန်ယက်အများအပြား ဖွဲ့စည်း ပါဝင်နေသည်။ ၎င်းသည် ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်သော အဖွဲ့အစည်း မပါဘဲ လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်သည်။ သို့သော် အပြန်အလှန်လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်နိုင်မှုကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် အဓိက အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ၏ နည်းပညာဆိုင်ရာနှင့် ပေါ်လစီ သွင်ပြင်လက္ခဏာများ အားလုံးနှင့် အမည်နေရာပေးခြင်း နိယာမကို မာရီနာ ဒယ်(လ်) ရေး၊ ကာလီဖိုးနီးယား တွင် ရုံးချုပ်ရှိသော အမည်များနှင့် နံပါတ်များ သတ်မှတ်ရေးအတွက် အင်တာနက် ကော်ပိုရေးရှင်း (ICANN)က စီမံအုပ်ချုပ်သည်။ ICANN သည် အာဏာပိုင်ဖြစ်ပြီး ဒိုမိန်းအမည်များ၊ အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) (IP) လိပ်စာများ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ပရိုတိုကော(လ်)များရှိ အသုံးချ အဝင်ပေါ့(ထ်) နံပါတ်များ၊ နှင့် အခြား ပါရာမီတာများ အပါအဝင် အင်တာနက်ပေါ်တွင် အသုံးပြုမှုများတွင် ထပ်တူညီမှုမရှိစေရန် သတ်မှတ်ပေးသည့် အာဏာပိုင်အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ အမည်များနှင့် နံပါတ်များကို ထပ်တူညီမှုမရှိစေရန် သတ်မှတ်ထားသော ကမ္ဘာအဝှမ်း စုစည်းထားသည့် အမည် နေရာများသည် အင်တာနက်၏ ကမ္ဘာအနှံ့ ရောက်ရှိရေးတွင် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်။ ICANN ကို အင်တာနက် နည်းပညာ၊ စီးပွားရေး၊ ပညာရေးနှင့် အခြား စီးပွားရေးမဟုတ်သည့် အဖွဲ့အစည်းများ အသီးသီးမှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဒါရိုက်တာများ ဘုတ်အဖွဲ့တစ်ခုက အုပ်ချုပ်သည်။ US အစိုးရသည် ဒိုမိန်းအမည် စနစ်၏ အချက်အချာဖြစ်သော DNS root zone ၏ ပြောင်းလဲမှုများကို အတည်ပြုပေးသော အဓိကနေရာကို ဆက်လက်ရရှိနေသည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်ပေါ်တွင် တစ်ခုတည်းသော ဗဟိုမှ လုပ်ဆောင်သော အဖွဲ့ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည့်အတွက် ICANN ၏ ထပ်တူမရှိစေရန် သတ်မှတ်သည့် အခန်းကဏ္ဍမှာ ၎င်းကို ထူးခြားမှုဖြစ်စေသည်။ ၂၀၀၅ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၆ရက်နေ့တွင် World Summit on the Information Society ကို Tunis တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး အင်တာနက်နှင့် ပတ်သက်သော အကြောင်းအရာများကို ဆွေးနွေးရန် Internet Governance Forum (IGF) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ခေတ်ပေါ်အသုံးများ အင်တာနက်သည် အလုပ်လုပ်နေသော နာရီများ နေရာများနှင့် ပတ်သက်ပြီး ပိုမိုကြီးမားစွာ လိုက်လျောညီထွေမှု ဖြစ်စေသည်။ အထူးသဖြင့် မီတာတတ်မထားသော အမြန်နှုန်းမြင့် ဆက်သွယ်မှုများနှင့် ဝက်(ဘ်) အသုံးချပရိုဂရမ်များ ပျံ့နှံ့မှုအားဖြင့် ဖြစ်သည်။ ယခုအခါတွင် နည်းလမ်းပေါင်းများစွာဖြင့်၊ အထူးသဖြင့် မိုဘိုင်း(လ်) အင်တာနက် ကိရိယာများမှ တဆင့် အင်တာနက်ကို မည်သည့်နေရာမှမဆို ဆက်သွယ် ရရှိနိုင်သည်။ မိုဘိုင်း(လ်)ဖုန်း၊ ဒေတာကတ်များ၊ လက်ကိုင်ကစားနည်း စက်များ (handheld game consoles) နှင့် ဆယ်လူလာရောက်တာများသည် ယင်းကိရိယာ နည်းပညာကို ပံ့ပိုးသော ကြိုးမဲ့ကွန်ယက် လွှတ်ထားသည့် မည်သည့်နေရာတွင်မဆို အသုံးပြုသူများကို အင်တာနက်သို့ ဆက်သွယ်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ သေးငယ်သော ကြည့်ရှုရန် ဖန်သားပြင်က သတ်မှတ်ထားသော ကန့်သတ်ချက်များအတွင်း၊ ထိုအိတ်ဆောင် ကိရိယာများ၏ အခြား ကန့်သတ်ချက်ရှိသော အထောက်အပံ့ပစ္စည်းများ၊ အီးမေး(လ်)နှင့် ဝက်(ဘ်)များအပါအဝင် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုများကို ရရှိကောင်း ရရှိနိုင်သည်။ ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပေးသူများသည် ကမ်းလှမ်းထားသော ဝန်ဆောင်မှုများကို ကန့်သတ်ကောင်း ကန့်သတ်နိုင်ပြီး၊ ကြိုးမဲ့ဒေတာ ပို့လွှတ်ခြင်းများအတွက် အခကြေးငွေမှာ အခြား ဆက်သွယ်ရရှိနိုင်သော နည်းလမ်းများထက် သိသာစွာ မြင့်မားနိုင်သည်။ မူလတန်းကြိုမှ ဘွဲ့လွန်ပါရဂူအထိ အဆင့်များအားလုံးအတွက် ပညာရေးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများမှာ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များပေါ်တွင် ရရှိနိုင်သည်။ ဥပမာများမှာ ကျောင်းများနှင့် အထက်တန်းကျောင်းများ၏ ပြန်လှန်သင်ကြားခြင်း လမ်းညွှန်များမှတဆင့် ရရှိနိုင်သော CBeebies မှသည်၊ ဂူးဂဲ(လ်)စကော်လာ၏ အကြိုက်များမှတဆင့် အမြင့်ဆုံးအဆင့် ပညာရှင်သုံး စာပေများကို ဆက်သွယ်ရယူနိုင်သော အကျိုးသက်ရောက်သော တက္ကသိုလ်များ (virtual universities) အထိ အတန်းအစား အမျိုးမျိုး ကွဲပြားပါသည်။ အဝေးသင် ပညာရေးစနစ်တွင် အိမ်စာများနှင့် အခြား သတ်မှတ်ပေးထားသော သင်ခန်းစာများ လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ မိမိကိုယ်မိမိ လမ်းညွှန် သင်ယူ ခြင်း၊ အချိန်ပိုများကို ကုန်လွန်စေခြင်း၊ သို့မဟုတ် စိတ်ဝင်စားသော အချက်တစ်ခုအပေါ် အသေးစိတ်အချက်အလက်များ ပိုမိုရှာဖွေခြင်းများတို့တွင် ကူညီသည်။ မည်သည့်နေရာမှမဆို မည်သည့်အဆင့်အတွက်မဆို ပညာရေးဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များကို ဆက်သွယ်ရယူနိုင်ခြင်းသည် လူအများအတွက် ဘယ်သောအခါကမျှ ယခုလောက် မလွယ်ကူခဲ့ပေ။ ယျေဘုယျအားဖြင့် အင်တာနက်နှင့် အထူးသဖြင့် World Wide Web တို့သည် ပုံမှန်သမားရိုးကျ ပညာရေးအတွက်ရော၊ သမားရိုးကျမဟုတ်သော ပညာရေးအတွက်ပါ အရေးကြီးသည့် စွမ်းဆောင်နိုင်စေသူများ ဖြစ်ကြသည်။ ဈေးနှုန်းသက်သာမှုနှင့် အကြံ ဉာဏ်များ၊ ဗဟုသုတနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုများ ကိုချက်ချင်းဆိုသလို ဝေမျှနိုင်ခြင်းက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲ၏ အကူအညီဖြင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်သော အလုပ်ကို ထူးထူးခြားခြား လွယ်ကူစေသည်။ အုပ်စုတစ်ခုသည် ဈေးနှုန်းသက်သာစွာ ဆက်သွယ်ခြင်းနှင့် အကြံဉာဏ်များ ဝေမျှခြင်းတို့ ပြုလုပ်နိုင်ရုံသာမက၊ ကျယ်ပြန့်စွာ ရောက်ရှိနိုင်သော အင်တာနက်က ထိုသို့သော အုပ်စုများကို ပထမနေရာတွင် လွယ်ကူစွာ ဖွဲ့စည်းခွင့် ပေးပါသည်။ ဥပမာတစ်ခုမှာ အခမဲ့ ဆော့(ဖ်)ဝဲရွေ့လျားမှုက အခြားပရိုဂရမ်များ အနက် လင်းနက်(စ်)၊ မိုဇီလာဖိုင်းယားဖောက်(စ်)နှင့်OpenOffice.org တို့ကို ထုတ်လုပ်ပေးခဲ့ပေသည်။ IRC စကားပြောခန်းပုံစံနှင့် သော်လည်းကောင်း သို့မဟုတ် လိုင်းများ ပုံစံနှင့် သော်လည်းကောင်း သို့မဟုတ် ချက်ချင်း မက်ဆေ့(ခ်ျ)ပို့သော စနစ်များမှ တဆင့်သော်လည်းကောင်း အင်တာနက် “အပြန်အလှန် စကားပြောခြင်း”သည် နေ့ဖက်တွင် မိမိကွန်ပျူတာ၌ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များအချင်းချင်း အလွန် သက်သောင့်သက်သာ ပုံစံဖြင့် အဆက်အသွယ်မပြတ် ရှိစေသည်။ မက်ဆေ့(ခ်ျ)ခေါ် သတင်းစကားများမှာ အပြန်အလှန် ဖလှယ်နိုင်ပြီး အီးမေး(လ်)ထက် ပိုမိုလျင်မြန်ပြီး လွယ်ကူအဆင်ပြေပါသည်။ ဤစနစ်များ၏ တိုးချဲ့မှုများသည် ဖိုင်များကို ဖလှယ်နိုင်ပြီး၊ ဝေမျှရန် “ဝှိုက်ဘုတ်” ပေါ်တွင်ရေးဆွဲခြင်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့သားများအကြား အသံ၊ ဗီဒီယိုတို့ဖြင့် ဆက်သွယ်ခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။ မူကွဲထိန်းချုပ်ခြင်း စနစ်များသည် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သော အဖွဲ့များကို ဝေမျှထားသော စာရွက်စာတမ်းများ အတွဲများနှင့် အလုပ်လုပ်ရာတွင် အချင်းချင်းတို့အလုပ်များကို မတော်တဆ အပေါ်မှထပ်မံရေးမိခြင်း မရှိဘဲ သို့မဟုတ် အဖွဲ့ဝင်များအား ၎င်းတို့ ပါဝင်ရေးသားနိုင်ရန်အတွက် စာရွက်စာတမ်းများ ပို့ လာသည်အထိ စောင့်ဆိုင်းရန် မလိုဘဲ အလုပ်လုပ်နိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ စီးပွားရေးနှင့် စီမံကိန်း အဖွဲ့များသည် ပြက္ခဒိန်များ၊ စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြား သတင်းအချက်အလက်များကို အချင်းချင်း ဝေမျှနိုင်သည်။ ယင်းသို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် သိပ္ပံဆိုင်ရာ သုတေသန၊ ဆော့(ဖ်)ဝဲ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ကွန်ဖရင့် စီမံကိန်း၊ နိုင်ငံရေး လှုပ်ရှားရေးဝါဒ နှင့် စိတ်ကူးဖန်တီးနိုင်သော အရေးအသားများ အပါအဝင် ဧရိယာ အမျိုးပေါင်း များစွာတို့တွင် ဖြစ်ပွားစေသည်။ လူမှုရေးနှင့် နိုင်ငံရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရယူမှုနှင့် ကွန်ပျူတာသုံးစွဲမှု တတ်မြောက်ကျွမ်းကျင်ခြင်းတို့ နှစ်ခုလုံး တိုးပွားလာသည်နှင့်အညီ ပိုမိုပျံ့နှံ့လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်း၏ ဖလက်(ရှ်)မော့(ဘ်) ‘ပွဲများ’မှသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ် အီရန်လူမျိုးများ၏ ရွေးကောက်ပွဲ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြပွဲများတွင် လူမှုဆက်ဆံရေး ကွန်ယက်များကို အသုံးပြုခြင်း အထိ လူများအား ပိုမို ထိရောက်စွာ အတူတကွ အလုပ်လုပ်ရန်နှင့် အင်တာနက် မပါဘဲ ဖြစ်နိုင်သည်ထက် ပိုမိုများပြားသော နည်းလမ်းများကို အသုံးပြုရန် အင်တာနက်က ခွင့်ပြုပါသည်။ အင်တာနက်အသုံးပြုသူများအား ကမ္ဘာတလွှား မည်သည့်နေရာမှ ဖြစ်ပါစေ အခြား ကွန်ပျူတာများသို့ အဝေးမှဆက်သွယ်ရယူခြင်း နှင့် သတင်းအချက်အလက်များ လွယ်ကူစွာ သိမ်းဆည်းခြင်းပြုလုပ်ရန် အင်တာနက်က ခွင့်ပြုသည်။ ယင်းသို့ပြုလုပ်ရာတွင် လုံခြုံရေး၊ အစစ်အမှန်ပြုခြင်းနှင့် လျှို့ဝှက်ကုတ် နည်းပညာများကို လိုအပ်ချက်ပေါ်မူတည်ကာ အသုံးပြုပြီးသော်လည်းကောင်း အသုံးမပြုဘဲ သော်လည်းကောင်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ဤသည်မှာ လုပ်ငန်းအများအပြားတွင် နေအိမ်မှနေ၍ အလုပ်လုပ်ခြင်း၊ ပူးပေါင်း လုပ်ကိုင်ခြင်းနှင့် သတင်းအချက်အလက်များ ဖလှယ်ခြင်းဟူသော နည်းလမ်းအသစ်များကို အားပေးပါသည်။ အထူးကျွမ်းကျင်သူများက လေးခုမြောက်းနိုင်ငံတစ်ခုမှ နေ၍ အဝေးမှ ထိန်းသိမ်းထားသော နောက်ထပ် တတိယးနိုင်ငံတစ်ခုရှိ ဆာဗာတစ်ခုပေါ်၌၊ အိမ်တွင်ထိုင်နေသော စာရင်းစစ် တစ်ယောက်သည် အခြား ဒုတိယနိုင်ငံတစ်ခုရှိ ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ စာအုပ်များကို စာရင်းစစ်ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ အခြား ဝေးလံသော ဒေသများတွင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ ရုံးများမှ အီးမေး(လ်)ဖြင့် ပို့လာသော သတင်းအချက်အလက်များအပေါ် အခြေခံကာ အိမ်တွင် အလုပ်လုပ်သော စာရင်းရေးသူများက ဤအကောင့်များကို ဖန်တီးထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်ပေမည်။ ဤအရာများအနက် အချို့မှာ အင်တာနက်ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အသုံးမပြုခင်က ဖြစ်နိုင်ချေ ရှိသော်လည်း၊ ပုဂ္ဂလိက ငှားရမ်းသည့် သဘောတူညီချက်များ (အင်တာနက် ထောက်ပံ့သူနှင့် အသုံးပြုသူကြား ချုပ်ဆိုသော သဘောတူညီချက်)၏ ကုန်ကျစရိတ်ကြောင့် ယင်းတို့အနက် အများအပြားအား တကယ်တန်းတွင် ဖြစ်မြောက်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းမရှိပေ။ အလုပ်စားပွဲမှ အဝေးသို့ ရောက်ရှိနေသော ရုံးအလုပ်သမား တစ်ဦးသည် ကမ္ဘာ၏ အခြားတစ်ဖက်တွင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ခရီး သို့မဟုတ် အပန်းဖြေခရီး ထွက်ရင်း ရောက်ကောင်းရောက်နေမည် ဖြစ်သည်။ သူသည် လုံခြုံစိတ်ချရသော အကျိုးသက်ရောက်စေသော ပုဂ္ဂလိကကွန်ယက် (Virtual Private Network) (VPN)ကို အသုံးပြုပြီး ရုံးရှိ ၎င်း၏ PC ထဲမှ အဝေးထိန်းဒက်(စ်)တော့ ကဏ္ဍကို လှမ်း၍ ဖွင့်နိုင်သည်။ ဤသည်မှာ ရုံးမှအဝေးသို့ ရောက်ရှိနေစဉ်အတွင်း အလုပ်သမားအား အီးမေး(လ်)နှင့် အခြား အသုံးချပရိုဂရမ်များ အပါအဝင် ၎င်း၏ ပုံမှန်ဖိုင်များနှင် ဒေတာများအားလုံးကို လုံးဝဆက်သွယ်ရယူမှု ပေးသည်။ ဤအယူအဆကို စနစ်စီမံခန့်ခွဲသူများ အချင်းချင်း အကြားတွင် အကျိုးသက်ရောက်စေသော ပုဂ္ဂလိက အိပ်မက်ဆိုးများအဖြစ် ရည်ညွှန်းသည်၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ကော်ပိုရိတ် ကွန်ယက်တစ်ခု၏ လုံခြုံစိတ်ချရသော ပတ်လည်အတိုင်းအတာကို ယင်း၏ ဝန်ထမ်းများ၏ အိမ်များအထိ ချဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဝန်ဆောင်မှုများ သတင်းအချက်အလက် လူအများတို့က အင်တာနက် နှင့် World Wide Webသို့မဟုတ် ဝက်(ဘ်) ဟူသော ဝေါဟာရများကို အလဲအလှယ်လုပ်၍ အသုံးပြုကြသော်လည်း ယင်းဝေါဟာရများမှာ မူလအဓိပ္ပာယ်တူခြင်း မရှိပါချေ။ World Wide Web ဆိုသည်မှာ hyperlink များဖြင့် ကျိုးကြောင်းဆီလျော်စွာ အပြန်အလှန် ဆက်စပ်လျက်ရှိပြီး ဆင်တူသော အရင်းအမြစ် ခွဲခြားပေးသူများ (Uniform Resource Identifiers) (URIs) အဖြစ် ရည်ညွှန်းသော တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် စာရွက်စာတမ်းများ၊ ရုပ်ပုံများနှင့် အခြား အရင်းအမြစ်များ ဖြစ်သည်။ URI များသည် ထောက်ပံ့ သူများအား ဝန်ဆောင်မှုများ လက္ခဏာသင်္ကေတဖြင့် ခွဲခြားရန်၊ ဖောက်သည်များကို စာရွက်စာတမ်းများ သိုလှောင်ထားသည့် ဝက်(ဘ်)ဆာဗာများ၊ ဖိုင်ဆာဗာများနှင့် အခြားဒေတာဘေ့(စ်)များ ရှာဖွေရန်နှင့် ရည်ညွှန်းရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ အရင်းအမြစ်များဖြင့် ထောက်ပံ့ပေးထားပြီး၊ ဝက်(ဘ်)၏ အခြေခံသယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ပရိုတိုကောဖြစ်သော ဟိုက်ပါတက်(စ်)ထရန်စဖာ ပရိုတိုကော(HTTP) ကို အသုံးပြု၍ ယင်းတို့ကို ရယူနိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ HTTP သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် အသုံးပြုသော ရာပေါင်းများစွာသော ဆက်သွယ်ရေး ပရိုတိုကော များထဲမှ တစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သည်။ ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်များကို စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ လောဂျစ်နှင့် ဒေတာများကို ဝေငှခြင်းနှင့် ဖလှယ်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ဆက်သွယ်ခွင့် ပြုရန် HTTP အား ဝက်(ဘ်)ဝန်ဆောင်မှုများက အသုံးပြုနိုင်သည်။ မိုက်ခရိုဆော့(ဖ်)၏ Internet Explorer၊ Mozilla Firefox၊ Opera၊ Apple ၏ Safari နှင့် Google Chrome ကဲ့သို့သော World Wide Web ၏ browser ဆော့(ဖ်)ဝဲများသည် စာရွက်စာတမ်းများအတွင်း မြုပ် ထား သော hyperlinkများမှ တဆင့် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာ တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ အသုံးပြုသူများအား လမ်းကြောင်းပြသည်။ ဤစာရွက်စာတမ်းများတွင် ဂရပ်ဖစ်များ၊ အသံများ၊ စာသားများ၊ ဗီဒီယို၊ မီဒီယာမျိုးစုံနှင့် ကစားနည်းများ၊ ရုံးသုံး အသုံးချပရိုဂရမ်များနှင့် သိပ္ပံဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သရုပ်ပြခြင်းများကဲ့သို့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုရှိသော အကြောင်းအရာများ စသည့် ပေါင်းစပ်ထားသော ကွန်ပျူတာဒေတာများလဲ ပါဝင်နိုင်သည်။ ယာဟူး နှင့် ဂူးဂဲ(လ်)တို့ကဲ့သို့ ရှာဖွေရေးအင်ဂျင်များကို အသုံးပြုသော သော့ချက်စကားလုံးတို့ဖြင့် မောင်းနှင်သည့် အင်တာနက် သုတေသနပြုမှုမှ တဆင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ အသုံးပြုသူများသည် များပြားပြီး အမျိုးအစား စုံလင်လှသော အွန်လိုင်း သတင်းအချက်အလက်များသို့ လွယ်လွယ်ကူကူနှင့် ချက်ချင်းဆိုသလို ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခွင့် ရပေသည်။ ပုံနှိပ်ထားသော စွယ်စုံကျမ်းများ၊ ရှေးရိုးရာ စာကြည့်တိုက်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် World Wide Web သည် သတင်းအချက်အလက်များကို ဗဟိုမှထိန်းချုပ်မှုအား ခွဲဝေပေးခြင်းကို စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ တစ်ဦးချင်းနှင့် အဖွဲ့အစည်းများအား အတွေးအခေါ်များနှင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ကုန်ကျစရိတ်နှင့် အချိန်ကြန့်ကြာခြင်းများ အလွန်အမင်းလျော့ကျစွာဖြင့် အလားအလာရှိသော ပရိသတ်ကြီးထံသို့ ထုတ်ဝေနိုင်ရန် ဝက်(ဘ်)က စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာတစ်ခု၊ ဘလော့ဂ်တစ်ခု ထုတ်ဝေရာတွင် သို့မဟုတ် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တစ်ခု တည်ဆောက်ရာတွင် ကနဦးကုန်ကျစရိတ် အနည်းငယ်မျှသာ ရှိပြီး၊ အခမဲ့ဝန်ဆောင်မှုများ အများအပြားလည်း ရှိသည်။ ကြီးမားပြီး ဆွဲဆောင်မှုရှိသော အတတ်ပညာဆိုင်ရာ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များကို ထုတ်ဝေခြင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်းတို့မှာ အမျိုးမျိုးကွဲပြားလျက် ရှိသည်။ သို့ရာတွင် နောက်ဆုံးပေါ် သတင်းများမှာ ခက်ခဲပြီး ဈေးကြီးသော ကိစ္စပင် ဖြစ်လျက်ရှိသေးသည်။ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်း အများစုနှင့် ကုမ္ပဏီ၊ အဖွဲ့ အချို့တို့မှာ လွယ်ကူစွာ ပြုပြင်မွမ်းမံနိုင်သော အွန်လိုင်းဒိုင်ယာရီများကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုလျက် ရှိသော ဝက်(ဘ်)လော့(ဂ်)များ သို့မဟုတ် ဘလော့ဂ်များကို သုံးကြသည်။ အချို့စီးပွားရေးဆန်သော အဖွဲ့အစည်းများသည် ဧည့်သည်များက အထင်ကြီးစေလိုသော မျှော်လင့်ချက်ဖြင့် ယင်းတို့၏ဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့အထူးပြုသော ဧရိယာများတွင် ကျွမ်းကျင်သော အသိပညာများနှင့် အခမဲ့ သတင်းအချက်အလက်များ ဖြင့် အကြံဉာဏ်ပေး ဆက်သွယ်ရန် အားပေးသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ဆွဲဆောင်မှုရှိသော ကော်ပိုရေးရှင်းအဖြစ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိစေသည်။ ယင်း၏ဥပမာတစ်ခုမှာ မိုက်ခရိုဆော့(ဖ်)ပင် ဖြစ်သည်။ ယင်း၏ ထုတ်ကုန်ကြီးပွားစေသူများ (product developers)က ပြည်သူများ ယင်းတို့၏ အလုပ်များတွင် စိတ်ဝင်စားမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးရန်အတွက် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ဘလော့ဂ်များကို ထုတ်လုပ်ကြသည်။ ကြီးမားသော ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပေးသူများ၏ ထုတ်ဝေထားသော ကိုယ်ပိုင် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာများ စုဆောင်းခြင်းမှာလဲ ရေပန်းစားဆဲပင်ဖြစ်ပြီး၊ တစ်စထက်တစ်စ ခေတ်မီလာလျက်ရှိသည်။ တစ်ဖက်ကကြည့်သော် အိန်ဂျယ်ဖိုင်းယားနှင့် ဂျီယိုစီးတီးကဲ့သို့ လုပ်ငန်းစဉ်များ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် ခေတ်ဦးပိုင်းကတည်းက ရှိခဲ့ပါသော်လည်း၊ ကမ်းလှမ်းမှု အသစ်များ ဥပမာအားဖြင့် Facebook နှင့် Myspaceတို့တွင် လောလောဆယ်တွင် နောက်လိုက်များ အများအပြားရှိသည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်များသည် ယင်းတို့ကိုယ်ကို ရိုးရိုး ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာ လက်ခံများအဖြစ်ထက် လူမှုဆက်ဆံရေးကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှုများဟု အမည်တပ်လေ့ရှိသည်။ အမည်ကျော် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာများပေါ်တွင် ကြော်ငြာခြင်းမှာ အကျိုးအမြတ်များနိုင်ပြီး အီးကောမာ့(စ်) ခေါ် ထုတ်ကုန်များနှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို ဝက်(ဘ်)မှ တဆင့် တိုက်ရိုက် ရောင်းချခြင်းမှာ ဆက်လက်တိုးတက်လက် ရှိသည်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် ဝက်(ဘ်)စတင်ပေါ်ပေါက်လာစဉ်၊ စံနမူနာဖြစ်သော ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာမှာ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာပေါ်တွင် ပြည့်စုံသော ပုံစံဖြင့် သိမ်းဆည်းထားပြီး HTMLဖြင့် ပုံစံချထားသည်။ အသုံးပြုသူ၏ ဘရောက်ဆာသို့ တောင်းဆိုမှုအရ ပို့ရန် အဆင်သင့်ပင်ဖြစ်သည်။ အချိန်များပြောင်းလဲ သွားသည်နှင့်အမျှ ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာများ ဖန်တီးခြင်းနှင့် ဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းတို့သည် အလိုအလျောက် ပိုမိုလုပ်ဆောင်နိုင်ပြီး၊ ပိုမိုအင်အားကောင်းလာခဲ့သည်။ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များအား ကနဦးတွင် ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာ အလွန်နည်းပါးစွာဖြင့် ပါဝင်သည့်အကြောင်းအရာများ စီမံခန့်ခွဲခြင်း (content management) သို့မဟုတ် ဝီကီ ဆော့(ဖ်)ဝဲကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် မကြာခဏဆိုသလို တီထွင်ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ ထိုစနစ်များအား ဖြန့်ဝေပေးသူများမှာ လခစားဝန်ထမ်း၊ ကလပ်တစ်ခု သို့မဟုတ် အခြားအဖွဲ့အစည်း သို့မဟုတ် အများပြည်သူများထဲမှ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးတစ်ယောက်ဖြစ်နိုင်ပြီး၊ ရည်ရွယ် ဖန်တီးထားသော တည်းဖြတ်ထားသည့် စာမျက်နှာများကို အသုံးပြု၍ ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာတို့ဖြင့် အောက်ခံဒေတာဘေ့(စ်)ကို ဖြည့်ပေးသည်။ တပြိုင်နက်တည်းတွင် ရံဖန်ရံခါ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူများက ဤပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာကို ယင်း၏ နောက်ဆုံး HTML ပုံစံတွင် ကြည့်ခြင်း၊ဖတ်ရှုခြင်းတို့ ပြုသည်။ အသစ်သွင်းလိုက်သော အကြောင်းအရာ အသစ်တို့ကို လက်ခံခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်တွင် တည်းဖြတ်ခြင်း၊ အတည်ပြုခြင်းနှင့် လုံခြုံရေးစနစ်တို့ ရှိကောင်းရှိနိုင်မည် ဖြစ်ပြီး၊ ထိုအကြောင်းအရာများကို ပစ်မှတ်ထားသော ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူ ဧည့်သည်များအတွက် အသုံးပြုရန် အသင့်လုပ်ပေးထားသည်။ ဆက်သွယ်ရေး အီးမေး(လ်) သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ရရှိနိုင်သော အရေးပါသည့် ဆက်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှု ဖြစ်သည်။ ပို့သူနှင့် လက်ခံရရှိသူအကြား အီလက်ထရောနစ်ဖြင့် စာပို့ဆောင်သည့် သဘောတရားမှာ အင်တာနက်မပေါ်မီကာလက စာ သို့မဟုတ် မှတ်တမ်းများပို့ခြင်းနှင့် အချို့အဝက်ဆင်တူသည်။ ယနေ့အချိန်အခါတွင် ၎င်းမှာ အင်တာနက်နှင့် အင်တာနယ်(လ်) အီးမေး(လ်)စနစ်များ အကြားတွင် ခွဲခြားသိမြင်ရန် အရေးကြီးသည်။ အင်တာနက် အီးမေး(လ်)သည် တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ သွားနိုင်ပြီး လျှို့ဝှက်ကုတ်နှင့် မဟုတ်ဘဲ ပို့သူနှင့် လက်ခံရရှိသူတို့၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် မရှိသော အခြားများပြားသော ကွန်ယက်များနှင့်စက်များပေါ်တွင် သိမ်းဆည်းထားနိုင်သည်။ ဤအချိန်အတောအတွင်း တစ်စုံတစ်ယောက်က အရေးကြီးသည်ဟု ယူဆပါက၊ မဆိုင်သည့် ဘေးလူများမှ ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို ဖတ်ရှုနိုင်ပြီး မရိုးမသားပြုလုပ်နိုင်ရန်မှာ အတော်ပင် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။ မည်သည့်အဖွဲ့အစည်းတွင်မဆို IT နှင့် ယင်းတို့အား လိပ်မူမထားသော အခြားဝန်ထမ်းများ၏ အီးမေး(လ်)များကို စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရံဖန်ရံခါ ဝင်ရောက်ကြည့်ခြင်း အလုပ်များတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေသော အခြားအမှုထမ်းများ ရှိသော်လည်း၊ ကော်ပိုရေးရှင်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်း၏ ကွန်ယက်အတွင်းမှ မည်သည့်အခါမျှ သတင်းအချက်အလက်များ ထွက်မသွားသည့် အင်တာနယ်(လ်) သို့မဟုတ် အင်ထရာနက် မေး(လ်) စနစ်များမှာမူ ပိုမို၍ လုံခြုံစိတ်ချရသည်။ ဓာတ်ပုံများ၊ စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြားဖိုင်များကို အီးမေး(လ်)နှင့် တွဲဖက်၍ ပို့နိုင်သည်။ အီးမေး(လ်)များကို လက်ခံသူ အီးမေး(လ်)လိပ်စာများ အများအပြားသို့ cc-ed ခေါ် ကော်ပီ ပို့နိုင်သည်။ အင်တာနက်ဖြင့် စကားပြောဆက်သွယ်ခြင်းစနစ်သည် အင်တာနက် ဖန်တီးမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည့် အများသိသော ဆက်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှုပင် ဖြစ်သည်။ VoIP မှာ အင်တာနက် ပရိုတိုကောမှ တဆင့်လာသော အသံဟု အဓိပါယ်ရသည်။ အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရေးအားလုံးအပေါ် အခြေခံသည့် ပရိုတိုကောကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးမှာ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းနှစ်များက စတင်ခဲ့ပြီး ကိုယ်ပိုင် ကွန်ပျူတာများ အတွက် လမ်းလျှောက် စကားပြောစက်များနှင့် ဆင်တူသော အသံအသုံးချ ပရိုဂရမ်များ ဖြစ်သည်။ မကြာသေးသောနှစ်များက VoIP စနစ်အများအပြားမှာ သာမန်တယ်လီဖုန်းကဲ့သို့ အဆင်ပြေပြီး အသုံးပြုရန်လွယ်ကူ လာသည်။ အကျိုးကျေးဇူးမှာ အင်တာနက်က အသံအသွားအလာကို သယ်ဆောင်သောကြောင့် VoIP မှာ အခမဲ့ဖြစ်နိုင်သည် သို့မဟုတ် ကုန်ကျစရိတ်မှာ သာမန်သုံးနေကျ တယ်လီဖုန်း ခေါ်ဆိုခထက် အလွန်နည်းပါးနိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် အလွန်ဝေးသော နေရာဒေသများနှင့် အထူးသဖြင့် cable သို့မဟုတ် ADSL တို့ဖြင့် အင်တာနက် ချိတ်ဆက်ခြင်း အမြဲရှိနေသောသူများအတွက် ဖြစ်သည်။ VoIP သည် သာမန်သုံးနေကျ တယ်လီဖုန်း ဝန်ဆောင်မှု၏ အခြားရွေးချယ်စရာ ပြိုင်ဘက်တစ်ခုအဖြစ်သို့ ဖွံ့ဖြိုးလာခဲ့သည်။ ကွဲပြားသော ထောက်ပံ့သူများအကြား အတုံ့အပြန်ပြုလုပ်နိုင်ခြင်းမှာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး၊ သာမန်သုံးနေကျ တယ်လီဖုန်းမှ ခေါ်ဆိုနိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် လက်ခံနိုင်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်နိုင်လာသည်။ ရိုးရိုးပင် ကိုယ်ပိုင်ကွန်ပျူတာတစ်လုံး လိုအပ်မှုကို ဖယ်ရှားထားသော ဈေးသက်သာသော VoIP ကွန်ယက် အဒက်(ပ်)တာများ ရရှိနိုင်သည်။ ခေါ်ဆိုမှု တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အကြား အသံအရည်အသွေး ခြားနားခြင်းများ ရှိနိုင်သော်လည်း မကြာခဏဆိုသလိုပင် သာမန်ခေါ်ဆိုနေကျ ဖုန်းများနှင့် တန်းတူ သို့မဟုတ် ယင်းတို့ထက် သာလွန်ကောင်းမွန်ပါသည်။ VoIP အတွက် ကျန်ရှိဆဲ ပြဿနာများတွင် အရေးပေါ် တယ်လီဖုန်းနံပါတ် ခေါ်ဆိုခြင်းနှင့် ယုံကြည် စိတ်ချရမှုတို့ ပါဝင်သည်။ လက်ရှိတွင်၊ VoIP ထောက်ပံ့သူ အနည်းငယ်တို့မှာ အရေးပေါ် ဝန်ဆောင်မှုကို ပေးသော်လည်း၊ တစ်ကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာအတွက်မူ မရရှိနိုင်ပေ။ သာမန်သုံးနေကျ ဖုန်းများမှာ ကြိုးလိုင်း မှ ပါဝါရရှိနိုင်ပြီး လျှပ်စစ်ပြတ်တောက်နေချိန်တွင် အသုံးပြုနိုင်သည်။ VoIP မှာ ယင်းကဲ့သို့မဟုတ် ဖုန်းပစ္စည်းကိရိယာနှင့် အင်တာနက် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန် ကိရိယာများအတွက် ထောက်ပံ့သည့် လျှပ်စစ်သိုလှောင်ထားရှိမှု (backup power source) မရှိပဲနှင့် အသုံးမပြုနိုင်ပေ။ ကစားသူများအကြား ဆက်သွယ်ရေးတစ်ခုအနေဖြင့် ကစားနည်းအသုံးချ ပရိုဂရမ်များကြောင့် VoIP မှာ တိုး၍တိုး၍ ကျော်ကြားလာလျက်ရှိသည်။ ဖောက်သည်များအတွက် ကျော်ကြားသော VoIPကစားနည်းများတွင် Ventrilo နှင့် Teamspeak တို့ပါဝင်သည်။ Wii, PlayStation 3၊ နှင့် Xbox 360 တို့တွင်လည်း VoIP စကားပြောခြင်းများ ပါဝင်သည်။ ဒေတာရွှေ့ပြောင်းခြင်း အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဒေတာအများအပြားကို ရွှေ့ပြောင်းခြင်း၏ နမူနာတစ်ခုမှာ ဖိုင်ဝေမျှခြင်း ဖြစ်သည်။ ကွန်ပျူတာဖိုင်တစ်ခုကို ဖောက်သည်များ၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များနှင့် မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းများထံ ပူးတွဲခြင်း (attachment)ဖြင့် အီးမေး(လ်)မှ ပို့နိုင်သည်။ အခြားသူများ အလွယ်တကူ ဒေါင်းလုဒ် ဆွဲချရန် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် တစ်ခု သို့မဟုတ် FTP ဆာဗာပေါ်သို့ ခေါ်တင်နိုင်သည်။ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များ ချက်ချင်းအသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် “ဝေမျှအသုံးပြုသောနေရာ” (shared location) သို့မဟုတ် ဖိုင်ဆာဗာတစ်ခုထဲတွင် ထားနိုင်သည်။ အသုံးပြုသူအများအပြားသို့ အရေအတွက်များများ ဒေါင်းလုဒ်ချခြင်းကို “မစ်ရာ” (mirror)ဆာဗာခေါ် အခြားဆိုဒ်တစ်ခု၏ ပုံတူမိတ္တူပွား ဆာဗာများ သို့မဟုတ် ဂုဏ်ရည်တူ (peer-to-peer) ကွန်ယက်များကို အသုံးပြုခြင်းအားဖြင့် လွယ်ကူစေနိုင်သည်။ ဤသို့သော ကိစ္စမျိုးမဆိုတိုင်းတွင် ဖိုင်သို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ခြင်းအား အသုံးပြုသူ အစစ်အမှန်ပြုခြင်းဖြင့် ထိန်းချုပ်ထားသည်။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဖိုင်အကူးအပြောင်း ပြုလုပ်ခြင်းကို လျှို့ဝှက်ကုတ် အသုံးပြုခြင်းဖြင့် နားလည်ရခက်ခဲအောင် ပြုလုပ်နိုင်ပြီး၊ ပိုက်ဆံပေးခြင်းဖြင့် ဖိုင်များသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှု နိုင်ခွင့်အား ပြောင်းလဲပစ်နိုင်သည်။ ငွေကြေးများကို အဝေးထိန်းစံနစ်ဖြင့် ကျသင့်ငွေများကို ပေးဆောင်နိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ခရက်ဒစ်ကတ်ခေါ် အကြွေးဝယ်ကတ်ရှိ ပုံမှန်အားဖြင့် လုံးလုံး လျှို့ဝှက်ကုတ်ဖြင့် ထည့်ထားသော ပိုင်ရှင်၏အသေးစိတ်အချက်အလက်များသည် အင်တာနက်ပေါ် ဖြတ်သွားခြင်းဖြင့်ပေးချေနိုင်သည်။ လက်ခံရရှိသောဖိုင်၏ မူလနှင့် စစ်မှန်မှုကို ဒီဂျစ်တယ်လက်မှတ်များ သို့မဟုတ် MD5 သို့မဟုတ် သတင်းပေါင်းချုပ် (message digests) တို့ဖြင့် စစ်ဆေး ကြည့်ရှုနိုင်သည်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးအပေါ် အခြေခံသော အင်တာနက်၏ ဤသို့ရိုးရှင်းသော အသွင်အပြင်လက္ခဏာများသည် မည်သည့်အရာတိုင်းကိုမဆို ယင်းတို့၏ ထုတ်လုပ်ရေး၊ ရောင်းချရေးနှင့် ဖြန့်ဖြူးရေးတို့အား ကူးပြောင်းသွယ်ပို့ရန်အတွက် ကွန်ပျူတာဖိုင်တစ်ခုအသွင် လျှော့ပစ်နိုင်အောင် ပြောင်းလဲပေးပေသည်။ ယင်းတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်း၊ ဆော့(ဖ်)ဝဲ ထုတ်ကုန်များ၊ သတင်းများ၊ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင်၊ ဗီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံပညာ၊ ဂရပ်ဖစ် ဒီဇိုင်းများနှင့် အခြားသော အနုပညာလုပ်ငန်းများ၏ နည်းလမ်းများအားလုံး ပါဝင်သည်။ ဤထုတ်ကုန်များအား ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် ဖြန့်ဖြူးရေးတို့ကို ယခင်က ချုပ်ကိုင်ထားသော ယခုတည်ရှိဆဲ လုပ်ငန်းများ တစ်ခုချင်းစီတို့တွင် ကြီးမားသော အလှည့်အပြောင်းများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ စဉ်ဆက်မပြတ်ထုတ်လွှင့်သော မီဒီယာဆိုသည်မှာ လက်ရှိရေဒီယိုနှင့် တယ်လီဗီးရှင်း ထုတ်လွှင့်သူများက ယင်းတို့၏ အသံနှင့် အရုပ် တိုက်ရိုက် ထုတ်လွှင့်ခြင်းတို့ကို အင်တာနက် “ဖိ(ဒ်)feeds” ပြုလုပ်ခြင်းအား အားပေးတိုးမြှင့်ခြင်းကို ရည်ညွှန်းပါသည် (ဥပမာ- BBC)။ ယင်းတို့သည် နမူနာကြည့်ခြင်း၊ ဂန္ထဝင် ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းတိုများ ကြည့်ခြင်းနှင့် အသံများ ထပ်မံနားထောင်ခြင်းတို့ကို အချိန်နှင့် အလှည့်ကျပြုလုပ်ခွင့် ပြုကောင်း ပြုနိုင်သည်။ ဤထောက်ပံ့သူများသည် အင်တာနက် “ထုတ်လွှင့်သူများ” သီးသန့် အမျိုးအစားတွင် ပါဝင်ပြီး၊ တိုက်ရိုက်လွှင့်ထုတ်ရန် လိုင်စင် မည်သည့်အခါကမျှ မရှိသူများဖြစ်သည်။ ယခင်က တယ်လီဗီးရှင်း သို့မဟုတ် ရေဒီယိုတစ်လုံး တို့ဖြင့်သာ အသုံးပြုရယူနိုင်သကဲ့သို့ အလွန်ဆင်တူသော နည်းလမ်းမျိုးဖြင့်၊ ကွန်ပျူတာတစ်လုံး သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပိုပြီး တိကျသော အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရေး ကိရိယာတစ်ခုကို အသုံးပြု၍ အွန်လိုင်း မီဒီယာကို ဝင်ရောက်အသုံးပြုခွင့် ရှိသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အထူးပြု ဝက်(ဘ်)ကတ်(စ်) (webcasts) မှသည် လူအများ တောင်းဆိုကြသည့် မာ(လ်)တီမီဒီယာ (Multimedia) ဝန်ဆောင်မှုများ များအထိ ရရှိနိုင်သည့် ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာများမှာ အမျိုးအစားစုံလှသည်။ အများအားဖြင့် အသံဖိုင်တစ်ခုကို ဒေါင်းလုဒ်ဆွဲချပြီး ကွန်ပျူတာဖြင့် ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်နားထောင်ခြင်း သို့မဟုတ် သယ်ဆောင် သွားနိုင်သော မီဒီယာ ပလေယာတစ်လုံးထဲသို့ ပြောင်းပြီး သွားလာရင်းနားထောင်ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်သော ပေါ့(ဒ်)ကတ်(စ်)တင်း ဆိုသည်မှာ ဤအကြောင်းရင်း၏ အမျိုးကွဲ တစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ လွယ်ကူသော ကိရိယာကိုအသုံးပြုထားသော ဤနည်းပညာများသည် ဆင်ဆာလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် လိုင်စင်ထိန်းချုပ်ခြင်း အနည်းငယ်ဖြင့် ရုပ်-သံ ပစ္စည်းများကို တစ်ကမ္ဘာလုံးသို့ ထုတ်လွှင့်ရန် လူတိုင်းကို အခွင့်ပေးထားသည်။ ဤအံ့ဩဖွယ်ရာ အဖြစ်အပျက်၏ တဆက်တည်းဆိုသလို ဈေးနှုန်းချိုသာသော ဝက်(ဘ်)ကင်မရာများ (Webcams)ကို တွေ့နိုင်သည်။ အချို့ ဝက်(ဘ်)ကင်မရာများသည် ဗီဒီယိုကဲ့သို့ ရုပ်ပုံအမြန်နှုန်းအပြည့် ပေးနိုင်သည်။ ရုပ်ပုံအရွယ်မှာ သာမန်အားဖြင့် သေးငယ်သည် သို့မဟုတ် ဖြည်းဖြည်းသာ ပြုပြင်မွမ်းမံမှုလုပ်သည်။ အင်တာနက် အသုံးပြုသူများသည် အာဖရိက ရေချိုင့်ဝှမ်းတစ်ခုမှ တိရစ္ဆာန်များ၊ ပနားမားတူးမြောင်းထဲရှိ သင်္ဘောများ၊ ဒေသတွင်းရှိ လမ်းဆုံအဝိုင်းမှ ယာဉ်အသွားအလာတို့ကို ကြည့်ရှုခြင်း သို့မဟုတ် ယင်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ခြံဝင်းများအား စောင့်ကြည့်ခြင်းတို့အား အမှန်တကယ် အချိန်နှင့်တပြေးညီ ဖြစ်ပျက်နေသော အချိန်တွင် တိုက်ရိုက်ပြုလုပ်နိုင်သည်။ အပြန်အလှန် အသံများ ပါသည်ဖြစ်စေ မပါဘဲဖြစ်စေ ကိုယ်ပိုင် ဝက်(ဘ်)ကင်မရာများအသုံးပြု၍ ဗီဒီယို စကားပြောခန်းများနှင့် ဗီဒီယိုကွန်ဖရင့် ပြုလုပ်ခြင်း တို့သည်လည်း လူသိများပြီး အများအပြား အသုံးပြုကြသည်။ ယူကျု(ဘ်)ကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အလွန်များပြားလှသော အသုံးပြုသူများက အခကြေးငွေပေးစရာမလိုသော ဗီဒီယို ထုတ်လွှင့်ခြင်းဖြင့် ယခုအခါတွင် ထိပ်မှပြေးလျက်ရှိသည့် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တစ်ခု ဖြစ်နေပေပြီ။ ယင်းသည် flash ကို အခြေခံသည့် Web Player ကို အသုံးပြုပြီး ဗီဒီယိုဖိုင်များကို ထုတ်လွှင့်၊ ပြသသည်။ မှတ်ပုံတင်ထားသော အသုံးပြုသူများသည် ဗီဒီယိုများကို အကန့်အသတ်မရှိ တင်နိုင်ပြီး ၎င်းတို့ကိုယ်ပိုင် ပရိုဖိုင်းကို တည်ဆေက်ထားနိုင်သည်။ ယင်း၏အသုံးပြုသူများသည် သန်းရာပေါင်းများစွာသော ဗီဒီယိုများကို ကြည့်ရှုပြီး နေ့စဉ် သိန်းပေါင်းများစွာသော ဗီဒီယိုများကို တင်ကြသည်ဟု Youtube Webကပြောသည်။ ဆက်သွယ်ရယူခြင်း ကမ္ဘာတဝှမ်း အင်တာနက်အသုံးပြုနိုင်ခြင်း၊ အင်တာနက်အသုံးပြုသူများ အရေအတွက်ပါသော နိုင်ငံများစာရင်း၊ အင်တာနက်ပေါ်ရှိ အင်္ဂလိပ်၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်အသုံးပြုမှု၊ နှင့် ယူနီကုတ် 150px\|အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရပ်ဝေးဆက်သွယ်ရေး အတတ်ပညာအဖွဲ့ ကထုတ်ပြန်သော ၁၉၉၇ မှ ၂၀၁၄ အကြား အခြေချနေထိုင်သူဦးရေ ၁၀၀ တွင် အင်တာနက်သုံးသူ အရေအတွက် ဇယားပုံ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်သွယ်ရန်အတွက် ပျံ့နှံ့သုံးစွဲသော ဘာသာစကားမှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဖြစ်သည်။ အင်တာနက်၏ ပေါက်ဖွားလာသော နေရာကြောင့် သော်လည်းကောင်း၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ၏ ဘာသာစကားမတူသူချင်း ဆက်သွယ်ပြောဆို ကြသည့်စကားအဖြစ် အခန်းကဏ္ဍအရကြောင့် သော်လည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ အဓိကအားဖြင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သော ရှေးဦး ကွန်ပျူတာများ၏ လက်တင်အက္ခရာများကို သုံးသော အင်္ဂလိပ် မူကွဲများမှအပ အခြားသော စာလုံးများကို စီမံခန့်ခွဲရန်အတွက် စွမ်းဆောင်နိုင်မှု အားနည်းမှုနှင့်လည်း ဆက်စပ်နိုင်ကောင်း ဆက်စပ်ပေလိမ့်မည်။ World Wide Web ပေါ်၌ တောင်းဆိုမှု အများဆုံး ဘာသာစကားဖြစ်သည့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ(၂၈%)ပြီးလျှင် တရုတ် (၂၃%)၊ စပိန်(၈%)၊ ဂျပန်(၅%)၊ ပေါ်တူဂီ နှင့် ဂျာမန်(၄% စီ)၊ အာရဗီ၊ ပြင်သစ်နှင့် ရုရှား (၃%စီ)နှင့် ကိုရီးယား (၂%)တို့ ဖြစ်သည်။ ဒေသများအားဖြင့်၊ ကမ္ဘာ့အင်တာနက် အသုံးပြုသူဦးရေ ၄၂%သည် အာရှတွင် အခြေပြုသူများ ဖြစ်ပြီး၊ ၂၄%မှာ ဥရောပ၊ ၁၄%မှာ မြောက်အမေရိက၊ ၁၀%မှာ လက်တင် အမေရိကနှင့်တကွ ကာရစ်ဘီယံဒေသ၊ ၅%မှာ အာဖရိက၊ ၃%မှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ၁%မှာ ဩစတြေလျ/ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ဒေသများတို့မှ ဖြစ်ကြသည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အင်တာနက်၏ နည်းပညာများ လုံလောက်စွာပင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် လာခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် ယူနီကုတ် ကိုအသုံးပြုခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့ အသုံးအများဆုံး ဘာသာစကားများကို အသုံးပြု၍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေးတို့အတွက် ကောင်းမွန်သော လိုအပ်သည့် အထောက်အပံ့ပစ္စည်းများကို ရရှိနိုင်ပြီဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် မိုဂျီဘာကေ (mojibake) (အချို့သော ဘာသာစကားများ၏ စာလုံးများကို မှားယွင်းစွာဖော်ပြခြင်း) ကဲ့သို့ အချို့အမှားများမှာ ရှိနေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ အိမ်များတွင် အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရရှိမှု အတွက် သုံးလေ့ရှိသော နည်းလမ်းများတွင် ဒိုင်း(လ်)အပ်(dial-up)၊ ကုန်းပေါ် ကြိုး ဘရော့(ဒ်)ဘဲန်(broadband) (ပျော့ပြောင်းသော ကိုအက်(စ်)ဝိုင်ယာကြိုး၊ အကြည်ရောင်ဖန်မျှင်၊ သို့မဟုတ် ကြေးနီဝိုင်ယာများ မှတဆင့်)၊ဖိုင်ဘာ၊ ဝိုင်ဖိုင်၊ ဂြိုဟ်တုနှင့် 3G နည်းပညာ ဆဲ(လ်)ဖုန်းများတို့ ပါဝင်သည်။ အင်တာနက်ကို အများပြည်သူ အသုံးပြုနိုင်သော နေရာများတွင် အင်တာနက်နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ကွန်ပျူတာများရှိသည့် စာကြည့်တိုက်များနှင့် အင်တာနက် ကဖေးများတို့ ပါဝင်သည်။ လေဆိပ် ဟောခန်းမနှင့် ကော်ဖီဆိုင်များကဲ့သို့ အများပြည်သူနှင့် သက်ဆိုင်သော နေရာအများအပြားတွင်လည်း အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရရှိနိုင်သော နေရာများရှိသည်။ အချို့နေရာများတွင် မတ်တတ်ရပ်လျက် ခေတ္တခဏမျှသာ အသုံးပြုရန်အတွက် ဖြစ်သည်။ “ပြည်သူ့အင်တာနက်ဆိုင်ငယ်”၊ “ပြည်သူများသုံးစွဲနိုင်သည့် တာမင်နယ်(လ်)များ” နှင့် “ပိုက်ဆံပေးရသည့် အများပြည်သူသုံးဖုန်း ဝက်(ဘ်)” ဟူ၍ အမျိုးမျိုး ခေါ်ကြသည်။ ယခုအခါတွင် ဟိုတယ်(လ်)အများအပြားတွင်လည်း အခကြေးငွေ ပေးရလေ့ ရှိသော်လည်း အများပြည်သူ အသုံးပြုနိုင်သည့် တာမင်နယ်(လ်)များ ရှိသည်။ လက်မှတ်ဝယ်ခြင်း၊ ဘဏ်တွင် ငွေအပ်နှံခြင်း၊ အွန်လိုင်းမှတဆင့် ငွေပေးချေခြင်း စသည်ဖြင့် အသုံးအမျိုးမျိုး တို့အတွက် ဤတာမင်နယ်(လ်)များကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြသည်။ ကြိုးမဲ့ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက် ဆက်သွယ်ခြင်းများ အသုံးပြုရန် ဝိုင်ဖိုင်က ထောက်ပံ့ပေးသည်။ ထို့ကြောင့် ယင်းက အင်တာနက်သို့ ဆက်သွယ်ရန်ကိုလည်း စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ လက်(ပ်)တော့(ပ်) သို့မဟုတ် PDA ကဲ့သို့သော ကိုယ်ပိုင် ကြိုးမဲ့သုံးနိုင်သော ကိရိယာပစ္စည်းများကို အသုံးပြုသူများက ယူဆောင်လာဖို့ လိုအပ်သော ဝိုင်ဖိုင်ကဖေးများ အပါအဝင် ဤကဲ့သို့ အသုံးပြုနိုင်မှုများကို ဟော့(တ်)စပေါ့(တ်)များ(HotSpot) (ရောက်တာများ(Router)ကိုအသုံးပြုပြီး အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပေးသူထံမှ ကြိုးမဲ့ နေရပ်တွင်း ဧရိယာကွန်ယက် ပေါ်မှ တဆင့် အင်တာနက် အသုံးပြုခွင့် ပေးသော နေရာများ)က ထောက်ပံ့ပေးသည်။ ဤဝန်ဆောင်မှုများမှာ အားလုံးအတွက် အခမဲ့၊ ဈေးဝယ်များအတွက်သာ အခမဲ့၊ သို့မဟုတ် အခကြေးငွေ ကောက်ခံသော ဝန်ဆောင်မှုများ ဖြစ်နိုင်သည်။ ဟော့(တ်)စပေါ့(တ်) ပိတ်ထားသော နေရာတစ်ခုအတွင်း ကန့်သတ်ထားဖို့ မလိုပေ။ ပရိဝုဏ် သို့မဟုတ် ပန်းခြံတစ်ခုလုံး သို့မဟုတ် မြို့တစ်ခုလုံးမှာ အသုံးပြုနိုင်ပေသည်။ အခြေခံလူတန်းစားများ၏ လှုပ်ရှား ကြိုးပမ်းမှုများက ကြိုးမဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်း ကွန်ယက်များ၌ လမ်းပြ ခေါ်ဆောင်ခဲ့သည်။ လန်ဒန်၊ ဗီယင်နာ၊ တိုရန်တို၊ ဆန်ဖရန်ဆစ်စကို၊ ဖီလာဒဲဖီးယား၊ ရှီကာဂိုနှင့် ပစ္စဘတ် မြို့များ၏ မြို့ဧရိယာ အများအပြားကို ဖုံးလွှမ်းထားသော စီးပွားဖြစ် ဝိုင်ဖိုင်ဝန်ဆောင်မှုများက နေရာတကျ ရှိနေပေသည်။ ထို့ကြောင့် ပန်းခြံထိုင်ခုံ တန်းလျားများ ကဲ့သို့ နေရာများ၌ပင် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုနိုင်ပေသည်။ ဝိုင်ဖိုင်အပြင် ရီကိုချက် ကဲ့သို့ တစ်ဦးတည်းပိုင် ကြိုးမဲ့ မိုဘိုင်း(လ်) ကွန်ယက်များ၊ ဆဲလူလာဖုန်းကွန်ယက်များ ပေါ်ရှိ နှုန်းအမြင့် ဒေတာ ဝန်ဆောင်မှု အမျိုးမျိုး၊ နှင့် ပုံသေကြိုးမဲ့ဝန်ဆောင်မှုများနှင့်လည်း စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်လျက်ရှိသည်။ စမတ်ဖုန်းများ ကဲ့သို့ နောက်ဆုံးပေါ် နည်းပညာများပါရှိပြီး ဈေးကြီးသော မိုဘိုင်း(လ်)ဖုန်းများမှာ ဖုန်းကွန်ယက်မှတဆင့် အင်တာနက်အသုံးပြုနိုင်မှု ပုံမှန်အားဖြင့် ပါဝင်သည်။ အခြား အင်တာနက် ဆော့(ဖ်)ဝဲမျိုးစုံတို့ကိုပါ သုံးနိုင်သော အော်ပရာကဲ့သို့ ဝက်(ဘ်) ဘရောက်ဆာများမှာ ဤခေတ်မီသော လက်ကိုင်ဖုန်းများတွင် ရရှိနိုင်သည်။ ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြခြင်း မရှိသော်ငြား အင်တာနက် အသုံးပြုနိုင်ခွင့်မှာ PC များမှာထက် မိုဘိုင်းဖုန်းများမှာ ပိုပေသည်။[ကိုးကားရန်လိုအပ်သည်] အင်တာနက် အသုံးပြုမှု ထောက်ပံ့သူနှင့် ပရိုတိုကောမက်ထရစ်တို့ အွန်လိုင်းသို့ ရောက်ရှိရန် နည်းလမ်းများကို ခွဲခြားသည်။ လူမှုရေးနှင့်ဆိုင်သော အကျိုးသက်ရောက်မှု အင်တာနက် လူမှုရေးသိပ္ပံပညာ အပြန်အလှန် လူမှုဆက်ဆံရေး၊ လှုပ်ရှားမှုများ နှင့် စည်းရုံး ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့၏ လုံးဝ ပုံစံသစ်များအဖြစ် အင်တာနက်က စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုနိုင်မှုနှင့် ရရှိနိုင်မှုကဲ့သို့သော အခြေခံ အရည်အသွေးများ၏ အကျိုးကျေးဇူးကြောင်း ဖြစ်သည်။ ဖေ့(စ်)ဘွတ်(ခ်)၊ တွစ်တာနှင့် မိုင်စပေ့(စ်) ကဲ့သို့ လူမှုရေးနှင့်ဆိုင်သော ကွန်ယက် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များကို ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရန်နှင့် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရန် ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ ၎င်းဆိုဒ်များကို အသုံးပြုသူများသည် အမျိုးမျိုး များပြားသော သတင်းအချက်အလက်များကို စာမျက်နှာများပေါ် ထပ်၍ထည့်ရန်၊ အများစိတ်ဝင်စားသော အရာများကို လေ့လာလိုက်စားရန်နှင့် အခြားသူများနှင့် ဆက်သွယ်ရန် စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ ရှိရင်းစွဲ အသိမိတ်ဆွေများကို ရှာဖွေနိုင်ပြီး၊ ရှိရင်းစွဲ အုပ်စုအသင်းအဖွဲ့များနှင့် ဆက်သွယ်ရန်ကိုလည်း ခွင့်ပြုသည်။ LinkedIn ကဲ့သို့သောဆိုဒ်များက ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးဆက်သွယ်မှုများကို ထိမ်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သည်။ ယူကျု(ဘ်)နှင့် ဖလစ်ကာ (Flickr)တို့မှာ အသုံးပြုသူများ၏ ဗီဒီယို နှင့် ဓာတ်ပုံများကို အထူးပြုသည်။ ၂၁ ရာစု၏ ပထမဆယ်စုနှစ်တွင် ပထမမျိုးဆက်သည် အင်တာနက် ဆက်သွယ်မှု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရရှိနိုင်ခြင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်မှုနှင့် သက်သေခံ ဆိုင်ရာ နယ်ပယ်များတွင် အကျိုးဆက်များနှင့် အာရုံစိုက်စရာများ ဆောင်ယူလာခြင်း၊ နှင့် မူပိုင်ခွင့်ရှိသော ပစ္စည်းများဖြန့်ဝေခြင်းတို့နှင့် ကြီးပြင်းလာခဲ့ရသည်။ ဤ "digital natives" သည် ယခင်မျိုးဆက်တို့ မကြုံတွေ့ခဲ့ရသော စိန်ခေါ်မှုမျိုးစုံကို ရင်ဆိုင်ရသည်။ အင်တာနက်သည် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အသုံးချမှု ကိရိယာတစ်ခု အဖြစ် အသစ်သော ဆက်စပ်မှုကို အောင်မြင်ရရှိခဲ့ခြင်းသည် အချို့သောတိုင်းပြည်များတွင် အင်တာနက် ဆင်ဆာပြုလုပ်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ၂၀၀၄ခုနှစ်က ဟောင်းဝပ်ဒင်း(န်)၏ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲနှင့် ဆိုင်သော စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ခြင်းဖြစ်သည့် အင်တာနက်မှာတဆင့် အလှူငွေတောင်းခံခြင်း၏ အောင်မြင်မှုမှာ သတိပြုမိလောက်စရာ ဖြစ်သည်။ များပြားသော နိုင်ငံရေးအုပ်စုများသည် ၎င်းတို့၏ ရည်မှန်းချက် တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ရန်အတွက် စည်းရုံးခြင်း နည်းလမ်းအသစ်တစ်ခု ရရှိအောင်မြင်ရန်အတွက် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီး အင်တာနက် လှုပ်ရှားပြောင်းလဲရေး ကို ပေါ်ထွက်လာစေသည်။ အီရန်၊ မြောက်ကိုရီးယား၊ မြန်မာ၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ နှင့် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား တို့ကဲ့သို့သော အချို့သောအစိုးရများသည် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံများတွင် အများပြည်သူများ အင်တာနက်ပေါ် ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်သော အကြောင်းအရာများ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးနှင့် ဘာသာရေးတို့ ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာများကို ကန့်သတ်ထားသည်။ ဒိုမိန်းနှင့် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို စစ်ထုတ်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲမှတဆင့် ယင်းကို အထမြောက်အောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အသေးစိတ်စီစဉ်ပြီး ဥပါယ်တံမျဉ်ဖြင့် ကျော်လွှားနိုင်အောင် မပြုလုပ်လျှင် ၎င်းတို့ကို လွယ်ကူစွာ ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်လိမ့်မည် သို့မဟုတ် ရယူနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ နော်ဝေ၊ ဒိန်းမတ်၊ ဖင်လန်နှင့် ဆွီဒင်နိုင်ငံတို့တွင် အဓိက အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့သူများက ဥပဒေအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားသော အစီအစဉ်များကို ရှောင်ရှားရန်အတွက် အာဏာပိုင်များ စာရင်းပြုစုထားသော ဆိုဒ်များသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ရန် မိမိတို့ဆန္ဒအလျောက် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ ဤပိတ်ပင်တားဆီးထားသော URLများ စာရင်းတွင် သိပြီးဖြစ်သည့် ညစ်ညမ်းသော စာပေနှင့် ဓာတ်ပုံဆိုဒ်များ ပါဝင်သည်ဟု မျှော်လင့်ရပြီး စာရင်းတွင်ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာများကို လျှို့ဝှက်ထားရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အပါအဝင် နိုင်ငံအများအပြားတွင် အင်တာနက်မှ တဆင့် ညစ်ညမ်းသော စာပေနှင့်ဓာတ်ပုံများ ကဲ့သို့သော အကြောင်းအရာ ပစ္စည်းများကို ပိုင်ဆိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် ဖြန့်ဖြူးခြင်းတို့ကို ဆန့်ကျင်သည့် ဥပဒေများကို ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ သို့သော် စစ်ထုတ်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲကိုမူ ပြဋ္ဌာန်းထားခြင်း မရှိပါချေ။ အခမဲ့သော်လည်းကောင်း၊ စီးပွားရေးအရ သော်လည်းကောင်း ရရှိနိုင်သည့် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို ထိန်းချုပ်သည့်ဆော့(ဖ်)ဝဲ (content-control software) ခေါ် ဆော့(ဖ်)ဝဲ ပရိုဂရမ်များ များစွာရှိသည်။ ထိုဆော့(ဖ်)ဝဲဖြင့် ကွန်ပျူတာတစ်လုံးချင်းစီ သို့မဟုတ် ကွန်ယက်များတွင် တိုက်ခိုက်လာသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များကို ပိတ်ပစ်ရန် အသုံးပြုသူတစ်ဦးက ရွေးချယ်နိုင်သည်။ ညစ်ညမ်းသော ပစ္စည်းများ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်မှု သရုပ်ဖော်ပုံများကို ကလေးများ ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်မှုအား ကန့်သတ်ရန်အတွက်ဖြစ်သည်။ အင်တာနက် စတင်ပေါ်ပေါက်သည့် အချိန်မှစ၍ ၎င်းသည် အပန်းဖြေလှုပ်ရှားမှုအတွက် အဓိကကဏ္ဍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တက္ကသိုလ်ရှိ ဆာဗာများပေါ်တွင် MUDs နှင့် MOOs များကဲ့သို့ လူမှုရေး စမ်းသပ်ချက်များကို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်ခဲ့ပြီး၊ ဟာသနှင့် ဆိုင်သော Usenet အုပ်စုများသည် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူ အလွန်များပြားခဲ့သည်။ ယနေ့တွင်၊ များပြားစွာသော အင်တာနက် ဆွေးနွေပွဲ ဖိုရမ်များ တွင် ကစားနည်းများနှင့် ဟာသဗီဒီယိုများသီးသန့် ခွဲခြားထားသော အခန်း ကဏ္ဍများပါဝင်သည်။ Flash movies ပုံစံဖြင့် ကာတွန်းကား အတိုလေးများမှာလည်း ရေပန်းစားသည်။ သုံးစွဲသူ ၆ သန်းကျော်မှာ ဘလော့ဂ်များနှင့် သတင်းကြော်ငြာဘုတ်များကို ဆက်သွယ်ရေးနှင့် စိတ်ကူးစိတ်သန်းများကို ဖလှယ်ရေး အတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ညစ်ညမ်းသော စာပေဓာတ်ပုံများနှင့် လောင်းကစား လုပ်ငန်းများမှာလည်း World Wide Web အပေါ်တွင် အခွင့်အရေးယူခဲ့ပြီး၊ အခြားသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များအတွက် ကြော်ငြာခြင်းမှ ရရှိသောဝင်ငွေ၏ အရေးပါသောအရင်းအမြစ် တစ်ခုအဖြစ် ပံ့ပိုးပေးသည်။ [ကိုးကားရန်လိုအပ်သည်] အစိုးရ အများအပြားသည် ထိုလုပ်ငန်းနှစ်မျိုး၏ အင်တာနက် အသုံးပြုမှုကို ကန့်သတ်ရန် ကြိုးစားအားထုတ်ခဲ့သော်လည်း၊ ယင်းတို့၏ ပျံ့နှံ့ ရေပန်းစားမှုကို တားဆီးရာတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် အောင်မြင်မှု မရှိခဲ့ပါချေ။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် အပန်းဖြေလှုပ်ရှားမှု၏ အဓိကနယ်ပယ်တစ်ခုမှာ ကစားသူများစွာပါဝင်သော ကစားနည်း (multiplayer gaming) ဖြစ်သည်။ ဤသို့ အပန်းဖြေသည့် ပုံစံမှာ တစ်ယောက်ထက်ပို၍ ကစားနိုင်သော ကစားနည်း၏ အမြန်ဆုံးနှုန်းကမ္ဘာကို နှစ်ခြိုက်ကြသော အသက်အရွယ်မရွေး၊ လူမျိုးမရွေးတို့ပါဝင်သည့် လူ့အဖွဲ့အစည်းများကို ဖန်တီးပေးသည်။ ယင်းတို့မှာ MMORPG မှသည် မိမိမြင်ကွင်းမှ ပစ်ခတ်ကစားရခြင်း (first-person shooters) အထိ၊ ကိုယ်တိုင်ပါဝင်ကစားရသော ကစားနည်းများ (role-playing games) မှ အွန်လိုင်းကစားနည်းများ အထိ အမျိုးအစား ကွဲပြားသည်။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ၎င်းတို့၏ အားလပ်ချိန်များကို အသုံးပြုရာ၌ လူအပေါင်းတို့ တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦး အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်သည့်နည်းလမ်းကို တော်လှန်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ ဝန်းကျင်ကတည်းကပင် အွန်လိုင်းကစားနည်းများ ရှိခဲ့စဉ် [ကိုးကားရန်လိုအပ်သည်] ခေတ်သစ် အွန်လိုင်း ကစားနည်းပုံစံများမှာ GameSpy နှင့်Mplayer ကဲ့သို့ အသင်းဝင်ခြင်း ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် စတင်ခဲ့သည်။ အသင်းဝင် မဟုတ်သူများမှာ အချို့သော ကစားနည်းပုံစံများ သို့မဟုတ် ကစားနည်းများသို့ ကန့်သတ်ထားသည်။ လူအများအပြားသည် တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင်နှင့် အခြားသော နှစ်သက်ရာနှင့် စိတ်အပန်းဖြေရာ အလုပ်များကို ဝင်ရောက်အသုံးပြုရန်နှင့် ဒေါင်းလုဒ်ဆွဲချရန် အင်တာနက်ကို သုံးသည်။ ဤသို့သော လုပ်ဆောင်မှုများ အားလုံးအတွက် ဗဟိုမှထိမ်းချုပ်သော ဆာဗာများကို အသုံးပြုပြီး ဂုဏ်ရည်တူ နည်းပညာများကို ဖြန့်ဝေပေးသည်။ ယင်းအရင်းအမြစ် အချို့တို့သည် အခြားအရာများအနက် မူရင်းအနုပညာရှင်များ၏ မူပိုင်ခွင့်ကို လေးစားခြင်းဖြင့် ပိုမို ဂရုစိုက် လုပ်ဆောင်ကြသည်။ သတင်းများ၊ ရာသီဥတုနှင့် အားကစား အစီရင်ခံချက်များအား ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန်၊ အားလပ်ရက်အပန်းဖြေခရီး စီစဉ်ခြင်းနှင့် လက်မှတ်ကြိုတင်ဝယ်ခြင်း၊ ၎င်းတို့ စိတ်ဝင်စားစရာများ ပိုမိုရှာဖွေခြင်းတို့အတွက် World Wide Web ကို လူအများက ရရှိသုံးစွဲကြသည်။ ကမ္ဘာအနှံ့ရှိ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းများနှင့် အဆက်အသွယ်မပြတ် ရှိစေရန်အတွက် စကားပြောခြင်း၊ သတင်းပို့ခြင်းနှင့် အီးမေး(လ်)ပို့ခြင်းတို့ကို လူအများ အသုံးပြုကြသည်။ အချို့တို့မှာ ယခင်က စာရေးမိတ်ဆွေများ ထားသကဲ့သို့ နည်းလမ်းတူသည်။ အသုံးပြုသူများသည် ယင်းတို့၏ ဖိုင်များနှင့် ဆက်တင်များကို အင်တာနက်မှတဆင့် ဆက်သွယ်ရရှိနိုင်သော ဝက်(ဘ်)ဒက်(စ်)တော့(ပ်) အရေအတွက်များ တိုးပွားလာသည်ကို အင်တာနက်က တွေ့ကြုံရသည်။ ဆိုက်ဘာလပ်ကင်း း ကြောင့် ကော်ပိုရေးရှင်းနှင့် ဆိုင်သော အရင်းအမြစ်များ ယိုစိမ့်မှု ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ယူကေရှိ ဝန်ထမ်းသည် အလုပ်လုပ်နေစဉ် အချိန်အတွင်း ပျမ်းမျှ ၅၇ မိနစ် ဝက်(ဘ်)ပေါ်တွင် ရှာဖွေလှန်လှောခြင်း ပြုလုပ်သည်ဟု ပင်နီစူလာ စီးပွားရေး ဝန်ဆောင်မှုများအဖွဲ့၏ ၂၀၀၃ခုနှစ် လေ့လာချက်များအရ ဆိုသည်။ အင်တာနက်စွဲခြင်းရောဂါ ဆိုသည်မှာ နေ့စဉ် လူနေမှုဘဝကို နှောင့်ယှက်လောက်အောင် ကွန်ပျူတာ လွန်ကဲ စွာ အသုံးပြုခြင်းဖြစ်သည်။ အင်တာနက်ကို အသုံးပြုခြင်းကြောင့် တစ်ဦးချင်းအပေါ် း အခြားသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများ ဥပမာအားဖြင့် ပြောရလျှင် မှန်ကန်သော ဖန်တီးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် လေးနက်သော တွေးခေါ်စဉ်းစားခြင်းအပေါ် နှောင့်ယှက်ခြင်းကဲ့သို့ လည်း ဖြစ်ပေါ်သည်ဟု အချို့သော စိတ်ပညာရှင်များက ယုံကြည်ကြသည်။ ရည်ညွှန်းကိုးကား Category:နည်းပညာ Category:အင်တာနက် ကဏ္ဍ:ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ
ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသအဖွဲ့	ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ အဖွဲ့ (အင်္ဂလိပ်: World Meteorological Organization - WMO) သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အထူးပြုအေဂျင်စီတစ်ခုဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့လေထုဆိုင်ရာ သိပ္ပံပညာ၊ ရာသီဥတုဗေဒ၊ ဇလဗေဒနှင့် ဘူမိရူပဗေဒတို့တွင် နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရန် တာဝန်ယူသည်။ ဤအဖွဲ့အစည်းသည် မူလက ၁၈၇၃ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မိုးလေဝသ အဖွဲ့ (International Meteorological Organization - IMO) မှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ အဖွဲ့ကို WMO ညီလာခံကို အခြေခံ၍ ၁၉၅၀ ပြည့်နှစ် မတ်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ၏ အထူးပြုအေဂျင်စီ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ အဖွဲ့၏ ရုံးချုပ်သည် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ၊ ဂျီနီဗာမြို့တွင် တည်ရှိသည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် နယ်မြေများသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မိုးလေဝသ စောင့်ကြည့်လေ့လာမှုစနစ် (Global Observing System) ကို ထူထောင်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ မိုးလေဝသနှင့် ရာသီဥတုဆိုင်ရာ အချက်အလက်များ ဖလှယ်ခြင်းနှင့် သုတေသနပြုမှုများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် ဘေးအန္တရာယ် ကြိုတင်ခန့်မှန်းမှုနှင့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုများကို လေ့လာရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြသည်။ ဖွဲ့စည်းပုံ ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ အဖွဲ့၏ အဆင့်ဆင့် ဖွဲ့စည်းပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ ကွန်ဂရက် (World Meteorological Congress): အဖွဲ့အစည်း၏ အမြင့်ဆုံး အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ပြီး မူဝါဒများကို ချမှတ်သည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံနှင့် နယ်မြေတိုင်းသည် လေးနှစ်တစ်ကြိမ်ကျင်းပသော ကွန်ဂရက်အစည်းအဝေးတွင် အမြဲတမ်း ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးစီဖြင့် ပါဝင်သည်။ ကွန်ဂရက်က အဖွဲ့အစည်း၏ ဥက္ကဋ္ဌနှင့် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌများ၊ အမှုဆောင်ကောင်စီဝင်များအား ရွေးကောက်တင်မြှောက်ပြီး အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးအား ခန့်အပ်သည်။ အမှုဆောင်ကောင်စီ (Executive Council - EC): ကွန်ဂရက်၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်သည်။ အတွင်းရေးမှူးရုံး (Secretariat): ဌာန ရှစ်ခုပါဝင်သော အဖွဲ့အစည်းဖြစ်ပြီး ဝန်ထမ်း ၂၀၀ ရှိသည်။ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးက ဦးဆောင်ပြီး လေးနှစ်သက်တမ်းကို အများဆုံး နှစ်ကြိမ် ထမ်းဆောင်နိုင်သည်။ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးများ 1952–1955 Gustav Swoboda () 1956–1979 David Arthur Davies () 1980–1983 Aksel C. Wiin-Nielsen () 1984–2003 Godwin Obasi () 2004–2015 Michel Jarraud () 2016–2023 Petteri Taalas () 2024–present Celeste Saulo () ထုတ်ပြန်ချက်များ ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ အဖွဲ့၏ နှစ်စဉ် ထုတ်ပြန်သည့် ကမ္ဘာ့ ရာသီဥတု အခြေအနေဆိုင်ရာ ထုတ်ပြန်ချက် (WMO Statement on the Status of the World Climate) သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ၊ ဒေသတွင်းနှင့် နိုင်ငံအလိုက် အပူချိန်များနှင့် ဆိုးရွားသော မိုးလေဝသ ဖြစ်စဉ်များ၏ အသေးစိတ်အချက်အလက်များကို ဖော်ပြသည်။ ၎င်းအပြင် လေထုအတွင်း ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ပါဝင်မှု၊ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် မြင့်တက်လာမှုနှင့် ပင်လယ်ရေခဲပြင်ကျယ်ဝန်းမှုတို့ အပါအဝင် ရေရှည်ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အညွှန်းကိန်းများဆိုင်ရာ အချက်အလက်များကိုလည်း ပေးသည်။ ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသ အဖွဲ့၏ နောက်ဆုံးအစီရင်ခံစာအရ ၂၀၁၆ ခုနှစ်သည် မှတ်တမ်းဝင် အပူဆုံးနှစ်ဖြစ်ခဲ့ပြီး မိုးလေဝသနှင့် ရာသီဥတု ဆိုးရွားလွန်ကဲမှုများစွာ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ကူညီရေး မိုးလေဝသခန့်မှန်းချက်များ၊ ဇလဗေဒ ခန့်မှန်းချက်များနှင့် မိုးလေဝသ ဆွဲငင်အားဆိုင်ရာ အခြားခန့်မှန်းချက်များပြုလုပ်မည့် ဌာနကွန်ရက်များ တည်ထောင်ရာတွင် ကူညီသည်။ အဖွဲ့ဝင် ၂၀၀၇ ဧပြီ ၅ ရက်နေ့တွင် States ( ၁၈၂ နိုင်ငံ) Territories(၆ နယ်မြေ) ကိုးကားချက် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ-နိုင်ငံတကာသတင်းဂျာနယ် http://www.wmo.int/pages/members/membership/index_en.html ပြင်ပလင့်ခ်များ Member Category:ကုလသမဂ္ဂ ကဏ္ဍ:နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများ
ဦးဖိုးကျား	ဦးဖိုးကျား (၂၃ မတ် ၁၈၉၁ - ၁၁ ဧပြီ ၁၉၄၂) သည် မြန်မာအမျိုးသား စာရေးဆရာ နှင့် ၁၉၂၀ ပြည့် အမျိုးသားပညာရေးသပိတ် စတင်ခဲ့သည့် အမျိုးသားပညာရေးလောက တွင် ကျော်ကြားသော အမျိုးသားပညာဝန် ဖြစ်သည်။သူသည် ကျောင်းသားသပိတ်ခေတ် မှ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် မတိုင်မီအတွင်း မြန်မာစာပေလောက တွင် ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး လည်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝ မောင်ဖိုးကျား ကို ဟင်္သာတနယ်ရှိ နိဗ္ဗာန်ရွာ၊ရွာမရပ် တွင် ဦးဖေ၊ ဒေါ်ဒေါင်း တို့မှ ၁၈၉၁ ခုနှစ်၊မတ် ၂၃ ရက် (မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၂၅၂ ခုနှစ်၊နှောင်းတန်ခူးလပြည့် တနင်္လာနေ့ )တွင် မွေးဖွားသည်။မပဲ၊ကိုပုလဲ၊မညို၊ကိုဖိုးကျား ဟူ၍ မွေးချင်းလေးဦး ရှိသည်။တတိယမြောက်သား နှင့် အငယ်ဆုံးသား ဟူ၍ မူကွဲရှိနေသည်။ ငယ်စဉ်အခါက မွေးရပ်မြေ နိဗ္ဗာန်ရွာ၊နိဗ္ဗာန်ကျောင်းရှိ ဦးသာသန ၏ လောကဓာတ်ကျောင်း တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ပင်ကိုဉာဏ်ကောင်းသူ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုခေတ်အစိုးရစစ် လေးတန်းစာမေးပွဲကို အလွယ်နှင့် အောင်မြင်သည်။ ငါးတန်းကျောင်းသားဘဝတွင် အောက်အငယ်တန်းများကို စာပြန်သင်ပေးရသည့် ပထမနှစ် တပည့် ဆရာ လုပ်ကိုင်ခွင့်ရသည်အထိ စာပေတွင် ထူးချွန်ခဲ့သည်။ထိုအလုပ်ကို သူသည် ကိုရင်ဝတ်ဘဝဖြင့် တွဲဖက် လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ထိုတပည့်ဆရာ အလုပ်သည် အစိုးရထံမှ လစာအနေဖြင့် တစ်လ ၂ကျပ် ရရှိသည်။ တက္ကသိုလ်ဝင်းမွန် ၏ အမျိုးသားပညာဝန် ဦးဖိုးကျား၏ ဘဝ နှင့် စာပေ မှတ်တမ်းစာအုပ် တွင် ဦးဖိုးကျားသည် ငယ်စဉ်က စာပေထူးချွန်သည့်အတွက် မွေးရပ်မြေ နိဗ္ဗာန်ရွာ၊နိဗ္ဗာန်ကျောင်း(လောကဓာတ်ကျောင်း) ဆရာတော် ဦးသာသနသည် ဦးဖိုးကျားကို ဦးဖိုးကျား၏ ကျောင်းနေဘက်သူငယ်ချင်း နိဗ္ဗာန်ရွာသား မောင်ဘစံ အနေဖြင့် မောင်ဘစံ နေရာတွင် အစားထိုးကာ အစိုးရစစ်လေးတန်းစာမေးပွဲကို ဖြေခိုင်းခိုင်းခဲ့သည့်အကြောင်း၊ဦးဖိုးကျားလည်း ငြင်းမရခဲ့သည့်အတွက် ဝင်ဖြေခဲ့ရပြီး စာမေးပွဲအောင်မြင်ခဲ့သည် ဟု ရေးသားထားသည်။ ပထမနှစ် တပည့်ဆရာ ဘဝဖြင့် ကျောင်းသားမောင်ဖိုးကျားသည် ငါးတန်းဝင်ဖြေရာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ခြောက်တန်းတက်နေစဉ် ကိုရင်ထွက်ကာ ဒုတိယနှစ် တပည့် ဆရာဘဝ ဆက်လက်လုပ်ကိုင်သည်။ခြောက်တန်းအောင်ပြီး ၇ တန်းတက်နေစဉ်တွင်လည်း တတိယနှစ် တပည့်ဆရာ အလုပ်ကို ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ခွင့်ရခဲ့ပြန်သည်။ မောင်ဖိုးကျား ၇တန်းပညာဆည်းပူးနေချိန် နိဗ္ဗာန်ရွာရှိ နိဗ္ဗာန်ကျောင်း(လောကဓာတ်ကျောင်း)သို့ ကျောင်းစစ်ရောက်ရှိလာသည့် အစိုးရပညာဝန် ဦးအီစွတ် သည် ဦးသာသန အစီအမံဖြင့် မောင်ဖိုးကျား ၏ မောင်ဘစံအ မည်ခံ ၄တန်း၊၅တန်း နှင့် ၆တန်း အောင်မြင်ခဲ့သည့် ကိစ္စအပါအဝင် ပထမနှစ် တပည့်ဆရာ၊ဒုတိယနှစ် တပည့်ဆရာ နှင့် တတိယနှစ် တပည့်ဆရာ အလုပ်အကိုင်များကိုပါ စုံစမ်းသိရှိသွားခဲ့ပြီးနောက် မောင်ဖိုးကျားကို ကျောင်းမှ ထုတ်ပယ်ခြင်း၊အလုပ်မှထုတ်ခြင်းအပြင် ဟင်္သာတနယ် အတွင်း စာဆက်လက် သင်ကြားခွင့်ကိုပါ ပိတ်ပင်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဟင်္သာတနယ် အတွင်း စာဆက်လက်သင်ကြားခွင့်ပိတ်ပင်ခံလိုက်ရသည့် မောင်ဖိုးကျားသည် စာပေသင်ကြားရခြင်းကို လက်မလျော့ဘဲ ဆက်လက်သင်ကြား၍ရသည့် ပုသိမ်ခရိုင်၊အသုတ်ရွာ ရှိ လောကဓာတ်ကျောင်းသို့ သွားရောက်ကာ မောင်ဖိုးကျား အမည်မှန်ဖြင့် ၇တန်းစာ နှင့် မြန်မာဆရာဖြစ်သင်တန်းတို့ကို ဆက် လက်ဆည်းပူးသင်ကြားသည်။ထိုကျောင်းမှပင် အတန်း ၂ခုစလုံး စာမေးပွဲအောင်မြင်ခဲ့သည်။ ဦးဖိုးကျား၏ အသုတ်ရွာစာသင်ကျောင်းကို အသုတ်ရွာဆရာတော် ဦးသုန္ဒရ ၏ လေးထပ်ကျောင်း ဟူ၍ လည်းကောင်း၊အသုတ်ဆရာတော် ဦးစန္ဒော ၏ လောကဓာတ်ကျောင်း ဟူ၍ လည်းကောင်း အသီးသီး မှတ်တမ်းပြုစုထားခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ ကောလိပ်ကျောင်းသား ဘဝ ဦးဖိုးကျားသည် ပညာမျှလောက်တတ်ရုံနှင့် အရာရောက်သေးသည်ဟု သူ့ကိုယ်သူမထင်။ မြို့တွင်သင်ကြားနေသော အင်္ဂလိပ်၊ ပထဝီ၊ သင်္ချာ၊ ရာဇဝင် အစရှိသည်တို့ကို သင်ကြားလိုချေသေး၏။ခက်နေသည်ကား ဦးဖေတို့ လင်မယားအဖို့ သားဖြစ်သူ ပညာဆက်၍ သင်ကြားနိုင်လောက်အောင် ငွေကြေးအခြေအနေက မခိုင်မာ ချို့တဲ့ရှာ၏။ နောက်ဆုံးသားဖြစ်သူ၏ ဆန္ဒကို ဖြည့်လိုဇောဖြင့် ဆရာတော်ဦးသုန္ဒရကို အပူကပ် ရရှာ၏။ ဦးသုန္ဒရက ကူညီ၍ ပုသိမ်မြို့ ပိုးကရင်ကျောင်းအကြီးအကဲ “ဒေါက်တာ ခရွန်းခိုက်” နှင့်တွေ့ဆုံကာ “ဒေါက်တာခရွန်းခိုက်” ၏ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ပိုးကရင် အလယ်တန်းကျောင်း၌ ဆက်လက်ပညာသင်ကြားခွင့် ရလာခဲ့သည်။ ထိုကျောင်းမှ ဦးဖိုးကျားသည် ၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်နှင့် တိုင်းရင်းဘာသာ ၇ တန်းကို ဖြေဆိုအောင်မြင်ခဲ့၏။ ယင်းနောက် ထိုကျောင်းမှနေ၍ ပုသိမ်မြို့ တိုင်တရာ(စကောကရင်)အထက်တန်းကျောင်းတွင် ဆက်လက်ပညာသင်သည်။ကျောင်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးမှာ အမေရိကန်လူမျိုး ဒေါက်တာနီကောလပ် ဖြစ်သည်။ ထိုကျောင်း၌ သုံးနှစ်ဆက်၍ ပညာသင်ကြားခွင့်ရ၏။ ရှစ်တန်း၊ ကိုးတန်း၊ ဆယ်တန်းစာသင်နှစ် သက်တမ်းတစ်လျှောက် အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ပညာရေးဝန်ထမ်းများဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ဂရေး (J.Gray) နှင့်ကောက် (S.W. COCKS) တို့ရေးသားသော ရာဇဝင်များတွင် မြန်မာဘုရင်များ ရိုင်းပျပုံ၊ ရက်စက်ပုံ၊ မြန်မာများ အသိဉာဏ်နည်းပါးပုံတို့ကို ချိုးချိုးဖဲ့ဖဲ့ ရေးသားထားသော အချက်များပါဝင်နေရာ မောင်ဖိုးကျားခမျာ အလွန်ပင် မခံချိမခံသာ ဖြစ်ရရှာ၏။ ရှေးဦးအစက ကျောင်းပညာသက်သက်ကို သာရှာပြီး အတန်းမှန်မှန် အောင်ရန်လောက်သာ ဂရုစိုက်ခဲ့သည် မှန်သော်ငြားလည်း ထိုအချက်များကို မြင်ရသောအခါ၌ မောင်ဖိုးကျား၏စိတ်သည် တစ်မျိုးပြောင်းလာ၏။ သူ့အဖို့ မြန်မာစာကို အဆစ်အပိုင်းကျကျ တတ်ချင်လာ၏။ မြန်မာမှုကို နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ် သိရှိချင်လာ၏။ မြန်မာ့ဂုဏ်ကို ဖော်ထုတ်၍ ဂုဏ်ယူချင်လာ၏။ ထို့ကြောင့် သူတစ်ပါး၏ အကူအညီဖြင့် ကျောင်းတက်ရသည်ကို သိမ်ငယ်သည်ဟု စိတ်ကထင်လာ၍ ကျောင်းအားရက်များတွင် ပွဲစားအကူ၊ သွားစိုက်ဆရာအကူ နှင့် ဆန်စက်တွင် ဂရိ့ချိုးသည့် စာရေးလုပ်ကာ ကိုယ့်အားကိုယ်ကိုး၍ရသော ဝင်ငွေဖြင့် ကျောင်းစာကိုဆက်၍သင်ကြားလေရာ ၁၉၁၇ ခုနှစ် အသက် ၂၇ နှစ် အရွယ်တွင် ဆယ်တန်းစာမေးပွဲကို အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ဆယ်တန်းအောင်ပြီးနောက် ရန်ကုန်မြို့ ဂျပ်ဆင်ကောလိပ်သို့ ရောက်ကာ ပညာဆက်၍သင်ပြန်သည်။ ကောလိပ်ကျောင်းတွင် မြန်မာစာ၏ အခြေအနေသည် အလွန်သိမ်ငယ်လှ၏။ မပါမဖြစ်၍သာ ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်ဖြင့် သင်ကြားရသည် မှန်သော်လည်း စာမေးပွဲများတွင် မေးလေ့မရှိ၊ စာစီစာကုံး အနေဖြင့် အထောက်အကူရရန်သာ သင်ကြားခြင်းဖြစ်ရာ ထိုခေတ်ကောလိပ်ကျောင်းသား တို့သည် မြန်မာစာကို အရေးထားလောက်စရာဟုပင် မထင်ကြချေ။ ဤအခြေအနေကို မောင်ဖိုးကျားက မနှစ်မြို့သဖြင့် မြန်မာစာနှင့်ပတ်သက်လျှင် ထိုခေတ်ကနာမည်ကျော်များ ဖြစ်ကြသော ဆရာလွန်း (သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း) လယ်တီပဏ္ဍိတဦးမောင်ကြီးတို့နှင့် သိကျွမ်းခင်မင်မှုရယူကာ ဆည်းကပ်၍ ပညာသင်ယူ ခဲ့ပြန်လေသည်။ ထိုဆရာကြီးများနှင့် ရင်းနှီးလာမှပင် လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ မျက်စိပွင့်လာပြီး နိုင်ငံရေး၌ ခြေစတင် ချခဲ့သည်။ ကိုဖိုးကျားသည် ကောလိပ်ကျောင်းတက်ရင်း နားမျက်စိ ပို၍ပွင့်လာသည်။ လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေးတွင် ပို၍ စိတ်ဝင်စားလာမိလေသည်။ ကိုဖိုးကျားမှာ ကျောင်းရောက်လာကတည်းက သတင်းစာတွင် ရေးလိုက်၊ ပညာရှိတွေဆီ ချဉ်းကပ်လိုက်၊ နိုင်ငံရေးကိစ္စတွေ စိတ်ဝင်စားလိုက်နှင့် ဘေးလုပ်ငန်းများကို လုပ်သော်လည်း အိုင်အေ (ဥပစာတန်း) ကို ဒုတိယအဆင့်ဖြင့် အောင်မြင်သည်။ အိမ်ထောင်ရေး ၁၉၂၉ ခုနှစ် မေလထဲတွင် ကာလဘတ်လမ်းအိမ်၌ပင် မင်္ဂလာပွဲကျင်းပ၍ ဦးဖိုးကျားနှင့် မအေးကြည်တို့ အကြင်လင်မယားဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ သားသမီးဆို၍ သားတစ်ယောက် မောင်ဇော်ဝင်း (ခ) ဇော်ဝင်းကျား သာရှိသည်။မောင် ဇော်ဝင်းသည် ရန်ကုန်မြို့မြို့မ အထက်တန်းကျောင်း တွင် တက်ရောက်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။မအေးကြည်သည် ပုံနှိပ်စက်လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်သည်။ မအေးကြည်သည် ၁၉၃၉ ခု နှစ်ဦးတွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ စာပေရေးရာ ဦးဖိုးကျားသည် ရက်ခြားထုတ် မြန်မာ့အလင်း သတင်းစာတွင် 'ကျား' ဟူ၍ လက်မှတ်ထိုး၍ ရံဖန်ရံခါ ဆောင်းပါးဝင်ရေးလေသည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ဦးဖိုးကျားသည် ပုသိမ်ရာဇဝင်နှင့် ဦးထွန်းရှိန်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိကို တစ်အုပ်တည်း ပူးပေါင်း၍ အုပ်ရေတစ်ထောင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ မြန်မာရာဇဝင်တွင် ထင်ရှားကျော်ကြားသူ များ၏ ကြောင်းရာထုပ္ပတ်ဖြစ်သော 'မြန်မာ့ဂုဏ်ရည်'၊ သပိတ်အရေးတော်ပုံအတွင်း ဦးဖိုးကျားနှင့် ကျောင်းသားအများ မှီခိုခဲ့ရသော 'ကျောင်းတော်ရာ ရွေကျင်ဆရာတော်ဘုရား ထေရုပ္ပတ္တိ'၊ မြန်မာစကားဟောင်းများ၏ အနက်ဖော်သော 'ပေါရာဏအဘိဓာန်'၊ 'ပုသိမ်ရာဇဝင်နှင့် ဦးထွန်းရှိန်အတ္ထုပ္ပတ္တိ' ပေါင်း လေးအုပ်ဖြစ်ကြသည်။ ပုံနှိပ်တိုက်ကိုလည်း ‘မြန်မာ့ဂုဏ်ရည်ပုံနှိပ်တိုက်’ဟု အမည်မှည့်လိုက်လေသည်။ ၁၉၄ဝ ပြည့်နှစ်ထဲတွင် 'မြောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟာယာနဂိုဏ်း' အမည်ဖြင့် စာအုပ်ကို ဦးဖိုးကျား ရေးထုတ်လေသည်။ ထိုမှစကာ အရှိန်ရလာသဖြင့် သုံးလေးနှစ်အတွင်း တစ်နှစ်တစ်အုပ် ဆိုသလို ဆက်တိုက်ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့၏။ စာအုပ်ထုတ်ရင်းနှင့်လည်း မကြာမကြာ ဆောင်းပါးကိုလည်း ရေးတတ်သေး၏။ “ဇေယျ” မဂ္ဂဇင်းနှင့် “ကဝိမျက်မှန်” မဂ္ဂဇင်းထဲ၌လည်း သူ့ဆောင်းပါး မှန်မှန်ပါတတ်၏။ ဤတွင် ဦးဖိုးကျား ရေးခဲ့သော (မြန်မာပြည်သူရှင်လူအများ ကျောင်းသားများပါမကျန် စံနမူနာယူလောက်စရာ) “မြန်မာ့ဂုဏ်ရည်” စာအုပ်ကား အလွန်ထင်ရှား၏။ မြန်မာရာဇဝင်တွင် ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်တို့၏ အထ္ထုပ္ပတ္တိ ၁၃၇ ပုဒ်ပါဝင်အောင်ပင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဦးဖိုးကျားသည် ကိုယ်ပိုင်ပုံနှိပ်တိုက်တစ်ခု ထူထောင်၍ တိုင်းပြည်နှင့် လူမျိုးအကျိုးရှိမည်ထင်သော စာပေအနုပညာ၊ လူမှုရေး၊ ဘာသာရေး၊ သာသနာရေး ဆိုင်ရာစာပေတို့ကိုသာ ရိုက်နှိပ်၍ ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ကိုယ်ပိုင်ပုံနှိပ်တိုက် ဖြင့် မဂ္ဂဇင်းဂျာနယ်များတွင် သူကိုယ်တိုင်ရေးသားခဲ့သော စာတိုပေစတို့ကို လုံးခြင်းအဖြစ် ထုတ်ဝေခွင့်ခဲ့သည်။ ထိုစာအုပ်များထဲတွင် အများသိထင်ရှားသော “အရက်သမား” ဝတ္ထုမျိုး၊ “အခမဲ့ကူလီထမ်းခြင်း အကျိုး” တို့မှာ ထင်ရှားခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးရာ ကိုဖိုးကျားသည် နိုင်ငံရေးတွင် ခြေတစ်ဘက် ဝင်လာခဲ့ပြီ ဖြစ်လေသည်။ ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလထဲတွင် အင်္ဂလန်သွား မြန်မာကိုယ်စား လှယ်များသည် ရန်ကုန်သို့ ပြန်ရောက်သည်ကို ကြိုဆိုခြင်းဖြင့် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ကောလိပ်ကျောင်းကို သပိတ်မှောက်ရန်အတွက် ဗဟန်းကြားတော ရလမ်းထဲရှိ ဦးအရိယကျောင်းတိုက်၌ ကောလိပ်ကျောင်းသားထု အစည်းအဝေးလုပ်စဉ်တွင် ဂျပ်ဆင်ကောလိပ်ကျောင်းသားများပါ တက်ရောက်ကြလေရာ ကိုဖိုးကျားလည်း ပါဝင်ခဲ့လေသည်။ ထိုမှစ၍ မောင်ဖိုးကျားသည် နိုင်ငံရေး၌ ထဲထဲဝင်ဝင်ဖြစ်လာကာ သူနှင့်နိုင်ငံရေး၌ အယူအဆတူကြသူများဖြစ်သော ကိုဖိုးလတ်၊ ကိုမြင့်၊ ကိုလူဖေဝင်း၊ ကိုဖိုးကွန်းအစရှိသူတို့နှင့်ပူးပေါင်း၍ ပညာမင်းကြီး “မတ်ဟန့်တား” ဦးဆောင်၍ တင်သွင်းသော တက္ကသိုလ်အက်ဥပဒေ” ကိုသပိတ်မှောက်ရာ၌ သပိတ်ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအဖြစ် ရှေ့တန်းမှလှုပ်ရှားသူ တစ်ဦးဖြစ်၍ လာရလေတော့သည်။ ထိုမှစကာ အင်္ဂလိပ်တို့သင်ပေးသော ကိုလိုနီပညာရေးစနစ်ကို ဆန့်ကျင်သောအားဖြင့် အမျိုးသားကျောင်းများကို စတင်တည်ထောင်သောအခါ မောင်ဖိုးကျားသည် အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီမှ တည်ထောင်သော ဗဟန်းအမျိုးသားကျောင်းတွင် ဦးစွာကျောင်းအုပ် ဖြစ်လာရ၏။ သို့သော် အမျိုးသားကျောင်းများကို အစိုးရက အားမပေးသဖြင့် ကျောင်းအဆောက်အအုံက မရှိ၊ ရရာဘုန်းကြီးကျောင်းလို နေရာမျိုးတွင် ဖြစ်သလို အခြေအနေပေးသမျှနှင့် ဖွင့်ရ၏။ ကျောင်းဆရာဘဝကား လခလည်း ရတစ်ချက် မရတစ်ချက်၊ စာသင်တစ်ဖက်နှင့် ကျောင်းရန်ပုံငွေလည်း ရှာရသဖြင့် အတော်ပင် ခက်ခက်ခဲခဲနှင့် ကြိုးစားပမ်းစားရပ်တည်နေရသည် မှန်သော်လည်း မောင်ဖိုးကျားကား တစ်ပြားသားမျှ စိတ်အားမလျှော့ချေ။ နောင်သော် အစိုးရနှင့် အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီတို့ နှစ်ဦးနှစ်ဖက်ဆွေးနွေး သဘောတူညီချက်ဖြင့် အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကို ရယူသော်လည်း အမျိုးသားပညာကျောင်းများကို ကိုယ်တိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် စိတ်ကြိုက်သင်ခန်းစာများကို ရေးဆွဲခွင့်ရကာ ပညာသင် ကျောင်းသားများအတွက် တစ်ဦးလျှင် ၁၅ ကျပ်နှုန်းဖြင့် အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကို ရခဲ့လေသည်။ ထို့နောက် သပိတ်မှောက် ကျောင်းသားအများအပြား တက္ကသိုလ်သို့ပြန်ဝင်ကာ ကျောင်းဆက်တက်ခဲ့ကြသော်လည်း မောင်ဖိုးကျားကား အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီအောက်၌ပင် ဆက်လက်၍ အမှုထမ်းခဲ့၏။ ဘီအေဘွဲ့ကိုလည်း သူမမက်ပြီ၊ ထောင်ချီ၍လခရသော အစိုးရအမှုထမ်းဘဝကိုလည်း သူ မလုပ်လိုသဖြင့် အမျိုးသားပညာဝန်ဘဝဖြင့် သူ့ရှေ့ခရီးကို မှန်မှန်ပင်ချီတက် ခဲ့ပြန်လေသည်။ အလုပ်အကိုင် ကိုဖိုးကျားသည် သပိတ်မှောက်ကျောင်းသားများ ကောင်စီဝင်သာမက အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီဝင်လည်း ဖြစ်လေသည်။ ကိုဖိုးကျားမှာမူ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဘီအေဘွဲ့လည်း ပြန်မယူလိုတော့ပြီ။ အစိုးရလခစားလည်း မမက်တော့ပါ။ လခနည်းနည်းသာရသော အမျိုးသားပညာဝန် အလုပ်ပင် ဆက်လုပ်တော့မည်။ ဦးဖိုးကျားမှာ အမျိုးသား(တိုင်းရင်းသား) ပညာဝန် အဖြစ်ဖြင့် စာမေးပွဲစစ်ရ၊ နယ်သို့ ကျောင်းစစ်သွားရနှင့် အလုပ်တာဝန် အများအပြားရှိနေသည်။ ပညာဝန်ဘဝကား အလွန်အလုပ်များလှ၏။ စာမေးပွဲစစ်ရ၊ နယ်သို့ကျောင်းစစ်ထွက် ရနှင့် မအားနိုင်အောင်ပင် ရှိလှသည်။ သို့သော်သူသည် ရုံးအလုပ်ဖြင့်သာ အချိန်ကုန် နေတတ်သူမဟုတ်။ စာတွေ့ကိုယ်တွေ့ ဗဟုသုတကို အမြဲရှာမှီး နေတတ်သူဖြစ်ရာ မြန်မာစာနှင့် ပတ်သက်လျှင် သက်ရှိအဘိဓာန်ဟူ၍ တင်စားခေါ်ဝေါ်လောက်သည့် ဆရာကြီး သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းထံမှ မြန်မာရာဇဝင်ထုံး တီးနည်းနာအဖြာဖြာတို့ကိုသာ မှတ်သားခွင့် ရသည်မဟုတ်မူဘဲ ဆရာကြီး ညွှန်ပြရာ ထို ထိုစာတို့ကိုလည်း အမြဲမပြတ် ရှာဖွေဖတ်မှတ် နိုင်ခဲ့လေသည်။ နောင်သော် ဤဗဟုသုတတို့ကို မြန်မာလူငယ်များ မှတ်သားသိရှိနိုင်ရန် စာရေးလိုစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာသဖြင့် ၁၉၂၄ ခု နှစ်တွင် ပုသိမ်ရာဇဝင်နှင့် ဦးထွန်းရှိန် အတ္ထုပ္ပတ္တိတို့ကို စာတစ်အုပ်ရေးသားကာ စတင်ထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့၏။ ဘဝနိဂုံး ဤသို့ဖြင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မီးသည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့လေပြီ။ ဒီဇင်ဘာ ၂၃ တွင်ဂျပန်စစ်လေယာဉ်များ ရန်ကုန်မြို့သို့ စတင်ဗုံးကြဲ၏။ ဦးဖိုးကျားတို့အိမ်သား တစ်သိုက်လည်း စစ်ဘေးမှလွတ်ရာ ရန်ကုန်မှ ထွက်ခွာလာရ၏။ ဦးစွာ မှော်ဘီ သရက်တောလမ်းထဲ၌ ခေတ္တအိမ်ငှားနေကြ၏။ ထိုမှတစ်ဖန် ရန်ကုန်မြို့ကို အင်္ဂလိပ်တို့က မြေလှန်ဖျက်ဆီးသည်နှင့် မှော်ဘီမြို့၌ မနေရဲတော့သဖြင့် ချောင်းဝရွာသို့ ပြေးကြရပြန်သည်။ ထိုတွင်လည်း ဓားပြရန်ကြောက်ရပြန်သဖြင့် ထန်းတပင်သို့ ရွှေ့ရပြန်သည်။ ထိုတွင် ခြေထောက်၌ အနာပေါက်၍ ကောင်းစွာမသက်သာသည့်အပြင် တစ်နေ့တခြား အနာတိုးကာ ၁၉၄၂ ခု ဧပြီ ၁၁ ရက်တွင် အမျိုးသားပညာဝန် စာရေးဆရာကြီး ဦးဖိုးကျားသည် ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး၊ ထန်းတစ်ပင်မြို့၌ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ မြို့ခံလူများလည်း ဦးဖိုးကျား၏ အသုဘကို တောအရပ် ထုံးစံအတိုင်း ငါးရက်ထားပြီးနောက် ဧပြီ ၁၆ ရက်တွင် ထန်းတပင်မြို့ထိပ် ဘုန်းကြီးကျောင်းအနီးရှိ သုသာန် ၌ မြေမြှုပ်သဂြိုဟ်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဖြစ်နေသူ ဦးထွန်းဖေ၊ ဗမာ့ခေတ်သတင်းစာ အယ်ဒီတာ ဦးအုန်းခင်၊ စာရေးဆရာ ဦးရန်အောင်တို့နှင့် ပုသိမ်ခရိုင်အသင်းတို့ ပူးပေါင်းကမ္မကထပြု၍ ထန်းတပင် သုသာန်မှ ဦးဖိုးကျား ၏ အရိုးကို တူးဖော်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် (အရိုးအိုးကို) ရန်ကုန်သို့ ယူဆောင်ကာ ထိုစဉ်က ကြံတောသုသာန်၌ ဂူသွင်း၍ ကမ္ပည်းထိုးခဲ့ကြသည်။ ရေးသား ထုတ်ဝေပြီးသော စာအုပ်များ ကိုယ်တွေ့ ဝတ္တုများ ခေတ်မီ မြန်မာရာဇဝင် အကျဉ်းချုပ် - ၁၉၃၇ ခုနှစ် ငါးရာ့ ငါးဆယ် ကောက်နုတ်ချက်များ ပုသိမ်ရာဇဝင် - ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ် ပေါရာဏ အဘိဓာန် မြန်မာ့ဂုဏ်ရည် ရာဇဝင်ဖတ်စာ ဦးထွန်းရှိန် အတ္ထုပ္ပတ္ထိ- ၁၉၂၃ ခုနှစ် ဦးပုည အတ္ထုပ္ပတ္ထိ နှင့် ရေသည်ပြဇာတ် ဦးပုည အတ္ထုပ္ပတ္ထိ နှင့် ဝိဇယပြဇာတ် ရေးသားခဲ့သည့် ဝတ္ထုတိုများ စဉ်ခေါင်းစီးဖော်ပြသည့် မဂ္ဂဇင်းလ/နှစ်၁ကျွန်ုပ် အလိမ္မာတိုးသောနေ့စာပန်းချီမတ် ၁၉၅၉၂ခြောက်ပစ်ကင်းစာပန်းချီနို ၁၉၅၇၃ဂျပိုးကြီးပွားရေးဒီ ၁၉၃၈၄မသစ်အမျိုးသားပညာရေးမေ ၁၉၃၂၅မောင်ဘစီတိုးတက်ရေးဒီ ၁၉၃၃၆မယ်ဒုက္ခတိုးတက်ရေးဧ ၁၉၃၅၇လူသူတော်စာပန်းချီဒီ ၁၉၅၈၈ဝမ်းမနာသမီးတစ်ယောက် ခဏလောက်ရခြင်းကဝိမျက်မှန်စက် ၁၉၂၈၉အရက်သမားစာပန်းချီအောက် ၁၉၇၅ ရေးသားခဲ့သော မဂ္ဂဇင်းဝတ္ထုရှည်များ စဉ်ခေါင်းစီးဖော်ပြသည့် မဂ္ဂဇင်းလ/နှစ်၁မင်းကတော်တိုးတက်ရေးစက် ၁၉၃၈၂ရိုစီ ခင်တင့်ထူးစာပန်းချီအောက် ၁၉၃၈၃လွဲသော အကြွားတိုးတက်ရေးအောက် ၁၉၃၄၄အခမဲ့ကူလီထမ်းခြင်း၏ အကျိုးတိုးတက်ရေးဖေ ၁၉၃၄၅မြို့အုပ်မင်းတိုးတက်ရေးဧ ၁၉၃၄၆လူရိုးတိုးတက်ရေးဩ ၁၉၃၈ ရေးသားခဲ့သော ဆောင်းပါးများ စဉ်ခေါင်းစီးဖော်ပြသည့် မဂ္ဂဇင်းလ/နှစ်၁ထားဝယ်မြို့သို့ သွားခြင်းကဝိမျက်မှန်ဒီ ၁၉၂၇၂ပုလောမြို့နယ်နှင့် တနင်္သာရီမြို့သို့ သွားခြင်းအမျိုးသားပညာရေးအောက် ၁၉၃၀၃ပုပ္ပါးတောင်သို့ သွားစခန်းအမျိုးသားပညာရေးဩ ၁၉၃၀၄ဖိုးဝန်းတောင်အမျိုးသားပညာရေးစက် ၁၉၃၀၅ဗဟုသုတခဏ်း စက်တော်ရွာအမျိုးသားပညာရေးနို ၁၉၃၀၆ဘုရားဖူး သွားခြင်းတိုးတက်ရေးမေ ၁၉၃၄၇မတ္တရာမြို့ သွားစခန်းအမျိုးသားပညာရေးဒီ ၁၉၃၀၈မြိတ်မြို့သို့ သွားခဏ်းကဝိမျက်မှန်ဖေ ၁၉၂၈၉ရခိုင်ပြည် စစ်တွေမြို့သို့ သွားခြင်းအမျိုးသားပညာရေးစက် ၁၉၂၉ ကိုးကား (ဂန္ထဝင်စာဆို ပညာရှိလေးဦး -တိုက်စိုး) ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
ဘုရားဂုဏ်တော်	ဘုရား ဂုဏ်တော် ၉ ပါး ဣတိပိ သော ဘဂဝါ - အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရောပုရိသဓမ္မသာရထိ သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ အဓိပ္ပာယ်များ အရဟံ ဂုဏ်တော် ကိလေသာကင်းစင်၍ အမြတ်ဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ခြင်း၊ လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာတို့၏ ပူဇော်အထူးကို ခံယူထိုက်တော်မူထိုက်သော မြတ်စွာဘုရား။ ဆိတ်ကွယ်ရာ (စိတ်ကွယ်ရာ)အရပ်၌ပင် မကောင်းမှုကို ပြုလုပ်တော်မမူသော မြတ်စွာဘုရား။ အရဟံဂုဏ်တော် (၅) ချက် ၁။ အာရကတ္တာ - ကိလေသာတို့မှ ဝေးတော်မူသောကြောင့် အရဟမည်၏။ ၂။ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္ထာပိ- လူနတ်ဗြဟ္မာသုံးပါးတို့၏ ပစ္စည်းလေးပါး စသော ပူဇော်အထူးကို ခံထိုက်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟမည်၏။ ၃။ နတ္ထိ ရဟော ဧတဿာတိ - ဆိတ်ကွယ်ရာ အရပ်၌ မကောင်းမှုပြုခြင်းသည် မရှိသောကြောင့် အရဟမည်၏။ ၄။ အရီနံ ဟတတ္တာပိ- ကိလေသာ တည်းဟူသော ရန်သူကို သတ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟမည်၏။ ၅။ အရာနံ ဟတတ္တာပိ- သံသရာ စက်တို့ ၏အကန့်တို့ကို ဖျက်ဆီးအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟမည်၏။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဂုဏ်တော် တရားအလုံးစုံကို သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြင့် အလိုလိုသိခြင်း၊ ဉာဏ်ပညာအကြီးဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ (အရာအားလုံးကို ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်စွမ်းဖြင့် အမှန်အတိုင်းသိမြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ) ဝိဇ္ဇာစရဏ သမ္ပန္နော ဂုဏ်တော် ဝိဇ္ဇာဉာဏ် ၃ ပါး(၈ ပါး)၊ စရဏ အကျင့် ၁၅ ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်း၊ အကြီးဆုံး ဝိဇ္ဇာနှင့် အကောင်းဆုံး အကျင့်ရှိသူဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဝိဇ္ဇာဉာဏ် (၃) ပါး ၁။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်- ရှေးဘဝမှ နေခဲ့သော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်သော ဉာဏ်။ ၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် - နတ်တို့၏ မျက်စိကဲ့သို့ အပိတ်အပင် အတားအဆီးမရှိ မြင်နိုင်သော ဉာဏ်။ ၃။ အာသဝက္ခယဉာဏ် - အာသဝေါတရား လေးပါးကို ကုန်စင်အောင် ပြုတတ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်။ ဝိဇ္ဇာဉာဏ် (၈) ပါး ၁။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ် - တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းနိုင်သောဉာဏ်။ ၂။ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ် - စိတ်သွားတိုင်း ကိုယ်ပါနိုင်သောဉာဏ်။ ၃။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ် - နတ်တို့၏ နားကဲ့သို့ ကြားနိုင်သောဉာဏ်။ ၄။ ပရစိတ္တဝိဇာနနဉာဏ် - သူတပါး၏စိတ်ကိုပိုင်းခြား၍သိနိုင်သောဉာဏ်။ ၅။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ် - ရှေးရှေးသော ဘဝပေါင်းခြားများစွာက နေခဲ့ဘူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်သောဉာဏ်။ ၆။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် - နတ်တို့၏မျက်စိကဲ့သို့ မြင်နိုင်သောဉာဏ်။ ၇။ ဝိပဿနာဉာဏ် - ဖြစ်ပေါ်သမျှသော သင်္ခါရတရားတို့ကို လက္ခဏာသုံးပါးတင်၍ ရှုမြင်ဆင်ခြင်နိုင်သောဉာဏ်။ ၈။ အာသဝက္ခယဉာဏ် - အာသဝေါတရားလေးပါးကို ကုန်စင်အောင်ပြုတတ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်။ စရဏ အကျင့် ၁၅ ပါး သဒ္ဓါ သတိ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပ ဝီရိယ သုတ ပညာ ဘောဇနမတ္တညုတာ ဇာဂရိယာနုယောဂ သီလ ဣန္ဒြိယသံဝရ ပထမဈာန် ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန် တို့ကို စရဏတစ်ဆယ့်ငါးပါးဟု ခေါ်ဆိုသည်။ သုဂတော ဂုဏ်တော် အကျိုးရှိသော ဟုတ်မှန်သောစကားကိုသာ ကောင်းစွာဆိုတတ်သော မြတ်စွာဘုရား။ လောကဝိဒူ ဂုဏ်တော် ဩကာသလောက၊ သင်္ခါရလောက၊ သတ္တလောက တည်းဟူသော လောကသုံးပါးကို အကုန်အစင်သိမြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ အနုတ္တရော ပုရိသဓမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော် မယဉ်ကျေးသော ဆုံးမထိုက်သူတို့ကို ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့အောင် ဆုံးမရာ၌ အသာလွန်ဆုံးဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ သတ္ထာဒေဝ မနုဿာနံ ဂုဏ်တော် လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအားလုံးတို့၏ ဆရာတစ်ဆူဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဗုဒ္ဓေါ ဂုဏ်တော် သစ္စာလေးပါးကို ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့် သိတော်မူပြီး တစ်ပါးသူတို့အားလည်း ဟောကြားညွှန်ပြနိုင်သော မြတ်စွာဘုရား။ သစ္စာလေးပါးသည် ပါဠိဘာသာအားဖြင့် အရိယသစ္စာ ဟု ခေါ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အနှစ်သာရဖြစ်သော သဘောတရားတစ်ခု ဖြစ်သည်။ အကျဉ်းအားဖြင့် ဆိုလျှင် - ဒုက္ခသစ္စာ - ဒုက္ခဟူသော ဆင်းရဲခြင်းတရားသည် အမှန်တကယ်ရှိသည်။ သမုဒယသစ္စာ - သမုဒယသည် 'ဒုက္ခ'ကိုဖြစ်စေသော အကြောင်းအရင်း အမှန်ဖြစ်သည်။ နိရောဓသစ္စာ - ဒုက္ခ၏ ငြိမ်းအေးရာ နိဗ္ဗာန်သည် အမှန်တကယ်ရှိသည်။ မဂ္ဂသစ္စာ - နိဗ္ဗာန်ကိုရရှိရန် နည်းလမ်းသည် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ဘဂဝါ ဂုဏ်တော် ဘုန်းတော် ၆ ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်း၊ ဘုန်းတန်ခိုးအကြီးဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရား။ ဘုန်းတော်ခြောက်ပါး ဣဿရိယဘုန်းတော် - မိမိစိတ်ကိုရော၊ တစ်လောကလုံးကိုပါ အစိုးရတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဓမ္မဘုန်းတော် - မဂ်၊ ဖိုလ်၊ နိဗ္ဗာန်တရားနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ယသဘုန်းတော် - များပြားသော အခြံအရံ၊ ပျံနှံ့သော အကျော်အစောနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ သိရီဘုန်းတော် - အတုမရှိသော ကျက်သရေတော် နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ကာမဘုန်းတော် - လိုအင်ဆန္ဒမှန်သမျှ ခဏချက်ချင်း ပြည့်ဝတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ပယတ္တဘုန်းတော်- အတုမရှိသော လုံလဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ကိုးကားချက် ယဉ်ကျေးလိမ္မာ ရင်သွေးကမ္ဘာ-ဒေါက်တာ မင်းတင်မွန် Category:ဗုဒ္ဓဘာသာ
တရားဂုဏ်တော်	တရား ဂုဏ်တော် ၆-ပါး မှာ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ အဓိပ္ပာယ်များ သွာက္ခာတ ဂုဏ်တော် မြတ်စွာဘုရား ကောင်းစွာ ဟောထားသည့်တရားဖြစ်ခြင်းဂုဏ်။ သန္ဒိဌိက ဂုဏ်တော် ကိုယ်တိုင်ကျင့်လျှင် ကိုယ်တိုင်သိနိုင်သော တရားဖြစ်ခြင်းဂုဏ်။ အကာလိက ဂုဏ်တော် အခါမလပ် အကျိုးပေးခြင်း၊ မဂ်ရလျှင် ဖိုလ်ချက်ချင်း ဖြစ်ခြင်းဂုဏ်။ ဧဟိပဿိက ဂုဏ်တော် 'လာပါ၊ ကျင့်စမ်းပါ' ဟု ရဲရဲဝံဝံ ဖိတ်ခေါ်ထိုက်ခြင်း၊ အစမ်းသပ်ခံနိုင်ခြင်း ဂုဏ်။ ဩပနေယျိက ဂုဏ်တော် မိမိစိတ်၌ အမြဲကပ်၍ ဆောင်ထားသင့်ခြင်းဂုဏ်။ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗ ဝိညူဟိ ဂုဏ်တော် အရိယာတို့သည် နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို အသီးသီး လက်တွေ့ ခံစားနိုင်ခြင်းဂုဏ်။ မဟာစည်ဆရာတော်ကြီး ၏ မြန်မာပြန် ဘဂဝါတော- မြတ်စွာဘုရားရှင်၊ အက္ခတော- ဟောကြားတော်မူအပ်သော၊ ဓမ္မော- မဂ်လေးပါး၊ ဖိုလ်လေးပါး၊ နိဗ္ဗာန်၊ ပရိယတ်အားဖြင့် ဆယ်ပါးသော တရားတော်မြတ်သည် --- သွာက္ခာတော - ကိလေသာငြိမ်းကြောင်း ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောအပ်သော တရားတော်။ သန္ဒိဋ္ဌိကော - ကျင့်ကြံအားထုတ်လျှင် မျက်မှောက်ကိုယ်တိုင် တွေ့မြင်နိုင်သော တရားတော်။ အကာလိကော - အချိန်အခွင့် မဆိုင်းလင့်ဘဲ အသင့်လက်ငင်း ချက်ခြင်း အကျိုးပေးတတ်သော တရားတော်။ ဧဟိပဿိကော - “ လာပါ၊ ကျင့်လှည့်ပါ ” ဟု ကျင့်ကြံအားထုတ်ရန် ဖိတ်မန်တိုက်တွန်းထိုက်သော တရားတော်။ ဩပနေယျိကော - မိမိသန္တာန်၌တည်အောင် ကျင့်ဆောင်ထိုက်သော တရားတော်။ ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ - တရားသိမြင်သည့် ပညာရှိရှစ်ပါးအရိယာများသာလျှင် အသီးသီး သိမြင်ခံစားရသော တရားတော်။ ကိုးကားချက် ယဉ်ကျေးလိမ္မာ ရင်သွေးကမ္ဘာ-ဒေါက်တာ မင်းတင်မွန် Category:ဗုဒ္ဓဘာသာ
ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအစီအစဉ်	ဆူဒန်နိုင်ငံ ရမ်ဘက်ဒေသသို့ အစားအစာပို့ဆောင်နေသော ကုလသမဂ္ဂမှ C-130 ဟာကျူလီကုန်တင်လေယာဉ်များ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ် (; အတိုကောက် WFP) သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ စားရေရိက္ခာနှင့်ပတ်သတ်သော အကူအညီများအတွက် ဌာနခွဲတစ်ခုဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံး လူသားချင်းစာနာထောက်ထားရေးဆိုင်ရာ အေဂျင်စီတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဒဗလျူအက်ဖ်ပီသည် ပျမ်းမျှအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကလေးငယ် ၅၈ သန်းအပါအဝင် လူ သန်းပေါင်း ၉၀ ကို နှစ်စဉ် စားနပ်ရိက္ခာထောက်ပံနေသည်။ သူ၏ဌာနချုပ်ရှိရာ ရောမမြို့ နှင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအလိုက် အခြားရုံးခွဲ ၈၀ ကျော်မှနေ၍ ဒဗလျူအက်ဖ်ပီသည် မိမိနှင့် မိမိ၏ မိသားစုအတွက် အစားအသောက်အလုံအလောက် မထုတ်လုပ်နိုင် သို့ မစိုက်ပျိုးနိုင်သော သောသူတို့ကို ကူညီနိုင်ရန် လုပ်ဆောင်ပေးနေသည်။ ကျမ်းကိုးစာရင်း Category:ကုလသမဂ္ဂ Category:နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရ အဖွဲ့အစည်းများ
ကမ္ဘာ့မူပိုင်ခွင့်အဖွဲ့	ကမ္ဘာ့နည်းပညာမူပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း(ဒဗလျူအိုင်ပီအို)။(WIPO-World Intellectual Property Organization) ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ
ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ	ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ (ယူပီယူ) (UPU-Universal Postal Union) ခေါ် ကမ္ဘာ့စာတိုက်သမဂ္ဂစာပို့လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘာတဝန်းရှိ လူသားတိုင်းနှင့် သက်ဆိုင်သော လုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး၊ နိုင်ငံတကာ ဆက်သွယ်ရေး ကိစ္စများတွင် စာပို့လုပ်ငန်းသည် မရှိ မဖြစ်သော အရာ ဖြစ်သည်။ စာပို့လုပ်ငန်း၏ သမိုင်းကြောင်းသည် အလွန် ရှည်ပြီး၊ ရောမလူမျိုးများသည် အင်ပိုင်ယာအတွင်းရှိ စာများကို လက်ဆင့်ကမ်း ပေးပို့ရန် စခန်းများ၊ ဖွင့်လှစ်ထားခဲ့ကြသည်။ အလယ်ခေတ်တွင် ခရစ်ယာန် ဘာသာရေးဂိုဏ်းသည် ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှ တဆင့် လက်ဆင့်ကမ်း စာပို့စနစ်ကို အသုံးပြုရာ ထိရောက်ခဲ့သည်။ မင်းညီမင်းသားများနှင့် ဓနဥစ္စာကြွယ်ဝသော ကုန်သည်ကြီးများသည် ကိုယ်ပိုင် ခြေမြန်တော်များ ထားရှိ စာပေးပို့သည်။ လူနည်းစုအတွက် တသီးတသန့် တည်ရှိခဲ့သော စာပို့ လုပ်ငန်းသည် ၁၆ ရာစုတွင် အများပြည်သူတို့နှင့် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ထိတွေ့သော လုပ်ငန်း ဖြစ်လာသည်။ အင်္ဂလန်သည် ၁၆၃၅ တွင် ပထမဆုံး စာပို့တိုက် အက်ဥပဒေကို ထုတ်ပြန်ကာ၊ ပြည်သူများကို စာတိုက်လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ရန် ခွင့်ပြုသည်။ စာပို့တံဆိပ်ခေါင်း ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၈၀၀ ပြည့်နှစ်နောက်ပိုင်းတွင် နိုင်ငံတိုင်းလိုလို၌ပင် ပြည်တွင်းစာပို့ ဌာနများ ရှိလာသည်။ စာပို့ခကို စာလက္ခံသူက ပေးရပြီး ခရီးအနီးအဝေးအလိုက် စာပို့ခ ကွဲပြားခြားနားသည်။ ထိုစဉ်က စာပို့ခ အလွန် ကြီးမြင့်ရာ လူအချို့သည် မိမိထံ ရောက်လာသော စာကို ရွေးယူရန် ငြင်းပယ်ကြသည်။ စာပို့သူက ငွေပေးရသည့် စနစ် (ဝါ) တံဆိပ်ခေါင်းကပ်၍ ထည့်ရသည့် စနစ်ကို ၁၈၄၀ ပြည့်နှစ်၌ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ရိုလန် ဟီး (Rowland Hill)ဆိုသူက တီထွင်၍ ပထမဆုံးသော စာပို့ တံဆိပ်ခေါင်းမှာ အနက်ရောင် ဖြစ်ပြီး၊ တပဲနိ တန်သည်။ ထို့သို့ဖြင့် ပြည်တွင်း စာပို့လုပ်ငန်း၌ တူညီသော စာပို့ခ နှုန်းထားများ သတ်မှတ်နိုင်သည်။ စာပို့ တံဆိပ်ခေါင်းများကို ၁၈၄၇ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ လည်းကောင်း၊ ၁၈၄၉ တွင် ပြင်သစ်၊ ဘယ်လ်ဂျီယံနှင့် ဘာဗေးရီးယား နိုင်ငံတို့၌ လည်းကောင်း၊ ၁၈၅၀ ပြည့်နှစ်တွင် စပိန်နှင့် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံတို့၌ လည်းကောင်း ဆက်လက်ထုတ်ဝေသည်။ နှုန်းထားကွဲပြားမှု ဤသို့ဖြင့် စာပို့လုပ်ငန်း တိုးတက်ခဲ့သော်လည်း၊ စာပို့ခနှုန်းထားများမှာမူ တနိုင်ငံနှင့် တနိုင်ငံ တူညီခြင်း မရှိသည့်အပြင် စာတိုက်များတွင် အသုံးပြုသော အလေးချိန်ယူနစ် သတ်မှတ်မှုများမှာလည်း အကွဲကွဲအပြားပြား ဖြစ်နေ၍ စာများကို တနိုင်ငံမှ တနိုင်ငံသို့ ဖြတ်ကျော် ပို့ဆောင်ရာ၌ တူညီသော စံနှုန်း သတ်မှတ်ရန် လိုလာသည်။ စာတစောင်ကို တနိုင်ငံမှ တနိုင်ငံသို့ ပေးပို့ရာတွင် ဖြတ်သန်းသော နိုင်ငံမှ သတ်မှတ်သော ပို့ဆောင်ခကို ပေးရသည်။ သတ်မှတ်ချက် နှုန်းထားမှာလည်း နိုင်ငံလိုက်၍ ကွာသည်။ ဥပမာ၊ ဂျာမနီမှ ရောမသို့ စာတစောင် ပေးပို့ရာတွင် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံကို ကျော်ဖြတ်လျှင် ၆၈ ပဲနိ၊ ဆွစ်ဇာလန်နှင့် ဂျီနိုအာမြို့ကို ဖြတ်၍ ပြင်သစ်မှတဆင့် သင်္ဘောနှင့် ပို့လျှင် ၉၁ ပဲနိ၊ ဩစတြီးယားမှ ကုန်းလမ်းဖြင့် ပို့လျှင် ၄၈ ပဲနိ၊ ပြင်သစ်မှ ဖြတ်ပို့လျှင် ၈၅ ပဲနိ စသဖြင့် စာပို့ခ နှုန်းထား အမျိုးမျိုး ကွဲပြား၍ ပေးရသည်။ နှစ်နိုင်ငံစာပို့လုပ်ငန်း ကမ္ဘာတွင် ကုန်သွယ်မှု တိုးတက်လာပြီး ခရီးလမ်းပန်း ကောင်းမွန်လာသည်နှင့်အမျှ တနိုင်ငံနှင့် တနိုင်ငံ စာပေးပို့သော လုပ်ငန်းသည်လည်း ကျယ်ပြန့်လာပြီး၊ အင်္ဂလန်နှင့် ပြင်သစ်တို့သည် ၁၆၇၀ ပြည့်နှစ်ကပင် စာချုပ် ချုပ်ဆို၍ နှစ်နိုင်ငံ စာပို့လုပ်ငန်းကို ပထမဆုံး ဆောင်ရွက်သည်။ ထို့နောက် ၁၇၁၃ တွင် စာချုပ်သစ် ချုပ်ဆိုရာ ၎င်းစာချုပ်အရ ပြင်သစ်မှ စာများကို စပိန်၊ အီတလီနှင့် တူရကီတို့ရှိ သတ်မှတ်ထားသော စခန်းများသို့ ‌ပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ နိုင်ငံအများအပြား ပါဝင်သော စာပို့လုပ်ငန်း စတင်ပေါ်ပေါက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ နှစ်နိုင်ငံ စာပို့လုပ်ငန်း ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်များသည် အများအားဖြင့် နိုင်ငံကြီးများကို ဆက်သွယ်မိစေသည်။ ကြားနိုင်ငံများမှ တဆင့် စာပေးပို့ရန် အစီအစဉ်လည်း ပါရှိသည်။ သို့ရာ၌ စာပေးပို့ခြင်းအတွက် တူညီသော အဖိုးအခများ၊ တူညီသော အခပေးနည်းစနစ်များ သတ်မှတ်ထားခြင်း မရှိခဲ့။ စာဖြတ်သွားသော နိုင်ငံ‌တိုင်းက ပင် အခကြေးငွေ တောင်းယူကြမြဲ ဖြစ်သည်။ ပါရီညီလာခံ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတကာ စာပို့လုပ်ငန်း တိုးတက်ရေးအတွက် အမေရိကန် စာပို့တိုက် မင်းကြီး မွန်ဂိုမာရီ ဘလဲယား(Montgomery Blair)၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် ၁၈၆၃ တွင် ပါရီမြို့၌ ညီလာခံ တရပ်ကျင်းပပြီး၊ ၎င်းညီလာခံသို့ အမေရိကန်နှင့် ဥရောပနိုင်ငံပေါင်း ၁၅ နိုင်ငံမှ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်သည်။ ၁၁ မေ ၁၈၆၃ တွင် စတင်ကျင်းပ၍ ၈ ဇွန်တွင် ပြီးဆုံးသော ပါရီညီလာခံ၌ ပြဿနာရပ်ပေါင်း ၃၆ ခုကို အခြေပြု ဆွေးနွေးကြသည်။ စာပို့လုပ်ငန်း အလေးချိန် သတ်မှတ်ချက် တူညီရေး၊ စာပို့ခနှုန်းထား တူညီရေး၊ စာရင်းအင်းများ လွယ်ကူစွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရေးတို့အတွက် ညှိနှိုင်းကြပြီးနောက် အခြေခံမူများ ဖြစ်သော နိုင်ငံတကာ စာပို့လုပ်ငန်း တိုးတက်ကောင်းမွန်ရေး၊ လူနေမှု တိုးတက်ရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးစေရေးတို့တွင်လည်း သဘောတူညီမှု ရရှိသည်။ ဘန်းစာချုပ် ပါရီညီလာခံ ကျင်းပပြီးနောက် ၁၁ နှစ်အကြာတွင် ပထမဆုံး နိုင်ငံတကာ စာပို့တိုက် ညီလာခံကို ဆွစ်ဇာလန်၊ ဘန်းမြို့၌ ကျင်းပသည်။ ထိုညီလာခံသို့ နိုင်ငံပေါင်း ၂၂ မှ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်ပြီး ၉ အောက်တိုဘာ ၁၈၇၄ တွင် ဘန်းစာချုပ်(Berne Treaty)ကို လက်မှတ်ထိုးကြသည်။ ဘန်းညီလာခံသို့ မတက်ခဲ့သော ကန်စာပို့တိုက် မင်းကြီး မွန်ဂိုမာရီသည် ၁ ဇူလိုင် ၁၈၇၅ တွင် ဘန်းစာချုပ်ကို လက်မှတ်ထိုးပြီး၊ ပြင်သစ်သည် ၁ ဇန်နဝါရီ ၁၈၇၆ တွင် လက်မှတ်ထိုးသည်။ အထွေထွေ စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ ဖွဲ့စည်းရေး ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်(Treaty Concerning the Establishment of General Postal Union)ဖြစ်သော ဘန်းစာချုပ်သည် ၁ ဇူလိုင် ၁၈၇၅ တွင် စတင် အသက်ဝင်ပြီး၊ အတိုကောက်အားဖြင့် ဂျီပီယူ(GPU)ဟု ထင်ရှားသည်။ ထို့နောက် သုံးနှစ်အကြာ ၁၈၇၈ တွင် အထွေထွေ စာပို့တိုက် သမဂ္ဂမှ ကမ္ဘာ့ စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ(ယူပီယူ)(Universal Postal Union(UPU))သို့ ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ ၁ ဇူလိုင် ၁၉၄၈ တွင် အတည်ဖြစ်သော သဘောတူညီချက် စည်းကမ်းများအရ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂသည် ကုလသမဂ္ဂနှင့် ဆက်စပ်သည့် အ‌ထူးအေဂျင်စီ(Specialized agency) တခု ဖြစ်လာသည်။ ဆွစ်ဇာလန်၊ ဘန်းမြို့တွင် ဌာနချုပ်ကို ဖွင့်လှစ်ထားရှိသည်။ ပြင်သစ်ဘာသာစကားသည် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၏ တမျိုးတည်းသော ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်သည်။ ရည်မှန်းချက် ချောစာများ၊ ပစ္စည်းများ အပြန်အလှန် ပို့ဆောင်ရေးအတွက် တခုတည်းသော စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ် ဖွဲ့စည်းသတ်မှတ်ရန် စာပို့ လုပ်ငန်းများကို စည်းရုံးရန်နှင့် တိုးတက် ကောင်းမွန်စေရန် စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တွင် နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရန် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများက တောင်းဆိုသော ကျွမ်းကျင်မှု အကူအညီများတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရန်နှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတိုင်းသည် အခြားအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ ချောစာများ၊ ပစ္စည်းများကို ပို့ဆောင်ရာတွင် မိမိ၏ ချောစာများ၊ ပစ္စည်းများအတွက် အသုံးပြုသည့် အကောင်းဆုံးနည်းဖြင့် ပို့ဆောင်ကြရန်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၌ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတိုင်း ပါခွင့် ရှိသည့်အပြင် ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင် မဟုတ်သော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် နိုင်ငံများသည်လည်း ဝင်ရောက်ခွင့် လျှောက်နိုင်သည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ ထောက်ခံမဲ အနည်းဆုံး သုံးပုံ နှစ်ပုံ ( ⅔ ) ရရှိလျှင် လက်ခံသည်။ ကမ္ဘာ့ စာပို့တိုက်သမဂ္ဂတွင် ဩစတြီးယား ဘယ်လဂျီယံ ဒိန်းမတ် အီဂျစ် ပြင်သစ် ဂျာမနီ ဗြိတိန် ဂရိ ဟန်ဂေရီ အီတလီ လူဇင်ဘတ် နယ်သာလန် နော်ဝေ ပေါ်တူဂီ ရူမေးနီးယား ရုရှ ဆားဘီးယား စပိန် ဆွီဒင် ဆွစ်ဇာလန် တူရကီနှင့် အမေရိကန် တို့သည် ပထမဦးစွာ ပါဝင်သော နိုင်ငံများ ဖြစ်သည်။ မြန်မာသည် ၁ ဇူလိုင် ၁၈၇၆ မှ စ၍ ဗြိတိသျှပိုင် အိန္ဒိယပြည်နယ် တခု အနေနှင့် ပါပြီး၊ ၁၉၃၇ မှ ၁၉၄၈ အတွင်း ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီပြည်နယ် တခုအဖြစ် ပါဝင်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၄၉ အောက်တိုဘာ ၄ ရက်နေ့မှ စ၍ လွပ်လပ်သော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် မြန်မာနိုင်ငံအဖြစ် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂတွင် ပါသည်။ ယခုအခါ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂတွင် အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၆၄ နိုင်ငံ ပါလျက် ရှိပြီး၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်ထက် ခုနစ်နိုင်ငံ ပိုများသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ခေတ်အဆက်ဆက် သုံးစွဲခဲ့သော / သုံးစွဲနေသော မြန်မာစာပို့တံဆိပ်ခေါင်းများ ပင်မအဖွဲ့အစည်းများ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂတွင် ပင်မအဖွဲ့ကြီး လေးဖွဲ့ရှိပြီး၊ ယင်းတို့မှာ - ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်ညီလာခံ(Universal Postal Congress) အလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီ(Executive Council) စာပို့လုပ်ငန်း လေ့လာရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (Consultative Council for Postal Studies)နှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗျူရို (International Bureau) တို့ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်ညီလာခံသည် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ အမြင့်ဆုံးအဆင့် ဖြစ်သည်။ ညီလာခံကို ပုံမှန်အားဖြင့် ငါးနှစ်လျှင် တကြိမ် ကျင်းပပြီး၊ စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်များနှင့် နောက်ဆက်တွဲ သဘောတူညီချက်များကို ဆန်းစစ်သည်။ ၁၈ ကြိမ်မြောက် ညီလာခံကို ၁၉၇၉ တွင် ဘရာဇီး၊ ရီယိုဒီဂျနေရိုးမြို့၌ ကျင်းပသည်။ အလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် နိုင်ငံပေါင်း ၄၀ ပါဝင်ပြီး၊ ၎င်းနိုင်ငံများကို ညီလာခံက ဒေသအလိုက် ရွေးချယ်သတ်မှတ်ပေးသည်။ အလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီ၏ အစည်းအဝေးကို သမဂ္ဂဌာနချုပ်တွင် နှစ်စဉ် ကျင်းပပြီး၊ ကောင်စီသည် ညီလာခံ တခုနှင့် တခုကြားတွင် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၏ လုပ်ငန်းများ လည်ပတ်နေစေရန် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ရသည်။ စာပို့လုပ်ငန်း လေ့လာရေး အတိုင်ပင်ခံ ကောင်စီတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် နိုင်ငံပေါင်း ၃၅ ပါဝင်ပြီး၊ အဖွဲ့ဝင်များကို ညီလာခံက ရွေးချယ်သတ်မှတ်ပေးကာ အတိုင်ပင်ခံ ကောင်စီ၏ သက်တမ်းမှာ ၅ နှစ် ဖြစ်သည်။ သမဂ္ဂဝင်နိုင်ငံများ၏ စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ အဓိက ပြဿနာများကို လေ့လာဆန်းစစ်ခြင်း၊ အကြံဉာဏ်ပေးခြင်းများ ပြုလုပ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗျူရိုသည် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ အမြဲတမ်းအတွင်းရေးမှူးများရုံး ဖြစ်သည်။ စာပို့လုပ်ငန်း အုပ်ချုပ်ရေး ဌာနများအတါက် ဆက်သွယ်ရေး၊ ပြန်ကြားရေးနှင့် တိုင်ပင် ဆွေးနွေးရေး ကိစ္စများကို ဆောင်ရွက်သည်။ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်မှာ မိုဟာမက် အီဘရာဟင် ဆိုးဘီး (အီဂျစ်) ဖြစ်သည်။ ကျွမ်းကျင်မှုအကူအညီများ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ ခြေဥ အပိုဒ် ၁ တွင် ကျွမ်းကျင်မှု အကူအညီပေးရေး စည်းကမ်းချက်များ ပါရှိသည်။ သမဂ္ဂဝင်နိုင်ငံ အချင်းချင်း ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ အကူအညီများ ပေးခြင်းနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ ပူးတွဲဆောင်ရွက်ချက်များကို သမဂ္ဂက ကြီးကြပ်သည်။ သမဂ္ဂ၏ ကျွမ်းကျင်မှုအကူအညီများတွင် စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကဏ္ဍမျိုးစုံ ပါပြီး၊ အကူအညီကို ၃ မျိုး ခွဲခြားရာ ဝန်ထမ်းများ ရွေးချယ်ခန့်အပ်ခြင်းနှင့် ကျွမ်းကျင်သူများ စေလွှတ်ခြင်း၊ လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သင်တန်းများ ပို့ချခြင်းနှင့် အဆင့်မြင့် သင်တန်းများ ပို့ချခြင်း၊ လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ၊ သင်တန်းဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ ပေးအပ်ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂသည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ကြီး၏ ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အစီအစဉ်တွင် ၁၉၆၃ ခုနှစ်မှ စ၍ ပါခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံများ၏ စာပို့လုပ်ငန်းများကို ကူညီရာ၌ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးရေး အစီအစဉ် (ယူအင်ဒီပီ)မှ အဓိကအားဖြင့် ငွေကြေး အထောက်အပံ့ ရခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ တွင် ယူအင်ဒီပီမှ ကန်ဒေါ်လာ ၂၆,၀၀,၀၀၀ ရသည်။ ရန်ပုံငွေထည့်ဝင်ခြင်း ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ ငါးနှစ်အတွက် ပုံမှန်ကုန်ကျစရိတ်ကို ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် ညီလာခံက သတ်မှတ်၍ ခွင့်ပြုသည်။ ၎င်းကုန်ကျစရိတ်ကို သမဂ္ဂဝင် နိုင်ငံများက အချိုးကျ ထည့်ဝင်ရသည်။ နိုင်ငံ့ အခြေအနေ အားလျော်စွာ အုပ်စု ရှစ်ခု ခွဲထားရာ အချိုးအစားအားဖြင့် တစ်မှ ၅၀ အတွင်း ထည့်ဝင်ရသည်။ နှစ်စဉ် ကျင်းပသော အလုပ်အမှုဆောင် ကောင်စီ အစည်း‌အဝေးက သမဂ္ဂ၏ ငွေစာရင်းကို စစ်ဆေး အတည်ပြုသည်။ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၏ အထူး ရန်ပုံငွေ(Special Fund)ကို ၁၉၆၆ တွင စတင်ပြဋ္ဌာန်းရာ အဖွဲ့ဝင်များက စေတနာအလျောက် ထည့်ဝင်သည်။ အထူးရန်ပုံငွေဖြင့် စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သင်တန်းများကို ငွေထောက်ပံ့မှု ပြုသည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံအချို့ကလည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗျူရိုအား စီမံကိန်းသစ်များအတွက် ကျွမ်းကျင်သူပညာရှင်များ စေလွှတ်နိုင်ရန် ငွေကြေးထောက်ပံ့ ကူညီကြသည်။ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဆက်သွယ်ခြင်း ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂသည် ၁ ဇူလိုင် ၁၉၄၈ မှစ၍ ကုလသမဂ္ဂ အထူးအေဂျင်စီအဖွဲ့အစည်းများတွင် တရားဝင် ပါခွင့် ရပြီး၊ စာပို့လုပ်ငန်းများ တိုးတက်ရေးအတွက် ထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သည်။ အာရှ၊ အာဖရိက၊ လက်တင်အမေရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတို့တွင် သင်တန်းများ တိုးတက်ဖွင့်လှစ်ခဲသည်။ သမဂ္ဂသည် နိုင်ငံတကာ ကြေးနန်း ဆက်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ(အိုင်တီယူ)(International Telecommunications Union)(ITU) နှင့် အနီးကပ် ဆက်သွယ်မှု ရှိပြီး၊ ကျွမ်းကျင်မှု လုပ်ငန်းများတွင် ပူးတွဲ ဆောင်ရွက်သည်။ ထို့ပြင် ကုလသမဂ္ဂအထူးအေဂျင်စီများ၊ အဖွဲ့အစည်းများနှင့်လည်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ လေကြောင်းစာပို့လုပ်ငန်း အတွက် နိုင်ငံတကာ မြို့ပြလေကြောင်းအဖွဲ့(အိုင်စီအေအို)(International Civil Aviation Organization(ICAO) နှင့် ညှိနှိုင်း ဆောင်ရွက်‌ပြီး၊ ရေဒီယိုသတ္တိကြွ ပစ္စည်းများ ပို့ဆောင်မှုအတါက် နိုင်ငံတကာ အနုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ(အိုင်အေအီးအေ) (International Atomic Energy Agency) (IAEA) နှင့် ဆက်သွယ် ဆောင်ရွက်သည်။ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ သယ်ယူပို့ဆောင်မျုအတွက် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အဖွဲ့ချုပ်(WHO)နှင့် ပူးတွဲဆောင်ရွက်သည်။ ဆောင်ရွက်ချက် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ လုပ်ငန်းသည် တကမ္ဘာလုံးရှိ လူသားတိုင်းနှင့် သက်ဆိုင်ပြီး၊ နယ်နိမိတ် အကန့်အသတ် မရှိသော လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့တဝန်းတွင် စာပို့ဌာနပေါင်း ငါးသိန့်ခန့် ရှိပြီး၊ စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ဝန်ဌန်းများမှာ လေးသန်းခန့် ရှိသည်။ နှစ်စဉ် ချောစာနှင့် ပစ္စည်းအမျိုးမျိုး သန်းပေါင်း ၂၅၀,၀၀၀ ကျော်ခန့်သည် ကမ္ဘာတဝန်းရှိ ယင်းစာပို့ဌာနများမှ တဆင့် သက်ဆိုင်သူများ လက်သို့ ရောက်သွားခဲ့သည်။ နိုင်ငံမရွေး၊ လူမျိုးမရွေး၊ အဆင့်အတန်းမရွေး ပုံမှန် ဆက်သွယ်မှု ပြုရာ၌ စာပို့ဌာနများ၏ ကဏ္ဍသည် အလွန် အရေးပါပြီး၊ ကမ္ဘာစစ်ကြီး နှစ်ကြိမ် ဖြစ်ပွားနေချိန်မှာပင် စာပို့လုပ်ငန်းသည် အလွန် ထိရောက်သည်။ စစ်အကျဉ်းသားများ၊ မျက်မမြင်များနှင့် သက်ဆိုင်သော စာများကို စာပို့ခ လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပြု၍ ပို့ပေးနေခြင်းသည်လည်း ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ ထူးခြားချက် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအချင်းချင်း၊ လူသားအချင်းချင်း ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုကို တိုးတက်စေသော ဆောင်ရွက်ချက်များကို ဂုဏ်ပြုသော အားဖြင့် နှစ်စဉ် အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ၏ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂနေ့ အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနားများ ကျင်းပလေ့ ရှိသည်။ ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ Category:စာတိုက် Category:အဖွဲ့အစည်းများ
ကုလသမဂ္ဂ ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့	The World. \|image = UNRWA-logo.svg \|image_border = \|size = 200px \|caption = UNRWA လိုဂို \|abbreviation = UNRWA \|motto = \|formation = ဒီဇင်ဘာ ၈၊ ၁၉၄၉ \|extinction = \|type = \|status = \|purpose = လူသားချင်း စာနာထောက်ထားခြင်း \|headquarters = \|region_served = thewhole World \|membership = \|leader_title = \|leader_name = \|main_organ = \|parent_organization = ကုလသမဂ္ဂ \|affiliations = \|num_staff = \|num_volunteers = \|budget = US$ ၂.၀ ထရီလီယံ (၂၀၁၀-၂၀၁၁)Frequently asked questions \|website = www.unrwa.org \|remarks = }}--NOGLOBAL-- ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရေး(UNRWA)အဖွဲ့သည် လူသားခြင်းစာနာထောက်ထားမှု့ဖြင့် နိုင်ငံဒေသမရွေး ကူညီကယ်ဆယ်ခွငိ့ ရှိသည်။ --NOGLOBAL-- ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ
ကုလသမဂ္ဂ မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ရုံး	မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂရုံး (; ; အတိုကောက် UNDOC) သည် ကုလသမဂ္ဂရုံးတစ်ခုဖြစ်ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မူးယစ်ဆေးဝါးထိန်းချုပ်ရေး အစီအစဉ် (United Nations International Drug Control Program (UNDCP)) နှင့် မှုခင်းကာကွယ်ရေးနှင့် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုဌာန တို့ကို ပူးပေါင်းပြီး မူးယစ်ဆေးဝါး ထိန်းချုပ်ရေးနှင့် မှုခင်းကာကွယ်ရေးရုံး အနေဖြင့် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ United Nations Office on Drugs and Crime အဖြစ် ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ
ကုလသမဂ္ဂ စက်မှုဖွံ့ဖြိုးရေးအဖွဲ့	ကုလသမဂ္ဂ စက်မူ့ဖွံ့ဖြိုးရေးအဖွဲ့(ယူနီဒို)။ United Nations Industrial Development Organization(UNIDO) Category:ကုလသမဂ္ဂ
ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး	ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာမဟာမင်းကြီးရုံး (; အတိုကောက် UNHCR) သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အစီအစဉ်တစ်ခု ဖြစ်ပြီး တတိယနိုင်ငံများတွင် အစိုးရ၏ တောင်းဆိုချက်အရသော်လည်းကောင်း၊ သို့မဟုတ် ကုလသမဂ္ဂကိုယ်တိုင်သော်လည်းကောင်း ဒုက္ခသည်များအား အထောက်အပံ့ပေးခြင်းနှင့် ကာကွယ်မှုပေးခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်သည်။ ဌာနချုပ်မှာ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ၊ ဂျနီဗာမြို့တွင် တည်ရှိပြီး ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှုအဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်သည်။UNDG Members . Undg.org. Retrieved on 2013-07-12. UNHCR သည် ၁၉၅၄ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၈၁ ခုနှစ်များတွင် ငြိမ်းချမ်းရေး နိုဗယ်ဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ Category:နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရ အဖွဲ့အစည်းများ
ကုလသမဂ္ဂ ပတ်ဝန်းကျင်အစီအစဉ်	ကုလသမဂ္ဂ ပတ်ဝန်းကျင်အစီအစဉ်(ယူအင်အီးပီ)။ United Nations Environment Program(UNEP) Category:ကုလသမဂ္ဂ
မင်းသိင်္ခ	မင်းသိင်္ခ (၁၉၃၉−၂၀၀၈) သည် ဗမာလူမျိုး စာရေးဆရာနှင့် ဗေဒင်ပညာရှင် ဖြစ်သည်။ မင်းသိင်္ခသည် တီထွင်ကြံဆမှုရှိသော ဝတ္ထုတိုရှည်များကို နိုင်နင်းစွာဖွဲ့နိုင်သော စာအရေးအသားကောင်းသူ တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးအထင်အမြင်ပြောင်းလဲခြင်းမှ စပြီး အတတ်ပညာများ၊ လက်တွေ့ရုပ်ဝတ္ထုများ နှင့် အောင်မြင်ပျော်ရွှင်မှုများ ရရှိနိုင်ပုံကဲ့သို့ စိတ်ပညာသဘောတရားများကို ပုဏ္ဏားဘကွန်း၊ ဖြစ်ချင်ရာဖြစ် မောင်ဘချစ်နှင့် ပြည်ကြီးမဏ္ဍိုင်မြကြီးစသော ဝတ္ထုများတွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝနှင့် ပညာရေး ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၅ ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ကျောက်မြောင်းရပ်ကွက် ဘိုးလိန်းလမ်းနေ ပန်းချီဆရာ ဦးစံရှိန်နှင့် ဒေါ်တင်တို့မှ မွေးဖွားပါသည်။ မွေးချင်း ၆ ယောက်အနက် အကြီးဆုံးသား ဖြစ်သည်။ ငယ်မည်မှာ အောင်ထွန်း ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်မြို့ စိန်ပေါလ်ကျောင်းတွင် စတင် ပညာသင်ကြားခဲ့ပါပြီး အေဗီကောလိပ်ကျောင်း၌ ၁၀ တန်းအထိ ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ စာပေရေးသားခြင်း ၁၉၅၄ ခုနစ်၊ အထက်တန်းကျောင်းသားဘဝတွင် မေ့ပင်အောက်က ထွက်ခဲ့ပါ ဝတ္ထုကို အောင်စိုး (အညတရ) အမည်နှင့် ရေးကာ စာပေနယ်သို့ ရောက်သည်။ ၁၉၇၄ ခု၊ ဇူလိုင်လထုတ် ပြစ်မှု မဂ္ဂဇင်းတွင် ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဂျူးမျက်လှည့်ဆရာ သတ်မှု ကို အောင်သင်း ကလောင်နှင့် ရေးသည်။ မနုစာရီ လုံးချင်းကို စရေးမှသာ မင်းသိင်္ခ အမည်ကို ခံယူသည်။ မကွယ်လွန်မီ နောက်ဆုံးထွက်ခဲ့သည့်စာအုပ်များမှာ မကွယ်လွန်မီတစ်လခန့်က လာဘ်မိုးဆွေစာအုပ်တိုက်မှ မြရာရွှေပြည်မင်းသမီး လုံးချင်းဝထ္တု၊ မရမ်းတလင်းစာအုပ်တိုက်မှ ယတြာချေနည်းစာအုပ်၊ ပြုံးပန်းတရာစာအုပ်တိုက်မှ ထီထိုးနည်း စာအုပ်များ ဖြန့်ဝေခဲ့ပြီး ဆက်လက်ထုတ်ဝေရန် စာပေစိစစ်ရေးမှ ခွင့်ပြုသည့်စာအုပ်များ ကျန်ခဲ့သေးသည်။ ၁၉၇၆ မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း လုံးချင်းစာအုပ် စုစုပေါင်း အုပ်ရေ (၁၀၀) ကျော်ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ရေးသားသော စာအုပ်များ ခေါင်းစဉ်ထုတ်ဝေနှစ်ထုတ်ဝေသူမှတ်ချက်၁မနုစာရီ၁၉၇၆ကျွန်တော်ကြားဖူးသလို ပြောဆိုပါမည်၂၀၁၀ဂျစ်ပစီ ဟောကိန်း၂၀၀၆စနေမောင်မောင်၁၉၇၉စနေမောင်မောင်နှင့် မြေလျှိုးမိုးပျံဂိုဏ်း၂၀၀၉စနေမောင်မောင်ပါဝင်သော မဟူရာ၂၀၀၇မောင်မောင်မြင့်အေးဆရာသခင်နှင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ၂၀၀၇ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ခေါင်းမြီးခြုံ လုံပါပေ့၁၉၇၈ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ပျားစွဲသော မုတ်ဆိတ်၁၉၈၁ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ပါပလူမျိုး ကိုးဆယ့်ကိုး၁၉၈၇ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ပိတုန်းသုံးကောင်၁၉၇၇ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဗိုက်ပူသူတော်၁၉၈၂ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဘမျိုးဘိုးတူ ဘယ်သန်ဘမှန်၁၉၈၄ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဘုမ္မာဝတီ အရှုပ်တော်ပုံ၁၉၉၄ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မတစ်ထောင်တစ်ကောင်ဖွား၁၉၇၉ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မမင်းဖြူ မှန်မှန်ပြော၁၉၇၉ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မြကျွန်းသာပေါ်က မျောက်သုံးကောင်၁၉၈၅ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မြိုင်မဟာ မမြလေး၁၉၈၆ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မြိုင်ရာဇာ တာတေ၁၉၇၈ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မိုးပေါ်မှာ ကြယ်တစ်လုံး၂၀၀၇ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မိုက်ခဲ ကျောက်ပွင့်၁၉၈၃တားရော့ ဟောနည်း၂၀၀၁တူသော ဝတ္ထုတိုများ၁၉၉၅ပက်ထရစ် ရွှေဂေါင်း၁၉၈၁ပတ္တမြားမိုး၁၉၉၆ပျော်ပါတယ် မောင်ပြည်သိမ်း၁၉၈၃ပရော်ဖက်ဆာ ဒေါက်တာဆိတ်ဖွား၁၉၈၀ပြည်ကြီးမဏ္ဍိုင် မြကြီး၁၉၈၀ဦးခင်မောင်သန်း၊ သန်းစာပေပြည်တောင်ဝင် စနေမောင်မောင်၁၉၈၄ပြောထုံးဖြစ်အောင် ငနက်ခေါင်၁၉၈၈ဦးအောင်မြင့်၊အောင်မြင်စာပေပါပလူမျိုး ကိုးဆယ့်ကိုးပုဂံသား မောင်ဘမော်၁၉၉၅ပုစ္ဆာတစ်ထောင် အဖြေတစ်ခု (ရုပ်ပြ)၂၀၁၂ပုဏ္ဏားဘကွန်း၁၉၇၈ပေတလူဖြစ်ချင်ရာဖြစ် မောင်ဘချစ်၁၉၈၂ဖိုးသူတော်ကြီးနှင့် ကျွန်ုပ်၂၀၀၆မောင်မောင်မြင့်အေးဖီလိုဆိုဖာ ဦးမြသာ၁၉၉၇ဘမျိုးဘိုးတူ ဘယ်သန်ဘမှန်ဘဝစာမျက်နှာ အပိုင်းအစများ၂၀၀၆ဘဝဝင်္ကပါ၂၀၀၃ဘာဘာ ဘာမှ မသိဘူး၁၉၈၆မင်း ဘာသိလို့လဲမင်းနန်သူနှင့် ဂမ္ဘီရလောက ဝတ္ထုတိုများ၂၀၀၈မင်းမေးတိုင်း ငါက ဖြေရမှာလား၂၀၀၅မတတ်ပါ့၂၀၀၂မနောမယ ကိုပီတာ၂၀၀၃မနောမယ ထမင်းဝိုင်း၂၀၀၂မနောမယ ပုတီး၁၉၉၆မနောမယ ဖက်ဖူးရောင်၁၉၉၅မနောမယ မြသက်လယ်၁၉၉၅မနောမယလက်ဆောင် ပေါင်းချုပ်၁၉၉၆မနောမယလက်ဆောင် အမှတ် (၁)၁၉၉၅မနောမယလက်ဆောင် အမှတ် (၂)၁၉၉၆မြကျွန်းသာပေါ်က မျောက်သုံးကောင်မြင်းကပါအကျဉ်းသားမြနန်းနွယ်၂၀၀၂မြရည်ကံသာမြိုင်ဟေဝန်မြေလျှောက်ဝိဇ္ဇာ ရွှေမြသာ၁၉၉၇မသွားမီက ရောက်နှင့်သည်၁၉၈၃မဟာမြိုင် ခရီးသည်၁၉၉၃လာဘ်မိုးစွေ စာပေ၊ ဦးမောင်မောင်မြင့်အေးတို့အဘိုး တို့အဘွား အရိုးကုန်းသားမအောင်ရင်၂၀၀၃မာဃဝါဇိတ်မာလိန်မှူး ထူးစိန်၁၉၈၆ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် မိန်းမလှကျွန်းအပါအဝင် ၀ထ္ထုတိုများ၂၀၀၆မိုးဒေဝါမိုးနဲ့အတူ၂၀၀၄မိုးနဲ့ မြေ၂၀၀၃မီးခဲမောင်မောင်နှင့် အနတ္တ ဆရာမြ (ရုပ်ပြ)၂၀၁၁အိုကေလစဉ်၊အာကာအောင်မီးအိမ်လက်ဆွဲ ခရီးသည် (ရုပ်ပြ)၂၀၁၂မုတ်ဆိတ်ဖြူကြီးအကြောင်း ပြောပြခြင်းနှင့် ဝတ္ထုတိုများ၁၉၉၄မောင့်ညိုချော၂၀၀၂မောင်မင်းကြီးသား မောင်မြဖေ၁၉၈၄မဲခေါင်ကျော်စွာ၂၀၀၇မောင်မောင်မြင့်အေးယတြာများ၂၀၀၄ရာဇဝင်ကလို မင်းသား၂၀၀၈ရေမျောကမ်းတင် အောင်ဗဒင်ဝတ္ထုတိုပေါင်းချုပ် ၁၁၉၈၇ဝတ္ထုတိုပေါင်းချုပ် ၂၁၉၈၇ဝတ္ထုတိုပေါင်းချုပ် ၃၁၉၈၈ဝေဒမောင်မောင်၁၉၉၄သူတော်စင်မလေး ပုဏ္ဍရိက၁၉၈၈ဆားပုလင်းနှင်းမောင် ပါဝင်သည့် သေသောသူသည် သုဿာန်သို့ သွားသည်၁၉၈၀ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် တပွဲစား ဦးနှော အပါအဝင် ဝတ္ထုတိုများ၂၀၀၄လာဘ်မိုးစွေ စာပေ တပွဲစားဦးနှော၊ မင်းဂွတ်သီးသုံးလုံး၊ ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဓားနှစ်လက် စသောရုပ်ပြ ဇာတ်လမ်းအချို့လည်းထုတ်ဝေဖူးသည်။ (စတုမဟာရာဇ်) ဟူသော တိပ်ခွေအသံသွင်းဇာတ်လမ်းခွေလည်း ထွက်ရှိဖူးသည်။ ဦးစီး ထုတ်ဝေ ဦးစီးထုတ်ဝေခဲ့သော ဂျာနယ် မဂ္ဂဇင်းများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည် − မနောမယဂမ္ဘီရဂျာနယ်၊ မနောကြာဖြူမဂ္ဂဇင်း၊ မဟာမြိုင် မဂ္ဂဇင်း၊ မနုစာရီ မဂ္ဂဇင်း၊ မြရီသီတာ မဂ္ဂဇင်း နှင့် ရောင်ပြန် မဂ္ဂဇင်း အလုပ်အကိုင် ၁၉၅၈ ခုနှစ်၌ တပ်မတော်သို့ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ ၅ နှစ်ကြာ အမှုထမ်းခဲ့ပြီးနောက် တပ်မတော်မှထွက်ပြီး ချောက်မြို့တွင် နေထိုင်ခဲ့သည်။ ချောက်မြို့တွင် ဆီစက် ညစောင့်ဘဝ၊ လက်ဖက်ရည် ဆိုင်ပိုင်ရှင် ဘဝတို့ဖြင့် ကျင်လည်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် မြန်မာစာပေလောကတွင် အအောင်မြင်ဆုံးဖြစ်ခဲ့သည့် မနုစာရီ လုံးချင်းဝတ္ထုကြီးကို စတင်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အကြိမ်ကြိမ်ထုတ်ဝေခဲ့ရပြီး ဂျပန်ဘာသာ သို့လည်း ပြန်ဆိုခြင်းခံရသည်။ ဆရာကြီးရေးသော အခြားဝတ္ထုဇာတ်လိုက်များမှာ စနေမောင်မောင်ဆားပုလင်းနှင်းမောင် ပရော်ဖက်ဆာ ဒေါက်တာဆိတ်ဖွားမိုးသီးအောင်ထွန်းဘိန်းစား ဘွန်း‌ဟောင်း တို့ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၈ မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း လုံးချင်းဝတ္ထုပေါင်း ၇၀ ရေးသားခဲ့သည်။ ဗေဒင်ဟောခြင်း ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ရှမ်းပြည်နယ် တောင်ကြီးမြို့၌ ဗေဒင်ဆရာဘဝကို စတင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မင်းသိင်္ခဟူသော အမည်ကို ခံယူခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ တွင် ရန်ကုန်မြို့၌လည်း ဗေဒင်များစတင် ဟောခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက် ညသန်းခေါင်အချိန်တွင် ရန်ကုန်မြို့ သုဝဏ္ဏနေအိမ်မှ မဟာဂန္ဓာရီခရီးအဓိဋ္ဌာန် ၃ နှစ်ခရီး ထွက်ခွာခဲ့သည်။ ခရီးမှအပြန်တွင် မှော်ဘီမြို့အစွန်ရှိ အယူတော်မင်္ဂလာခြံဝင်းကျယ်ကြီးတွင် တပည့်ပေါင်းများစွာနှင့် အတူနေထိုင်ခဲ့သည်။ မဟာဂန္ဓရီခရီးစဉ် မဟာဂန္ဓာရီအဓိဋ္ဌာန် သုံးနှစ်ခရီးထွက်ခွာခြင်းကို ၁၉၉၇ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင်စတင်သည်။ ဂန္ဓာရီခရီးစဉ်အပြီးတွင် ရန်ကုန်တိုင်း၊ မှော်ဘီမြို့စွန်ရှိ၊ မရမ်းတလင်း အယူတော်မင်္ဂလာခြံ၌ နေထိုင်သည်။ နက္ခတ်ဗေဒ ပါရဂူဘွဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကာလကတ္တားအခြေစိုက် A.R.P ကပေးအပ်သည့် ပေးအပ်သည့် ရိုးရာဗေဒင်ပညာ ပါရဂူဘွဲ့နှင့် မြန်မာမင်း (၁၂၂) ပါး၏ကံကြမ္မာ ကျမ်းစာအုပ်ဖြင့် နက္ခတ်ဗေဒပါရဂူဘွဲ့ (၂) ခုရရှိထားပြီး ဆုသွားရောက် လက်ခံ မရယူခင် ကွယ်လွန်သွားခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှု မင်းသိင်္ခသည် ၁၉၆၅ မှ ၁၉၇၀ အထိ အင်းစိန်ထောင်တွင် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရသည်။ ထိုအကြောင်းအရာနှင့်ပတ်သက်၍ ဆရာမင်းသိင်္ခက အိုင်ဒီယာမဂ္ဂဇင်း (၂၀၀၄ ဇန်နဝါရီလထုတ်)တွင် အောက်ပါအတိုင်း ပြောပြထားသည်။ “ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်တယ်လေ၊ အစိုးရနဲ့ သောင်းကျန်းသူနဲ့ လုပ်တဲ့အခါမှာ ကိုယ်က ကြားထဲက တရားဟောတယ်။ အဲဒီတုန်းက ပြည်သူ့ကော်မတီဆိုတာ ပေါ်ပြီလေ။ ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဖြစ်အောင်လုပ်ပါ။ လူကြီးတွေ အညွှန်းတွေအတိုင်း တရားလိုက်ဟောတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေးလည်း ပြီးရော သောင်းကျန်းသူက တောထဲပြန်တယ်၊ ကိုယ်တို့က ပြန်စရာ မရှိဘူး။ ဆွဲကုတ်လိုက်တာပေါ့။” မင်းသိင်္ခ၏ နောက်ဆုံးနှစ်များတွင် ဗေဒင်မေးသည့်ပရိသတ်များနှင့် ကင်းဝေးစေရေးအတွက် ရန်ကုန်တိုင်း၊ မှော်ဘီမြို့နယ်၊ မရမ်းတလင်းကျေးရွာတွင် သွားရောက်နေထိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းနေထိုင်ရာ အယူတော်မင်္ဂလာခြံတွင် ဗေဒင်ပရိသတ်များ အဆက်မပြတ် ခဲ့ပေ။ “နိုင်ငံရေး ထောင်ထွက်တွေ သူ့ဆီသွားရင် ဗေဒင်မေးမယ့်လူတွေကြားမှာ တန်းစီစောင့်စရာမလိုဘူး၊ သူတပည့်ကို ဂေါ်နိုက် (၅ည)လို့ပြောခိုင်းရင် ချက်ချင်းခေါ်တွေ့တယ်” ဟု နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားဟောင်းတဦးက ဆိုသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် လူထုလှုပ်ရှားမှုအတွင်း ဟောပြောချက်များကြောင့် စစ်အစိုးရက မင်းသိင်္ခကို အင်းစိန်ထောင်အတွင်းသို့ ထပ်မံပို့ဆောင်ခဲ့သည်။ မိသားစုဘဝ ၁၉၅၇ ခုတွင် မအေးအေးရွှေနှင့် အိမ်ထောင်ကျသည်။ မအေးအေးရွှေ၏ မိဘများက သဘောမတူသဖြင့် အိမ်ထောင် ခွဲသည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်တွင် ချောက်နေ မြမြဝင်း (ခ) ကျင်ဖုံ နှင့် အကြောင်းဖက်သည်။ သားဖြစ်သူ မောင်မောင်သစ် ထွန်းကားသည်။ ၁၉၆၁ တွင် မကျင်ဖုံနှင့် မိသားစုပြဿနာများကြောင့် ကွဲသည်။ ၁၉၈၀ အလွန်တွင် ချစ်သူဟောင်း မအေးအေးရွှေနှင့် ပြန်ပေါင်းဖြစ်သည်။ ဘဝနိဂုံ: ၂၀၀၈ ဩဂုတ်လ ၁ ရက်နေ့၊ နံနက် ၆ နာရီ ၂ မိနစ်အချိန်က ရန်ကုန်မြို့ရှိ သုခကမ္ဘာအထူးကုဆေးခန်းတွင် ကွယ်လွန်သည်။ မင်းသိင်္ခ၏ တပည့်ရင်းတဦးဖြစ်သူ မင်းသိမ်းခိုင်က မင်းသိင်္ခ၏ နောက်ဆုံးအချိန်နှင့် ပတ်သက်၍ “ဆေးရုံကနေ ပြန်ဆင်းလာပြီးတော့ ခြံကို ပြန်ရောက်လာတယ်။ မနေ့က မနက်ကမှ ထူးထူးဆန်းဆန်း စကားတွေပြောတယ်။ ငါ ထွက်တော့ မယ်တဲ့။ ငါ့အခန်းထဲကို ပို့တဲ့။ အခန်းထဲ ရောက်တာနဲ့ ငါပြီးပြီတဲ့။ အဲလို့ပြောပြီး အခန်းထဲ ဝင်သွား တယ်။ ဒီနောက် ရုတ်တရက် အခြေအနေဆိုးလာလို့ မနေ့ကမနက်က ဆေးခန်းကို ပို့လိုက်တာ။ (၁) ရက်ပဲကြာတယ် နှလုံးရပ်ပြီး ဆုံးသွားတာ” ဟု ဆိုသည်။ ၂၀၀၈ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၅ရက်နေ့ နံနက် ၁၁ နာရီအချိန်တွင် ရေဝေးသုဿန်၌ဂူသွင်းသင်္ဂြိုဟ်သည်။ ဆရာကြီးကွယ်လွန်ချိန်တွင် သားဖြစ်သူ မောင်မောင်သစ်၊ ညီဖြစ်သူ ဦးဝင်းဇော်(သစ်တော)နှင့် ညီမ ဒေါ်သန်းနုအောင်တို့သာ ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ကိုးကား The Voice weekly, vol.4/No.41 ကိုးကား Category:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ Category:၁၉၃၉ မွေးဖွားသူများ Category:၂၀၀၈ ကွယ်လွန်သူများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
Keymagic	Key Magic (ကို မြန်မာဘာသာဖြင့် ကီးမက်ဂျစ် ဟုအသံထွက်) သည် သန့်သက်ခင်ဇော် ရေးသားခဲ့သော ကွန်ပျူတာပေါ်တွင် မြန်မာစာရေးသွင်းမှု့ အထောက်အကူပြု ကီးဘုတ် ပရိုဂရမ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ OpenSource ပရောဂျက် တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် မြန်မာစာ အတွက်သာမက အခြားဘာသာစကားများအတွက်ပါ အသုံးပြုနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လိပ်စာမှာ ဖြစ်သည်။ ပြင်ပလင့်ခ်များ Category:ဆော့ဖ်ဝဲလ်
ဘု(တ်)ဒစ်(စ်)	Boot disk ဆိုသည်မှာ ကွန်ပျူတာ စတင်အလုပ်လုပ်နိုင်အောင် ဖန်တီးပေးသည့် လုပ်ဆောင်မှုစနစ်ပိုင်းတစ်ခု ပါရှိသော ကွန်ပျူတာ ဒစ်(စ်) တစ်ခုဖြစ်သည်။ လိုအပ်သည့်အခါတွင် ခလုတ်မဖွင့်မီ Boot disk ကို disk drive ထဲတွင် ထည့်ထားပါက ဟတ်ဒ်ဒစ်(စ်) ကို အရင်ဦးစွာ ရယူမသုံးစွဲနိုင်တော့ပါ။ Category:ကွန်ပျူတာ
လူဗာပြတိုက်	လူ့ဗ်ရ်ပြတိုက်(; ) သည် ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပါရီမြို့တွင် တည်ရှိသော ကမ္ဘာပေါ်တွင် လာရောက်လည်ပတ်သူ အများဆုံး အနုပညာပြတိုက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး သမိုင်းဝင် အဆောက်အဦး တစ်ခုအနေဖြင့်လည်း ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ အထိမ်းအမှတ်တစ်ခု အဖြစ်တည်ရှိသည်။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ ရှေးဟောင်း အနုပညာပစ္စည်း စုစုပေါင်း ၃၅၀၀၀ ကျော်ကို စတုရန်းမီတာ ၆၀၀၀၀ ကျော် ကျယ်ဝန်းသည့် ဧရိယာအတွင်း ခင်းကျင်းပြသထားသည်။ ကျမ်းကိုးစာရင်း Category:ပြင်သစ်နိုင်ငံရှိ ပြတိုက်များ Category:ပါရီမြို့ရှိ လည်ပတ်စရာနေရာများ Category:အနုပညာ Category:ပြင်သစ်နိုင်ငံ
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့ချုပ်	အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့ () အား ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်းစုံအသင်းနှင့် ဆက်စပ်၍ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့သည်။ အဖွဲ့၏ ရည်ရွယ်ချက်များမှာ လူမှုရေး တရားမျှတမှုကို ရှေ့ဆောင်ရှေ့ရွက်ပြုရန်နှင့် ထာဝစဉ်တည်တံ့သော ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးကို အထောက်အကူပြုရန်ပင် ဖြစ်သည်။ ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့သည် ကုလသမဂ္ဂ၏အထူး သီးခြားအဖွဲ့တစ်ခုအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာ၏။ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝင် ၄၀ ပါဝင်သည်။ အပြည်ပြည်မှ အစိုးရများ၊ သမဂ္ဂများနှင့် အလုပ်သမားများ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်သော ညီလာခံများကို ကျင်းပ၍ အလုပ်သမားများနှင့် ပတ်သက်သော လုပ်ငန်းခွင် အခြေအနေတိုးတက်ရေး၊ လူမှုစနစ် နေသားတကျ တည်ငြိမ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးပြဿနာများ ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးကြသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့သည် အလုပ်လုပ်ကိုင်မှု အဆင့်အတန်းများ တိုးတက် ကောင်းမွန်လာစေရန်အတွက် အလုပ်သမား၊ အစိုးရနှင့် အလုပ်ရှင်တို့ သုံးပွင့်ဆိုင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင် ကြရန် စုရုံးပေးသည်။ အစိုးရများအားလည်း ကျွမ်းကျင်သူ အကူအညီနှင့် ပညာသင်ဆုများပေးကာ ကူညီ လျက်ရှိသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား ရေးရာအဖွဲ့၏ ညီလာခံကို နှစ်စဉ် တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ကျင်းပပြီး အစိုးရကိုယ်စားလှယ် ၂၄ ဦး၊ အလုပ်သမားကိုယ်စားလှယ် ၁၂ ဦးနှင့် အလုပ်ရှင်ကိုယ်စားလှယ် ၁၂ ဦးပါ ဝင်သော အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ကို ညီလာခံက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ပေးရသည်။ ညီလာခံက ချမှတ်သော သဘော တူညီချက်များနှင့် အကြံပေးချက်များအပေါ် မူတည်၍ အလုပ်သမားစံနှုန်းများနှင့် အလုပ်သမားဥပဒေများကို သတ်မှတ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာ အဖွဲ့တွင် အဖွဲ့ဝင် ၁၈၅ နိုင်ငံပါဝင်ပြီး အဖွဲ့၏ ဌာနချုပ် ကို ဂျီနီဗာမြို့တွင် ထားရှိသည်။ အဖွဲ့၏ အနှစ် ၅၀ မြောက်ရွှေရတုသဘင်ကို ၁၉၆၉ ခုနှစ် ဇွန်လအတွင်း က ဂျီနီဗာမြို့တွင် ကျင်းပခဲ့ရာ နိုင်ငံအသီးသီးမှ ကိုယ်စားလှယ် ၁၃၀ဝ ခန့် တက်ရောက်ခဲ့ပေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း နှစ်ချုပ် (၁၉၇၈) ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ Category:နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရ အဖွဲ့အစည်းများ
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပင်လယ်ရေကြောင်းအဖွဲ့	အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပင်လယ်ရေကြောင်းအဖွဲ့မှာ ကုလသမဂ္ဂ၏ ပင်လယ်ရေကြောင်းသွားလာရေးဆိုင်ရာအထူးအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ်တွင် ဂျီနီဗာ၌တည်ထောင်ခဲ့သည်။လန်ဒန်မြို့တွင်ဌာနချုပ်ထားရှိသည်။ right\|300px\|\| အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရေကြောင်းအဖွဲ့ တွင်ပါဝင်သောနိုင်ငံများ (အိုင်အမ်အို)။ International Maritime Organization (IMO) ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့	အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (အိုင်အမ်အက်ဖ်) (International Monetary Fund, IMF) သည် ကမ္ဘာ့ငွေရေး ကြေးရေးစနစ်ကို ကြီးကြပ်သည့် အဖွဲ့အစည်း တရပ်ဖြစ်ပြီး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံမှ အစိုးရများ ပါဝင်ဖွဲ့စည်း ထားသည်။ ယင်းအဖွဲ့အစည်း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးလဲလှယ်နှုန်း တည်ငြိမ်စေရေး၊ စီးပွားရေးမူဝါဒ ပိုမိုလွတ်လပ်လာစေရေးတို့ ဖြစ်သည်။ အိုင်အမ်အက်ဖ်၏ ဗဟိုဌာနချုပ်မှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဝါရှင်တန်ဒီစီတွင် တည်ရှိသည်။ ကိုးကား Category:နိုင်ငံများ ပေါင်းစုထားသည့် အဖွဲ့အစည်းများ Category:ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မူဝါဒအဖွဲ့အစည်းများ
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ	အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ(အိုင်တီယူ)။ International Telecommunication Union (ITU) Category:ကုလသမဂ္ဂ
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စိုက်ပျိုးရေးဖွံ့ဖြိုးမှု ရန်ပုံငွေအဖွဲ့	အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စိုက်ပျိုးရေးဖွံ့ဖြိုးမှု ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (အိုင်အက်ဖ်အေဒီ) (International Fund for Agricultural Development, IFAD) သည် ကုလသမဂ္ဂလက်အောက်ရှိ အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။ အီတလီနိုင်ငံ ရောမမြို့တွင် ဗဟိုဌာနချုပ်ထားရှိသည့် ယင်းအဖွဲ့သည် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ကျေးလက်ဒေသ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု ပပျောက်ရေး လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူ ၇၅ % ခန့်မှာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ကျေးလက်ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ သို့သော်လည်း စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းမှာ အစိုးရများ ထောက်ပံ့မှုများ၏ ၄ % ကိုသာ ခံစားခွင့်ရှိသည်။ ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ Category:နိုင်ငံများ ပေါင်းစုထားသည့် အဖွဲ့အစည်းများ ကဏ္ဍ:စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဏုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ	အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဏုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ (အိုင်အေအီးအေ) (International Atomic Energy Agency, IAEA) သည် အဏုမြူစွမ်းအင်ကို ငြိမ်းချမ်းသည့် နည်းလမ်းဖြင့် အသုံးပြုရေး၊ နျူကလီးယား လက်နက် အပါအဝင် စစ်ရေးတွင် အသုံးမပြုရန် တားမြစ်ရေး ရည်မှန်းချက်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း တစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ အိုင်အေအီးအေကို ၁၉၅၇ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ သီးခြားလွတ်လပ်သည့် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ထူထောင်ခဲ့သော်လည်း အိုင်အေအီးအေသည် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီထံ အစီရင်ခံ တင်ပြရန် တာဝန်ရှိသည်။ ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ Category:နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရ အဖွဲ့အစည်းများ
ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့	ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (အက်ဖ်အေအို) သည် အာဟာရနှင့်စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေး တိုးတက်အောင် နိုင်ငံတကာအားထုတ်မှုများကို ဦး ဆောင်သည့် ကုလသမဂ္ဂ အထူးအေဂျင်စီတစ်ခုဖြစ်သည်။ လက်တင်ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်သော 'fiat panis' ကို "ပေါင်မုန့်များ ရှိကြပါစေ" ဟူ၍ ဘာသာပြန်နိုင်သည်။ ၎င်းကို ၁၉၄၅၊ အောက်တိုဘာလတွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ FAO သည် အီတလီ၊ ရောမမြို့တွင် အခြေစိုက်ပြီးနိုင်ငံပေါင်း (၁၃၀) ကျော်တွင် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်လျှက် သက်ဆိုင်ရာ ကမ္ဘာအနှံ့ရှိဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲများကို အထောက်အပံ့ပေးထားသည်။ ဤအဖွဲ့သည် အစိုးရများနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးအေဂျင်စီများကို စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တော၊ ငါးမွေးမြူရေးနှင့် မြေနှင့်ရေအရင်းအမြစ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရန် အကူအညီပေးသည်။ သုတေသနပြုခြင်း၊ စီမံကိန်းများအတွက် နည်းပညာအကူအညီပေးခြင်း၊ ပညာရေးနှင့် လေ့ကျင့်သင်ကြားခြင်းအစီအစဉ်များကို လုပ်ကိုင်ခြင်းနှင့် စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်များ၊ ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဆိုင်ရာအချက်အလက်များကို စုဆောင်းသည်။ FAO ကိုအဖွဲ့ဝင် (၁၉၇) နိုင်ငံဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး ဥရောပသမဂ္ဂနှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံချင်းစီက ကိုယ်စားပြုသော နှစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ညီလာခံမှ ကွပ်ကဲ၍ ယင်းညီလာခံက (၄၉) နိုင်ငံပါအလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်သည်။ လက်ရှိ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်ဖြစ်သည့် တရုတ်နိုင်ငံမှ Qu Dongyu သည် အုပ်ချုပ်ရေးအရာရှိချုပ်လည်း ဖြစ်သည်။ ဘဏ္ဍာရေး၊ အစီအစဉ်များ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့်ငါးလုပ်ငန်းစသည့်ကိစ္စရပ်များကိုအုပ်ချုပ်သော ကော်မတီများစွာရှိသည်။ သမိုင်း အစားအစာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၏ အကြံဉာဏ်သည် ၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်းနှင့် ၂၀ ရာစုအစောပိုင်းတွင်ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ ပိုလန်မှမွေးဖွားသော အမေရိကန်စိုက်ပျိုးရေးနှင့်တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဒေးဗစ်လူဘင်။ ၁၉၀၅ ခုနှစ်မေလမှဇွန်လတွင်အီတလီနိုင်ငံ၊ ရောမမြို့၌ကျင်းပသော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကွန်ဖရင့်ကို ကျင်းပခဲ့သည်။ ၎င်းကို အီတလီဘုရင်ဗစ်တာအဲမနူဝဲလ် ၃ ကအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာစိုက်ပျိုးရေးဌာန (IIA) ကိုတည်ထောင်ခဲ့သည်။ IIA သည် စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ၏ ပြဿနာများနှင့်စိန်ခေါ်မှုများကို ကမ္ဘာအနှံ့အပြားတွင် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းသည့် ပထမဆုံးအစိုးရအဖွဲ့များဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်အဓိကအားဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးနှင့်ပတ်သက်သောအချက်အလက်များကို စုဆောင်းရန်၊ စုဆောင်းရန်နှင့်ထုတ်ဝေရန်ဖြစ်သည်။ ထုတ်လုပ်မှုစာရင်းအင်းမှသည် သီးနှံရောဂါများစာရင်းအထိ ဖြစ်သည်။ ယင်း၏ အောင်မြင်မှုများအနက် ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင်ပထမဆုံးစိုက်ပျိုးရေးသန်းခေါင်စာရင်းကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ စစ်အပြီးတွင် IIA သည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ၎င်း၏အမြဲတမ်းကော်မတီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့် တရားဝင်ဖျက်သိမ်းခံခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် ၎င်း၏လုပ်ငန်းဆောင်တာများ၊ အဆောက်အအုံများနှင့်လုပ်ပိုင်ခွင့်များကို အသစ်စက်စက်တည်ထောင်ထားသော FAO သို့လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး ရောမတွင် ၎င်း၏ဌာနချုပ်ကိုထိန်းသိမ်းထားသည်။ FAO ၏ ကနဦးလုပ်ဆောင်ချက်များသည် စိုက်ပျိုးရေးနှင့်အာဟာရဆိုင်ရာသုတေသနကို အထောက်အကူပြုပြီးစိုက်ပျိုးရေး၊ ရေလုပ်ငန်းနှင့်သစ်တောတွင် ထုတ်လုပ်မှုကိုတိုးမြှင့်နိုင်ရန် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအား နည်းပညာအကူအညီများပေးခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ မှစ၍ စပါးအထွက်တိုးမျိုးစေ့များထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ပရိုတိန်းချို့တဲ့မှုများကို ဖယ်ရှားခြင်း၊ ကျေးလက်ဒေသအလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများတိုးမြှင့်ခြင်းနှင့်စိုက်ပျိုးရေး တင်ပို့မှုတိုးမြှင့်ခြင်းများကို အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။ ထိုရည်မှန်းချက်အတွက် ငတ်မွတ်မှုနှင့်စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုကို တိုးမြှင့်ပေးသည့် အကြီးဆုံးလူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်း ဖန်တီးစားနပ်ရိက္ခာလုံခြုံမှုမြှင့်တင်ရန်အတွက် U.N. အထွေထွေညီလာခံ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် အာဖရိက၌ အစာခေါင်းပါးခြင်းကိုတုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အစာခေါင်းပါးခြင်း၊ အာဟာရချို့တဲ့ခြင်းနှင့် စားနပ်ရိက္ခာမလုံခြုံမှုကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် ပထမအကြိမ် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို FAO ကပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အစည်းအဝေးမှ ရလဒ်အနေနှင့်“ ယောက်ျားတိုင်း၊ မိန်းမတိုင်းနှင့် ကလေးတိုင်းသည် သူတို့၏ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့်စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာစွမ်းရည်များ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်အတွက် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုမှကင်းလွတ်ခွင့်ရှိသည်” နှင့်ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း ဤပြဿနာများကို ပပျောက်ရန် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကတိကဝတ်ပြုမှုကို ကြေညာခဲ့သည်။ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင်နောက်ဆက်တွဲ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတစ်ခုအနေဖြင့် ၂၁ ရာစုအတွင်း ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုကိုဖယ်ရှားရန် မဟာဗျူဟာကျသောအစီအစဉ်ကိုချမှတ်စဉ် ဤရည်မှန်းချက်ပြည့်မီရေးအတွက်အားနည်းချက်များကိုဖော်ပြခဲ့သည်။ ဖွဲ့စည်းပုံနှင့်ဘဏ္ဍာရေး ရောမမြို့ရှိအက်ဖ်အေအိုဌာနချုပ် ကမ္ဘာ့ဌာနချုပ်သည်အီတလီအရှေ့အာဖရိကဌာန၏ယခင်နေရာဖြစ်သောရောမတွင်တည်ရှိသည်။ အဆောက်အအုံ၏ထင်ရှားသောလက္ခဏာများအနက်မှတစ်ခုမှာအီတလီအစိုးရမှ FAO အားခွဲဝေချထားပေးသည့်နယ်မြေအပြင်ဘက်တွင်ရှိသော်လည်းအေဂျင်စီထိုင်ခုံရှေ့တွင်ရပ်နေသော Axum Obelisk ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်အီသီယိုးပီးယားမှ ၁၉၃၇ တွင် Benito Mussolini ၏စစ်တပ်မှစစ်သေတ္တာအဖြစ်သိမ်းယူခဲ့ပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ်ဧပြီ ၁၈ ရက်တွင်ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ဒေသဆိုင်ရာရုံးများ ဂါနာအက်ကရာရှိအာဖရိကဒေသဆိုင်ရာရုံး အာရှနှင့်ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာရုံးထိုင်းနိုင်ငံဘန်ကောက် ဘူဒါပက်ဟန်ဂေရီဥရောပနှင့်ဗဟိုအာရှဒေသဆိုင်ရာရုံး စန်တီယာဂိုချီလီအတွက်လက်တင်အမေရိကနှင့်ကာရစ်ဘီယံများအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံး အီဂျစ်နိုင်ငံကိုင်ရိုရှိအရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသဆိုင်ရာရုံး ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲများ \|ဝါရှင်တန်ဒီစီရှိမြောက်အမေရိကနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံးဒီစီ လီပရောဝိဂါဘွန်အတွက်ဗဟိုအာဖရိက (SFC)အဘို့ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ တူရကီအန်ကာယားရှိဗဟိုအာရှဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ အက်သီယိုးပီးယားနိုင်ငံအက်ဒစ်အဘာဘာရှိအရှေ့အာဖရိကဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ (SFE) ပနားမားပနားမားရှိမေစိုမေရိကာအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ (SLM) တူနီးရှားတူနီးရှားရှိမြောက်အာဖရိကအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ ဇင်ဘာဘွေဟာရီရှိတောင်အာဖရိကနှင့်အရှေ့အာဖရိကအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ ရစ်လ်ထောင်ဘာဘေးဒိုးစအတွက်ကာရစ်ဘီယံများအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စုအဘူဒါဘီရှိပင်လယ်ကွေ့ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကောင်စီပြည်နယ်များနှင့်ယီမင်အတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ အပီးရာဆာမိုအာအတွင်းပစိဖိတ်ကျွန်းစုများအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ ဆက်သွယ်ရေးရုံးများ ဝါရှင်တန်ဒီစီရှိမြောက်အမေရိကဆက်သွယ်ရေးရုံးဒီစီ ယိုကိုဟားမားရှိဂျပန်နိုင်ငံနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး ဘရပ်ဆဲလ်ရှိဥရောပသမဂ္ဂနှင့်ဘယ်လ်ဂျီယံတို့နှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး မော်စကိုရှိရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး ဂျီနီဗာရှိကုလသမဂ္ဂနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး နယူးယောက်ရှိကုလသမဂ္ဂနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး ဦးစားပေးလုပ်ငန်းနယ်ပယ်များ အက်ဖ်အေအိုငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုတိုက်ဖျက်ရေးတွင်အောက်ပါဦးစားပေးအချက်များကိုဖော်ပြထားသည်။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၊ စားနပ်ရိက္ခာမလုံခြုံမှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုကိုဖယ်ရှားပေးပါ။ အစားအစာလုံခြုံရေးအတွက်မူဝါဒများနှင့်နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာကတိကဝတ်များကိုလွယ်ကူချောမွေ့စေခြင်း၊ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနှင့်အာဟာရဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုများနှင့်ဖြေရှင်းနည်းများနှင့်ပတ်သက်သည့်နောက်ဆုံးပေါ်သတင်းအချက်အလက်များကိုရရှိနိုင်အောင်သေချာအောင်ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုပပျောက်ရေးကိုအထောက်အကူပြုသည်။ စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တောနှင့်ရေလုပ်ငန်းများကိုပိုမိုအကျိုးဖြစ်ထွန်းပြီးရေရှည်တည်တံ့အောင်လုပ်ပါမြင့်မားသောထုတ်လုပ်မှုရှိသောစိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍသီးနှံ၊ မွေးမြူရေး၊ သစ်တောနှင့်ငါးလုပ်ငန်းကိုအထောက်အကူပြုရန်အထောက်အထားအခြေခံသည့်မူဝါဒများနှင့်အလေ့အကျင့်များကိုမြှင့်တင်ပါ။ ကျေးလက်နေဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုလျှော့ချရေးကျေးလက်နေဆင်းရဲသားတွေကိုဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုမှလွတ်မြောက်အောင်လမ်းဖွင့်ရန်အတွက်ကျေးလက်နေအလုပ်အကိုင်နှင့်လူမှုကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးအပါအဝင်လိုအပ်သည့်အရင်းအမြစ်များနှင့်ဝန်ဆောင်မှုများကိုရယူနိုင်အောင်ကူညီပေးပါ။ အားလုံးပါဝင်ပြီးထိရောက်သည့်စိုက်ပျိုးရေးနှင့်စားနပ်ရိက္ခာစနစ်များကိုဖွင့်ထားပါ။ အသေးစားစိုက်ပျိုးရေးကိုအထောက်အကူပြုပြီးကျေးလက်ဒေသတွင်ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုကိုလျှော့ချပေးသည့်လုံခြုံရေးထိရောက်သောစားနပ်ရိက္ခာစနစ်များတည်ဆောက်ရန်ကူညီပေးပါ။ ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့်အကျပ်အတည်းများမှအသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှုခံနိုင်စွမ်းကိုတိုးမြှင့်ခြင်းသဘာဝနှင့်လူသားဖြစ်သည့်သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကိုကြိုတင်ပြင်ဆင်ရန်နှင့်၎င်းတို့၏စားနပ်ရိက္ခာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးစနစ်များ၏ခံနိုင်ရည်ကိုမြှင့်တင်ပေးခြင်းအားဖြင့်နိုင်ငံများအားကူညီခြင်း။ အလုပ်နှစ်မျိုးနှစ်အခြေခံဒေသများကျားမနှင့်အုပ်ချုပ်ရေးအပြည့်အဝအထက်ပါမဟာဗျူဟာမြောက်ရည်မှန်းချက်လုပ်ဆောင်ရန်အစီအစဉ်များအတွက်ပေါင်းစည်းနေကြသည်။ အစီအစဉ်များနှင့်အောင်မြင်မှုများ အစားအစာ အာလီ့မာန်တာရစ်ကုဒ် FAO နှင့်ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့တို့က FAO / WHO ၏စားနပ်ရိက္ခာစံချိန်စံညွှန်းအစီအစဉ်အောက်ရှိအစားအစာစံချိန်စံညွှန်းများ၊ လမ်းညွှန်ချက်များနှင့်စာသားများကိုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် Codex Alimentarius ကော်မရှင်ကို ၁၉၆၁ တွင်ဖန်တီးခဲ့သည်။ အစီအစဉ်၏အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာစားသုံးသူများ၏ကျန်းမာရေးကိုအကာအကွယ်ပေးရန်၊ မျှတစွာကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးကိုသေချာစေရန်နှင့်အစိုးရနှင့်အစိုးရမဟုတ်သောအဖွဲ့အစည်းများမှပြုလုပ်သောစားနပ်ရိက္ခာစံချိန်စံညွှန်းများအားလုံး၏ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုကိုမြှင့်တင်ရန်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာထိပ်သီးအစည်းအဝေး ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် FAO သည်ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာထိပ်သီးအစည်းအဝေးကိုဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီးနိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များနှင့်အစိုးရခေါင်းဆောင်များ ၁၁၂ ဦး တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးသည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှုခံစားနေရသောလူဦးရေကိုနှစ်ဆလျှော့ချရန်ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သောရောမကြေညာချက်ကိုလက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းဖြင့်နိဂုံးချုပ်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်နိုင်ငံပေါင်း ၈၀ မှလူထုအခြေပြုအဖွဲ့အစည်း (၁၂၀၀) မှ NGO ဖိုရမ်တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဤဖိုရမ်သည်စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍစက်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမှုအပေါ်ဝေဖန်မှုနှင့်ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူများ၏စားနပ်ရိက္ခာအခွင့်အရေးကိုကာကွယ်ရန်အစိုးရများနှင့် FAO တို့အားတောင်းဆိုခဲ့သည်။ တယ်လီစားနပ်ရိက္ခာ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် FAO သည်တယ်လီစားနပ်ရိက္ခာကိုစတင်ခဲ့သည်။ ဖျော်ဖြေပွဲများ၊ အားကစားပွဲများနှင့်မီဒီယာများ၊ နာမည်ကြီးများနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုကိုတိုက်ဖျက်ရန်အတွက်ပါ၀ င်သောပြည်သူလူထု၏စွမ်းအားကိုမြှင့်တင်ရန်ဖျော်ဖြေပွဲများ၊ အားကစားပွဲများနှင့်အခြားလှုပ်ရှားမှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ဤအစီအစဉ်သည်စတင်ချိန်မှစ၍ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၈ သန်းနှင့်ယူရို ၁၅ သန်းနီးပါးလှူဒါန်းခဲ့သည်။ တယ်လီစားနပ်ရိက္ခာမှရရှိသောငွေသည်အသေးစားလယ်သမားများအား၎င်းတို့၏မိသားစုများနှင့်လူမှုအသိုင်းအဝန်းအတွက်ပိုမိုစားနပ်ရိက္ခာပိုမိုထုတ်လုပ်ရန်ကူညီသည့်အသေးစား၊ ရေရှည်စီမံကိန်းများအတွက်ဖြစ်သည်။ စီမံကိန်းများအနေဖြင့်ငါးဖမ်းကိရိယာများ၊ မျိုးစေ့များနှင့်စိုက်ပျိုးရေးသုံးကိရိယာများကဲ့သို့မြင်သာထင်သာသောအရင်းအမြစ်များကိုထောက်ပံ့ပေးသည်။ ၎င်းတို့သည်မိသားစုများကိုဗင်နီဇွဲလားတွင်ဝက်မွေးမြူရေးကူညီခြင်း၊ ကိတ်ဗာဒီနှင့်မော်ရီတေးနီးယားရှိကျောင်းဥယျာဉ်များဖန်တီးပေးခြင်း၊ ယူဂန်ဒါရှိကျောင်းမှနေ့လယ်စာများပေးခြင်းနှင့်ကလေးများစားနပ်ရိက္ခာကြီးထွားရန်သင်ကြားပေးခြင်း၊ အိန္ဒိယရှိနူနာစွဲသူအသိုင်းအဝိုင်းတွင်ငါးမွေးမြူခြင်းစသည်တို့ဖြစ်သည်။ အက်ဖ်အေအိုချစ်ကြည်ရေးသံတမန်များ FAO ၏ချစ်ကြည်ရေးသံတမန်အစီအစဉ်ကို ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင်စတင်ခဲ့သည်။ ဤအစီအစဉ်၏အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာမကြုံစဖူးများပြားလှသည့်ကာလအတွင်းလူဦးရေ ၁ ဘီလီယံခန့်သည်နာတာရှည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းနှင့်အာဟာရချို့တဲ့ခြင်းများကိုဆက်လက်ခံစားနေရသောလက်မခံနိုင်သောအခြေအနေကိုပြည်သူလူထုနှင့်မီဒီယာများ၏အာရုံကိုဆွဲဆောင်ရန်ဖြစ်သည်။ ဤလူများသည်စိတ်ဆင်းရဲစရာဘဝကိုကြုံတွေ့ရပြီးလူ့အခွင့်အရေးအခြေခံအကျဆုံးဖြစ်သောအစားအစာရရှိရန်ငြင်းပယ်ခံကြရသည်။ အစိုးရတစ်ခုတည်းကသာငတ်မွတ်မှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုကိုအဆုံးသတ်နိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ ပြည်သူလူထုနှင့်ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍများကိုစည်းရုံးခြင်း၊ အရပ်ဘက်လူ့အဖွဲ့အစည်းများပါဝင်ခြင်းနှင့် စုပေါင်း၍တစ်ဦးချင်းအရင်းအမြစ်များစုစည်းခြင်းသည်လူအများနာတာရှည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုမှလွတ်မြောက်ရန်လိုအပ်သည်။ ထိုကဲ့သို့သောနိုဘယ်ဆုဆုရှင်ရီတာကိုလေဝိအမျိုး Montalcini အဖြစ်အနုပညာ, ဖျော်ဖြေရေး, အားကစားနှင့်ပညာရှင်များအနေဖြင့်နာမည်ကြီးတွေ, မင်းသမီး Gong Li က, နှောင်းပိုင်းအဆိုတော်မမိရိအံ Makeba နိုင်ငံတကာအဆိုတော်များ ရိုနန် ကိတင်း နှင့် အန်ဂွန်း FAO မှရဲ့ချစ်ကြည်ရေးသံအမတ်ကြီးတစ်ခုချင်းစီနှင့်ဘောလုံးကစားသမားရောဘတ်ဘက်ဂျို နှင့်ရာအူးလ်အနည်းငယ်ကိုပြောရလျှင် FAO ၏ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သောလက်ရှိနှင့်အနာဂတ်သားစဉ်မြေးဆက်များအတွက်စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုရှိသောကမ္ဘာသို့ပုဂ္ဂိုလ်ရေးနှင့်ပညာရှင်ဆန်ဆန်ကတိကဝတ်ပြုထားသည်။ သူတို့ရဲ့အစွမ်းအစနဲ့ဩဇာကိုသုံးပြီးချစ်ကြည်ရေးသံအမတ်ကြီးများကလူငယ်များ၊ လူချမ်းသာများနှင့်ဆင်းရဲသူများကိုကမ္ဘာ့ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုတိုက်ဖျက်ရေးတွင်ဆွဲဆောင်သည်။ ၎င်းတို့သည် ၂၁ ရာစုနှင့်နောက်ပိုင်း၌စားနပ်ရိက္ခာအားလုံးအတွက်အမှန်တကယ်ဖြစ်လာစေရန်ရည်ရွယ်သည်။ အစားအစာလမ်းညွှန်ပိုင်ခွင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင်အစားအစာအခွင့်အရေးဆိုင်ရာလမ်းညွှန်များကိုကျင့်သုံးခဲ့ပြီးပြည်နယ်များအနေဖြင့်အစားအစာအခွင့်အရေးနှင့်ပတ်သက်၍၎င်းတို့၏တာဝန်ဝတ္တရားများကိုမည်သို့အကောင်အထည်ဖော်မည်ကိုလမ်းညွှန်ပေးခဲ့သည်။ အစားအစာအကျပ်အတည်းကိုတုံ့ပြန်ခြင်း ၂၀၀၇ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် FAO မှစားနပ်ရိက္ခာဈေးနှုန်းများမြင့်တက်ရန်ကမကထပြုမှုကိုစတင်ခဲ့သည်။ ထုတ်လုပ်သူများအနေဖြင့်၎င်းတို့၏ထွက်ကုန်များတိုးလာပြီးဝင်ငွေပိုမိုရရှိစေသည်။ ဤပဏာမခြေလှမ်းအရ FAO သည်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစားနပ်ရိက္ခာအကျပ်အတည်းဆိုင်ရာကုလသမဂ္ဂအဆင့်မြင့်လုပ်ငန်းအဖွဲ့၏လုပ်ဆောင်မှုတွင်ပါဝင်ခဲ့ရာဘက်စုံလုပ်ဆောင်မှုမူဘောင်ကိုထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ FAO သည်နိုင်ငံပေါင်း ၂၅ ခုကျော်တွင်စီမံကိန်းများကိုဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ၆၀ နီးပါးတွင်အေဂျင်စီများအကြားမစ်ရှင်များ၊ စားနပ်ရိက္ခာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးဆိုင်ရာကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာသတင်းနှင့်အစောပိုင်းသတိပေးစနစ်မှတဆင့်၎င်း၏စောင့်ကြည့်လေ့လာမှုကိုအရှိန်မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ လယ်ယာကဏ္ဍရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွင်ပိုမိုရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန်ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဥရောပသမဂ္ဂနှင့်လည်းလက်တွဲဆောင်ရွက်သည်။ ယင်း၏လုပ်ဆောင်မှုဥပမာတစ်ခုမှာအမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀.၂ သန်း၊ ဟေတီတွင်အရည်အသွေးကောင်းမျိုးစေ့များဖြန့်ဖြူးရန်အတွက်ယူရို ၇.၅ ဘီလီယံဖြစ်သည်။ သိသိသာသာအားဖြင့်ဈေးနှုန်းချိုသာအစားအစာများကိုစားနပ်ရိက္ခာထုတ်လုပ်မှုတိုးမြှင့်ခြင်းနှင့်တိုးမြှင့်သည့်။ အက်ဖ်အေအို-အီယူလက်တွဲမှု ၂၀၀၉ ခုနှစ်မေလတွင် FAO နှင့်ဥရောပသမဂ္ဂတို့သည်စားနပ်ရိက္ခာဈေးနှုန်းမြင့်တက်မှုကြောင့်အကြီးအကျယ်ထိခိုက်နေသောနိုင်ငံများရှိအသေးစားလယ်သမားများကိုထောက်ပံ့ရန်ယူရို ၁၂၅ သန်းတန်ဖိုးရှိကနဦးအကူအညီအစီအစဉ်ကိုလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ဤအကူအညီပေးရေးအစီအစဉ်သည်ဥရောပသမဂ္ဂ၏ယူရို ၁ ဘီလျံစားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုအောက်တွင်ရှိနေသည်။ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအကျပ်အတည်းနှင့် FAO အပေါ်ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူး၏အဆင့်မြင့်လုပ်ငန်းအဖွဲ့နှင့်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းဖြစ်ပြီးစားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုအပေါ်လျင်မြန်သော်လည်းအကျိုးသက်ရောက်စေမည့်အစီအစဉ်များကိုအာရုံစိုက်ရန်ဖြစ်သည်။ FAO သည်နိုင်ငံပေါင်း ၂၅ နိုင်ငံတွင်အလုပ်အတွက်ယူရိုသန်း ၂၀၀ ခန့်လက်ခံရရှိနေပြီးထိုအထဲမှယူရို ၁၅.၄ သန်းသည်ဇင်ဘာဘွေသို့ဖြစ်သည်။ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအစီအစဉ်များ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအတွက်အထူးအစီအစဉ်မှာထောင်စုနှစ်ဖွံ့ဖြိုးရေးရည်မှန်းချက်များအတွက်ကတိကဝတ်အနေဖြင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်ကမ္ဘာပေါ်ရှိဆာလောင်မွတ်သိပ်သူဦးရေကိုနှစ်ဆလျှော့ချရန်ရည်မှန်းချက်ကိုရောက်ရှိရန် FAO ၏အဓိကဦးတည်ချက်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိနိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်မှစီမံကိန်းများမှတစ်ဆင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၊ အာဟာရချို့တဲ့မှုနှင့်ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုပပျောက်ရေးအတွက်ထိရောက်သော၊ လက်ရှိတွင်နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၂နိုင်ငံသည်အစီအစဉ်တွင်ပါဝင်နေပြီးယင်းအနက် ၃၀ခန့်သည်ရှေ့ပြေးအဆင့်မှအမျိုးသားရေးအစီအစဉ်များသို့ပြောင်းလဲသွားပြီဖြစ်သည်။ FAO သည်၎င်း၏လုပ်ငန်း၏အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုအမြင့်ဆုံးမြှင့်တင်ရန်လုပ်ဆောင်နေသည့်နိုင်ငံများတွင်အမျိုးသားပိုင်ဆိုင်မှုနှင့်ဒေသတွင်းစွမ်းရည်မြှင့်တင်မှုကိုအပြင်းအထန်အားပေးသည်။ FAO သည်၎င်း၏လုပ်ငန်း၏အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုအမြင့်ဆုံးမြှင့်တင်ရန်လုပ်ဆောင်နေသည့်နိုင်ငံများတွင်အမျိုးသားပိုင်ဆိုင်မှုနှင့်ဒေသတွင်းစွမ်းရည်မြှင့်တင်မှုကိုအပြင်းအထန်အားပေးသည်။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုဆန့်ကျင်အွန်လိုင်းစည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေး ဆာလောင်မွတ်သိပ် ၁ ဘီလီယံစီမံကိန်းသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်ဧပြီလတွင်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်း လှုပ်ရှားမှုဖြစ်လာသည်။ FAO မှကုလသမဂ္ဂအေဂျင်စီများ၊ ပုဂ္ဂလိကအကျိုးအမြတ်အတွက်မဟုတ်သောအဖွဲ့များနှင့်ပူးပေါင်း၍လူထုစည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးနယ်နိမိတ်ကိုထိုးဖောက်သည်။ ၎င်းသည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဆာလောင်မွတ်သိပ် ၁ ဘီလီယံ စီမံကိန်း၏အောင်မြင်မှုနှင့်ငလျင်ဒဏ်ကိုအဆုံးသတ်ရန်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအသနားခံစာတွင်လက်မှတ်ပေါင်းသုံးသန်းကျော်စုဆောင်းရရှိစေသည့်နောက်ဆက်တွဲအဖြစ်အပျက်များအပေါ်အခြေခံထားသည်။ ( http://endinghunger.org/ ) နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက်တွင်ရောမမြို့၌ကျင်းပသောအခမ်းအနားတစ်ခုတွင်အသနားခံစာကိုကမ္ဘာ့အစိုးရများ၏ကိုယ်စားလှယ်များထံတင်ပြခဲ့သည်။ ဝဘ်နှင့်မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများသည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်း၏အဓိကကျပြီးတက်ကြွသောကဏ္ဍရှုထောင့်များဖြစ်သည်။ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးသည်စီမံကိန်းများပျံ့နှံ့မှုကိုလွယ်ကူချောမွေ့စေမည့်အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အဖွဲ့အစည်းများ၏ကူညီမှုအပေါ်တွင်မှီသည်။ နဖူးစည်းစာတန်းများကိုသူတို့၏ကိုယ်ပိုင်ဝက်ဘ်ဆိုက်များပေါ်တွင်တင်ခြင်း၊ ၂၀၁၁ ခုနှစ်ရာသီတွင်စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးသည်မာလ်တီမီဒီယာအကြောင်းအရာများကိုတိုးချဲ့ခဲ့သည်၊ မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အပြန်အလှန်မြင်နိုင်သောအစီအစဉ်များကိုပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အသက် ၁၄ နှစ်မှ ၂၅ နှစ်အရွယ်ရှိလူငယ်များအပေါ်အာရုံစူးစိုက်မှုကိုပိုမိုအားကောင်းစေခဲ့သည်။ ထို့အပြင်၊ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းစီမံကိန်းသည်ဗိုင်းရပ်စ်ဆက်သွယ်ရေးလှုပ်ရှားမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်၊ တွစ်တာနှင့်အခြားလူမှုကွန်ယက်များမှတဆင့်လှုပ်ရှားမှုကိုတည်ဆောက်ရန်အားထုတ်မှုအသစ်များကိုတိုးချဲ့ခြင်းနှင့်တိုးချဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အသနားခံစာကိုလက်မှတ်ရေးထိုးသူများသည်အသနားခံစာအတွက်အသိပညာနှင့်လက်မှတ်များရရှိရန်အတွက်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းဝက်ဘ်ဆိုက်၏လင့်ကိုလူမှုမီဒီယာ (သို့) မေးလ်များမှတဆင့်သူတို့၏သူငယ်ချင်းများကိုဖြန့်နိုင်သည်။ နောက်ထပ်ကြားဖြတ်ရည်မှန်းချက်မှာငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းလှုပ်ရှားမှု၏ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကိုအဖွဲ့ဝင်တစ်သန်းအထိတိုးပွားလာစေရန်ဖြစ်သည်။ အသနားခံစာနှင့်အမျှလူများပိုမိုပါဝင်လာသည်နှင့်အမျှအစိုးရများထံမှသတင်းစကားများကပိုမိုအားကောင်းလာသည်သန်းပေါင်းရာနှင့်ချီသောသူတို့သည်နာတာရှည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းနှင့်အသက်ရှင်နေရခြင်းကိုကျွန်ုပ်တို့လက်မခံလိုတော့ပါ။ မူလဆာလောင်မွတ်သိပ် ၁ ဘီလီယံမဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကို၎င်း၏ကြွေးကြော်သံအရ "ငါငရဲလိုရူးသွပ်တယ်၊ ဒါကိုငါတော့မလုပ်တော့ဘူး" ဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်အောက်မှာချေးခဲ့သည်။ ပတေရုသကကျစ်ဌက်ကို ၁၉၇၆ ခုနှစ်ရုပ်ရှင်ကွန်ယက်တွင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်အဝါရောင်ပီပီသည်အစကတည်းကစည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးသင်္ကေတဖြစ်သည်။ ၁ ဘီလီယံမှဆာလောင်မွတ်သိပ်နေသောငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းအထိဖြစ်သည်။ အဆိုပါဖန်တီးမှုအယူအဆဟာ McCann နိုင်ကြောင်းအီတလီဆက်သွယ်ရေးအေဂျင်စီများကထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ ဒါဟာကျွန်တော်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၏တိတ်ဆိတ်ဘေးအန္တရာယ်အပေါ် "ပီပီမှုတ်" နေကြတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကိုသင်္ကေတ စိတ်ပျက်ဖော်ပြခြင်းနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုအခြေအနေအကြောင်းအချို့ဆူညံသံအောင်၏ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနည်းလမ်းများကမ္ဘာတဝှမ်းရာအရပ်ကိုယူပြီးအများအပြားတိုက်ရိုက်ဖြစ်ရပ်များမှာဒါဟာသင်္ကေတများနှင့်နှစ်ဦးစလုံးဖြစ်ပါတယ်။ ၁ ဘီလီယံဟာဆာလောင်နေများနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းလှုပ်ရှားမှုများနှစ်ခုလုံးသည်ဂီတနှင့်ရုပ်ရှင်ရုံ၊ စာပေ၊ အားကစား၊ လှုပ်ရှားမှုနှင့်အစိုးရလောကမှကုလသမဂ္ဂချစ်ကြည်ရေးသံတမန်များကိုဆက်လက်ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။ ပါဝင်ပတ်သက်လာကြတဲ့လူသိများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေထဲမှာဘရာဇီးသမ္မတဟောင်း Luiz Inácio Lula da Silva၊ ချီလီသမ္မတဟောင်းရီကာဒိုဂို့စ်နှင့် Michelle Bachelet၊ မင်းသမီး Susan Sarandon၊ သရုပ်ဆောင်များ Jeremy Irons နှင့် Raul Bova၊ Andrea Camilleri၊ ဂီတပညာရှင် Chucho Valdésနှင့်အိုလံပစ်အားကစားနည်းပြ Carl Lewis တို့ပါဝင်သည်။ Category:ကုလသမဂ္ဂ
ဆူနာမီ	right\|\|လှိုင်းများသည် မြေပြင်နှင့် ထိတွေ့မိသောအခါ ပို၍နှေးကွေးလာပြီး အရွယ် အစားကြီး မားလာသည်။ အကြီးဆုံးလှိုင်းများသာလျှင် ထိပ်ဦးစွန်း၌ အချွန်ပုံသဏ္ဌာန်များဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ နေ့စဉ် လေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်သောလှိုင်းများ၏ လှိုင်းအလျားသည် (ထိပ်ပိုင်းတစ်ခုမှ အခြား ထိပ်ပိုင်း တစ်ခုသို့) ၁၀၀ မီတာ (၃၃၀ ပေ) နှင့် အကြမ်းအားဖြင့် အမြင့် ၂ မီတာ (၆.၆ ပေ) ရှိသည်။ ဆူနာမီတစ်ခုသည် အလွန်နက်သော ပင်လယ်တွင်မူ လှိုင်းအလျားမှာ ၂၀၀ ကီလိုမီတာ (၁၂၀ မိုင်) ခန့်ရှိသည်။ ထိုကဲ့သို့သော လှိုင်းမျိုးသည် တိုက် ခတ်မှု တစ်နာရီလျှင် ၈၀၀ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီလျှင်မိုင် ၅၀၀) ဖြစ်သည်။ သို့သော် အလွန်ရှည်လျားသော လှိုင်းအလျားကြောင့် မည်သည့်နေရာ၌မဆို စက်ဝန်းတစ်ပတ်ပြည့်ရန် အချိန်မှာ ၂၀ သို့မဟုတ် ၃၀ မိနစ်အထိ ကြာတတ်ပြီး လွှဲခွင်မှာ ၁ မီတာ (၃.၃ ပေ) ခန့် သာရှိသည်။ ထိုအရာသည် နက်ရှိုင်းသော ရေပြင်ပေါ်တွင် ဆူနာမီ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို စုံစမ်းထောက်လှမ်းရန်ခက်ခဲပြီး သင်္ဘောများသည် အဆိုပါလှိုင်းတို့ ဖြတ်သန်းသွားခြင်း ကို သိနိုင်ခဲပါသည်။ ဆူနာမီသည် ကမ်းခြေသို့ ချဉ်းနင်းဝင်ရောက်လာသောအခါ ရေများပို၍ တိမ်လာကာ သောင်တိမ်ပိုင်းသို့ ရိုက် ခတ်သည့်လှိုင်းသည် လှိုင်းများကို ဖိပြီး လှိုင်း၏အရှိန်အဟုန်သည် တစ်နာရီလျှင် ၈၀ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီ လျှင်မိုင် ၅၀) ဖြစ်လာပြီး ၎င်း၏ လှိုင်းအလျားသည်လည်း ၂၀ ကီလိုမီတာ (၁၂ မိုင်) အောက် လျော့လာ၍ ၎င်း၏ လွှဲခွင်မှာ ပို၍ မြင့်မားလာကာ သိသာ ထင်ရှားလာသည်။ သို့သော် လှိုင်းများတွင် ထိုကဲ့သို့ ရှည်လျားသော လှိုင်းအလျား တစ်ခုရှိနေသေး၍ ဆူနာမီသည် အမြင့်ဆုံး အနေအထားသို့ ရောက်ရှိရန် အချိန်မှာ မိနစ်ပိုင်းခန့် ကြာဦးမည်ဖြစ်သည်။ အလွန်ကြီးမားသော ဆူနာမီမုန်တိုင်းမတစ်ပါး လှိုင်းများသည် (ကမ်းခြေသို့တိုက်ခတ် သောလှိုင်းများကဲ့သို့) ကွဲပျောက်လွင့်စဉ်မသွားသော်လည်း ဖောက်ထွင်းစီးဝင်မှု လျင်မြန်သော ဒီရေစီးကြောင်း နှင့်တူသည်။ ရေနက်သော နေရာများနှင့် ကပ်လျက်ရှိသော ပင်လယ်အော်များ၊ ကမ်းရိုးတန်းများ နေရာများ သည် ဆူနာမီကို မတ်စောက်သော အက်ကွဲကြောင်းမျက်နှာစာနှင့် လှေကားထစ်များသဖွယ် လှိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ထပ်မံ၍ ပုံဖော်နိုင်သည်။ ဆူနာမီ လှိုင်းအမြင့်ဆုံးသည် ကမ်းခြေသို့ ရောက်ရှိသောအခါ အကျိုးဆက်အားဖြင့် ပင်လယ်ပြင်၏ ရေမျက် နှာပြင် ယာယီမြင့်တက် ခြင်းကို အရှိန်ယူခြင်း ဟူ၍ သတ်မှတ်သည်။ အရှိန်ယူခြင်းကို ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် ရည်ညွှန်းချက်၏ အထက်တွင် မီတာဖြင့် တိုင်းတာသည်။ ကြီးမားသော ဆူနာမီမုန်တိုင်း၏ လှိုင်းလုံးများ သည် အချိန်ကာလတစ်ခုတွင် တစ်လုံးပြီးတစ်လုံး ဆက်လက်၍ ဖြစ်ပေါ်ပြီး လှိုင်းခေါင်းဖြူများ အကြားတွင် သိသာ ထင်ရှားသော အချိန်ကာလအတိုင်းအတာတစ်ခု အထိကြာမြင့်သည်။ ကမ်းခြေသို့ ပထမဦးဆုံး ရောက် ရှိလာသော လှိုင်းလုံးသည်အမြင့်ဆုံး အရှိန်ယူခြင်းသို့ မရောက်ရှိနိုင်ပါ။ ၈၀ % သော ဆူနာမီများသည် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ အတွင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော်လည်း ထိုမျှမကဘဲ ရေကန်များ အပါအဝင် ရေထုထည်ကြီးမားသော နေရာများတွင်လည်း ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသေးသည်။ မြေပြိုခြင်းများ ဖြစ်သောအခါတွင် လည်းကောင်း၊ မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်းများနှင့် ကြယ်ပျံကြီးများ ကျရောက်သော အခါတွင် လည်းကောင်း၊ မြေငလျင် လှုပ်ရှားသောအခါတွင်လည်းကောင်း ဆူနာမီမုန်တိုင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်သည်။ ကိုးကား ပြင်ပလင့်ခ်များ Animation of DART tsunami detection system Can HF Radar detect Tsunamis? Category:မိုးလေဝသ Category:ရာသီဥတု
ဒရယ်ငယ်	ဆိတ်သမင် () ဆိုသည်မှာ စားမြုံ့ပြန်တတ်ပြီး ခွာရှိသော နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ ဒရယ်ငယ်သည် "ဘိုဗီဒီး (Bovidae)" မျိုးရင်းထဲတွင်ပါသော ၎င်း၏မျိုးရင်းခွဲများမှ တိရစ္ဆာန်များကိုစုစည်း၍ ခေါ်ဝေါ်သော လူအသုံးများသည့် တိရစ္ဆာန်ဆိုင်ရာ အမည်နာမဖြစ်သည်။ ၎င်းတိရစ္ဆာန်များသည် ၎င်းတို့အချင်းချင်းထက် ဆိတ်များ သို့မဟုတ် နွားများနှင့် ပို၍အလားသဏ္ဌန်တူကြသည်။ ဆိတ်သမင်မျိုးစိတ် အများအပြားရှိပြီး အလွန်သေးငယ်သော တော်ဝင်ဆိတ်သမင် မှသည် နွားသိုးနှင့်တူသော အီလန်တောဆိတ် အမျိုးအစားထိ အန်းတဲလုပ် အမျိုးမျိုး ရှိကြသည်။ အန်းတဲလုပ် ဆိတ်သမင်အဖိုအား ၎င်းတို့၏ ဦးချိုများကို ကြည့်ခြင်းဖြင့်သိနိုင်ပြီး ထိုချိုများမှာ သမင်ဦးချိုများနှင့် မတူဘဲ တစ်နှစ်တစ်ခါလဲရခြင်းမရှိဘဲ တသက်လုံး အမြဲတမ်းဖြစ်သည်။ အန်းတဲလုပ်အများစု၏ ဦးချိုများသည် အနည်းကော့၍ ရှည်လျားပြီး တချို့မျိုးစိတ်များသည် လိမ်ရှုပ်နေသော ပုံသဏ္ဌာန်မျိုးလည်းရှိသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ခွာစုံပါသော တိရစ္ဆာန်များ
ပုရွက်ဆိတ်	ပုရွက်ဆိတ်သည် Formicidae မျိုးရင်းတွင်ပါသော အင်းဆက်ဖြစ်ပြီး နကျယ်ကောင်နှင့် ပျားမျိုများနှင့် အမျိုးတော်သည်။ ပုရွတ်ဆိတ်များသည် အုပ်စုဖွဲ့၍နေတတ်သည်။ ပုရွတ်ဆိတ်များသည် အုပ်စုဖွဲ့၍ အစာရှာတတ်သည်။ ပုရွက်ဆိတ်တွင် နှာခေါင်းခုနှစ်ပေါက်ရှိသည်။ ထိုကြောင့် အစားအစာများရှိသည့်နေရာကို အမြန်ဆုံးအရောက်လာနိုင်သည်။ ပုရွက်ဆိတ်များသည် နွေရာသီတွင် အစားအစာများကို စုဆောင်းတတ်သည်။ ဇွဲ၊ လုံလ၊ ဝီရိယရှိသော တိရစ္ဆာန်အဖြစ် လူတို့၏ သတ်မှတ်ထားခြင်းခံရသည်။ ပုရွတ်ဆိတ်နီအကြီး၊ ပုရွတ်ဆိတ်နီအသေး၊ ပုရွတ်ပျံ၊ ပုရွတ်ဆိတ်မည်းအကြီး၊ ပုရွတ်ဆိတ်မည်းအသေးစသည်ဖြင့် အမျိုးအစားများစွာရှိသည်။ ခန်းမှန်းခြေ ပုရွက်ဆိတ် မျိုးစိတ်ပေါင်း ၂၂၀၀၀ ထဲမှ ၁၃၈၀၀ ကို ခွဲခြားမှတ်တမ်းတင်နိုင်ခဲ့သည်။ ပုရွက်ဆိတ်ကို ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကုန်းမြေထုနေရာတိုင်းတွင် တွေ့မြင်ရသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်များစွာတွင် လိုက်လျောညီထွေနေတတ်ကြပြီး အချင်းချင်း ဆက်သွယ်နိုင်ခြင်း၊ ပြဿနာဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းရှိခြင်းတို့ကြောင့် ဂေဟစနစ်တွင် ကောင်းစွာ ရှင်သန်နိုင်ကြသည်။ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ အခြေခံများ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ဟိုင်မနော့ဖ်တာမျိုးရင်း (Hymenoptera) အောက်ရှိ ဖောမစီဒီမျိုးရင်းခွဲ (Formicidae) တွင် ပါဝင်သော အင်းဆက်များဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၂,၀၀၀ ကျော်ရှိပြီး၊ အချို့ကျွမ်းကျင်သူများက ၂၀,၀၀၀ အထိ ရှိနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ ပုရွက်ဆိတ်များသည် အန္တာတိက၊ ဂရင်းလန်း၊ အိုက်စလန်၊ နှင့် အချို့ကျွန်းနိုင်ငံများမှလွဲ၍ ကမ္ဘာ့နေရာအနှံ့တွင် ပျံ့နှံ့နေထိုင်သည်။ ၎င်းတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်တွင် ဦးခေါင်း၊ ရင်ဘတ်၊ နှင့် ဝမ်းဗိုက်ဟူ၍ အပိုင်းသုံးပိုင်းပါရှိပြီး၊ အင်တာနာများသည် အဆစ်ကွေးညွှတ်ပုံစံ (geniculate) ဖြစ်ကာ ခါးသိမ်သိမ်ဖွဲ့စည်းပုံဖြင့် ထူးခြားသည်။ ပုရွက်ဆိတ်များသည် အလွန်သေးငယ်ပြီး အရွယ်အစားမှာ ၁ မီလီမီတာမှ ၂၅ မီလီမီတာအထိ ကွဲပြားသည်။ ၎င်းတို့၏ အရောင်များသည် အနက်၊ အညိုရင့်၊ အနီရောင်၊ သို့မဟုတ် အဝါရောင်ဖြစ်ပြီး၊ အချို့မျိုးစိတ်များတွင် တောင်ပံများပါရှိသည်။ တောင်ပံရှိသော ပုရွက်ဆိတ်များသည် များသောအားဖြင့် ဘုရင်မ (queens) သို့မဟုတ် အထီး (drones) များဖြစ်ကြပြီး၊ ၎င်းတို့သည် မျိုးပွားရန်အတွက် အဓိကတာဝန်ယူသည်။ လူမှုဖွဲ့စည်းပုံနှင့် အသိုက်ဘဝ ပုရွက်ဆိတ်များသည် အလွန်စည်းလုံးသော လူမှုဖွဲ့စည်းပုံ (eusociality) ဖြင့် ထင်ရှားသည်။ အသိုက်တစ်ခုတွင် ဘုရင်မ၊ လုပ်သားများ (workers)၊ နှင့် အထီးများ ပါဝင်သည်။ ဘုရင်မသည် ဥများထုတ်လုပ်ရန် တာဝန်ရှိပြီး၊ လုပ်သားများက အစာရှာဖွေခြင်း၊ အသိုက်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ နှင့် ကာကွယ်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်သည်။ လုပ်သားများသည် များသောအားဖြင့် သားမွေးမရသော အမများဖြစ်ကြပြီး၊ အထီးများသည် ဘုရင်မနှင့် မိတ်လိုက်ပြီးနောက် သေဆုံးလေ့ရှိသည်။ အသိုက်များသည် အရွယ်အစားအားဖြင့် အလွန်ကွဲပြားပြီး၊ ပုရွက်ဆိတ်အနည်းငယ်မှ သန်းပေါင်းများစွာအထိ ပါဝင်နိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ အာဂျင်တီးနားပုရွက်ဆိတ်များ (Argentine ants) သည် သန်းပေါင်းများစွာသော အသိုက်များပါဝင်သော စူပါအသိုက် (supercolonies) များဖွဲ့စည်းနိုင်သည်။ ဤစူပါအသိုက်များသည် ရာနှင့်ချီသော ကီလိုမီတာများကို ဖုံးလွှမ်းနိုင်ပြီး၊ အလွန်ထိရောက်သော ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ပြသသည်။ အချို့မျိုးစိတ်များတွင် လုပ်သားများကို မတူညီသော အခန်းကဏ္ဍများအဖြစ် ပိုင်းခြားထားပြီး၊ ဥပမာ၊ စစ်သားများ (soldiers)၊ အသိုက်တည်ဆောက်သူများ၊ နှင့် အစာရှာဖွေသူများအဖြစ် ခွဲခြားထားသည်။ ဆက်သွယ်ရေးနည်းလမ်းများ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ဖီရိုမုန်း (pheromones)၊ အထိအတွေ့၊ နှင့် အသံများမှတစ်ဆင့် ဆက်သွယ်သည်။ ဖီရိုမုန်းများသည် အစာရင်းမြစ်များဆီသို့ လမ်းညွှန်ရန် အဓိကအသုံးပြုပြီး၊ လုပ်သားများသည် ၎င်းတို့၏ လမ်းကြောင်းများပေါ်တွင် အနံ့အမှတ်အသားများ ထားရှိသည်။ ဤအနံ့များသည် အခြားပုရွက်ဆိတ်များကို အစာရင်းမြစ်ဆီသို့ ဦးတည်စေသည်။ ထို့ပြင်၊ ပုရွက်ဆိတ်တစ်ကောင်ကို ဖျစ်ညှစ်မိပါက သတိပေးဖီရိုမုန်းများ ထုတ်လွှတ်ပြီး အနီးဝန်းကျင်ရှိ ပုရွက်ဆိတ်များကို တိုက်ခိုက်ရန် လှုံ့ဆော်သည်။ အထိအတွေ့မှတစ်ဆင့် ဆက်သွယ်ရာတွင်၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ၎င်းတို့၏ အင်တာနာများနှင့် ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများကို အသုံးပြုပြီး အချက်ပြမှုများပေးပို့သည်။ ဥပမာ၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် အပင်ရည်စားသော အင်းဆက်များဖြစ်သည့် ပျပိုး (aphid)များကို အင်တာနာဖြင့် ပုတ်ခတ်ကာ ဟန်းနီဒူး (honeydew) ထုတ်လွှတ်ရန် လှုံ့ဆော်သည်။ အချို့မျိုးစိတ်များသည် ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများကို ပွတ်တိုက်ခြင်းဖြင့် အသံများ (stridulations) ထုတ်လုပ်ပြီး အန္တရာယ်သတိပေးခြင်း သို့မဟုတ် အခြားအချက်ပြမှုများပြုလုပ်သည်။ အစာအာဟာရရယူမှု ပုရွက်ဆိတ်များ၏ အစာသည် မျိုးစိတ်အလိုက် ကွဲပြားသည်။ အများစုသည် အပင်ရည်၊ မျိုးစေ့များ၊ မှို၊ သို့မဟုတ် အခြားအင်းဆက်များကို စားသုံးသည်။ ဥပမာ၊ အရွက်ဖြတ် ပုရွက်ဆိတ်များ (leafcutter ants) သည် အရွက်များကို ဖြတ်တောက်ပြီး ၎င်းတို့ဖြင့် မှိုများကို ပြုစုပျိုးထောင်ကာ ထိုမှိုများကို အဓိကအစာအဖြစ် စားသုံးသည်။ စစ်သားပုရွက်ဆိတ်များ (army ants) သည် တခါတရံ တွားသွားသတ္တဝါများ၊ ငှက်များ၊ သို့မဟုတ် သေးငယ်သော နို့တိုက်သတ္တဝါများကိုပင် လိုက်လံဖမ်းဆီးစားသုံးသည်။ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်အလေးချိန်ထက် ၁၀ ဆမှ ၅၀ ဆအထိ သယ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိပြီး၊ ၎င်းသည် ၎င်းတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်ဖွဲ့စည်းပုံရှိ သိပ်သည်းသော ကြွက်သားများကြောင့်ဖြစ်သည်။ အချို့မျိုးစိတ်များတွင် ဟန်းနီပေါ့ပုရွက်ဆိတ်များ (honeypot ants) ကဲ့သို့ အထူးလုပ်သားများရှိပြီး၊ ၎င်းတို့သည် အစာခေါင်းပါးချိန်တွင် အသိုက်အတွက် အစာသိုလှောင်ရန် ၎င်းတို့၏ ဝမ်းဗိုက်အတွင်း အရည်များကို သိမ်းဆည်းထားသည်။ ဂေဟစနစ်ဆိုင်ရာ အခန်းကဏ္ဍ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ဂေဟစနစ်တွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့သည် မြေဆီလွှာပြန်လည်ဖြည့်တင်းခြင်း၊ မျိုးစေ့ဖြန့်ကျဲခြင်း၊ နှင့် အင်းဆက်ပိုးမွှားများကို ထိန်းချုပ်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်သည်။ ဥပမာ၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် မြေဆီလွှာကို လေဝင်လေထွက်ကောင်းစေပြီး၊ အာဟာရဓာတ်များ ပြန်လည်ဖြန့်ဖြူးပေးသည်။ ၎င်းတို့သည် အပင်မျိုးစေ့များကို ဖြန့်ကျဲပေးခြင်းဖြင့် အပင်မျိုးစိတ်များ ပျံ့နှံ့မှုကို အထောက်အကူပြုသည်။ ပုရွက်ဆိတ်များသည် အပင်များနှင့် အပြန်အလှန်အကျိုးပြုသော ဆက်ဆံရေးများရှိပြီး၊ ဥပမာ၊ ပျပိုး (aphid)များကို ကာကွယ်ပေးပြီး ဟန်းနီဒူးကို ရယူသည်။ ဤဆက်ဆံရေးသည် အပင်များကို ပိုးမွှားများမှ ကာကွယ်ပေးပြီး ပုရွက်ဆိတ်များအတွက် အာဟာရဓာတ်ကို ထောက်ပံ့သည်။ ထို့ပြင်၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ပိုးမွှားအင်းဆက်များကို စားသုံးခြင်းဖြင့် သဘာဝပိုးသတ်ဆေးအဖြစ် လုပ်ဆောင်သည်။ ဥပမာ၊ ဝီဗာ ပုရွက်ဆိတ်များ (weaver ants) သည် အရှေ့တောင်အာရှရှိ စိုက်ပျိုးရေးလယ်ကွင်းများတွင် ဇီဝထိန်းချုပ်ရေးအေးဂျင့်အဖြစ် အသုံးပြုသည်။ နောက်ဆုံးပေါ် သုတေသနများ မကြာသေးမီက သုတေသနများအရ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ၎င်းတို့၏ ဂေဟစနစ်ဆိုင်ရာ အခန်းကဏ္ဍထက် ကျော်လွန်သော စွမ်းရည်များရှိကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်သော လေ့လာမှုတစ်ခုအရ၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သန်းပေါင်း ၂၀,၀၀၀ သန်း (20 quadrillion) ခန့်ရှိပြီး၊ ၎င်းသည် လူသားတစ်ဦးလျှင် ပုရွက်ဆိတ် ၂.၅ သန်းနှုန်းနီးပါးဖြစ်သည်။ ဤအရေအတွက်သည် ပုရွက်ဆိတ်များ၏ ဂေဟစနစ်အပေါ် သက်ရောက်မှုကို ထင်ရှားစွာ ပြသသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်တွင် ဆိုက်ပရပ်စ်ရှိ ပုရွက်ဆိတ်မျိုးစိတ်များကို လေ့လာသော ဝက်ဘ်ဆိုက်တစ်ခုဖြစ်သည့် Ants of Cyprus မှ ဒေသတွင်းရှိ ပုရွက်ဆိတ်မျိုးစိတ်များ၏ ဇီဝမျိုးစုံမှုနှင့် ကျူးကျော်မျိုးစိတ်များကို စူးစမ်းလေ့လာနေကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ၎င်းသည် ပုရွက်ဆိတ်များ၏ ပထဝီဝင်ဆိုင်ရာ ပျံ့နှံ့မှုနှင့် ဒေသဆိုင်ရာ ဂေဟစနစ်များအပေါ် သက်ရောက်မှုကို နားလည်ရန် အထောက်အကူပြုသည်။ ထို့ပြင်၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ဆက်စပ်သော အပြုအမူများကို ပြသကြသည်။ ဥပမာ၊ အရွက်ဖြတ် ပုရွက်ဆိတ်များသည် မှိုများကို စိုက်ပျိုးပြီး ၎င်းတို့၏ အဓိကအစာအဖြစ် အသုံးပြုသည်။ မကြာသေးမီက သုတေသနများအရ၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် အပင်ပေါင်း ၁၁,၀၀၀ ကျော်၏ မျိုးစေ့ဖြန့်ကျဲမှုတွင် ပါဝင်ပြီး၊ အနည်းဆုံး အပင်မျိုးစိတ် ၇၀၀ နှင့် အပြန်အလှန်အကျိုးပြုဆက်ဆံရေးရှိသည်။ လူသားများနှင့် ဆက်နွယ်မှု ပုရွက်ဆိတ်များသည် လူသားများနှင့် ရှုပ်ထွေးသော ဆက်ဆံရေးရှိ ပုရွက်ဆိတ်အချို့သည် အိမ်တွင်းသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး အစာသိုလှောင်မှုများကို ဖျက်ဆီးတတ်သည်။ ဥပမာ၊ အာဂျင်တီးနားပုရွက်ဆိတ်များနှင့် ဖာရိုပုရွက်ဆိတ်များ (pharaoh ants) သည် အိမ်တွင်းပိုးမွှားများအဖြစ် လူသိများသည်။ ထို့ပြင်၊ မီးပုရွက်ဆိတ်များ (fire ants) သည် နာကျင်စေသော အဆိပ်ထိုးဖောက်နိုင်ပြီး၊ အချို့လူများတွင် ဓာတ်မတည့်မှုဖြစ်ပေါ်စေသည်။ သို့သော် ပုရွက်ဆိတ်များသည် လူသားများအတွက် အကျိုးပြုမှုများလည်း ရှိသည်။ အချို့ဒေသများတွင် ပုရွက်ဆိတ်များကို အစားအသောက်အဖြစ် စားသုံးကြသည်။ ဥပမာ၊ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ဝီဗာ ပုရွက်ဆိတ်၏ သားလောင်းများသည် ပရိုတင်းဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာဖြစ်ပြီး၊ ဈေးကွက်တွင် အလွန်တန်ဖိုးရှိသည်။ ထို့ပြင်၊ ပုရွက်ဆိတ်များသည် သိပ္ပံသုတေသနတွင် အရေးပါသော အကြောင်းအရာဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့၏ အပြုအမူများသည် စက်ရုပ်နည်းပညာနှင့် အယ်လဂိုရစ်သမ်များဖွံ့ဖြိုးရေးတွင် လှုံ့ဆော်မှုပေးသည်�। အနာဂတ်စိန်ခေါ်မှုများ ပုရွက်ဆိတ်များသည် ဂေဟစနစ်အတွက် အရေးပါသော်လည်း၊ ကျူးကျော်မျိုးစိတ်များသည် ဒေသခံဂေဟစနစ်များကို ထိခိုက်စေသည်။ ၁၉၃၀ မှ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်း ကျူးကျော်ပုရွက်ဆိတ်များကြောင့် စီးပွားရေးဆုံးရှုံးမှု ဒေါ်လာ ၅၁ ဘီလီယံခန့် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်ဟု လေ့လာမှုများက ဖော်ပြထားသည်။ ဥပမာ၊ မီးပုရွက်ဆိတ်များသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ တောင်ပိုင်းဒေသများသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး ဒေသခံအင်းဆက်များကို ထိခိုက်စေသည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုသည်လည်း ပုရွက်ဆိတ်များ၏ ပျံ့နှံ့မှုနှင့် အပြုအမူများကို သက်ရောက်မှုရှိသည်။ ပိုမိုပူနွေးသော ရာသီဥတုသည် ပုရွက်ဆိတ်မျိုးစိတ်အချို့၏ နယ်မြေချဲ့ထွင်မှုကို အထောက်အကူပြုနိုင်ပြီး၊ ၎င်းသည် ဒေသခံဂေဟစနစ်များအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ပုရွက်ဆိတ်များ ကဏ္ဍ:အင်းဆက်များ
မိကျောင်း	မိကျောင်းသည် မျက်မှောက်ခေတ်အထိ သက်ရှိအကြီးဆုံး တွားသွားကောင်များထဲတွင် အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ြ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်၍ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ကောင်သော သတ္တဝါလည်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ် အပူပိုင်းဒေသများရှိ မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်း၊ အိုင် နှင့်ညွှန်ပျောင်းပေါသော ကမ်းရိုးတစ်လျှောက်တွင် နေထိုင်သည်။ သားစားသတ္တဝါကြီးများ ဖြစ်သည်အားလျော်စွာ လူနှင့် တိရစ္ဆာန် များကို ရန်မူတတ်သည်။ မိကျောင်းသည် Crocodylidae မျိုးရင်းတွင်ပါသော မျိုးစိတ်များကို ရည်ညွှန်းပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် Crocodylinae မျိုးရင်းသေးတွင် ပါဝင်သော မျိုးစိတ်များကိုရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ ထိုအသုံးအနှုန်းကို Crocodilia မျိုးစစ်တွင် ပါဝင်သော မိကျောင်း၊ နှာခေါင်းတိုမိကျောင်း နှင့် caimans (Alligatoridae မျိုးရင်း) နှင့် gharials (Gavialidae မျိုးရင်း) တို့ အပြင် သမိုင်းမတိုင်မီခေတ်က မိကျောင်းတို့၏ ဘိုးအေနှင့် အမျိုးအဆွေများပါဝင်သော Crocodylomorpha တို့ ကိုလည်း ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုနိုင်သည်။ အမျိုးအစား မိကျောင်းတွင် မိကျောင်းခေါင်းရှည်နှင့် မိချောင်းခေါင်းတို ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ကရော့ကိုဒီလီယာမျိုးစဉ်တွင် ကရော့ကိုဒီလီဒီမျိုးရင်း၌ ပါဝင်၍ ကရော့ကိုဒီလပ်နိလိုတီကပ်ဟုခေါ်သည်။ ရှည်သောဦးခေါင်းနှင့် ချွန်သောနှာတံရှိသောကြောင့် ယင်းကို မိကျောင်းခေါင်းရှည်ဟု မိကျောင်းခေါင်းတိုမှ ခွဲခြား၍ခေါ်ရသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်နှင့် မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် အလွန်တူကြသဖြင့် မကြာခဏမှားတတ်ကြသည်။ သို့သော် အသေအချာကြည့်လျှင် ကွဲပြား ခြားနားချက်များရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို၏ ဦးခေါင်းသည် ကျယ်ပြန့်လျက် တို၍ဝိုင်းသော နှာတံရှိသောကြောင့် မိကျောင်းခေါင်းတိုဟု ခေါ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်၏ စတုတ္ထ အောက်သွားသည် အခြားသွားများထက် ရှည်ထွက်လျက်ရှိရာ ပါးစပ်ပိတ်လိုက်သည့်အခါ အထက်မေးရိုး အပြင်ဘက်သို့ ထွက်လာ ပြီးသော် မြောင်းကလေးအတိုင်း အံကျရှိနေလေသည်။ မိကျောင်း ခေါင်းတို၏ စတုတ္ထအောက်သွားသည်လည်း အခြားသွားများထက် ရှည်၏။ သို့သော် ပါးစပ်ပိတ်လိုက်သည့်အခါ အထက်မေးရိုးရှိ တွင်းကလေးထဲသို့ အံကျဝင်နေလေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်၏ နှာခေါင်းနှင့် မျက်လုံးများသည် မျက်နှာပေါ်တွင် မို့တက်လျက်ရှိသည်။ ယင်းတို့သည် တစ်ခါတစ်ရံရေပေါ်၌ နှာခေါင်းနှင့် မျက်လုံးများကိုသာ ဖော်၍ နေတတ်ရာ ရှည်လျားသော သစ်လုံးများ မျောနေဘိသကဲ့သို့ ထင်ရသည်။ သို့ဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာသည် ရေအောက်၌ရှိနေသော်လည်း အသက်ရှူနိုင် ပြီးလျှင် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အစာဖြစ်သော သတ္တဝါများကို ကောင်းစွာမြင်နိုင်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် ရေအောက်၌ လုံးလုံးမနေနိုင်ပေ။ တစ်နာရီ၊ တစ်နာရီ ကျော်ကျော်မျှသာနေ၍ အသက်ရှူ ရန်အတွက် ရေမျက်နှာပြင်သို့ မကြာခဏ တက်လာရသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် များသောအားဖြင့် ငါး၊ လိပ်နှင့် ရေငှက်များကိုဖမ်း၍ အကောင်လိုက် မျိုချတတ်သည်။ ကမ်းနဖူးသို့ ရေသောက်ရန် ဆင်းလာသော တိရစ္ဆာန်များကိုလည်း ဖမ်းယူ စားသောက်တတ်သည်။ အချို့ကား လူသားစားဖြစ်ကြ၏။ ရေတွင် မဆိုထားဘိ ကုန်းပေါ်တွင်ပင် မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် တိရစ္ဆာန် များကို လျင်မြန်ဖျတ်လတ်စွာလိုက်၍ အမြီးဖြင့်ရိုက်ကာ ဖမ်းယူတတ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် မိကျောင်းခေါင်းတိုထက် ပို၍ ရန်မူတတ်လေသည်။ အခြား တွားသွားကောင်များကဲ့သို့ မိကျောင်းခေါင်းရှည် အမသည် ကြက်ဥသာသာကြီးသော ဥပေါင်း ၃ဝ မှ ၆ဝ အထိ အုသည်။ အချို့က ဥများကို ချုံများကြား၌ သစ်ရွက်သစ်ကိုင်းများဖြင့် လုပ်သော အသိုက်များတွင် ထားတတ်၍၊ အချို့က ကမ်းစပ်သဲ သောင်များ၌ တွင်းတူး၍ မြှုပ်နှံထားတတ်သည်။ အချို့သော မိကျောင်းမျိုးတွင် အမသည် ဥများကို ပေါက်လာသည်အထိ အနား တွင်နေ၍ စောင့်ရှောက်သည်။ ဥများသည် နေရောင်နှင့် အထက်မှဖုံးအုပ်လျက်ရှိသော ဆွေးမြည့်နေသည့် သစ်ရွက်သစ်ကိုင်း များ၏ အပူရှိန်ကြောင့် ၂ လမျှအကြာတွင် မိကျောင်းငယ်များ ပေါက်လာသည်။ ပေါက်ချိန်တန်လာသောအခါ ဥများအတွင်းမှ ချောင်းဆိုးသံကဲ့သို့ မြည်သံကြားရ၏။ ထိုအခါ မိကျောင်းမသည် ဥများကို ဖုံးအုပ်ထားသည့် သဲများနှင့် သစ်ဆွေးများကို ဖယ်ရှားပေးလိုက်ရာတွင် မိကျောင်းငယ်ကလေးများသည် နှာတံထိပ်ရှိ အချွန်ကလေးဖြင့် ဥကိုဖောက်၍ထွက်လာကြသည်။ ထိုအချွန်သည် မကြာမီကျိုးသွား၏။ ဥမှပေါက်စ မိကျောင်းကလေးများသည် ၈ လက်မခန့်သာရှိ၍ မိခင်မိကျောင်းမက ချက်ခြင်းပင် ရေထဲသို့ ခေါ်ဆောင်သွားလေသည်။ ပထမတွင် တစ်လလျှင် တစ်လက်မခန့် ကြီးထွားလာ၍ ၅ နှစ် သားအရွယ်သို့ ရောက်သောအခါ ၆ ပေခန့် ရှည်လာသည်။ ထိုနောက် တဖြည်းဖြည်း ကြီးပြင်းလာရာ အချို့မှာ ပေ ၂ဝ မှ ၃ဝ အထိပင် ရှည်တတ်လေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်များသည် နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော်မျှ အသက်ရှည်ကြလေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်၏ ကျောနှင့်လည်ပင်းတွင် အလွန်မာ၍ ကြမ်းတမ်းသော အရေထူကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်လျက်ရှိသည်။ သို့သော် ဝမ်းပိုက်နှင့် နံဘေးတွင်ရှိသော အရေသည် ထိုမျှလောက် မမာချေ။ ဝမ်းပိုက်နှင့် နံဘေးမှအရေများကို ပထမတန်းစားသားရေများ ပြုလုပ်၍ သားရေအိတ်နှင့်ရှူးဖိနပ်များ ချုပ်လုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြ သည်။ မိကျောင်းသားရေသည် အလွန်လှပ၍ ကြာရှည်လည်းခံ သည်။ ထိုကြောင့် မိကျောင်းများကို သားရေရှိရေးအတွက် အမြောက်အမြား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ကြသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် ကမ္ဘာအရှေ့လုံးခြမ်း သတ္တဝါဖြစ် ၍ အာဖရိကတိုက်၊ အာရှတိုက်၊ မလ္လယု ကျွန်းစုနှင့် ဩစတြေးလျမြောက်ပိုင်းတို့တွင် အများအပြားကျက်စားကြသည်။ အချို့ ကို အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းတွင်တွေ့ရသည်။ ရေငန်မိကျောင်း များကို အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ၊ မလ္လာယုကျွန်းစု မြစ်ဝများ တွင် တွေ့ရသည်။ အကြီးဆုံးမျိုး ဖြစ်သည့် အိန္ဒိယမိကျောင်းသည် ပေ ၃ဝ ထိ ရှည်သည်။ သို့သော်လည်း ကြောက်တတ်သဖြင့် ငါး များကိုသာစားသည်။ နိုင်းမြစ်တွင် တွေ့ရသော အာဖရိကမိကျောင်း ကား လူသားစားမိကျောင်းဖြစ်သဖြင့် ကြောက်မက်ဖွယ် ကောင်းပေသည်။ ရှေးအီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် နိုင်းမြစ်အတွင်းရှိ မိကျောင်းများကိုကိုးကွယ်ခဲ့ကြ၏။ သို့သော် ယခုအခါ ထိုအလေ့အထ မရှိတော့ပေ။ မိကျောင်း၏ လျှာသည် အခြားတိရစ္ဆာန်များ၏ လျှာများကဲ့သို့ အပြင်သို့ မထုတ်နိုင်၊ လှုပ်ရှားမှုလည်း မပြုနိုင်ဘဲ ပါးစပ်အောက်ခြေတွင် အသေကပ်လျက်ရှိသည်။ မိကျောင်းတွင် ကတိုးရည်စိမ့်ထွက်သော ဂလင်းနှစ်စုံရှိရာ ထိုကတိုး ဂလင်းများကို ရေမွှေး ပြုလုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြသည်။ မိကျောင်းဆီကိုလည်း လူတို့အသုံးပြုကြသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အရှေ့တောင်ပိုင်းပြည်နယ်များရှိ မြစ်များနှင့် တရုတ်နိုင်ငံ ယန်ဆီမြစ်၌ သာတွေ့ရ၍ အခြားဒေသ၌ မတွေ့ရပေ။ တရုတ် မိကျောင်းခေါင်းတိုနှင့် အမေရိကန်မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် အသွင်အပြင်နှင့် တကွ အလေ့အထပါ များစွာတူသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် ကိုယ်အလျား ၁၂ ပေ မှ ၁၅ ပေ အထိ ရှည်တတ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် ကရော့ကိုဒီလီယာမျိုးစဉ်တွင် အယ်လီဂေတိုရီဒီမျိုးရင်း၌ ပါဝင်၍ ပါဏဗေဒ အမည်အားဖြင့် အယ်လီဂေတို မစ်စစ်စပီယန်ဆစ် ဟုခေါ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို၌ တိုလွန်းသောခြေထောက်များနှင့် ကြီးမားသော ကိုယ်ထည်ရှိသောကြောင့် ကုန်းပေါ်တွင် အသွားအလာ နှေးကွေးသည့်ပြင် ကိုရိုးကားရား နိုင်လှပေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် အများအားဖြင့် ငါး၊ ကဏန်း၊ ပုစွန်ဆိတ်နှင့် တွားသွားကောင်ကလေးများကို ရှာဖွေစားသောက်သည်။ သို့သော် ခွေးများနှင့် အခြား ခြေလေးချောင်း သတ္တဝါများကိုလည်း စားတတ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို အမသည် မြက်များ၊ သစ်ရွက် သစ်ကိုင်းများဖြင့် အမြင့် ၃ ပေ၊ ပြက် ၇ ပေ ခန့်ရှိသော အသိုက်ကို ကမ်းနဖူးတွင်ပြုလုပ်၍ အသိုက်အလယ်တွင် ကြက်ဥသာသာရှိသော ဥများကို ဥပေါင်း ၄ဝ မှ ၅ဝ အထိ အုတတ်သည်။ ရက်သတ္တပတ် ၉ ပတ်ခန့် အကြာတွင် သားငယ်များပေါက်လာ၍ ပေါက်စတွင် ၈ လက်မခန့်သာရှိသည်။ သားငယ်များသည် ရေထဲ၌ မိခင်နောက်သို့ တစ်ကောက်ကောက်လိုက်နေပြီးသော် အတော်အတန် ကြီးပြင်းလာမှ ခွဲထွက်သွားကြသည်။ မိကျောင်း ခေါင်းတိုသည် အသက် ၅ဝ မှ ၆ဝ အထိ ရှည်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို၏ သားရေကိုလည်း လှပ၍ကြာရှည်ခံသောကြောင့် အဖိုးတန်ဖိနပ်များ၊ လက်အိတ်နှင့် အခြားပစ္စည်းများ ချုပ်လုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြသည်။ သားရေအတွက် ယင်းတို့အား ဖမ်းဆီး သတ်ဖြတ်ကြသောကြောင့် တဖြည်းဖြည်း နည်းပါးလာလေသည်။ ယခုအခါ မြောက်အမေရိကတိုက် ဖလော်ရီဒါပြည်နယ်၌ မိကျောင်းခေါင်းတိုများကို ခြံခတ်၍ မွေးမြူထားကြသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉) မိကျောင်းတို့သည် အာဖရိက၊ အာရှ၊ အမေရိကနှင့် ဩစတြေးလျ တို့ရှိ မုတ်သုံဒေသများတွင် နေထိုင်သော ကြီးမားသည့် ရေနေ တွားသွားသတ္တဝါများ ဖြစ်ကြသည်။ မိကျောင်းတို့သည် ရေချိုစားကျက်များဖြစ်သော မြစ်များ၊ ကန်များ၊ ရွှံ့ညွှန်များ နှင့် ရေငံအိုင်များတွင် အစုအဝေးဖြင့် နေထိုင်လေ့ရှိကြသည်။ သူတို့သည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများဖြစ်သော ငါးများ၊ တွားသွားသတ္တဝါများ၊ နို့တိုက်သတ္တဝါများ ကို စားသုံးလေ့ရှိကြပြီး ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများဖြစ်သော ပုစွန်၊ ဂဏန်း၊ ဘဝဲတို့နှင့် အလားတူသည့် အချို့မျိုးစိတ်များကိုလည်း ရွေးချယ် စားသုံးလေ့ရှိသည်။ သူတို့သည် ရှေးဟောင်းသတ္တဝါများဖြစ်ပြီး ဒိုင်နိုဆောများရှိသည့် အချိန်ကတည်းက ယခုတိုင် အနည်းငယ်မျှသာ အပြောင်းအလဲရှိသည်။ မိကျောင်းများသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်သန်းပေါင်း ၂၀၀ ကတည်းက ရှိခဲ့သည် ဟု ယူဆရပြီး ဒိုင်နိုဆောများမှာ လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ၆၅ သန်းက မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည့်အတွက် သူတို့သည် အကြီးအကျယ် မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်မှု အဖြစ်အပျက်တွင် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်ခဲ့သော သတ္တဝါများဖြစ်သည်။ ပါဏဗေဒအလို အရ သိပ္ပံနည်းကျ နှင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာအရ ဇီဝမျိုးရိုး ခွဲခြားခြင်း link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Crocfarm.jpg\|right\|right\|\|A skull of the extinct Voay robustus ပါဏဗေဒအလို အရ ဇီဝမျိုးရိုး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း မျိုးရင်းခွဲ Crocodylinae မျိုးစု Crocodylus Crocodylus acutus, American crocodile Crocodylus halli, Hall's New Guinea crocodile found South of the New Guinea Highlands Crocodylus intermedius, Orinoco crocodile Crocodylus johnsoni, freshwater crocodile, or Johnstone's crocodile Crocodylus mindorensis, Philippine crocodile Crocodylus moreletii, Morelet's crocodile or Mexican crocodile Crocodylus niloticus, Nile crocodile or African crocodile (the subspecies found in Madagascar is sometimes called the black crocodile) Crocodylus novaeguineae, New Guinea crocodile found North of the New Guinea Highlands Crocodylus palustris, mugger, marsh or Indian crocodile Crocodylus porosus, saltwater crocodile or estuarine crocodile Crocodylus raninus, the Borneo crocodile, is currently considered to be a synonym of Crocodylus porosus; whether or not it is a distinct species remains unclear. Crocodylus rhombifer, Cuban crocodile Crocodylus siamensis, Siamese crocodile (may be extinct in the wild) Crocodylus suchus, West African crocodile, desert or sacred crocodile Crocodylus anthropophagus Crocodylus checchiai Crocodylus falconensis Crocodylus palaeindicus Crocodylus thorbjarnarsoni မျိုးစု Voay Voay robustus (formerly Crocodylus robustus) မျိုးရင်းခွဲ Osteolaeminae မျိုးစု Osteolaemus Osteolaemus tetraspis, dwarf crocodile (There has been controversy as to whether or not this is actually two species; recent (2010) DNA analysis indicate three distinct species: O. tetraspis, O. osborni and a third, currently unnamed.) မျိုးစု Mecistops Mecistops cataphractus West African slender-snouted crocodile Mecistops leptorhynchus Central African slender-snouted crocodile မျိုးစု Brochuchus Brochuchus pigotti (formerly Crocodylus pigotti) Brochuchus parvidens မျိုးစု Euthecodon Euthecodon nitriae Euthecodon brumpti Euthecodon arambourgi မျိုးစု Rimasuchus Rimasuchus lloydi (formerly Crocodylus lloydi) သွင်ပြင်လက္ခဏာအရ ခွဲခြားခြင်း Below is a cladogram showing the relationships of the major extant crocodile groups based on molecular studies, excluding separate extinct taxa: The below cladogram shows the results of the latest study: ဖော်ပြချက် မိကျောင်းသည် သမိုင်းမတိုင်မီခေတ်က ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ရှိသော်လည်း ဇီဝဗေဒနည်းအရ ရှုပ်ထွေးသော တွားသွားသတ္တဝါများတွင် ပါဝင်သည်။ အခြားတွားသွားသတ္တဝါများနှင့် မတူဘဲ ရေထဲတွင် ရွေ့လျားရာတွင် အသုံးပြုသည့် ကြွက်သားများသည် အသက်ရှုခြင်း၊ cerebral cortex နှင့် အခန်း ၄ ခန်းပါသော နှလုံးတို့နှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် သူတို့၏ M. diaphragmaticus သည် diaphragm နှင့်တူသော လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်သည်။ သို့သော်လည်း သူတို့၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်သည် ရေနေနှင့် အမဲလိုက်သတ္တဝါတို့၏ နေထိုင်ပုံလက္ခဏာများ ဖြစ်နေကြသည်။ ကြည့်ရန် နိုင်းမိကျောင်း ကိုးကား ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်၏ တွားသွားသတ္တဝါများ
လင်းနို့	လင်းနို့သည် ပျံသန်းနိုင်သော နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ Chiroptera ဟုခေါ်သည်။ လင်းနို့၏ရှေ့လက်များသည် ပင့်ကူအိမ်ကွန်ယက် သဖွယ်ဖြာထွက်ပြီး တောင်ပံများအဖြစ်ရှိနေစေသည်။ လင်းနို့သည် ကောင်းကင်တွင် သိသိသာသာ ပျံသန်းနိုင်စွမ်းရှိသော တမျိုးတည်းသော နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ ရှဉ့်ပျံကဲ့သို့သော အခြားနို့တိုက်သတ္တဝါများမှာ လေထဲပျံသန်းနိုင်သည် ဆိုသော်လည်း အမှန်အားဖြင့် အကွာအဝေး အနည်းငယ်သို့ လေဟုန်စီး ဝဲပျံခြင်းသာ ဖြစ်သည်။ ငှက်များနှင့်မတူသည်မှာ လင်းနို့သည် ရှေ့လက်များကို တောင်ပံမခတ်နိုင်ပဲ ရှည်လျားပြီး အရေပြားဖုံးအုပ်နေသည့် လက်ချောင်းလေးများကိုသာ တောင်ပံအဖြစ် ခတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ Chiroptera ဟူသည် heir (χείρ) "hand"နှင့် pteron (πτερόν) "wing" ဟူသော ဂရိစကားလုံး (၂) လုံးကို ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လင်းနို့အမျိုးပေါင်း (၁၁၀၀) ကျော်ရှိသည့်အနက် (၂၀%) ခန့်ကိုသာ နို့တိုက်သတ္တဝါအဖြစ် ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်သေးသည်။ (၇၀%) သောလင်းနို့မျိုးများမှာ အင်းဆက်စားသတ္တဝါများဖြစ်သည်။ ကျန်လင်းနို့မျိုးများမှာ သစ်သီးစားသတ္တဝါများဖြစ်ကြသည်။ လင်းနို့များသည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ပျံ့နှံ့စွာ ရှိနေကြပြီး ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းနှင့် သစ်စေ့များပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေသည်။ များစွာသော အပူပိုင်းဒေသအပင်များမှာ သစ်စေ့များ ပျံ့နှံ့မှုအတွက် လင်းနို့များပေါ်တွင် လုံးလုံးလျားလျား တည်မှီနေကြရသည်။ အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား ၂၉–၃၃ မီလီမီတာ (၁.၁၄–၁.၃ လက်မ) ခန့်နှင့် အလေးချိန် ၂ ဂရမ် (၀.၀၇ အောင်စ) ခန့်သာရှိသော Kitti's Hog-nosed Bat လင်းနို့မျိုးများမှသည် တောင်ပံဖြန့်လိုက်လျှင် 1.5 m (4 ft 11 in) နှင့် အလေးချိန် 1.2 kg (3 lb) အထိရှိသော Giant Golden-crowned Flying-fox များအထိ အရွယ်စုံရှိသည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အလွန်အေးသော အရပ်ဒေသများမှတပါး ကျန်ဒေသများ၌ လင်းနို့မျိုးပေါင်း ၃ဝဝ ခန့်ကို အနှံ့အပြား တွေ့ရှိရသည်။ တောတွင်းကျသော အရပ်များ၌သာမဟုတ်ဘဲ မြို့ထဲ၊ ရွာထဲနှင့် ခြံဥယျာဉ်များထဲ၌လည်း လင်းနို့များကို တွေ့ရှိရသည်။ လင်းနို့များသည် အကောင်ငယ်မျိုးပင်ဖြစ်သော်လည်း မလေးရှားနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော လင်းနို့ကောင်ကြီးများမှာ အတောင်ကိုဖြန့်၍ အစွန်းနှစ်ဖက်ကြားကို တိုင်းထွာကြည့်လျှင် တခါတရံ ငါးပေမျှရှိလေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ အပူပိုင်းဒေသတွင်ရှိသော တိုင်းပြည်များ၌လည်း လင်းနို့များကို တွေ့ရှိရသည်။ လင်းဆွဲများသည် ခြံဥယျာဉ်များတွင် လူတို့စိုက်ပျိုးထားသော သစ်သီးဝလံတို့ကို ညဉ့်အချိန်၌ လှည့်လည်ကာ စားသောက်ဖျက်ဆီးတတ်ကြသည်။ လင်းနို့များမှာမူ ပိုးမွှားများကိုသာ စားလေ့ရှိသဖြင့် လူ၏ မိတ်ဆွေကောင်းများ ဖြစ်ကြသည်။ လင်းနို့များသည် သစ်သီးဝလံပင်များနှင့် ကောက်ပဲသီးနှံပင်တို့ကို ကိုက်ဖြတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဖလံကောင်များနှင့် ချေးထိုးပိုးကောင်များကို ရှာဖွေ စားသောက်လေ့ရှိသဖြင့် ဥယျာဉ်လယ်ယာ စိုက်စားသူတို့၏ ညဉ့်စောင့်များ စင်စစ်ဖြစ်တော့သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ အချို့သောအပိုင်းများနှင့် ဩစတြေးလျတိုက်တို့တွင် ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာထဲမှ ငွေဖြင့် လင်းနို့များအတွက် အိပ်တန်းများ သို့မဟုတ် ခိုအောင်းရာ အဆောက်အအုံများကို ဆောက်လုပ် ပေးထားကြသည်။ ထိုကဲ့သို့ လင်းနို့များမွေးထားသည့် ရပ်ကွက်များ၌ ခြင်ကောင်များ ပျောက်ကွယ်လျက်ရှိသည်။ နေ့အချိန်တွင် လင်းနို့များကို တွေ့ရခဲသည်။ တစ်နေ့လုံး ဂူများ၊ သစ်ခေါင်းများ၊ ချုံပိတ်ပေါင်းများ၊ စပါးကျီများ၊ ဘုရားရှိခိုးကျောင်း၊ မျှော် ယစင်များနှင့် အိမ်အိုများအတွင်း၌ ပုန်းအောင်းကာ အိပ်စက်နေတတ်ကြသည်။ အအိပ်စုံမက်သော သတ္တဝါများဖြစ်ရာ နွေအခါ၌ပင် ၂၄ နာရီအနက် နာရီပေါင်း ၂ဝ ခန့် သူတို့၏ အိပ်တန်းကို စွန့်ခွာ၍ ထွက်ပျံလေ့မရှိကြချေ။ ဆောင်းရာသီသို့ရောက်လာလျှင် အပြင်သို့ အလျဉ်းမထွက်လာတော့ပေ။ လင်းနို့များသည် ကြည့်ပျော်ရှုပျော်ရှိသော သတ္တဝါများဟု မဆိုနိုင်ချေ။ နေ့အခါတွင် ထုတ်လျောက်စသည်တို့မှာ တွဲရရွဲချကာ အလင်းရောင်ကို မကြည့်နိုင်သကဲ့သို့ ပုတီးစေ့မျက်လုံးကို မှိတ်ချည်ဖွင့်ချည်ဖြင့် လင်းနို့များကို တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ထိုသို့ရှိနေစဉ် အတောင်နှစ်ဖက်ကို ရုပ်သိမ်းလျက် ကိုယ်ရုံထည်သဖွယ် ခြုံထားကြသည်။ လင်းနို့၏အတောင်မှာ ငှက်မွှေး၊ ငှက်တောင်ကဲ့သို့မဟုတ်ဘဲ သားရေကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ အလွန်ရှည်လျားသော လက်နှစ်ဖက်နှင့် ခြေထောက်နှစ်ချောင်းတို့သည် ထီးရွက်တွင် ထီးကိုင်းများသဖွယ် တွယ်ကပ်နေသည့်နည်းတူ အတောင်၌ ကပ်လျက်ရှိသည်။ လင်းနို့တစ်ကောင် လက်ထဲ၌ဖမ်းထားမည်ဆိုလျှင် တစ်ကိုယ်လုံး ဆတ်ဆတ်တုန်နေသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်၏။ ဤကဲ့သို့ တဆတ်ဆတ်တုန်နေရခြင်းမှာ လင်းနို့အတောင်တွင် အတွေ့အထိကိုအလွန်သိလွယ်သော အာရုံကြောများရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ လေကိုတိုးဝှေ့ပျံသန်းနေစဉ် ရှေ့၌တိုက်မိစရာ တစ်ခုခုရှိခဲ့သော် အတောင်နှင့် နားရွက်တို့၌ရှိသော အာရုံကြော များအားဖြင့် လျင်မြန်စွာသိနိုင်သည့်အလျောက် ရှောင်ရှားကာ ပျံသန်းနိုင်ကြလေသည်။ သို့ဖြစ်၍ လင်းနို့များသည် ပျံလွှားငှက်များနည်းတူ ကွေ့ကွေ့ ကောက်ကောက်၊ ပတ်ကာ၊ လှည့်ကာ၊ စိုက်ကာဖြင့် ပျံသန်းနိုင်စွမ်းရှိသည့်အပြင် တောကြီးမျက်မည်းထဲ၌ အလွန်မှောင်မိုက်သော ညဉ့်အချိန်၌ပင်လျှင် သစ်ပင်၊ သစ်ကိုင်း၊ သစ်ခက်၊ တစုံတခုကိုမျှ မတိုက်မခိုက်မိဘဲ အစာဖြစ်သော ပိုးကောင်မွှားကောင်တို့ကို လိုက်လံဖမ်းဆီးနိုင်ကြလေသည်။ ဤ ကဲ့သို့ မှောင်မိုက်နေသာအခါမျိုးတွင် လင်းနို့များသည် မျက်စိဖြင့်မြင်နိုင်သည်ထက် အတောင်နှင့် နားတို့၌ရှိသော အာရုံကြောများဖြင့် ဘေးရန်မထိအောင် ပျံသန်းနိုင်ကြလေသည်။ လင်းနို့များသည် မျက်နှာပြင်အပြန့်မှထ၍ မပျံသန်းနိုင်ကြသဖြင့် မြေပြင်ပေါ်သို့ သက်ဆင်းလေ့မရှိကြချေ။ မြေပြင်ပေါ်သို့ မတော်တဆကျမိလျှင် အလွန်ခဲခဲယဉ်းယဉ်းဖြင့် တွားသွားရလေသည်။ အမြင့်သို့ အနည်းငယ်တက်ပြီးမှ လိုရာသို့ထ၍ ပျံသန်းနိုင်ကြသည်။ အိပ်တန်းတစ်ခုတည်းတွင် လင်းနို့ပေါင်းများစွာစု၍ အိပ်လေ့ရှိသည်။ မှောင်စပျိုး၍ မှောင်ရိပ်လွှမ်းလာချိန်ရောက်မှ ပျားအုပ်ကြီးသဖွယ် အပြင်သို့ အုပ်လိုက်ချီ၍ ပျံထွက်လေ့ရှိကြသည်။ လင်းနို့များသည် ပေါက်ပွားလာသော သားငယ်များအတွက် အသိုက်ဖွဲ့ပေးလေ့မရှိကြ။ လင်းနို့မတို့သည် သူတို့၏သားငယ်များကို အတောင်ဖြင့်ပိုက်ထွေးကာ ရင်နို့ကို တိုက် ယကျွေးလျက် မွေးမြူထားကြလေသည်။ သားငယ်သည် မိခင်၏ကိုယ်တွင် ခြေလက်မြဲမြံစွာ တွယ်ကပ်နိုင်စွမ်းရှိလာသည့်အခါ မိခင်သည် သားငယ်နှင့် အတူ ညဉ့်အချိန်၌ အစာရှာထွက်လေ့ရှိသည်။ ရံဖန်ရံခါ မိခင်သည် သားငယ်တို့ကို သစ်ပင်များတွင် သစ်ရွက်မျာအကြား၌ ဖုံးကွယ်၍ ထားခဲ့ တတ်ကြသည်။ ဤနည်းအားဖြင့် လင်းနို့ငယ်တို့သည် တစတစနှင့် အပြင်သို့ထွက်၍ အပျံသင်ကြလေသည်။ လူတို့သည် များသောအားဖြင့် လင်းနို့များကို မုန်းတီးရွံရှာတတ်ကြရာ လင်းနို့ကိုမြင်လျှင် သတ်ပစ်ချင်ကြသည်။ လင်းနို့၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်မှာ အမြင်ရဆန်းသလောက် နေထိုင်ပုံကလည်း အခြားတိရစ္ဆာန်တို့နှင့်မတူ၊ စောက်ထိုးပြောင်းပြန် ခြေဖြင့်ချိတ်၍ တွဲလွဲဆွဲကာ နေလေ့ရှိကြသဖြင့် အထင်သေး အမြင်သေး ခံရကြလေသည်။ သို့ရာတွင် လင်းနို့များသည် သီးနှံဖျက်ပိုးမွှားတို့ကို စားသောက်ဖျက်ဆီးပစ်ရုံမျှမက လင်းနို့ချေးကိုလည်း မြေဆီလွှာတွင် ဩဇာဖြည့်လောင်းရန်အတွက် အသုံးချနိုင်သဖြင့် လူ၏မိတ်ဆွေကောင်းများဟု ဆိုရချေမည်ဖြစ်သည်။ အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းဒေသနှင့် တောင်အမေရိကတိုက်တို့ ယတွင် တွေ့ရှိရသော သွေးစုတ်လင်းဆွဲမျိုးအချို့မှာ ကျွဲ၊ နွား၊ မြင်းစသော တိရစ္ဆာန်တို့၏ ကျောပေါ်တွင်နား၍ သွေးစုတ်လေ့ရှိကြရာ တခါတရံ သွေးစုတ်ခံရသော တိရစ္ဆာန်တို့သည် သွေးအားနည်း၍ အသက်ပင် ဆုံးရ ယတတ်သည်။ ထိုသွေးစုတ်လင်းဆွဲတို့သည် အိပ်ပျော်နေသော လူများ၏ သွေး ကိုပင် စုတ်ယူတတ်ကြသည်။ လင်းနို့များသည် အလွန်ရှေးကျသော တိရစ္ဆာန်မျိုးထဲမှဖြစ်၍ လင်းနို့အတောင်ကို သေချာစွာ စစ်ဆေးကြည့်ရှုလျှင် အရိုးများ၏ အနေအထားများမှာ လူ၏ လက်ချောင်းများ အနေအထားနှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူ သည်ကိုတွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင် လင်းနို့ ၁၂ မျိုးမျှရှိလေသည်။ လင်းနို့သည် ခိုင်ရော့ပတာရာဟူသော နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစဉ်တွင်ပါဝင်သည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂) ကိုးကား ကဏ္ဍ:နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးစဉ်များ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
ကုလားအုတ်	သဲကန္တာရမှာ ခရီးအသွားရ အလာရ ခက်ခဲသော အရပ်ဒေသဖြစ်သော်လည်း အလွယ်တကူ ဖြတ်ကျော် သွားလာနိုင်ရန် သဘာဝက တိရစ္ဆာန်ထူးတစ်မျိုးကို ဖန်တီးပေးထားလေသည်။ ထို တိရစ္ဆာန်မှာ အခြားမဟုတ်။ အဖိုးတန်သော ကုလားအုတ် ပင်ဖြစ်၏။ သွင်ပြင်လက္ခဏာ ကုလားအုတ်သည် လည်ပင်းမှာ ကိုယ်ထည်နှင့် စာလျင် အလွန် ရှည်လျားနေရုံသာမက အကြည့်ရလည်း ဆိုးလေသည်။ ခြေ များမှာလည်း ခွာပါ၍ နှစ်ခြမ်းကွဲနေ၏။ ဤကဲ့သို့ ကွဲနေသည်မှာ ခြေမျက်စိအနီးသို့ပင် ရောက်နေသည်။ ဦးခေါင်းမှာ သေးငယ်ရုံသာမက အရုပ်လည်းဆိုး၏။ အညိုရောင်မျက်လုံးမှာလည်း အပြင်ဘက်သို့ အတန်ငယ်ပြူးထွက်လျက် နေပေသည်။ သူ၏ နှာခေါင်းမှာ အခြားတိရစ္ဆာန်များနှင့်မတူဘဲ ထူးထူးခြားခြား အကွဲကလေးများရှိသည်ကို တွေ့ရ၏။ နှာခေါင်းပေါက်ကို အလိုရှိသလို ကျယ်လာအောင်လုပ်နိုင်၍ သဲကန္တာရအတွင်း၌ ပြင်းထန်သော သဲမုန်တိုင်းများ ကျရောက်လျင် လေဝင်ပေါက်မရှိ အောင်လည်း တင်းကျပ်စွာပိတ်ဆို့ ထားနိုင်သည်။ ကိုယ်ပေါ်၌ ပေါက်သော အမွေးများမှာ ကြမ်းတမ်းရုံသာမက မညီမညာ ဖရိုဖရဲ ဖြစ်လျက်ရှိသည်။ အဖုအထစ်များသော ဒူးနှင့် ကွေးညွတ်လျက်ရှိသော ရင်ရိုးများပေါ်တွင် ကြမ်းတမ်းသော သားရေ ကဲ့သို့ အခံများကို တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ကုလားအုပ်၏ လပို့မှာ အလွန် ကြည့်ရဆိုးသည်။ \|ကုလားအုတ် ကန္တာရသင်္ဘော သဲကန္တာရထဲတွင် ကုလားအုပ်လောက်အဖိုးတန် အသုံးဝင်သော တိရစ္ဆာန် မရှိသဖြင့် ကုလားအုပ်ကို “ကန္တာရသင်္ဘော” ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ် ကြသည်။ ကုလားအုပ်သည် သဲကန္တာရထဲ၌ အဖိုးတန်ရခြင်းမှာ အလွန်ရှည်လျားဝေးလံသောခရီးကို အစာရေစာ အနည်းငယ်မျှစား သောက်ရုံနှင့် တာရှည်သွားလာနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။ ထူးဆန်းသည်မှာ ကုလားအုပ်၌ အာဟာရကို သိုလှောင်ထားသော လပို့ ပါရှိခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ခရီးလမ်းအကြား၌ အစာရေစာရှားပါးသောအခါ ကုလားအုပ်သည် လပို့ထဲ၌ အဆီအဖြစ် သိုလှောင်ထားသော အာဟာရကို သုံးစွဲသည်။ ထို့ကြောင့် အလွန်ရှည်လျားပင်ပန်းသော ခရီးကြမ်းကို နွမ်းနယ်စွာသွားပြီးသည့်နောက်တွင် ကုလားအုပ်၏ လပို့မှာ ပျောက်ကွယ်လုမတတ်ငယ်သွားတတ်သည်။ သို့သော် လိုရာခရီးသို့ရောက်၍ ကောင်းစွာနားနေပြီးသော် အစာကောင်းကောင်း စားရလျှင် ထိုလပို့မှာ ချက်ခြင်းပင် ပြန်လည်ဖေါင်းကြွ လာတတ်ပေသည်။ ကုလားအုပ်သည် အစာကို သိုလှောင်နိုင်ရုံသာမက ရေကိုလည်း ကျယ်ဝန်းသော အစာအိမ်ထဲရှိသည့် အထူးရေခန်းများ၌ ခရီးရှည်လျှင်ရှည်သည့်အလျောက် ရက်ပေါင်းများစွာခံနိုင်ရန် သိုမှီးထားနိုင်ပေသည်။ ဤကဲ့သို့ ရေကို သိုမှီးထားနိုင်ခြင်းကြောင့် ကုလားအုပ်သည် သဲကန္တာရထဲတွင် အသုံးဝင်ဆုံးဖြစ်သည်။ ကြမ်းတမ်းပြင်းထန်သော သဲမုန်တိုင်းကျလာသောအခါ နှာခေါင်းကို လေဝင်ပေါက်မရှိအောင်ပိတ်ထားနိုင်သည်။ ထို့ပြင် မျက်လုံးများကိုလည်း အလွန်တရာ ထူထဲလေးလံသော မျက်တောင်တို့ဖြင့် သဲမဝင်အောင် ကာကွယ်ထားနိုင်သေးသည်။ အကျင့်စရိုက် ကုလားအုပ်တွင်ထူးခြားသောအချက်မှာ သူ၏ဦးခေါင်းအနီးသို့ ကပ်လာလျှင် အကြောင်းရှာမရဘဲ ဒေါသထွက်တတ်သော အလေ့ ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ဒေါသထွက်လာလျှင် ကုလားအုပ်သည် နီးရာလူကို ကိုက်ခဲခြင်း၊ ကန်ကျောက်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်တတ်သည်။ ကုလားအုပ်အစာဝါးပုံမှာ လူနှင့်မတူဘဲ၊ သူ၏ အောက်မေးရိုးကို နံဘေးတစ်ဖက်တစ်ချက်သို့ ထိုမှဤသို့ ပုခက်လွှဲသကဲ့သို့ လှုပ်ရှား ကာကြိတ်ဝါးသည်။ ကုလားအုပ်သည် နှစ်ပေါင်းများစွာကပင် သဲကန္တာရအတွင်း သွားလာသူတို့ အတွက် အသုံးအဝင်ဆုံး တိရစ္ဆာန် ဖြစ်ခဲ့သည်။ အသုံးအဝင်ဆုံးဖြစ်ရခြင်းမှာလည်း အပူဒဏ်ကိုခံနိုင်ခြင်း၊ အစာငတ်ရေငတ်တာရှည်စွာခံ နိုင်ခြင်းတို့အပြင် ကြီးမားသော ခွန်အားရှိခြင်းကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်၊ သို့သော်လည်း ကုလားအုပ်သည် အကောင်ကြီး သလောက် ထုံထိုင်းသည်။ ကုလားအုပ်ကို ဒူးထောက်ခိုင်းရန်မှတစ်ပါး အခြားအရာတို့ကို အလွယ်တကူမစေခိုင်းနိုင်ပေ။ ဤကဲ့သို့ ဒူးထောက်သည့်အခါတွင် ကုလားအုပ်သည် မည်မျှမာကျောသော မြေကြီးပေါ်တွင် ဒူးထောက်ရသည်ဖြစ်စေကာမူ နာကျင်ခြင်းမရှိပေ၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဒူးဆစ်ပေါ်တွင် ဒူးအခံအင်္ဂါတစ်မျိုးရှိနေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဒူးထောက်ခိုင်းသည့်အခါ မိမိကိုယ်ပေါ်သို့ လေးလံသော ဝန်ထုပ် ဝန်ပိုးကြီးများ တင်တော့မည်ကိုသိ၍ ကျယ်လောင်စွာ ညည်းညူတတ်သည်။ ကုလားအုပ်သည် ကျယ်ပြန့်သော သဲကန္တာရကြီးများ ကိုကျော်ဖြတ်၍ တစ်တန်၏ ၄ပုံတစ်ပုံခန့် ရှိသော အလေးချိန်ကို မိုင်ပေါင်းများစွာ လွယ်ကူသက်သာစွာ သယ်ဆောင်နိုင်သည်။ ကုလားအုပ်လမ်းလျှောက်ပုံမှာ ရိုးရိုးသာမန်တိရစ္ဆာန်တို့ လမ်းလျှောက်ပုံနှင့် အလျင်းမတူချေ။ ကုလားအုပ်စီးရသည်မှာ သင်္ဘော စီးရသည်နှင့်တူသဖြင့် လှိုင်းမူးတတ်သူများ ကုလားအုပ်စီးရန် မသင့်ပေ။ ကုလားအုပ်သည် လမ်းလျှောက်ရာ၌ ကိုယ်နံဘေးရှိ ခြေ တစ်စုံလုံးကို တစ်ချိန်တည်းပင့်မြှောက်ပြီးလျှင် ခြေလှမ်းလှမ်းရုံသာမကသေးဘဲ ကိုယ်ထည်ကြီးတစ်ခုလုံးကိုလည်း နံဘေးသို့ ပစ်လွှဲ လျက် စောင်းငဲ့ကာသွားလေ့ ရှိသည်။ ထိုကြောင့် ကုလားအုပ်စီးသောသူမှာ လှိုင်းစီးနေသော လှေကဲ့သို့ နိမ့်လိုက်မြင့်လိုက်ဖြစ်လျက် ရာသီဥတုကြမ်းတမ်း ပြင်းထန်နေစဉ် သင်္ဘောဖြင့်ခရီးသွားရသည်နှင့် မည်သို့မျှ မခြားပေ၊ ကုလားအုပ်များ၏ လှုပ်ရှားသွားလာပုံမှာ ပြင်းထန်လှသည် ဖြစ်ရာ ကုန်စည် များကို တိတ်တဆိတ်ခိုးသွင်းရောင်း ချမှုကို လိုက်လံဖမ်းဆီးရသည့် အီဂျစ်နိုင်ငံမှ ကုလားအုပ်စီး ပုလိပ်များမှာ တစ်နေကုန် တစ်နေ ခန်း ကုလားအုပ်စီး၍ ခရီးသွားရာတွင် သူတို့၏ ကိုယ်ကို ရှည်လျားသော အဝတ်တို့ဖြင့် တင်းကျပ်စွာ ချည်နှောင်၍ ထားရသည်။ ကုလားအုပ်မှာ အသုံးဝင်သည်မှန်သော်လည်း စိတ်နှလုံးကောင်းမရှိသောကြောင့် လူတို့.ချစ်ခင်မှုကို ခံယူရရှိခြင်း မရှိပေ၊ ရန်လိုသောစိတ်ရှိ၍ အခွင့်သာတိုင်း အဖော်အပေါင်း ကုလားအုပ်များကို ကန်ကျောက်ကိုက်ဖဲ့ရန် အမြဲကြံစည်တတ်သည်။ အခါအခွင့် ကောင်းလျှင် အနီးကပ်လာသောလူကိုပင် ရန်မူတတ်သည်။ သခင်ကိုကောင်းစွာမှတ်မိသိရှိသော်ငြားလည်း ချစ်ခင်မြတ်နိုးပုံမပြဘဲ ရိုင်းစိုင်းသည့်အသွင်ကိုသာပြ၏။ ပင်ပန်းဆင်းရဲလှသောကြောင့် သနားညှာတာသည့်စိတ်နှင့် သူတို့အား မည်ကဲ့သို့ပင် ချစ်ခင်ကြင်နာစေကာမူ သခင်ကို တုံ့၍ ပြန်ချစ်ခင်ခြင်း လုံးဝမရှိကြပေ။ ကုလားအုပ်မှာ နူးညံ့ ပျော့ပျောင်းသောစိတ်ထားဟု အလျင်းမရှိဟု ထင်ရ သော်လည်း မိခင်အဖြစ်ဖြင့်မူ သားငယ်တို့ကို အလွန်ဂရုစိုက် ခင်မင်ကြင်နာပုံရပေသည်။ ကုလားအုပ်ငယ်မှာ မွေးမွေးခြင်း ၃ ပေမျှ မြင့်၏။ နွားပေါက်စကလေးထက်ပင်ပိုလေးသော်လည်း ခြေထောက်များမှာ လွန်စွာအားလျော့ ပျော့ညံ့လှသောကြောင့် လမ်း ကောင်းကောင်းမလျှောက်နိုင်ချေ၊ မိခင်ကုလားအုပ်မကြီးမှာ သားကိုချစ်ခင်သော်လည်း အခြား ကုလားအုပ်များနှင့် ရောနှောအုပ်ဖွဲ့ကာ ခြစ်ခြစ်တောက်ပူပြင်းလှသော သဲပြင်များကို ကျော်ဖြတ်၍ တစ်နေ့လျှင် ၂၅ မိုင်နှုန်းမျှနှင့် ခရီးသွားနေရရှာသည်။ ထိုအခါမျိုးတွင် အမြဲပူးတွဲယုယနေရန် မဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ကုလားအုပ်ငယ်ကို ပုခက်တစ်ခုထဲတွင် ကုန်စည် များနှင့်အတူ အခြားကုလားအုပ်တစ်ကောင်က ခရီးပြင်း တစ်လျှောက် သယ်ဆောင်သွားရပေသည်။ ကုလားအုပ်ငယ်ကို မိခင်လုပ်သူ၏ ကျောကုန်းပေါ်တွင် မတင်ဘဲ အခြားကုလားအုပ်တွင် တင်ဆောင်ရသည်မှာ မည်သည့်အတွက်ကြောင့်နည်းဟူ၍ မေးဖွယ်ရှိ၏။ ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကုလားအုပ်မှာ အလွန်ထုံထိုင်းလှသည်ဖြစ်ရာ မိမိ၏ သားငယ်ကို ကုန်းပေါ်တွင် ကိုယ်တိုင်တင်ထားလျက်နှင့် သားငယ် ပျောက်ဆုံးသွားပြီ သို့မဟုတ် ကျန်ရစ်ခဲ့လေပြီဟု ပူပန်စိုးရိမ်ခြင်း ဖြစ်တတ်သည်။ ထိုကြောင့် ဤကဲ့သို့သော စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်းမျိုး မဖြစ်ပေါ်ရအောင် မိခင်ကုလားအုပ်မကြီး၏ ရှေ့မှ ကုလားအုပ် တစ်ကောင်ပေါ်တွင် မိခင် မြင်သာ အောင် တင်ဆောင်သယ်ယူစေရခြင်းဖြစ်သည်။ ရှေ့မှသွားသော ကုလားအုပ်တွင် ကုလားအုပ်ငယ်သည် ပုခက်ထဲ ပါနေသည်ကို တွေ့ရလျှင် မိခင်ကုလားအုပ်မကြီးသည် ကျေနပ်နှစ်သိမ့်စွာ ခရီး သွားနိုင် လေတော့သည်။ ကုလားအုပ်မှာ အစာရေစာနှင့်စပ်လျဉ်း၍ လူတို့အား ဒုက္ခမရှာတတ်ဆုံးသတ္တဝါဟုဆိုနိုင်သည်။ တစ်နေ့တာမျှ ခရီးသွားပြီးလျှင် ပဲစေ့ခြောက် သို့မဟုတ် မာကျောသော စွန်ပလွံခြောက် အနည်းငယ်ကိုသာ ကျွေးရသည်။ ဤမျှနှင့် မတင်းတိမ်သောအခါ တွင် ကုလားအုပ်သည် သဲကန္တာရတစ်လျှောက် နေရာအနှံ့အပြား ပေါက်ရောက်သော ဆူးပင်ချုံဖုတ် စသည်တို့ကို ဝါးစား၏။ ကုလားအုပ် များသည် တွေ့မရှောင် မရွေးချယ်ဘဲ ရရာကို စားတတ်သည်။ သူတို့ကိုယ်တွင် တတ်ဆင်ထားသော သားရေဇက်ကြိုးများကိုသော် ၎င်း၊ တဲဖျင်အဝတ်များကို၎င်း၊ လွယ်ရာကို ဝါးစားတတ်၏။ ကုလားအုပ်၏ အစာချေချက်နိုင် သောသတ္တိမှာ အလွန်ကောင်းသဖြင့် အဆိပ်များကိုပင်လျှင် အတန်ခံနိုင်ရည် ရှိသည်။ ကုလားအုပ်၏ ခြေထောက်များမှာ နူးညံ့ပျော့ပျောင်း၍ ကူရှင်ဖုံများကဲ့သို့ ငြိမ့်ငြောင်းလျက်ရှိနေရာ သဲထဲတွင်နင်းလျှောက်သွားနိုင် ရန်အတွက် အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ ဒူးဆစ်များနှင့် ရင်အုပ်မှာ ထူထဲကြမ်းတမ်းသောအခံများဖြင့် ကွယ်ကာ ထားသောကြောင့် မြေကြီးပေါ်တွင် ဒူးတုပ်ထိုင်ချလိုက်သည့် တိုင်အောင် မည်ကဲ့သို့မျှ နာကျင်ခြင်းမရှိပေ။ ပူပြင်းခြောက်သွေ့သော သဲန္တာရများတွင် ကုလားအုပ်မှာ ကုန်သည်များအဖို့မြင်းလည်းမည်၏၊ နွားအဖြစ်ဖြင့်လည်း အသုံးချနိုင်၏။ သိုးအဖြစ်ဖြင့်လည်းအသုံးဝင်၏၊ ကုလားအုပ်သည် အလေးအလံ ဟူသမျှကို ခရီးဝေးသယ်ပိုး သွားလာနိုင်သည်။ လူတို့ စားသောက်ရန် အစာရေစာအဖြစ်ဖြင့်လည်း အသား၊ နို့ စသည်တို့ကိုပေးသည်။ ထိုမျှသာမက သူ၏အမွေးကို အဝတ်အထည် ရက်လုပ်၍ ဝတ်ဆင်နိုင်သေး၏။ ဤအရုပ်ဆိုး ထုံထိုင်းသော တိရစ္ဆာန်မျိုးသာမရှိလျှင် သဲန္တာရတွင် နေထိုင်မည့်သူ တစ်ယောက်မျှ မရှိဘဲ လွင်တီးခေါင်ကြီးသာ ဖြစ်နေပေလိမ့်မည်။ ကုလားအုပ် ၂မျိုး ကုလားအုပ် ၂ မျိုးရှိသည်၊ အာရေဗျကုလားအုပ်မျိုးမှာ အရပ်မြင့်မြင့် ခြေတံရှည်ရှည်နှင့် ကျောကုန်းပေါ်တွင် လပို့တစ်ခုတည်းသာ ရှိသည်။ ယင်းကုလားအုပ်မျိုးကို ဒရွမ်မီဒရီကုလားအုပ်ဟုလည်းကောင်း၊ ဘို့တစ်လုံးကုလားအုပ်ဟုလည်းကောင်း ခေါ်တွင်သည်။ ယင်းတို့ကို အပြေးပြိုင်ရန်နှင့် ခရီးမြန်သွားရန်အတွက် အထူးလေ့ကျင့်ပေးနိုင်သေးသည်။ အခြားကုလားအုပ်တစ်မျိုးမှာ ဗက်ထရီယန်ကုလားအုပ်မျိုးဖြစ်၍ အာရှတိုက်အလယ်ပိုင်းတွင် နေထိုင်သည်။ ထိုကုလားအုပ်မျိုးတွင် လပို့ ၂ ခုရှိသည်။ ဘို့နှစ်လုံးကုလားအုပ်ဟုလည်း ခေါ်တွင်သည်။ ဗက်ထရီယန်ကုလားအုပ်မှာ ဆွေနီးမျိုးစပ်ဖြစ်သော အာရေဗျ ကုလားအုပ်ထက်ပို၍ ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည် ကြီးပြီးလျှင် ခြေထောက်မှာတို၍ သန်မာတောင့်တင်းသည်။ ကိုယ်ပေါ်ရှိအမွေးမှာလည်း ပို၍ ထူကာ ဖားလျားကျနေ၏။ သို့သော် ခြေထောက်မှာ ကူရှင်ကဲ့သို့ ငြိမ့်ငြောင်းခြင်း မရှိရုံ သာမက မပျော့ပျောင်းသည်ကိုလည်း တွေ့ရ၏။ ဤကုလားအုပ်မှာ လပို့ ၂ ခုရှိသည်နှင့်အညီ အပူအအေး ၂ ဌာနစလုံး၏ခံနိုင်ရည်ရှိသည်။ သန်စွမ်းသော ဤကုလားအုပ် သည် အလွန် ပြင်းထန်သောအပူနှင့် ချမ်းမြလှသောအအေးဒဏ် ၂ ခုစလုံးကို ကောင်းစွာခံနိုင်ရာ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် တိဗက်ပြည် များမှ အနောက်ဘက်ဒေသများသို့ လက်ဖက်ခြောက်နှင့် အခြား ကုန်စည် စလယ်များ ပို့ဆောင်ရန်အတွက် များစွာအသုံး ဝင်သည်။ ကုလားအုပ်ရိုင်းများရှိသည်ဟူ၍ ရှေးယခင်ကမကြားဘူးချေ၊ သို့ဖြစ်ရာ ကုလားအုပ်များသည် ရှေးပဝေဏသီကာလကပင် ယဉ်ပါးလာကြပြီးဖြစ်သည်ဟု ယူဆယုံကြည်ရပေမည်။ ဖမ်းဆီးစေခိုင်းခြင်းမပြုဘဲ လွတ်လပ်နေသော ကုလားအုပ်အချို့ကို တာကီစတန်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင် တွေ့မြင်ရသည်။ ထိုကုလားအုပ်ကို တစ်စုံတစ်ရာခိုင်းစေရန်အတွက် ဖမ်းဆီးခြင်းမရှိသော် လည်း အသားကို အလိုရှိသဖြင့် လိုက်လံ သတ်ဖြတ်ကြသည်။ အာရေဗျကျွန်းဆွယ်ဒေသတွင် ခြောက်သွေ့ပူပြင်းသော သဲကန္တာရများ ရှိသည့်နည်းတူ တောင်ကမ္ဘာလုံးခြမ်းရှိ ဩစတြေးလျတိုက်တွင်လည်း ကျယ်ပြန့်သောသဲကန္တာရကြီး ရှိလေသည်။ ထိုကြောင့် အာရေဗျကုလားအုပ်မျိုးကို ဩစတြေးလျ တိုက်တွင် စမ်းသပ်မွေးမြူ ကြည့်ရာ အခက်အခဲ မရှိဘဲ ကောင်းမွန်စွာထမြောက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁) ကိုးကား ကဏ္ဍ:ကုလားအုတ်များ ကဏ္ဍ:မွေးမြူရေး
ရှဉ့်	သစ်ပင်ကြို သစ်ပင်ကြား၌ အမြီးဖွားကလေးများကို လှုပ်ရှားလျက် ခုန်လွှားပြေးသွား ကစားနေကြသော ရှဉ့်များကို မြင်ကြရလျှင် လူကြီးလူငယ်မရွေး ယင်းတို့အား ချစ်ခင်မိကြ သည်။ ရှဉ့်တို့သည် အလွန်မျက်စိရှင် နားပါးပြီးလျှင် အလွန် လည်း ပေါ့ပါးဖြတ်လတ် လျင်မြန်ကြသည်။ အမျိုးအစားနှင့် အရွယ်အစား မျိုးစုံရှိကြရာ ကြောင်လောက်အရွယ်မှ ကြွတ်စုတ် အရွယ်အထိပင် ရှိတတ်ကြသည်။ နူးညံ့ထွေးနွေးသော အမွှေးရှိ သည့်နည်းတူ ဖြူဆူးကဲ့သို့ ကြမ်းတမ်းချွန်မြသော အမွှေးရှိ သည့် အမျိုးအစားရှိလည်း ရှိသေးသည်။ ရှဉ့်များ၏အမြီးသည် အမွှေးဖွာ၍ ရှည်လျားပြီးလျှင် မျက်စိများသည် သေးငယ် တောက်ပကြသည်။ ယဉ်ပါးလွယ်၍ ချစ်စဖွယ်ကောင်းသော သတ္တဝါကလေးများပေတည်း။ ရှဉ့်များကို ဩစတြေးလျတိုက်နှင့် မက်ဒါဂက်စတာကျွန်း (အာဖရိကတိုက်)မှ လွဲလျှင် တစ်ကမ္ဘာလုံး ကြွက်ကဲ့သို့ ကိုက်ဖြတ်တတ်သော ခြေလေးချောင်းသတ္တဝါကလေးများဖြစ်ကြ သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် မြေပြင်နေရှဉ့်နှင့် သစ်ပင်နေရှဉ့်ဟူ၍ နှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားနိုင်သည်။ သို့သော် ထိုနှစ်မျိုးလုံးသည် တိရစ္ဆာန် ဗေဒအလိုအားဖြင့် မျိုးရင်းဆီယူရီဒီးနှင့် မျိုးခွဲဆီယူ ရီနီးချင်း အတူတူပင် ဖြစ်သည်။ ရှူးပျံ ( ရှူးပျံ)သည် ရှဉ့်မျိုး တစ်မျိုးပင်ဖြစ်၍ မျိုးရင်းချင်းတူသော်လည်း မျိုးခွဲချင်း မတူပေ။ ရှဉ့်မျိုးတွင် မျိုးစိတ်ကွဲများလည်း အများအပြားရှိပေသေးသည်။ အာဖရိကတိုက်မှ ရှဉ့်တို့တွင် ဖြူဆူးကဲ့သို့ ကြမ်းတမ်းချွန် ထက်သော အမွှေးများသည် အမွှေးနုများနှင့် ရော၍ ပေါက်ကြ သည်။ သစ်ပင်နေ ရှဉ့်တို့သည် ဆီယူရီနီး မျိုးခွဲတွင် ပါဝင်၍ ဆီယူရပ်မျိုးစိတ်ဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုအမျိုးအစား ရှဉ့်တို့ တွင် အနီရောင်ရှဉ့်၊ မွဲပြာရောင်ရှဉ့်၊ မြေခွေးရှဉ့်နှင့် နားရွက်မွှေးပွရှဉ့်မျိုးတိုလည်း ပါဝင်လေသည်။ သစ်ပင်နေ ရှဉ့်ကလေးများသည် သစ်ခေါင်းပေါက်များထဲ တွင် သစ်ရွက်သစ်ခက်များကို ခင်း၍ အသိုက်လုပ်ပြီးလျှင် ဆောင်းခိုကြသည်။ နွေအခါတွင်မူ ကျီးများ ငှက်များကဲ့သို့ သစ်ပင်ထိပ်ဖျားများ၌ အသိုက်လုပ်၍ နေကြသည်။ ထိုအသိုက် ထဲတွင် ရှဉ့်ကလေး လေးကောင်မှ ခြောက်ကောင် အထိ ပေါက် ကြသည်။ သစ်ပင်နေရှဉ့်မျိုးတို့သည် များသောအားဖြင့် ခွံမာသီး၊ ဝက်သစ်ချသီးနှင့် ထင်းရှူးသီးများကို စားသောက်လေ့ ရှိကြသည်။ ရှဉ့်နီများသည် ငှက်ဥများ၊ ငှက်ပေါက်စများကို လည်း စားသောက်တတ်သည်။ ထိုရှဉ့်နီမှလွဲ၍ အခြားရှဉ့်မျိုးတို့ သည် အခြားသူများအား အန္တရာယ် မပြုတတ်ကြပေ။ ရှဉ့်များ သည် ဆောင်းရာသီအတွက် အစားအစာကို သိုမှီးထားလေ့ ရှိကြလေသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် တွေ့ရသော ရှဉ့်မျိုးတို့တွင် ရှဉ့်နီ မျိုးတို့လည်း ပါဝင်သည်။ ယင်းတို့တွင် တောက်ပြောင်သော အုန်းခွံရောင်အမွှေးများရှိ၍ ကိုယ်ခန္ဓာသည် ခုနစ်လက်မ ရှစ် လက်မခန့်အထိ ရှည်လျားသည်။ အမွှေးဖွားသော အမြီးပွသည် ခြောက်လက်မခန့် ရှည်လျားသည်။ အာရှတိုက်နှင့်ဥရောပတိုက် မှ ရှဉ့်နီမျိုးတို့သည် ထိုရှဉ့်မျိုးတို့နှင့် ဆင်ဆင်တူသော်လည်း အမေရိကန်ရှဉ့်များက နားရွက်တွင် ပို၍ အမွှေးဖွား လေသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက် ကနေဒါနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်းမှ အမေရိကန်နိုင်ငံ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်အထိ ဒေသများတွင် မွဲပြာရောင် ရှဉ့်များကို တွေ့ရသည်။ ထိုရှဉ့်မျိုးသည် ရှဉ့်နီများ ထက် ပို၍ ကြီးပြီးလျှင် ပို၍ရှည်ကာ ငွေပြာရောင်အမွှေးများ ရှိသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက် သစ်ပင်နေရှဉ့်မျိုးအနက် မြေခွေးရှဉ့်မျိုးသည် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ယင်းရှဉ့်မျိုး၌ မျိုးစိတ်ကွဲများရှိသေး၍ အမွှေးရောင်သည် မွဲပြာရောင်နှင့် အနီ ရောင်မှ အနက်ရောင်အထိ ရှိသည်။ ယင်းတို့၏ကိုယ်သည် တစ်လံနီးပါးရှိ၍ အမြီးသည်လည်း ထိုမျှလောက်ပင် ရှိသည်။ ထိုရှဉ့်မျိုးကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အရှေ့ပိုင်းနှင့် အရှေ့ တောင်ပိုင်းတို့၌ တွေ့ရသည်။ အမေရိကန် ရှဉ့်များအနက် နားရွက်မွှေးဖွား ရှဉ့်မျိုးသည် အလှဆုံးဖြစ်၍ အရှားပါးဆုံးလည်း ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့ကို အနောက်ဘက်ပိုင်း၌ များသောအားဖြင့် တွေ့ရ၍ ကုန်းမြင့် ဒေသ ထင်းရှူးတောများအကြား၌ ထင်းရှူးသီးများကို စား သောက်လေ့ရှိကြသည်။ ရှဉ့်အများဆုံးတွေ့ရသောဒေသသည် အာရှတိုက်တောင်ပိုင်း ဖြစ်သည်။ ထိုဒေသများတွင် ရှဉ့်များကို အမျိုးအစား အစုံစုံနှင့် အရေအတွက်အားဖြင့်လည်း အများအပြားတွေ့ရသည်။ မျိုးစိတ် ကွဲများလည်း များပြားလှသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မာလာဗာကမ်းရိုး တန်းဒေသမှ ရှဉ့်များသည် ကြီးမား၍ နှစ်ပေခန့်မျှပင် ရှည် လျားကြသည်။ မလေးရှားကျွန်းဆွယ်မှ ပရီဗို့ရှဉ့်တစ်မျိုးသည် အဖြူ၊ အနက်၊ နီညို၊ ဝါညိုရောင်တို့ဖြင့် အကွက် အဆင် ဖော်ထားသကဲ့သို့သော အမွှေးမျိုး ရှိ၍ လှပသည်။ အိန္ဒိယမှ ထန်းရှဉ့်ကလေးတစ်မျိုးမှာ ခြောက်လက်မခန့်သာ ရှည်လျား လေသည်။ အာရှတိုက်ရှိ ရှဉ့်တစ်မျိုးမှာ မိတ်လိုက်ချိန်တွင် ငှက်များကဲ့သို့ အရောင်ပြောင်းလေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၁) ကိုးကား ကဏ္ဍ:နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးရင်းများ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
ဒရယ်	ဒရယ်သည် စားမြုံ့ပြန်တတ်သည့် နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဒရယ်သည် ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည်အသွင်သဏ္ဌာန်အားဖြင့် သမင်နှင့်ဆင် သည်။ ကိုယ်ထည်လုံးပြီး မွဲညစ်ညစ်မီးခိုးရောင် ရှိသည်။ ဒရယ်၏ဦးချိုသည် သမင်တို့ကဲ့သို့ ရှည်လျားခြင်းမရှိဘဲ အတန်ငယ်တိုသည်။ ဒရယ်ဖို အများစုသည် နှစ်စဉ် ချိုများ ကျွတ်ကာ အသစ်ပြန်ပေါက်လေ့ရှိသည်။ ဒရယ်သည် အသီးအရွက်စားသော သတ္တဝါဖြစ်ပြီး တောတွင်းတွင် အခြားအသားစား သတ္တဝါများ၏ အစာအဖြစ် ကိုက်သတ်စားသောက်ခြင်းကို ခံကြရသည်။ ဒရယ်သည် များသောအားဖြင့် အုပ်ဖွဲ့ ပြီး နေလေ့ရှိသည်။ ဒရယ်ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ မြန်မာ၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဗီယက်နမ်၊ ထိုင်းနှင့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတို့တွင် တွေ့ရသည်။ “ဒရယ်သားသည် အေး၏။ ကြေခဲ၏။ ချိုဆိမ့်၏။ ဝမ်းချုပ်၏။ ဝစေတတ်၏။ အားကိုဖြစ်စေတတ်၏။ လေသည်း ခြေကိုနိုင်၏။ သလိပ်ကို စဉ်းငယ်ပျက်စေတတ်၏”ဟု ဥတုဘောဇနသင်္ဂဟကျမ်းတွင် ဖော်ပြပါရှိသည်။ မောင်ဝင်းနိုင်၏ တိရစ္ဆာန်ရုံနှင့် တိရစ္ဆာန်များ ကိုးကား ကဏ္ဍ:သမင်မျိုးရင်းဝင် Category:မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:ထိုင်းနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:လာအိုနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ Category:သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ
မြေခွေး	လူတယောက်အား မြေခွေးနှင့် တူသည်ဟု ပြောလျှင် ထိုသူမှာ သူတပါးအပေါ်တွင် ပါးနပ်၍ ကောက် ကျစ်စဉ်းလဲသည်ဟု ဆိုလိုကြောင်း လူတိုင်း သိရှိကြသည်။ မြေခွေးသည် တောခွေးတမျိုးပင်ဖြစ်၏။ ကန်နီဒီးမျိုးရင်း တွင်ပါဝင်၍ ယင်း၏ ပါဏဗေဒအမည်မှာ "ဗာလပီး ဗာလပီး"(Vulpes vulpes) ဖြစ်၏။ မြေခွေးသည် ကိုယ်အလျားရှည်သော်လည်း တိုသောခြေထောက်များရှိသည်။ တောတိရစ္ဆာန်များတွင် လိမ္မာပါးနပ်ခြင်း၊ ကောက်ကျစ်ခြင်း၌ စာဖွဲ့လောက်ကြောင်း ရှေးအစဉ်အလာကပင် ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ ချွန်သောနှုတ်သီး၊ ထောင်သောနားရွက်၊ ဖွာသောအမြီးနှင့် မျက်လုံးမှာ ကြောင်မျက်စိကဲ့သို့ အလင်းရောင်ကို လိုက်၍ ပြောင်းလဲတတ်သော သူငယ်အိမ်ရှိသည်။ မြေခွေးသည် အလွန်ပါးနပ်လိမ်မာသဖြင့် အမဲလိုက်ခွေးအုပ်ကြီးနှင့် လူများကိုပင် လွတ်အောင်ရှောင်ကွင်း၍ပုန်းနေနိုင်သည်။ ညဉ့်အခါတောရွာများသို့ ဝင်၍ လယ်သမားများ၏ ကြက်၊ ငှက်များကို ခိုးယူစားသောက်တတ်သော်လည်း မြေခွေးကို ဖမ်းမိရန်ကား မလွယ်ကူချေ။ နေ့အချိန်တွင် သစ်ခေါင်းများ၊ မြေတွင်းများအတွင်း၌ ပုန်းအောင်းနေလျက် ညချမ်းအချိန်များ၌သာ အစာရှာလေ့ရှိကြသည်။ အပြည်ပြည်ရှိမြေခွေးများမှာ အမျိုးအရောင်မတူဘဲ ရာသီဥတုကိုလိုက်၍ ကွဲပြားကြသည်။ တောင်အမေရိကနှင့် ဩစတြေးလျတိုက်များတွင်ကား မြေခွေးကို မတွေ့ရချေ။ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းရေခဲပြင်များရှိ မြေခွေးများမှာ ဆောင်းရာသီတွင် ဆွတ်ဆွတ်ဖြူသော အမွှေးများရှိလာသဖြင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ မုဆိုးများသည် သားမွှေးအတွက် အထူးလိုက်လံဖမ်းဆီးကြသည်။ ငွေရောင်တောက်သော မြေခွေးဖြူ၏ အရေကို လူကုံထံများက အဖိုးများစွာပေးဝယ်၍ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ယခုအခါ လုပ်ငန်းတရပ်အဖြစ် ထိုငွေရောင် မြေခွေးများကို ခြံကြီးများခတ်ကာ မွေးမြူကြသည်။ မြေခွေးသည် အသားစား သတ္တဝါသက်သက်ဖြစ်၍ အခြားတိရစ္ဆာန်ငယ်ကလေးများနှင့် ငှက်များကို စားသောက်နေထိုင်သည်။ ရေးနတ် ဒဏ္ဍာရီ ရေးနတ်အမည်ရှိသော မြေခွေး (ရှေးဟောင်းပုံဝတ္ထု) တရံရောအခါ မိမိအလိုက်ဖာသာ မနေဘဲ အခြားတိရစ္ဆာန်များအား လိုက်လံနှောင့်ယှက်လေ့ရှိသော အလွန်ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသည့် ရေးနတ်ခေါ် မြေခွေးတကောင်ရှိသတည်း။ ထိုမြေခွေးသည် အခြားတိရစ္ဆာန်များကို မကြာခဏဒုက္ခပေးသဖြင့် သားတို့၏ဘုရင် ခြင်္သေ့မင်းသည် သူ့အား မကြာမကြာဆင့်ခေါ်စစ်ဆေးရလေသည်။ သို့ရာတွင် ထိုမြေခွေးသည် လိမ္မာပါးနပ်လှသဖြင့် အပြစ်ဒဏ်မှ ကင်းလွတ်ခဲ့သည်ချည်းသာဖြစ်ခဲ့သည်။ တခါသော် သူ့အား ခေါ်လာရန် ခြင်္သေ့မင်းက ဝက်ဝံတစ်ကောင်ကို စေလွှတ်လိုက်၏။ မြေခွေးသည် ထွက်ပြေးရန် ကြံစည်ထားပြီးဖြစ်ရကား သူ့မှာ ပျားလပို့ကို စားထားသောကြောင့် နေထိုင်မကောင်းဖြစ်နေကြောင်း ဝက်ဝံအား ပြောဆို၏။ ထိုအခါ ဝက်ဝံသည် ပျားဟူသော စကားကိုကြားလျှင်ပင် သွားရည်ယိုလာသဖြင့် သူ့အား ထိုပျားလပို့ရှိသောနေရာကိုပြပါရန် မြေခွေးအား တောင်းပန်တော့၏။ သို့ဖြင့် မြေခွေးလည်း ဝက်ဝံကို နေရာတစ်နေရာသို့ ခေါ်သွားလေသည်။ မြေခွေး ခေါ်သွားသောနေရာတွင် အတွင်း၌ အခေါင်းဖြစ်နေသော သစ်တုံးတစ်တုံးရှိ၏။ လက်သမားတယောက်က ထိုတုံးကို ထက်ဝက်ခန့်ခွဲဖြတ်ပြီးလျှင် သပ်လျှိုထားခဲ့ရာ တုံးမှာ အတန်ငယ် ဟ နေ၏။ မြေခွေးက ဝက်ဝံကို ထိုတုံးထဲတွင် ပျားလပို့ရှိကြောင်းပြော၍ ဝက်ဝံသည် လောဘတကြီး စားသောက် စုပ်ယူမည့်သဘောနှင့် သစ်ခေါင်းထဲသို့ ဦးခေါင်းကို သွတ်လိုက်၏။ ထိုခဏ၌ မြေခွေးသည် သပ်များကို ဆွဲနုတ်လိုက်သဖြင့် ဝက်ဝံ၏ဦးခေါင်းမှာ သစ်ခေါင်းထဲတွင် ပိတ်၍ညှပ်မိလျက်ဖြစ်တော့၏။ ဝက်ဝံမှာ အော်ဟစ်ရုန်းကန်သော်လည်း မလွတ်ချေ။ မကြာမီ လက်သမားနှင့် သူ့အိမ်နီးချင်းများသည် ဝက်ဝံအော်သံကြားသဖြင့် ပြေးလာကြစဉ် ဝက်ဝံမှာ ကြောက်အားလန့်အားနှင့် အတင်းဆောင့်၍ ရုန်းလိုက်ရာ သစ်ခေါင်းထဲမှ သူ၏ခေါင်းမှာ အနိုင်နိုင် လွတ်ထွက်သွားလေသည်။ လူများက ဝိုင်းဝန်းရိုက်နှက်ပြန်ရာ မြစ်ထဲသို့ ခုန်ချလိုက်မှသာ ဝက်ဝံသည် လွတ်မြောက်သွားလေသည်။ ထိုမြေခွေးကို ဖမ်းဆီးရန် အမျိုးမျိုး ကြံစည်ကြိုးစားကြသော်လည်း ရုတ်တရက် မအောင်မြင်ချေ။ နောက်ဆုံး ရေးနတ်အား ဖမ်းမိ၍ ခြင်္သေ့မင်းထံ ခေါ်လာသောအခါ၌ပင် သူ၏ ဝင်္ကန္တဉာဏ်၊ သူ၏ပရိယာယ်ကောင်းမှုတို့ကြောင့် အပြစ်မှ ချမ်းသာရာရပြီးလျှင် လွတ်မြောက်သွားလေသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ခွေးမျိုးရင်းဝင် တိရစ္ဆာန်များ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
ဝံပုလွေ	ဝံပုလွေ (wolf သို့ gray wolf) သည် ခွေးမျိုးရင်းဝင် တောရိုင်းသတ္တဝါများတွင် အကျယ်ပြန့်ဆုံးသော မျိုးစု ဖြစ်သည်။ ယခင်က ယူရေးရှား၊ မြောက်အမေရိက နှင့် မြောက်အာဖရိကတို့တွင် အလွန်အမင်း ပေါများခဲ့သော်လည်း ယခုအခါတွင် ကောင်ရေ သိသိသာသာ လျော့နည်းလာပြီ ဖြစ်သည်။ အကြောင်းမှာ ၎င်းတို့ ကျင်လည် ကျက်စားရာ စားကျက်များ ပျက်စီးခြင်း၊ လူတို့၏ အမဲလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်းကို ခံရခြင်းနှင့် လူနှင့် ဝံပုလွေတို့ ရင်ဆိုင်တွေ့ရှိမှုများမှ အချို့နေရာများတွင် ဝံပုလွေများ ဒေသအတွင်း မျိုးသုဉ်းပျောက်ကွယ် သွားခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း အားလုံးခြုံကြည့်လျှင် အများအပြား ရှိနေသေးသည့်အတွက် နိုင်ငံတကာ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး သမဂ္ဂမှ မျိုးပျောက်ရန် စိုးရိမ်ရေမှတ် အနိမ့်ဆုံး အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ဝံပုလွေများအား အချို့နေရာများတွင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက် ထားပြီး အချို့နေရာများတွင် အပျော်တမ်း အမဲလိုက်ကြသည်။ လူများ၊ ကျွဲနွားတိရစ္ဆာန်များ၊ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များ အတွက် အန္တရာယ် ရှိသည့်အတွက် အချို့နေရာများတွင် ကောင်ရေ ပွားများမလာအောင် စောင့်ကြည့်ပြီး အချို့နေရာများတွင် မျိုးသုဉ်းအောင် သတ်ဖြတ်ပစ်ကြသည်။ ခန္ဓာကိုယ်ပုံသဏ္ဌာန်နှင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာများ ဝံပုလွေသည် ကေနီဒီးမျိုးရင်းတွင် ကေနစ်မျိုးစိတ်၌ပါဝင်၍ ယင်းကို ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ကေနစ်ပါးလီပက်ဟုခေါ်သည်။ ခွေးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည့် သားစားနို့တိုက် တိရစ္ဆာန်ဖြစ်သည်။ အရွယ်ရောက်ပြီး ဝံပုလွေ၏အရွယ်မှာ အမြီးအပါအဝင် အလျားငါးပေခြောက်လက်မအထိရှိ၍ အမြင့်နှစ်ပေ နှစ်လက်မမှ နှစ်ပေခြောက် လက်မအထိရှိသည်။ အမြီးမှာ တစ်ပေခွဲခန့် အထိရှည်လျား၏။ အလေးချိန်အားဖြင့် ပေါင် ၄ဝ မှ ပေါင် ၆ဝ အထိရှိသည်။ ဦးခေါင်းခွံ အရွယ်ကြီးခြင်း၊ ကိုယ်ထည်အရွယ်နှင့် သွားများ၏ အနေအထားပုံသဏ္ဌာန်ကြောင့် အခြားခွေးမျိုးများမှ ခွဲခြား၍သိသာနိုင်လေသည်။ ဝံပုလွေသည် ခြေတံရှည်သည့် ကြုံလှီသော ခွေးနှင့်တူ၏။ ဦးခေါင်းကျယ်ပြန့်ပြီးလျှင် နှာတံရှည်သည်။ နှုတ်သီးချွန်၍ နားရွက်အမြဲထောင်လျက်ရှိ၏။ အမြီးမှာ အမွှေးဖွား၍ လဲလျက်ရှိသည်။ ရှေ့ခြေတွင် ခြေချောင်းငါးချောင်းရှိ၍ နောက်ခြေတွင် လေးချောင်းရှိသည်။ ရာသီအလိုက် အရောင်အသွေးအမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက်ရှိသည်။ တွေ့ရှိရသော ဒေသများ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ လွင်ပြင်တွင်ကျက်စားသော ဝံပုလွေမှာ ယေဘုယျ အားဖြင့် မွဲပြာရောင်သန်းသည့် သဲရောင်ထလျက်ရှိသော အညိုရောင်ရှိပြီးလျှင် အမည်းရောင်အကွက်များ သို့မဟုတ် အပြောက်များပါရှိသည်။ နွေရာသီတွင် အဆိုပါအရောင်သည် မွဲပြာရောင်သို့ ပြောင်းလဲသွားပြီးလျှင် အမည်းရောင် အပြောက်များသည် မှေးမှိန်သွား၏။ မြောက်ပိုင်း ဟိမဝန္တာတောင်ခြေ၊ တိဗက်နှင့် လဒက်တွင်ကျက်စားသော ဝံပုလွေတွင် တစ်ခါတစ်ရံ မည်းနက်သောအရောင် သို့မဟုတ် မည်းယောင်ယောင် အရောင်ရှိသည်။ ဆောင်းရာသီ၌ ယင်းတို့တွင် ရှည်လျားမည်းနက်သော အမွှေးနှင့်အဖြူရောင် အမွှေးများရှိသည်။ သို့မဟုတ် သားရေရောင်အမွှေးနှင့် မည်းနက်သော အမွှေးများရှိသည်။ ကိုယ်ထည်အောက်ပိုင်းတွင် မွဲပြာရောင် (သို့) အသားရောင်လွင်လွင် အမွှေးနုများသိပ်သည်းစွာ ပေါက်လျက်ရှိသည်။ ဥရောပတိုက်တွင် ကျက်စားသော ဝံပုလွေများသည် မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ကျက်စားသော တင်းဗားဝံပုလွေနှင့် မျိုးချင်းနီးစပ်၏။ ဥရောပတိုက် ဝံပုလွေသည် တင်းဗားဝံပုလွေထက် အရွယ်အနည်းငယ် ငယ်ပြီးလျှင် အမွှေးကြမ်း၏။ ယင်း၌ အညိုရောင်၊ သို့မဟုတ် အဝါရောင်သန်းသည့် မွဲပြာရောင်ရှိသည်။ ဝံပုလွေသည် သစ်တောများတွင် ကျက်စားနေနိုင်သော တိရစ္ဆာန်မျိုးဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ သစ်ပင်ကင်းရှင်းသော လွင်ပြင်တွင် အတွေ့ရများသည်။ သစ်ပင်ကင်းရှင်းသည့် ကသ္မီရနယ်အထက်ပိုင်း၊ လဒက် နှင့် တိဗက်တို့တွင် ဝံပုလွေသည် အတည်တကျ ကျက်စားခြင်းမရှိဘဲ ဆောင်းရာသီတွင် မြစ်ဝှမ်းဒေသများသို့ လာရောက်ကျက်စားပြီးလျှင် နွေရာသီတွင် ဆီးနှင်းထူထပ်ရာဒေသများသို့ သွားရောက်ကျက်စားသည်။ ဆောင်းရာသီတွင် ထိုဒေသများရှိ ကျောက်ဆောင်တို့၌ရှိသည့် အပေါက်များ၊ ဂူများတို့တွင် ခိုအောင်းနေပြီးလျှင် နွေရာသီတွင် ကျူတော ချုံတောများတွင် ခိုအောင်းနေတတ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ သဲကန္တာရတွင်တွေ့ရသော ဝံပုလွေများသည် နေပူဒဏ်မှ အကာအကွယ်ရရှိရန် သဲတောင်များ၌ အပေါက်များဖောက်၍ ခိုအောင်းနေကြသည်။ သဲကန္တာရမှအပ အခြားဒေသများတွင် နေရိပ်ရှိသဖြင့် ဝံပုလွေသည် ချုံတော ဆူးတော ပေါက်ရောက်ရာ မြေပြန့် တို့တွင်နေထိုင်သည်။ နေ့အချိန်၊ သို့မဟုတ် ညဉ့်အချိန်တွင် အစာရှာထွက်လေ့ရှိသည်။ အပြုအမူနှင့် ဓလေ့စရိုက် စားသောက်သည့် အစာမှာ နေထိုင်ရာဒေသကိုလိုက်၍ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက်ရှိ၏။ လူနှင့် နီးကပ်သောဒေသတွင် ဝံပုလွေ၏ အဓိကအစာမှာ ကျွဲ၊ နွား ဖြစ်၏။ တစ်ခါတစ်ရံ ငယ်ရွယ်သည့် ကလေးများကို ကိုက်ချီသွားတတ်၏။ ငတ်မွတ်ချိန်တွင် လူကိုပင် ရန်မူတတ်သည်။ လူနှင့်ဝေးသည့် အရပ်ဒေသတွင် ဒရယ်နက်၊ တွင်းယုန်၊ မြေခွေးနှင့် ဒရယ်ငယ်မျိုးကို စားသောက်၏။ စင်စစ်ဖမ်းစားနိုင်သည့် မည်သည့် တိရစ္ဆာန်နှင့် ငှက်မျိုးကိုမဆို စားသောက်လေ့ရှိသည်။ ဟိမဝန္တာတွင်တွေ့ရသော ဝံပုလွေတို့၏ အစာမှာ ရာသီဥတုကိုလိုက်၍ သိသာစွာကွဲပြား၏။ နွေရာသီတွင် ကိုက်ဖြတ်သတ္တဝါနှင့် အခြားတိရစ္ဆာန်ငယ်များကိုဖမ်းစား၍ ဆောင်းရာသီတွင် သိုးရိုင်းနှင့် ဒရယ်ငယ်များကို စားသောက်လေ့ရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံ အနှံ့အပြားတွင် တစ်ချိန်က ဝံပုလွေပေါများခဲ့သော်လည်း ယခုအခါတွင် အနှံ့အပြား မတွေ့ရတော့ချေ။ တင်းဗားဝံပုလွေများကို ယခုအခါ တွေ့ရခဲသော်လည်း ရော့ကီးတောင်တန်း၊ ကနေဒါနိုင်ငံရှိ သစ်တောနက်များနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု မြောက်ပိုင်းဒေသများတွင် တွေ့ရသေးသည်။ ပရေရီဝံပုလွေများကို အနောက်ပိုင်းလွင်ပြင်များမှ ပစိဖိတ်ကမ်းခြေအထိ ဒေသများတွင်တွေ့ရသည်။ နွေရာသီတွင် ဤဝံပုလွေတို့သည် တစ်ကောင်ချင်း၊ သို့မဟုတ် အထီးနှင့် အမတွဲလျက် အစာရှာလေ့ရှိသည်။ ယုန်၊ ဖြူငယ်၊ ငှက်၊ မြွေ၊ ကြွက်များကို စားလေ့ရှိသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ သိုးအုပ်ကို ဝင်ရောက်ဖျက်ဆီးတတ်သည်။ ဆောင်းရာသီတွင် အအုပ်အသင်းဖွဲ့လျက် ကျွဲ၊နွား၊ မြင်း၊ ဒရယ်များကို ဖမ်းစားတတ်သည်။ လူကိုလည်း ရန်မူတတ်သေးသည်။ မျိုးပွားခြင်းနှင့် သားပေါက်ချိန် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဝံပုလွေတို့၏ သားပေါက်ချိန်မှာ မိုးကုန်ချိန်ဖြစ်၍ များသောအားဖြင့် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဝံပုလွေငယ်များ ပေါက်ဖွားလာသည်။ ဟိမဝန္တာတောင်တန်းများတွင်မူ ဒီဇင်ဘာလထက်ပင်နောက်ကျ၍ နွေကူးရာသီ၊ သို့မဟုတ် နွေရာသီ အဝင်လောက်တွင် ဝံပုလွေငယ်များ ပေါက်ဖွားလေသည်။ တစ်ကြိမ်မွေးလျှင် သုံးကောင်မှ ကိုးကောင်အထိမွေးတတ်၏။ ဝံပုလွေကလေးများ၏မျက်စိသည် များသောအားဖြင့် မွေးပြီးသည့်နောက် ကိုးရက်မြောက်နေ့တွင် ပွင့်လာသည်။ ဝံပုလွေ၏ သက်တမ်းမှာ ၁၂ နှစ်မှ ၁၅ နှစ်အထိဖြစ်သည်။ ဝံပုလွေငယ်များကို ယဉ်ပါးအောင် အလွယ်တကူ မွေးမြူနိုင်သည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် တွေ့ရသော တင်းဗားဝံပုလွေ (ကေနစ် အော့ဆီဒင်တဲလစ်) သည် နွေကူးရာသီနှင့် နွေရာသီတွင် တစ်ကောင်ချင်း၊ သို့မဟုတ် အထီးနှင့်အမတွဲလျက် ကျက်စားတတ်၍ ဆောင်းဦးပေါက်အချိန်တွင် မိသားစုနှင့်လည်းကောင်း၊ ဆောင်းရာသီတွင် အအုပ်အသင်းနှင့် လည်းကောင်း ကျက်စားလေ့ရှိသည်။ မိတ်လိုက်ချိန်မှာ ဒီဇင်ဘာလနှင့် ဇန်နဝါရီလဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်တွင် ဝံပုလွေအမကို ရရှိရေးအတွက်အထီး၊ အထီးချင်း ကိုက်ဖြတ်ရန်မူ တတ်ပြီးလျှင် အနိုင်ရသော ဝံပုလွေအထီးသည် ဝံပုလွေကလေးများ ကြီးပြင်းလာသည်အထိ ဝံပုလွေအမနှင့်အတူ နေထိုင်၏။ သားမွေးချိန်တွင် အထီးက အမကိုအစာရှာကျွေး၏။ သန္ဓေလွယ်ချိန်မှာ ၆၃ ရက်ဖြစ်သည်။ ဝံပုလွေမသည် ဝံပုလွေကလေးများ နှစ်လသားအထိ ကြီးပြင်းလာသည့်တိုင်အောင် နို့တိုက်ပြုစုသည်။ တစ်လသားအရွယ်တွင် ဝံပု လွေကလေးများသည် မိမိတို့၏ အမိက အန်၍ကျွေးသည့် တစ်ဝက်တစ်ပျက်ကြေနေသော အသားကိုစားလေသည်။ နိုဝင်ဘာလ၊ သို့မဟုတ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဝံပုလွေကလေးများသည် မိမိတို့၏ အမိအဖထံမှ ထွက်ခွာသွားကြ၏။ သို့ရာတွင် အချို့ ဝံပုလွေကလေးများသည် ထိုအချိန်ထက် နောက်ကျ၍ ခြောက်လ၊ သို့မဟုတ် ရှစ်လကြာမှ ထွက်ခွာသွား တတ်သည်။ ဝံပုလွေငယ်သည် သုံးနှစ်အကြာတွင် အကောင်ကြီး ဖြစ်လာလေသည်။ လူသား နှင့် ဝံပုလွေ ဝံပုလွေများသည် သိုး၊ နွား၊ ဆိတ် စသော လူတို့ မွေးမြူထားသည့် တိရစ္ဆာန်များကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိသဖြင့် ကနေဒါနိုင်ငံ အယ်လဗားတား၊ ဆက်စကက်ချီဝမ်နှင့် မနီတိုးဗားပြည်နယ်တို့တွင် တစ်နှစ်တစ်နှစ်အတွင်း တင်းဗားဝံပုလွေ ၇ဝဝ ကို သုတ်သင် ရှင်းလင်းခဲ့ရလေသည်။ ရှေးအခါက ဗြိတိသျှကျွန်းစုတွင် ဝံပုလွေပေါများသော်လည်း တဖြည်းဖြည်းပျောက်ကွယ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိန်နှင့် အင်္ဂလို-ဆက္ကဆွန်လူမျိုးတို့သည် အမဲလိုက်ရာတွင် ဝံပုလွေကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ သတ္တမ ဟင်နရီဘုရင် (ခရစ် ၁၄၈၅ - ၁၅ဝ၉) လက်ထက်တွင် အင်္ဂလန်ပြည်တွင် ဝံပုလွေများ မျိုးပြတ်သွားသည်အထိ ဖြစ်ခဲ့၏။ စကော့တလန်တွင် ထို့ထက်ပင်ပို၍ အဓွန့်ရှည်ခဲ့သည်။ အိုင်ယာလန်ပြည်တွင်မူ ယင်းတို့၏ ကွယ်ပျောက်ချိန်ကို ၁၇၆၆ ခုနှစ်ကို အနှောင်းဆုံးထား၍ ဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ထိုခုနှစ်မှာ မသေချာလှပေ။ ဗြိတိသျှကျွန်းစုမှ ဝံပုလွေများ ပျောက်ကွယ်နိုင်ခဲ့သည်မှာ ထိုကျွန်း၏ ပထဝီအနေအထားကြောင့်သာ ဖြစ်လေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ဝံပုလွေတို့၏ အရှေ့ဘက်ဒေသမှ နယ်ကျွံမှုကို တားဆီးနိုင်သည့် သဘာဝအတားအဆီးများမရှိသဖြင့် ဆောင်းရာသီတိုင်း ဝံပုလွေများလာရောက် ကျက်စားကြသည်။ ယခုအခါတွင် အမေရိကတိုက်၌ မစ္စစ္စပီအရှေ့ပိုင်းနှင့် ဟျူရွှန်ရေအိုင်တွင် ဝံပုလွေများကို မတွေ့ရတော့ချေ။ သို့ရာတွင် အလာစကာနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွင် အနှံ့အပြား တွေ့ရသေးသည်။ ဝံပုလွေများကို ဥရောပတိုက်၊ မြောက်အမေရိကတိုက်၊ အာရှတိုက်မြောက်ပိုင်း၊ အလယ်ပိုင်းနှင့် အနောက်တောင်ပိုင်းတို့တွင် တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ တိဗက်၊ လဒက်၊ ကသ္မီရနယ် အချို့အပိုင်းတို့တွင်လည်း တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယကျွန်းဆွယ်ရှိ သဲကန္တာရနှင့် ခြောက်သွေ့သည့် လွင်ပြင်များတွင်လည်း ဝံပုလွေများကို တွေ့ရသေးသည်။ အခြားနိုင်ငံများထက် ရုရှားနိုင်ငံတွင် ဝံပုလွေပေါများသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ဂရင်းလန်ကျွန်းမှ မက္ကဆီကိုနိုင်ငံသို့တိုင်အောင် ဝံပုလွေများကို တွေ့ရသည်။ သို့ရာတွင် တောင်အမေရိကတိုက်နှင့် အာဖရိကတိုက်တို့တွင်ကား ဝံပုလွေကို မတွေ့ရချေ။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂) နောက်ထပ်ကြည့်ရန် မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း (ဇီဝဗေဒ) ထိပ်တန်းသားရဲတိရစ္ဆာန် နို့တိုက်သတ္တဝါ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ဝံပုလွေများ ကဏ္ဍ:ထိပ်တန်းသားရဲတိရစ္ဆာန်များ ကဏ္ဍ:ပံ့သကူသားစား တိရစ္ဆာန်များ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
မျောက်ဝံ	မျောက်ဝံ အာဖရိကတိုက် အပူပိုင်းဒေသနှင့် အရှေ့တောင်အာရှ တောနက်ကြီးများ၌ လူနှင့် အလွန်တူသော မျောက်ဝံမျိုးများရှိ၏။ ထိုမျောက်ဝံမျိုးကို လူတူမျောက်ဟုခေါ်သည်။ မျောက်ဝံ ၄ မျိုးရှိရာ အကြီးဆုံးနှင့် ကြမ်းကြုတ်ခက်ထန်၍ အသန်စွမ်းဆုံး မျောက်ဝံမျိုးမှာ ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံမျိုး ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ အကြီးဆုံးမှာ လူဝံဖြစ်၍ တတိယမှာ ချင်ပန်ဇီမျောက်ဝံမျိုး ဖြစ်သည်။ အငယ်ဆုံးနှင့် လူသိအနည်းဆုံးမျောက်ဝံမျိုးမှာ မျောက်လွှဲကျော်ဖြစ်သည်။ မျောက်လွှဲကျော်သည် အခြားမျောက်ဝံ သုံးမျိုးထက် လူနှင့်အစစ အလွန်တူသည့်အလျောက် နောက်ခြေနှစ်ချောင်းဖြင့် လူကဲ့သို့ မတ်မတ်ရပ်နိုင်ပြီးလျှင် ခါးမကုန်းဘဲ လမ်းလျှောက်နိုင်သည်။ မျောက်ဝံမျိုး၌ အမြီးမရှိချေ။ အမြီးမပါရုံသာမက၊ ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည်မှာလည်း သာမန်မျောက်ထက် သိသိသာသာကြီးထွားသည်။ ကိုယ်ထည်အနေအထားတွင် မျောက်ဝံများသည် လူနှင့်များစွာနီးစပ်၍ မျောက်ဝံ တစ်မျိုးနှင့် တစ်မျိုးလည်း ကိုယ်ထည်အနေအထားချင်း ထူးခြား ကွဲလွဲချက်များစွာမရှိကြချေ။ လက်သည်းများမှာလည်း အခြားတိရစ္ဆာန်များကဲ့သို့ ချွန်ထက်မာကျောလှသည်မဟုတ်ဘဲ လူ၏ လက်သည်း၊ ခြေသည်များကဲ့သို့ရှိသည်။ အချို့ မျောက်ဝံများသည် လူလောက်နီးပါး အသိဉာဏ်ရှိကြသည်။ လူနှင့်မျောက်ဝံများသည် ဤအချက်များတွင် အတော်တူကြသော်လည်း ကွဲပြားခြားနားသော အချက်များ ရှိပေသည်။ မျောက်ဝံများသည် လူထက် ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည် တုတ်ခိုင်၏။ ခြေထောက်များမှာ လူ၏ ခြေထောက်ထက် အတန်ငယ်တို၍ လက်တံများက ပို၍ ရှည်ကြသည်။ မျောက်ဝံမျိုးတို့၏ ခြေထောက်သည် ခြေထောက်ဟုသာဆိုရသော်လည်း လက်နှင့် များစွာမခြားနားလှချေ။ လေးဖက်သွားရာမှ တစ်ခါတစ်ရံ လူကဲ့သို့ ခြေနှစ်ချောင်းကို အားပြု၍ မတ်မတ်ရပ်ကာ လမ်းလျှောက်ရန် ကြိုးစားသည့်အခါတွင်လည်း လူကဲ့သို့ မားမားမတ်မတ် မလျှောက်တတ်ဘဲ အနည်းငယ် ခါးကုန်းလျက်ရှိသည်။ အဓိကခြားနားချက်ကား ဦးနှောက်ဆောက်တည်ထားပုံချင်းမတူသည့် အချက်ပင်ဖြစ်သည်။ မျောက်ဝံများ၏ ဦးနှောက်၊ ဦးနှောက်တွန့်များသည် လူထက်များစွာငယ်၏။ စကားပီပီသသပြောဆိုနိုင်မှုကို ထိန်းသိမ်းသည့် ဦးနှောက်တွန့်များကား မျောက်ဝံမျိုးတွင်မရှိချေ။ မျောက်ဝံသည် ပါဏဗေဒအလိုအရ လူ၊ မျောက်၊ လီမာမျောက်တို့အပါအဝင်ဖြစ်သော ပရိုင်းမိတ် မျိုးစဉ်တွင် ဆိမိုင်းအီးဒီး မျိုးရင်း၌ ပါဝင်သည်။ သို့ရာတွင် အီဗော်လျူရှင်း (ခေါ် ) ဆင့်ကဲဖြစ်လာခြင်း သီအိုရီများအရ လူသည် မျောက်ဝံမျိုးမှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု မယူဆကြပေ။ လူ နှင့် မျောက်ဝံများသည် စပ်ကြားသတ္တဝါဟု ခေါ်သော အလွန်ရှေးကျသည့် သတ္တဝါတစ်ကောင်မှ နှစ်လမ်းခွဲ၍ ဆင့်ကဲ ဖြစ်လာကြသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ထိုပျောက်ကွယ်နေသော စပ်ကြားသတ္တဝါ တွေ့ရှိရေးအတွက် ကမ္ဘာအနှံ့အပြားတွင် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကို ပိုက်စိပ်တိုက် ကြိုးပမ်းရှာဖွေကြ၏။ ခရစ်နှစ် ၁၈၉၁ - ၉၂ ခုနှစ်အတွင်း၌ ဒပ်ချ်လူမျိုး ဆရာဝန်တစ်ဦးသည် ဂျားဗားကျွန်းပေါ်၌ သမိုင်းမတင်မီခေတ် ရှေးအရိုးစုများဖြစ်ကြသော သွားများ၊ ခေါင်းခွံ အပိုင်းအစနှင့် ပေါင်ရိုးတို့ကိုတွေ့ရှိခဲ့သည်။ လူနှင့် မျောက်ဝံ စပ်ကြား ဆက်စပ်ရန်လိုနေသော ထိုပျောက်ကွယ်နေသည့် စပ်ကြားသတ္တဝါကို တွေ့ရှိပြီဟု ထိုသူက ယူဆလေသည်။ ယူဆသည့်အတိုင်းလည်း မတ်မတ်မျောက်ဝံ - လူ ဟု အမည်ပေးတော့၏။ သို့သော်လည်း ခေါင်းခွံကိုပြန်၍ ဆက်စပ်ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ယင်းအတွင်း၌ရှိသော ဦးနှောက်သည် မျောက်ဝံမျိုးတို့အတွက် အလွန်ကြီးနေကြောင်းကိုတွေ့ရလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းသည် ရှေးအကျဆုံးဖြစ်သည့် စပ်ကြားသတ္တဝါ၏ ရုပ်ကြွင်းမဟုတ်ဘဲ ရှေးအကျဆုံးလူ၏ ရုပ်ကြွင်းသာလျှင်ဖြစ်သည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်တို့က စိစစ်ဝေဖန်လျက် အတည်ပြုယူဆကြလေသည်။ မျောက်ဝံမျိုးသည် ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် သစ်သီးဝလံများကိုသာ အမြောက်အမြား စားသောက်ကြသည်။ မျောက်ဝံမျိုးတွင်ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံသည် လူလောက်နီးပါး ကြီး၍ ပို၍လေးသည်။ ကိုယ်အလေးချိန် ပေါင် ၄ဝဝ မှ ၄၅ဝ ခန့် အထိ ကြီးမားသော ဂေါ်ရီးလားများရှိခဲ့ဘူးသည်။ မျောက်ဝံမျိုးသည် လေးဖက်သွားရာ၌လည်းကောင်း၊ သစ်ပင်တက်ရာ၌လည်းကောင်း အလွန်ကျင်လျင်ပြီးလျှင် လူကဲ့သို့ မတ်တတ်ရပ်၍ လမ်းလျှောက်နိုင်ကြ၏။ မျောက်မှာကဲ့သို့ အမြီးမရှိ၊ ပါးစပ်အိတ်မရှိချေ။ ဂေါ်ရီးလား မျောက်ဝံမျိုးတွင်အထူးသဖြင့် အထီးသည် ရန်စခံရသောအခါ မျိုးတွင် အလွန်ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်သဖြင့် ကြောက်မက်ဖွယ် ကောင်းသော တိရစ္ဆာန်ဖြစ်သည်။ လူဝံမျိုးသည် ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံမျိုးလောက် ကြမ်းကြုတ် ခက်ထန်ခြင်း မရှိပေ။ ချင်ပန်ဇီမျောက်ဝံနှင့် အထူးသဖြင့် မျောက်လွှဲကျော်တို့ကား ကြောက်တတ်ကြသည်။ ဂေါ်ရီးလား မျောက်ဝံသည် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်အိုမင်းလာသောအခါ ငယ်စဉ်က လူနှင့်တူသော အသွင်အပြင်များအားလုံးလောက် ပျောက်ကွယ်သွားလေသည်။ ဤသည်ကား အလွန်ထူးခြားသည့် ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ ထင်ရှားသည့် သဘာဝပညာရှင်ကြီး ဒေါက်တာ အာဟတ်မင်း ဆိုသူ၏ အာဘော်အရ ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံ၏ နှာတံသည် မျောက်မောင်းမ၊ ဝက်ဝံနှင့်တောဝက်တို့၏ နှာတံလိုလိုကဲ့သို့ ဖြစ်လာ၍ အသက်အတော်ကြီးသော ဂေါ်ရီးလား၏ ဦးခေါင်းခွံသည် နှာတံတွင် ပို၍ ချွန်ထွက်လာပြီးလျှင် အစွယ်များမှာလည်း ကျား၊ ခြင်္သေ့တို့၏ အစွယ်ကြီးလောက်နီးနီး ကြီးမားလာသည်ဟု ဆိုသည်။ အရိုးစုများပင် အတော်ပြောင်းလဲသွားသည်။ ဦးခေါင်းခွံအပေါ်ပိုင်းသည် ငယ်ရွယ်စဉ်ကကဲ့သို့ လုံး၍မနေတော့ဘဲ ထိပ်နှင့်နောက်ပိုင်းတွင် အရိုးကြီးများ ချွန်ထွက်လာသည်။ မျက်ကွင်းပေါ်ရှိ ခုံးနေသောအရေမှာလည်း တွန့်၍ တွဲကျလာ၏။ နဂိုက ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အသွင်အပြင်မှာသာ၍ ဆိုးလာတော့၏။ ဂေါ်ရီးလား၏ သွားအရေအတွက်သည် လူတွင်ရှိသော သွားအရေအတွက်နှင့် အတူတူပင် ဖြစ်သော်လည်း အထက်တွင်ပြခဲ့သော အစွယ်မျိုးကား လူတွင် မရှိချေ။ သွားအနေအထား စီစဉ်ထားပုံမှာလည်း လူ၏ သွားအစီအစဉ်နှင့် မတူဘဲ ကွာခြား၏။ မျောက်ဝံမျိုးတွင် လူနားရွက်မျိုး တစ်ကောင်၌မျှ မရှိသည့်ပြင် လူ၏အရိုးများသည် ယင်းတို့၏ အရိုးထက် နူးညံ့ပျော့ပျောင်း၏။ လူသည် အပူဒဏ်၊ အအေးဒဏ်နှစ်ခုစလုံးကို ခံနိုင်ရည် ရှိ၍၊ ကမ္ဘာ့မြောက်ဘက်စွန်း အာတိတ်ဒေသတွင်သော်လည်းကောင်း၊ အလွန်ပူပြင်းသော သဲကန္တာရကြီးများတွင်သော်လည်းကောင်း၊ နေထိုင်နိုင်သော်လည်း မျောက်ဝံမျိုးများမှာ အာဖရိကနှင့် အာရှတိုက်အပူဆုံးဒေသများတွင်သာ နေထိုင်လေ့ရှိကြသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉) အခြားကြည့်ရန် ဂေါ်ရီးလား ချင်ပန်ဇီ လူဝံ မျောက်လွှဲကျော် ကိုးကား ကဏ္ဍ:ပရိုင်းမိတ်များ
မြင်းကျား	မြင်းကျား မြင်းကျား ဆိုသည်မှာ အာဖရိကမှ မြင်းနှင့်တူသော သတ္တဝါဖြစ်ပြီး သူတို့၏ အဖြူနှင့် အနက် အစင်းများအတွက် အသိများကြသည်။ သူတို့၏ အစင်းကျားပုံသဏ္ဌန်သည် တစ်ကောင်ချင်းစီအတွက် သီးခြား ကွဲပြားခြားနားသော ပုံသဏ္ဌန်ရှိသည်။ သူတို့သည် အုပ်စုဖွဲ့နေတတ်သော သတ္တဝါဖြစ်ပြီး အထီးနှင့် အမများအုပ်စုမှသည် အကောင်ရေများစွာရှိသော အုပ်စုကြီးအထိတွေ့ရတတ်သည်။ မြင်းကျားသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ၈ ပေ (၂.၃ မီတာ) မျှရှည်လျား၍ ပခုံးအထိအမြင့်မှာ ၄ ပေမှ ၅ ပေ(၁.၂၅ မီတာ မှ ၁.၅ မီတာ) အထိရှိပြီး ၆၆၀ ပေါင် (၃၀၀ ကီလိုဂရမ်) မျှ အလေးချိန်ရှိတတ်ပြီး အချို့အကောင်များမှာ ၉၀၀ ပေါင်(၄၁၀ ကီလိုဂရမ်) အထိ အလေးချိန်ရှိတတ်သည်။ မြင်းကျားများတွင် အစင်းကျားများသာမက ဦးစွန်းဖုတ်နှင့်တူသော ထောင်နေသော လည်ဆံမွှေးများလည်း ရှိသည်။ လူတို့သည် မြင်းကျားများကို သူတို့၏ အနီးစပ်ဆုံးဆွေမျိုးများဖြစ်သော မြည်းနှင့် မြင်းတို့ကဲ့သို့ လုံးဝယဉ်ပါးအောင် မွေးမြူနိုင်ခြင်းမရှိသေးပေ။ ပုံမှန်အားဖြင့် လွင်ပြင်မြင်းကျား၊ ဂရေဗီမြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားဟူ၍ မြင်းကျားမျိုးကွဲ ၃ ခုရှိသည်။ လွင်ပြင်မြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားတို့သည် Hippotigris မျိုးစုသေးတွင် ပါဝင်ကြပြီး ဂရေဗီမြင်းကျားမှာ Dolichohippus မျိုးစုသေးတွင် ပါဝင်သော တစ်ခုတည်းသော မျိုးကွဲဖြစ်သည်။ ဂရေဗီမြင်းကျားမှာ မြည်းနှင့် အလားသဏ္ဌန်တူပြီး လွင်ပြင်မြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားတို့မှာ မြင်းနှင့်တူသည်။ သို့သော်လည်း ဒီအင်န်အေ နှင့် မော်လီကျူလာဆိုင်ရာ အချက်အလက်များအရ မြင်းကျားအားလုံးတို့သည် တူညီသော ဘိုးဘေးအစဉ်အဆက်မှ ဆင်းသက်လာကြောင်းပြသနေသည်။ ထိုမျိုးကွဲ ၃မျိုးစလုံးသည် Equus မျိုးစုတွင် အခြားမြင်းနှင့်တူသော သတ္တဝါများနှင့်အတူ ပါဝင်နေသည်။ ကင်ညာရှိ အချို့ဒေသများတွင် လွင်ပြင်မြင်းကျားနှင့် ဂရေဗီမြင်းကျားတို့ကို အတူတကွ တွေ့ရတတ်သည်။ သူတို့၏ ထင်ရှားသော အစင်းကြောင်းများနှင့် အပြုအမူများကြောင့် မြင်းကျားတို့ကို လူတို့နှင့် အကျွမ်းဝင်ဆုံး သတ္တဝါများတွင် အပါအဝင်ဖြစ်စေသည်။ မြင်းကျားများသည် မြက်ခင်းပြင်များ၊ ဆာဗားနားလွင်ပြင်များ၊ သစ်ပင်များထူထပ်သော နေရာများ၊ ဆူးချုံဒေသများ၊ တောင်များနှင့် ကမ်းရိုးတန်းတောင်များ စသည့် ဒေသအမျိုးမျိုးတို့တွင် နေထိုင်ကျက်စားကြသည်။ သို့သော် လူတို့နှင့် ပတ်သက်သော အရာများက ရှိနေသော မြင်းကျားဦးရေကို အလွန်ပင် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေသည်။ အထူးသဖြင့် အရေခွံအတွက် အမဲလိုက်ခြင်းနှင့် စားကျက်မြေများ ပျက်စီးစေခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဂရေဗီ မြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားတို့မှာ မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်မည်ကို စိုးရိမ်ရသည့် အခြေအနေရှိပြီး လွင်ပြင်မြင်းကျားမှာမူ အများအပြားရှိနေသေးသည်။ မျိုးစုသေး တစ်ခုဖြစ်သော quagga မှာ ၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်ခဲ့သည်။ zebra ဟူသော အခေါ်အဝေါ်မှာ ရှေးခေတ်ပေါ်တူဂီစကား zevra မှဆင်းသက်လာပြီး မြည်းရိုင်းဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ခွာမစုံသော တိရစ္ဆာန်များ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
မြည်း	ခရစ်တော် မပေါ်မီ နှစ်ပေါင်းများစွာ အထက်က အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် မြည်းကို ယဉ်ပါးအောင်ပြုလုပ်ခိုင်းစေခဲ့ ကြောင်းကို ထိုတိုင်းပြည်ရှိ အလွန်ရှေးကျသော သင်္ချိုင်းဂူများ အတွင်း၌ ကျောက်နံရံတို့တွင် မြည်းပုံများ ထွင်းထုထားခဲ့ ကြသည်ကို တွေ့မြင်ရခြင်းဖြင့် သိရှိရလေသည်။ ထိုကြောင့် မြည်းသည် မြင်းထက် အလျင် လူတို့၏ မိတ်ဆွေဖြစ်ခဲ့ ကြောင်း ထင်ရှား၏။ အီဂျစ်နိုင်ငံတွင် နိုင်းမြစ်ကမ်းအရှေ့ဘက်ရှိ နူဗီယန်သဲကန္တရများနှင့် အာရှတိုက်အလယ်ပိုင်း ပူပြင်းခြောက်သွေ့သော အရပ်များသည် ယနေ့ထက်တိုင် မြည်းရိုင်းများ ကျက်စားရာ အရပ်ဒေသများဖြစ်ကြသည်။ မြည်းကို အများက ထူသည် ထုံသည်ဟု စွပ်စွဲပြောဆိုလေ့ရှိ ကြသော်လည်း မြည်းရိုင်းများကို တွေ့မြင်ဘူးသူ ခရီးသည်များကမူ ထိုစွပ်စွဲချက်မှာ လုံးဝမမှန်ဟု ဆိုပေလိမ့်မည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် မြည်းရိုင်း များသည် အလွန် လျင်မြန်ဖျတ်လတ်သော တိရစ္ဆာန်များဖြစ်၍ ရဲရဲရင့်ရင့် လည်းရှိကြသည်ကို တွေ့မြင်ရခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ အစာကျွေးရာတွင်လည်း မြင်းကဲ့သို့ ဂရုစိုက်ကျွေးရန် မလိုချေ။ လူတို့ယဉ်ပါးအောင် ပြုလုပ်၍ ခိုင်းစေလျက်ရှိသော မြည်းများမှာ အာဖရိကတိုက် အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံရှိ မြည်းမျိုးမှဆင်းသက်လာသော အမျိုးဖြစ်လေသည်။ မြည်းသည် ပုံသဏ္ဌာန်အားဖြင့် မြင်းကျားနှင့်တူ၏။ သို့သော် ကိုယ်ပေါ်၌ အစင်းကျားများ မပါရှိချေ။ မြင်းထက် ကိုယ်ထည်သေးငယ်၍၊ အများအားဖြင့် ညိုမွဲမွဲအသွေးရှိသည်။ မြည်းများတွင် ရှည်၍ ထောင်နေသော နားရွက်များရှိ၍ မြင်းထက် လည်ဆံ တိုသည်။ အင်္ဂလန်ပြည်သို့ ၁၆ ရာစု နှစ်များအတွင်း၌ မြည်းများ စတင်၍ ရောက်ရှိသွားရာ ယနေ့တိုင်အောင် ဝန်ဆွဲရန်အတွက် မြည်းကို အသုံးချလျက်ရှိကြသည်။ ရှေးအခါမှ စ၍ မြည်းကို ထူထိုင်းသော တိရစ္ဆာန်ဟု သမုတ်ခဲ့ကြသည်။ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် အသိဉာဏ် ကင်းမဲ့သော သူတစ်ယောက်၏ ပုံကို ရေးဆွဲသည့်အခါ၌ ထိုသူ၏ ကိုယ်တွင် မြည်းဦးခေါင်းနှင့် မြည်းနားရွက်များကို တပ်ဆင်ထားလေ့ရှိကြ၏။ ဥရောပတိုက် တောင်ပိုင်းတွင် မြည်းများကို ဂရုစိုက်မွေးမြူထားကြသဖြင့် မြည်းမျိုးကောင်းများကို ထိုအရပ်များ၌ တွေ့ရှိရသည်။ သို့ရာတွင် ဆီးရီးယား ပြည်နှင့် အီဂျစ်ပြည်များ၌သာလျှင် မျိုးအကောင်းဆုံး မြည်းများကို တွေ့မြင်နိုင်လေသည်။ မြည်းနို့ရည်ကိုလည်း လူတို့ သောက်သုံးကြသည်။ အထူးသဖြင့် မသန်စွမ်း သူများအတွက် သင့်လျော်သည်။ မြည်းထီးနှင့် မြင်းမတို့ မျိုးစပ်၍ ပေါက်ဖွားလာသော သားသမီးများကို လားဟုခေါ်သည်။ သိပ္ပံ အလိုအားဖြင့် မြည်းသည် အီကီံဒီးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်၍ လူတို့မွေးမြူခိုင်းစေလျက်ရှိသော မြည်းနှင့် အာဖရိကတိုက်ရှိ မြည်းရိုင်းနှစ်မျိုးလုံးကို အီကွပ် အက်ဆိနပ်ဟု ခေါ်သည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉) ကိုးကား ကဏ္ဍ:ခွာမစုံသော တိရစ္ဆာန်များ
ကြံ့သူတော်	ကြံ့သူတော်သည် အရွယ်အစားကြီးမားသော အသီးအရွက်စားသတ္တဝါ ဖြစ်သည်။ ဝက်နှင့် ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ချင်း ဆင်တူ သည်။ တိုပြီး လှုပ်ယိမ်းနိုင်သော နှာတံ ရှိသည်။ ကြံ့သူတော်ကို တရရှူးဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ ကြံ့သူတော်များကို တောင်အမေရိကတိုက်၊ ဗဟိုအမေရိကနှင့် အရှေ့တောင်အာရှတို့ရှိ သစ်တောများနှင့် တောအုပ်များတွင် တွေ့ရလေသည်။ မျိုးစိတ်ငါးမျိုး ရှိပြီး အားလုံးသည် တာပီရီဒေးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်လေသည်။ ယင်းတို့မှာ ဘရာဇီးကြံ့သူတော်၊ မလေးကြံ့သူတော်၊ ဗဟိုအမေရိကကြံ့သူတော်၊ ကာဘိုမာနီကြံ့သူတော်နှင့် တောင်ကြံ့သူတော်တို့ ဖြစ်သည်။ ကြံ့သူတော်များ၏ အနီးစပ်ဆုံးဆွေမျိုးများမှာ ခွာမစုံသောစားမြုံ့ပြန်နို့တိုက်သတ္တဝါများဖြစ်ပြီး မြင်း၊ မြည်း၊ မြင်းကျားနှင့် ကြံ့များ ဖြစ်သည်။ သွင်ပြင်လက္ခဏာ ကြံ့သူတော်သည် ဆင်လည်းမမည်၊ ဝက်လည်းမကျ ဖြစ် သောကြောင့်၊ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်မှာ အတော်ပင် အချိုးမကျချေ။ ယင်းတွင် နှာမောင်းတစ်ခုပါရှိရာ၊ ထိုနှာမောင်းမှာ အတိုစား ဖြစ်သဖြင့်၊ ခပ်လှမ်းလှမ်းမှ ကြည့်လျှင် ကြံ့သူတော်သည် ဦးချို မပါသော ကြံ့နှင့် ဆင်တူသည်။ ကြံ့သူတော်၏ကိုယ်တွင် ချော မွတ်သော အမွေးတိုများ ဖုံးလွှမ်းလျက်ရှိ၏။ အာရှတိုက်ရှိ ကြံ့ သူတော်မျိုးတွင် ခြေလက်နှင့် ကိုယ်ရှေ့ပိုင်းတို့သည် အနက် သို့မဟုတ် အညိုရင့်ရောင်ရှိ၍၊ ကိုယ်ဘေးနှင့် နောက်ပိုင်းတို့၌ ဖြူညစ်ညစ်အရောင်ရှိသည်။ အမေရိကတိုက်ရှိ ကြံ့သူတော်များ၌ တစ်ကိုယ်လုံးပင် အညိုရောင် သို့မဟုတ် အနက်ရောင် ရှိကြ သည်။ တောင်အမေရိကတိုက် ဘရာဇီးနိုင်ငံရှိ ကြံ့သူတော်မျိုးမှာ တောထူထပ်သောဒေသများတွင်သာ နေလေ့ရှိသည်။ အန်းဒီးတောင်တန်း၌ တွေ့ရသောအမျိုးမှာ ပေ ၇ဝဝဝ၊ ၈ဝဝဝ ကျော် မြင့်သော ကုန်းမြင့်ဒေသများ၌ နေလေ့ ရှိသည်။ အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်း၌လည်း လူသိနည်းသော ကြံ့သူတော် တစ်မျိုးရှိသေးသည်။ အစားအစာ ကြံ့သူတော်တို့၏ အဓိကအစာမှာ သစ်ရွက်နုနှင့် သစ်သီး သစ်ဖုများ ဖြစ်သည်။ ကြံ့သူတော်သည် ရှေးကျသော တိရစ္ဆာန် ဖြစ်၏။ ယင်းတို့သည် တစ်ခါက မြောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်းတွင် အနှံ့အပြားနေထိုင်ခဲ့ကြဘူးသည်။ ထို့နောက်မှ အမေရိကတိုက် နှင့် မလေးရှားကျွန်းဆွယ် အစွန်အဖျားဒေသတို့သို့ အပျံ့အနှံ့ ရောက်ရှိ သွားကြခြင်း ဖြစ်လေသည်။ အလေ့စရိုက် ကြံ့သူတော်သည် ကြောက်တတ်သော တိရစ္ဆာန်မျိုး ဖြစ်၍ တောနက်ကြီးများထဲ၌ တစ်ကောင်ချင်း အေးအေးဆေး ဆေး နေတတ်သည်။ နွေးသော ရာသီဥတုကို ကြိုက်နှစ်သက်သဖြင့် ယင်းတို့ကို ကမ္ဘာဟောင်းကမ္ဘာသစ်ရှိ ပူအိုက်သောဒေသများတွင် တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ယင်းတို့ကို မလေးရှားကျွန်းဆွယ်၊ အမေရိကတိုက်အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်အမေရိကတိုက်တွင် အတွေ့ရများ လေသည်။ ကမ္ဘာဟောင်းရှိ ကြံ့သူတော်တို့သည် ကမ္ဘာသစ်ရှိ ကြံ့သူတော်များထက် ပိုမိုကြီးမားကြသည်။ မလေးရှားကျွန်းဆွယ်ရှိ ကြံ့သူတော်သည် အလျား ၈ ပေခန့်ရှိ၍ ပခုံးအထိ အမြင့်မှာ ၃ ပေ ၃ လက်မမျှ မြင့်၏။ မြန်မာနိုင်ငံ၌၊ ထားဝယ်နယ်၊ မြိတ်နယ်ဖက်တွင် ကြံ့သူတော်များကို တွေ့ရသည်။ ကြံ့သူတော်တို့သည် တစ်ကြိမ်လျှင် တစ်ကောင်ကျသာ မွေးလေ့ရှိသည်။ အရွယ်မရောက်သေးသော ကြံ့သူတော် ကလေး များတွင် အနက်ရောင်ရှိသော ကိုယ်ပေါ်၌ အဝါနှင့်အဖြူအစင်း ကျားများ ပါရှိလေသည်။ ကြံ့သူတော်တို့သည် အကြောက် အလန့်ကြီးသည်မှာ မှန်သော်လည်း၊ ကြံ့သူတော်သားအုပ်မ တို့ကား၊ မိမိတို့၏သားငယ်များကို အသက်ပေး၍ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်လေ့ရှိကြသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၂) ရှင်သန်ဆဲ မျိုးစိတ်များ !ImageScientific nameCommon nameDistributionNoteslink=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bairds_Tapir.jpg\|120x120pxTapirus bairdii(Gill, 1865)Baird's tapir (also called the Central American tapir)Mexico, Central America and northwestern South AmericaIncludes Kabomani tapir(Tapirus kabomani).link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lowland_Tapir_(Tapirus_terrestris)_male_(27546923604).jpg\|120x120pxTapirus terrestris(Linnaeus, 1758)South American tapir(also called the Brazilian tapir or lowland tapir)Venezuela, Colombia, and the Guianas in the north to Brazil, Argentina, and Paraguay in the south, to Bolivia, Peru, and Ecuador in the West.link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Tapirus_pinchaque_portrait.jpg\|120x120pxTapirus pinchaque(Roulin, 1829)Mountain tapir (also called the woolly tapir)Eastern and Central Cordilleras mountains in Colombia, Ecuador, and the far north of Peru.link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Schabrackentapir_Tapirus_indicus_Tiergarten-Nuernberg-1.jpg\|120x120pxTapirus indicusDesmarest, 1819Malayan tapir (also called the Asian tapir, Oriental tapir or Indian tapir)Indonesia, Malaysia, Myanmar, and ThailandMay be placed in Acrocodia ကိုးကား ကဏ္ဍ:ခွာမစုံသော တိရစ္ဆာန်များ
ကြံ့	ကြံ့ ခြေလေးချောင်းသတ္တဝါများထဲတွင် ဆင်ကလွဲလျှင် ရေမြင်းနှင့် ကြံ့တို့သည် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ကြံ့သည် အလျား ၁၃ ပေခန့်ရှိ၍ ပခုံးအထိ အမြင့်မှာ ၆ ပေခွဲခန့် မြင့်သည်။ အလေးချိန် ၃ တန်မျှ ရှိသည်။ ကြံ့ကို အာရှတိုက်တောင်ပိုင်း၊ အာဖရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းတို့၌သာ တွေ့ရသည်။ ကြံ့၏ ကိုယ်မှာ အလွန်ကြီးမား၍ အကြည့်ရလည်း ဆိုးသည်။ တစ်ကိုယ်လုံး၌ အရေပြားထူကြီး ဖုံးထားသဖြင့် အလွန်ချွန်ထက်မာကျောသော လှံသွား၊ ကျားခြေသည်း၊ ခြင်္သေ့စွယ်တို့ကိုပင် ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်သည်။ ကြံ့၏ နှာတံပေါ်တွင် ချွန်ထက်မာကျောသော ဦးချိုရှိသည်။ အချို့ကြံ့မျိုးတွင် ရှေ့နောက်ယှဉ်နေသော ဦးချိုနှစ်ချောင်းရှိ၍ အချို့ကြံ့မျိုးတွင် ဦးချိုတစ်ချောင်းသာ ရှိသည်။ ဦးချိုတစ်ချောင်းနှင့်ကြံ့မျိုးကို ကြံ့ဆင်ဟု ခေါ်၍၊ ဦးချိုနှစ်ချောင်းနှင့် ကြံ့မျိုးကို ကြံ့ရှော်ဟု ခေါ်ကြသည်။ ထိုခိုင်မာသော ဦးချိုမှာ သစ်ပင်ချုံဖုတ်များကို တွန်းလှဲ ဖြိုဖျက်ရန်နှင့် ရန်သူကို ခုခံတိုက်ခိုက်ရန် အသုံးဝင်သည်။ ကြံ့သည် ပင်ကိုသဘာဝအားဖြင့် ရန်လိုကြမ်းကြုတ်သော သတ္တဝါမျိုး မဟုတ်ချေ။ ရန်သူကို ရှောင်တတ်သော်လည်း စိတ်ခက်ထန်ဖွယ်ရာတွေ့ရှိလာသည့် အခါ၊ တရှူးထိုးလိုက်တတ်သည်။ မျက်လုံးအလွန်သေး၍၊ အဝေးသို့မမြင်၊ မျက်စိလည်း မလျှင်ချေ။ သို့ရာတွင် အနံ့ခံကောင်း၍ အနံ့သိလွယ်သည့်ပြင်၊ အလွန်နားကင်းပါးသည်။ ကြံ့၏ခြေထောက်များသည် ဆင်ခြေထောက်နှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူသော်လည်း ယင်းတို့၌ ခြေချောင်းသုံးခုသာလျှင် ရှိသည်။ ကြံ့နှုတ်သီးမှာ ရှည်မျောမျောဖြစ်၍ အထက်နှုတ်ခမ်းသည် အောက်နှုတ်ခမ်းထက် ပို၍ ထွက်နေသည်။ နားရွက်များမှာ ရှည်လျား၍ ထောင်နေ၏။ တစ်ကိုယ်လုံး အမွေးမရှိသော်လည်း၊ နားရွက်ဖျားနှင့် အမြီးဖျားတို့တွင် အတန်ရှည်သော အမွေးအမှင်များ စု၍ပေါက်နေသည်။ အမြီးမှာသတ္တဝါနှင့် မလိုက်အောင်ပင် တိုလေသည်။ ရှေးခေတ်က ရေခဲပြင်ကြီးများတွင် နေထိုင်ကြသော ကြံ့မျိုးတို့၌ကား အမွေးရှည်များ ရှိကြသည်ဟု ဆို၏။ ကြံ့မျိုးတွင် ထင်ရှားသောအမျိုး ငါးမျိုးရှိရာ သုံးမျိုးကို အာရှတိုက်၌ တွေ့ရ၍ ကျန်နှစ်မျိုးကို အာဖရိကတိုက်၌ တွေ့ရသည်။ အာဖရိကတိုက်တွင် တွေ့ရသောကြံ့မျိုးမှာ ကြံ့ရှော်မျိုးဖြစ်၍၊ ယင်းကို ကြံ့မဲနှင့် ကြံ့ဖြူဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲထား၏။ ကြံ့မဲနှင့် ကြံ့ဖြူဆိုသော်လည်း အရောင်မှာ မတိမ်းမယိမ်းပင်ဖြစ်၏။ ကြံ့မဲမှာ မွဲပြာရောင်ဖြစ်၍ ကြံ့ဖြူမှာ မီးခိုးရောင်ညစ်ညစ် ဖြစ်သည်။ ကြံ့မဲကို အာဖရိကတိုက်အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းတို့တွင် အနှံ့အပြားတွေ့ရသည်။ အမြင့် ၅ ပေခွဲ ခန့်ရှိ၍ အလျား ၁ဝ ပေခန့် ရှိသည်။ အကောင်ကြီးတို့သည် တစ်တန်မှ နှစ်တန် အထိ အလေးချိန်စီးကြ၏။ အမြီးမှာ တိုတုတ်တုတ် ဖြစ်သည်။ ဦးချို ၂ ချောင်းအနက်၊ အရှေ့ဘက်၌ ရှိသောဦးချိုမှာ ပို၍ရှည်လျက် ၁ ပေခွဲ မှ သုံးပေကျော်ကျော်ခန့်အထိ ရှည်တတ်သည်။ ကြံ့မဲသည် အလွန်လျင်မြန်၍ သျွှိလည်းရှိသည်။ စိတ်ထွက်သည့်အခါ တစ်နာရီလျှင် မိုင်အစိတ် မိုင်သုံးဆယ် အမြန်နှုန်းနှင့် တရှူးထိုးလိုက်တတ်သဖြင့် မုဆိုးတို့သည် ထိုကြံ့မဲမျိုးကို အလွန်ကြောက်ကြ၏။ ကြံ့မဲမျိုးတွင် အမသည် သုံးနှစ်တစ်ကြိမ်ခန့် သားတစ်ကောင်ကျလေ့ရှိသည်။ ကြံ့ဖြူကို တွေ့ရသော ဒေသတို့မှာ အာဖရိကတိုက်ရှိ ယူဂန်းဒါးနယ်နှင့် ဇူးလူးလန်တို့ ဖြစ်၏။ ကြံ့ဖြူကို နှာဖျားကားကား၊ ပါးစပ်ကျယ်ကျယ် ရှိခြင်းကြောင့် ပါးစပ်ပြဲကြံ့မျိုးဟူ၍လည်း ခေါ်ကြ၏။ အလျား ၁၄ ပေ၊ အမြင့် ၆ ပေခွဲခန့်ရှိပြီး အလေးချိန် သုံးတန်နီးနီးမျှ ရှိတတ်ကြသဖြင့် ကြံ့ရှော်တွင် အကြီးဆုံးသောကြံ့မျိုး ဖြစ်သည်။ အထက်နှုတ်ခမ်းဖျားမှာ တစ်ဖြောင့်တည်းဖြစ်နေ၍၊ သစ်ရွက်သစ်ကိုင်းများကို မစားနိုင် မြက်ကိုသာ အများအားဖြင့် စားသည်။ ဦးချိုနှစ်ချောင်းအနက် အရှေ့ဘက်ရှိ ဦးချိုမှာ လက်မ ၃ဝ မှ လက်မ ၆ဝ အထိပင် ရှည်တတ်၍ နောက်ဖက်ဦးချိုမှာမူ အတန်ငယ်တိုသည်။ ကြံ့ဖြူသည် ကြံ့မဲလောက် သျွှိမရှိချေ။ အာရှတိုက်တွင် တွေ့ရသော ကြံ့သုံးမျိုးမှာ အိန္ဒိယကြံ့၊ ဂျားဗားကြံ့နှင့် ဆူမတြားကြံ့များ ဖြစ်၏။ အိန္ဒိယကြံ့မျိုးမှာ အတန်ငယ်ရှားပါးလျက်ရှိရာ အာသံပြည်၌သာ တွေ့နိုင်တော့သည်။ အာဖရိကတိုက်ရှိ ကြံ့မဲမျိုးနှင့်အရွယ်၊ စားသောက်ပုံ၊ စိတ်ခက်ထန်ပုံတို့ တူသည်။ သို့ရာတွင် အရေအပြားမှာ ကြံ့မဲထက်ပို၍ အတွန့်များပြီးလျှင် ဦးချိုမှာလည်း တစ်ချောင်းတည်းရှိ၍ အရှည်တစ်ပေခန့် ရှိသည်။ ဂျားဗားကြံ့တို့သည် အိန္ဒိယကြံ့အောက် သီသီမျှငယ်၍ အလေးချိန် တစ်တန်မျှပင် မရှိချေ။ ထိုကြံ့မျိုးမှာ ဦးချိုတချောင်းတည်းရှိသော ကြံ့ဆင်မျိုးဖြစ်၍ ယင်းတို့ကို ဘင်္ဂလားပြည်နယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံ၊ မလေးရှားကျွန်းဆွယ်နှင့် အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစုတို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ ဆူမတြားကြံ့မျိုးမှာ အငယ်ဆုံးအမျိုးဖြစ်၍ ဦးချိုတိုတို ၂ ချောင်း ပါရှိသည်။ အမြင့် ၄ ပေ၊ ၄ ပေခန့်ရှိတတ်၍ အလေးချိန် တစ်တန်စီးသော အကောင်မှာ အတန်ပင်ရှားသည်။ ကိုယ်ပေါ်တွင် အထူးသဖြင့် အမြီးနှင့် နားရွက်များပေါ်တွင် အမွေးအမှင်အတော်များများ ပေါက်တတ်၏။ ယင်းတို့ကို မြန်မာနိုင်ငံ၊ ဘော်နီယိုကျွန်းနှင့် မလေးရှားကျွန်းဆွယ်တို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မြန်မာနိုင်ငံ စသော အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် ကြံ့သွေးကို ဆေးဝါးဖော်စပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြသည်။ ထို့ကြောင့် ကြံ့ကို တန်ဖိုးထားကာ မုဆိုးများက လိုက်လံသတ်ဖြတ်၍ စီးပွားရှာကြသဖြင့် ကြံ့မျိုး ပြုတ်လုမတတ် ဖြစ်ခဲ့ရာ အစိုးရက ကြံ့များကို မသတ်ဖြတ်ရန် ဥပဒေဖြင့် တားမြစ်ထားရသည်။ ကြံ့သွေးသည် နှလုံးသွေးပျက်၍ တုန်လှုပ်သောအနာ၊ သည်းခြေပျက်၍ ထိတ်လန့်ရူးသွပ်သောအနာ၊ စိတ္တဇနာ၊ ခံတွင်း သွေးထွက်သောအနာ၊ အော့အန်သောအနာ၊ အိပ်စက်မပျော် သောအနာ၊ အလွန်ပူသောအနာတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်ဟု၏ ဆိုသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၂) ကိုးကား ကဏ္ဍ:နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးရင်းများ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံ	ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံ (Sea Lion) သည် အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် "Seal (Pinniped)" ၊ မြန်မာဘာသာတွင် ရေသူ (ဝါ) ပင်လယ်ဖျံ ဟုခေါ်သော ကုန်းတပိုင်း/ပင်လယ်တပိုင်း နေထိုင်ကျက်စားကြသည့် နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံ နှင့် ပင်လယ်သားမွေးဖျံ (Fur Seal) တို့သည် နားရွက်ပါပင်လယ်ဖျံ (Eared Seal) ၏ မျိုးရင်းခွဲများဖြစ်ကြသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ပင်လယ်ဖျံများ
စီတက်ဆီယာ	စီတက်ဆီယာ (Cetacea) () သည် လက်တင်ဘာသာစကား cetus မှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ဝေလငါးဟု အဓိပ္ပါယ်ရပြီး ဂရိဘာသာစကားဖြင့် ငါးကြီးဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ယင်းသည် ဝေလငါး၊ လင်းပိုင်တို့ပါဝင်သော ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါအုပ်စုကို ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ ရေထဲတွင် အဓိကကျင်လည်ကျက်စားခြင်း၊ တခါတရံ အရွယ်အစားကြီးမားခြင်း၊ အသားစားသတ္တဝါဖြစ်ခြင်းတို့သည် စီတက်စီယာတို့၏ ပင်မလက္ခဏာများဖြစ်ကြသည်။ ယင်းတို့သည် ရေထဲတွင် လှေလှော်တက်မကဲ့သို့သော အမြီးဖြင့် အပေါ်အောက် ရွေ့လျားသွားလာနိုင်ကြသည်။r အများစုသည် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများတွင် ကျင်လည်ကျက်စားကြပြီး ပမာဏအနည်းငယ်သည် ရေငန် သို့မဟုတ် ရေချိုတွင်လည်း တွေ့ရသည်။ ယင်းတို့ကို မြစ်အချို့နှင့် ကမ္ဘာ၏ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာအားလုံးတွင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။ စီတက်ဆီယာတို့သည် ဉာဏ်ရည်ကောင်းခြင်းနှင့် ရှုပ်ထွေးသော လူမှုရေးဆက်ဆံမှုရှိခြင်း၊ ကြီးမားသောအရွယ်အစား ပိုင်ဆိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် နာမည်ကျော်ကြားကြသည်။ အပြာရောင်ဝေလငါး ဆိုလျင် ၂၉.၉ မီတာ (၉၈ ပေ) ရှည်လျားပြီး ၁၇၃ တန် အလေးချိန်ရှိကာ အကြီးဆုံးသတ္တဝါဟု သတ်မှတ်နိုင်သည်။Wood, Gerald The Guinness Book of Animal Facts and Feats (1983) ကိုးကား Category:ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါများ ကဏ္ဍ:ခွာစုံပါသော တိရစ္ဆာန်များ
လင်းပိုင်	လင်းပိုင် ဆိုသည်မှာ ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ဝေလငါးနှင့် အမျိုးတော်စပ်သည်။ စုစုပေါင်း မျိုးစိတ် ၄၀ ခန့်နှင့် မျိုးစု ၁၇ ခုခန့် ရှိသည်။ လင်းပိုင်များ၏ အရွယ်အစားမှာ ၁.၂ မီတာ (၄ပေ) ခန့် နှင့် ၄၀ ကီလို (၉၀ပေါင်) မှ စ၍ ၉.၅မီတာ (၃၀ပေ) နှင့် ၁၀ တန် အထိ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားခြားနားကြသည်။ သူတို့ကို တကမ္ဘာလုံးတွင် တွေ့ရပြီး အထူးသဖြင့် ပင်လယ်ရေတိမ်ပိုင်းဒေသတွင် တွေ့ရသည်။ သူတို့သည် အသားစား သတ္တဝါများ ဖြစ်ကြပြီး ငါး နှင့် ပြည်ကြီးငါးတို့ကို စားလေ့ ရှိကြသည်။ ဒယ်ဖီနီဒေး (Delphinidae ) မိသားစုသည် Cetacean မျိုးစစ်တွင် အကြီးမားဆုံးဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ဆယ်သန်းခန့်ကမှ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ လင်းပိုင်များသည် ဉာဏ်ရည်ထက်မြက်သော သတ္တဝါများတွင် ပါဝင်ကြပြီး သူတို့သည် လူတို့နှင့် ရောနှော နေထိုင်တတ်ခြင်းနှင့် ဆော့ကစားတတ်ခြင်းတို့ကြောင့် လူတို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ထင်ရှားသည်။ လင်းပိုင် လင်းပိုင်သည် ဝေလငါး အငယ်စားမျိုးဖြစ်၍ ယင်းနှင့် အမျိုးနီးစပ်သည်။ လင်းပိုင်သည် ဆီတေဆီအေးမျိုးစဉ်တွင် ဒယ်လီနီဒီး မျိုးရင်း၌ပါဝင်၍ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဒယ်လဖီးနပ် ဒယ်လဖစ်ဟုခေါ်သည်။ ဝေလငါးကဲ့သို့ပင် ငါးမဟုတ်ဘဲ နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ ပူနွေးသော မြေထဲပင်လယ်နှင့် မြောက်အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာတို့တွင် အများအပြားတွေ့ရသည်။ အလျားခြောက်ပေမှ ရှစ်ပေအထိရှည်၍ မေးရိုးနှစ်ဖက်တွင် သွားများရှိသည်။ ခြောက်လက်မခန့် အရှည်ရှိသည့် နှုတ်သီးကဲ့သို့သော နှာတံသည် ဦးခေါင်းရှေ့သို သွယ်၍ဆင်းသွားသည်။ လင်းပိုင်၏ကျောပိုင်းသည် ခပ်မည်းမည်းရှိ၍ အောက်ပိုင်းတွင်ဖြူနေကာ ဘေးနှစ်ဖက်တွင် မွဲပြာရောင်ရှိသည်။ လင်းပိုင်အမသည် တစ်ကြိမ်လျှင် သားတစ်ကောင်သာမွေး၍ သားကလေး မကြီးမခြင်း အထူးဂရုပြုကာ အမြဲစောင့်ရှောက်နေတတ်သည်။ မျိုးစိတ်ပေါင်း အမြောက်အမြားရှိသော်လည်း အားလုံးသည် အစာကို ငမ်းငမ်းတက် စားသောက်တတ်ကြသည်။ အခြားငါးများနှင့် သေးငယ်သည့် ရေသတ္တဝါများကို စားသောက်ကြသည်သာမက ကောင်းစွာမသွားလာနိုင်ကြသော ဇာတ်တူသားလင်းပိုင်အိုများကိုပင် စားသောက်ကြသည်။ လင်းပိုင်များသည် အကောင်ပေါင်းများစွာပါဝင်သည့် အစုအအုပ် ကြီးများဖွဲ့၍ နေတတ်ကြရာ ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောအနီး တစ်ဝိုက်တွင် ယင်းတို့ သွားလာခုန်ပျံလျက်ရှိသည်ကို တွေ့နိုင်ပေသည်။ သင်္ဘောဘေး ခပ်လှမ်းလှမ်းမှ လေထဲသို့ ခုန်ပျံတက်လာပြီးလျှင် တစ်ဖန် ရေထဲသို့ ရုတ်ခြည်း ထိုးဆင်းသွားတတ်ကြသည်။ သင်္ဘောစီးခရီးသည်တို့အား ယင်းတို့ ရေကူးကျင်လည်ကြောင်း ပြသသည့်အလား ရေပေါ်တွင် ဆပ်ကပ်ပြသကဲ့သို့ ကိုယ်များကို ကွေးကာကွေးကာ အမျိုးမျိုးခုန်ပျံကူးသန်း၍ သင်္ဘောနှင့် ယှဉ်လျက် မိုင်ပေါင်းများစွာ လိုက်ပါသွားတတ်ကြသည်။ ခရီးသည်တို့လည်း ဤကဲ့သို့ လင်းပိုင်တို့၏ ထူးဆန်းသည့် အပြုအမူများကိုကြည့်ရင်း တစ်နေဝင် တစ်နေထွက် အချိန်ကုန်ကြရလေသည်။ ယင်းသို့ လူတို့နှင့်ရင်းနှီးစွာ ယဉ်ပါးမှုကြောင့် သမုဒ္ဒရာရှိ အခြားအခြားသော ရေသတ္တဝါတို့ထက် လင်းပိုင်ကို လူအများခင်မင်ကြသည်ဟု ပြောကြသည်။ လင်းပိုင်တစ်မျိုးရှိသေးရာ ယင်းအမျိုးသည် သမုဒ္ဒရာတွင်မနေဘဲ ကမ်းနှင့် မနီးမဝေး အရပ်များ၌ ကျက်စားတတ်ကြသည်။ ကမ်းခြေနှင့် ဝေးဝေးမသွားတတ်ကြချေ။ လင်းပိုင်၏ ထူးခြားသည့် ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုမှာ ယင်း၏အမြီးသည် အခြားသောငါးများကဲ့သို့ ထောင်ပြားမနေဘဲ အလှဲလိုက် ပြားလျက်ရှိပေသည်။ ရှေးရွက်သင်္ဘောများခေတ်က လင်းပိုင်သားကို သင်္ဘောသားများ အလွန်နှစ်သက်ကြသည်။ ယခုအခါ လင်းပိုင်သားကို မစားကြတော့ချေ။ လင်းပိုင်ဆီသည် အလွန်အဖိုးတန်သော အဆီဖြစ်သည်။ လင်းပိုင်ဦးခေါင်းနှင့် မေးရိုးမှရသော ဆီကိုနာရီနှင့် တိကျသောကိရိယာများ ဆီထည့်ရာတွင် အသုံးပြုကြသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂) ဆက်စပ်လေ့လာရန် ဧရာဝတီ လင်းပိုင် ကိုးကား ကဏ္ဍ:ဂရိနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ ကဏ္ဍ:ဘာဘေးဒိုးစ်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ ကဏ္ဍ:မော်လတာနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ ကဏ္ဍ:အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ
ကျီး	ကျွန်ုပ်တို့ နေ့စဉ်နှင့်အမျှ တွေ့မြင်နေရသော ငှက်များတွင် ကျီးသည် ရှောင်၍မလွတ်၊ နေရာတကာတွင် တွေ့မြင်ရသောငှက် ဖြစ်သည်။ သို့သော် ကျီး ကိုလုံးဝ မတွေ့ရသော ဒေသများလည်းရှိသည်။ ငှက်အပေါင်းတွင် ကျီးသည် လူ့လောကနှင့် အနီးကပ်ဆုံးဟု ဆိုရပေမည်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့လူအချင်းချင်း စကားပြောရာတွင်၊ 'ကျီးကိုဘုတ်ရိုသေ၊ ဘုတ်ကို ကျီးရိုသေ'၊ 'နတ်ကရာ ကျီးမော့'စသည်ဖြင့် ပြောဆို သုံးစွဲကြသည်။ ကျီးပါဝင်သော ပုံဝတ္ထုများတွင် အထင်ရှားဆုံးကား ဘုရားဟော တိကနိပါတ် ဥလူကဇာတ်၌ ပါရှိသော ကျီးနှင့် ခင်ပုပ်၏ ကမ္ဘာရန်အကြောင်းပင်တည်း။ ကမ္ဘာဦး၌ လူများ၊ ခြေလေးချောင်းတိရစ္ဆာန်များ၊ ငါးများသည် စည်းဝေးကြ၍၊ မဟာသမတ၊ ခြင်္သေ့၊ ငါးကြီး အာနန္ဒာတို့ကို အသီးသီး မိမိတို့ဆိုင်ရာဆိုင်ရာ မင်းမြှောက်ကြရာ၊ ငှက်များကလည်း အားကျမခံ မင်းမြှောက်ရန် စည်းဝေးကျင်းပကြသည်။ အစည်းအဝေးတွင် ငှက်များက ခင်ပုပ်ငှက်ကို မင်းမြှောက်ရန် သဘောတူညီကြ၏။ ထို့နောက် အားလုံး သဘောတူညီချက်ရရန် ကန့်ကွက်သူရှိမရှိ သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် မေးလေရာ နောက်ဆုံးအကြိမ်တွင် ကျီးတစ်ကောင်က 'ခင်ပုပ်ငှက်သည် အမျက်မထွက်မီကပင် ကြောက်မက်ဖွယ် မျက်နှာရှိသည်။ အမျက်ထွက်သည့်အခါတွင်မူ ဆိုဖွယ်ရာရှိတော့မည်မဟုတ်' ဟု ကန့်ကွက်သဖြင့် ခင်ပုပ်ငှက် လည်း မင်းမဖြစ် တော့ဘဲ၊ ထိုအခါမှစ၍ ကျီးနှင့် ခင်ပုပ်ငှက်တို့သည် ကမ္ဘာရန် ဖြစ်လာကြသည်ဟု ဆိုလေသည်။ ကျီးသည် ပါဏဗေဒအရ ကော်ဗီဒီဟူသော မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်၍ ထိုမျိုးရင်းတွင် ဗွက်ကုလား၊ တောကျီး၊ ကျီးအနှင့် သပိတ်လွယ်ရင်ကျား စသည့်ငှက်မျာလည်း ပါဝင်သည်။ ကျီးဟုဆိုရာတွင် ဤနေရာ၌ မြို့ကျီးဟုခေါ်ကြသော ကျီးမျိုးကို ဆိုလိုသည်။ ကျီးသည်အလျား ၁၈ လက်မခန့်ရှိ၍ အမွှေးအတောင်နက်သည်။ သို့ရာတွင် သဘာဝ၏ဆန်းကြယ်သော သဘောကြောင့် တစ်ခါတစ်ရံ ဩစတြေးလီးယားတိုက်ကဲ့သို့သော ဒေသ၌ ကျီးဖြူကို တွေ့ရတတ်သည်။ ကျီးသည် အခြားငှက်များကဲ့သို့ ထူးထူးထွေထွေ မမြည် တတ်ဘဲ၊ အားအားဟူ၍သာ အော်တတ်သည်။ နေ့လယ်နေ့ခင်း အိမ်အနီးအပါးတွင် ကျီးတစ်ကောင်တည်း သာယာစွာ မြည်လာလျှင် ကျီးသာသည်ဟု ဆိုကြသည်။ မြို့ကျီး၏ မြည်သံသည် တောကျီးသံကဲ့သို့ စူးရှမာကျောခြင်းမရှိချေ။ ကျီးမျိုးတွင် မြို့ကျီးနှင့် တောကျီးဟူ၍ နှစ်မျိုးနှစ်စား ရှိသည်။ မြို့ကျီးမှတစ်ပါး ကျန်ကျီးများကို တောကျီးဟု ခေါ် ကြသည်။ တောကျီးသည် မြို့ကျီးနှင့် ဆင်တူသော်လည်း ကိုယ်ထည်မှာ အနည်းငယ်ပို၍ ကြီးမားသည်။ နှုတ်သီးလည်း အနည်းငယ်ပို၍ တုတ်သည်။ အလျားမှာ လက်မ ၂ဝ မှ ၂၂ လက်မအထိ ရှည်သည်။ နှေးနှေးနှင့် ဖြောင့်ဖြောင့်ပျံတတ်ပြီး တောင်ပံကို မှန်မှန်ရိုက်တတ်သည်။ အတောင်များသည် မြို့ကျီး၏ အတောင်များထက် သိသိသာသာ ကြီးမားပြီး အနည်းငယ်ကျဲသည်။ အရောင်မှာမူ မြို့ကျီးနှင့်မခြား နက်ကျောလေသည်။ မြို့ကျီးကဲ့သို့ပင်၊ အား အားဟု အော်တတ်သော်လည်း တောကျီးကန်း၏အသံသည် တစ်ခါတစ်ရံ ခက်ထန်၍ တစ်ခါ တစ်ရံတွင် သာယာနာပျော်ဖွယ် ကောင်းသည်။ အလွန်ပူပြင်းသောနေ့လယ်အခါများတွင် အရိပ်ကောင်းသော သစ်ကိုင်းများတွင် နားကာ အာလုပ်သံကြီးနှင့် ပျင်းရိဘွယ် 'မ - -ဝါ၊ မ - -ဝါ'ဟု အော်တတ်သည်။ တောကျီးများသည် အဓိပ္ပာယ် တစ်မျိုးစီရှိသော အသံသုံးလေးဆယ်နှင့် အချင်းချင်း ဆက်သွယ်လေ့ ရှိကြသည်။ တောကျီးဟုဆိုရစေကာ ထိုငှက်များသည် တောထဲတွင်သာမနေဘဲ မြို့နီးချုံစပ်များသို့လည်း လာရောက်ကြသေးသည်။ တောကျီးတို့သည် အုပ်အသင်းဖွဲ့ကာ နေတတ်၍ နံနက်စောစော အသိုက်မှထလာပြီးလျှင် နေဝင်ဆည်းဆာတွင် အိပ်တန်းတက်ကြသည်။ တောကျီးသည် အခြားမျိုးတူငှက်များကဲ့သို့ မြေပြင်တွင် ကျက်စားသော တွေ့ရာစား ငှက်မျိုးဖြစ်သည်။ လူတို့စွန့်ပစ်သော စားကြွင်းစားကျန်များ၊ အမှိုက်သရိုက်များ၊ အစေ့မဲ့သီးများ၊ ကြွက်၊ ကြောင်စသော နို့တိုက် တိရစ္ဆာန်ကလေးများ၊ အသေကောင်ပုပ်များကို စားလေ့ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် ငှက်ဥများနှင့် ပေါက်ခါစငှက် ကလေးများကို ဖျက်ဆီးစားသောက် တတ်သည်။ ထို့ကြောင့်တောကျီးကန်းကို ငှက်တို့၏ရန်သူ အမှတ် ၁ ဟု ခေါ်ထိုက်သည်။ ဆိုးသွမ်းသော အခြားအကျင့် တစ်ရပ်မှာ သေခါနီးတိရစ္ဆာန်၏ မျက်လုံးကို ဖောက်စားတတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ မိတ်လိုက်ချိန် ဖြစ်သော ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ငှက်ဖို၏ အမူအရာမှာ အလွန်ထူးခြားသည်။ ထိုအချိန်တွင် ငှက်မ၏ ရှေ့တွင် ခြေကလေးမြှောက်ကာ၊ ခေါင်းကလေးငုံ့ကာ၊ အတောင်ဖြန့်ကာ၊ အမြီးကြွကာနှင့် ငှက်မကို မြူတတ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ငှက်ဖိုသည် မိမိသဘောကျသောငှက်မထံသို့ အစာကိုချီ၍ လာတတ်သည်။ ငှက်မက ကြိုက်လျှင် လက်ခံ၏။ အဖိုနှင့်အမသည် ရာသက်ပန် တွဲဖက်နေထိုင်လေ့ရှိသည်။ မတ်လမှ မေလအထိသည် တောကျီးကလေးများ ပေါက်ချိန်ဖြစ်သည်။ တစ်မြုံလျှင် အများအားဖြင့် ၄ ဥ မှ ၅ ဥ အထိ ရှိ၍ တစ်ခါတစ်ရံ ၆ ဥ ရှိသည်။ ဥမှာ ရှည်မျောမျောဖြစ်ပြီး အခွံမှာ ချောမွတ်သည်။ တောကျီးကန်းကို မြန်မာနိုင်ငံ၌ ကွင်းပြင်များ၊ တောင်ခြေများနှင့် တောင်မြင့်များတွင် လှည့်လည် ကျက်စားလျက်ရှိသည်ကို အနှံ့အပြား တွေ့နိုင်သည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၂) ကျီးသာနိမိတ် + တိဘက်နက္ခတ္တဗေဒလာ ကျီးသာနိမိတ်ကောက်နည်း၊ မူရင်း-အိန္ဒိယနည်း သာသည့်အရပ် နံနက် ၆-၉နံနက် ၉-၁၂မွန်းတည့် ၁၂-၃ ညနေ ၃-၆နေဝင်ချိန်အရှေ့လိုအင်ပြည့်ဆွေမျိုးရင်းချားများ လာဥစ္စာရထိတ်လန့်ခရီးရန်များအရှေ့တောင်ရန်သူတွေ့ဆွေမျိုးရင်းချားများ လာစစ်မက်ဖြစ်ပွားလာဘ်ကြီးရဥစ္စာရတောင်မိတ်ဆွေ အလည်လာပန်းနှင့် သစ်သီး ရမုန်တိုင်းကျသူစိမ်းလာနာမကျန်းအနောက်တောင်လာဘ်ရမွေးချင်းများနှင့် တွေ့ရန်သူလာ၇ ရက်အတွင်း မုန်တိုင်းကျအလိုပြည့်အနောက်လေပြင်းတိုက်ခတ်ခရီးဝေးသွားရအမျိုးသမီးလာမိုးသက်လေပြင်းကျဆွေမျိုးလာအနောက်မြောက်သူစိမ်းနှင့် တွေ့အကြီးအကဲ ပြောင်းလဲဆွေမျိုးလာဥစ္စာပြန်ရဥစ္စာရမြောက်ဥစ္စာပြန်ရသတင်းကောင်းကြားမိတ်ကောင်းလာအကြီးအကဲနှင့် တွေ့အကြီးအကဲလာအရှေ့မြောက်အမျိုးသမီး ရောက်လာကမောက်ကမ ဖြစ်မီးလောင်ကျွမ်းရာထူးတိုး - အပေါ်တည့်တည့် သူရဲတစ္ဆေ တွေ့အလိုပြည့်မြှောက်စားခံရ အစာငတ်မွတ်ဆုတောင်းပြည့် ကိုးကား ကဏ္ဍ:ကျီးများ
ဘဲငန်း	ဘဲငန်း ကိုးကား ကဏ္ဍ:ဘဲငန်း (ငှက်) ကဏ္ဍ:ငှက်မျိုးစုများ
ငန်းငှက်	ငန်းငှက် () သည် ဘဲငန်း နှင့် ဘဲ တို့နှင့်အတူ "ဘဲမျိုးရင်း (Anatidae)" ထဲတွင် ပါဝင်သော ငှက်မျိုးစုတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ငန်း တို့ကို ၎င်းတို့နှင့် နီးစပ်သော ဘဲငန်းများနှင့်အတူ "Anserinae" မျိုးရင်းသေးတွင် အုပ်စုဖွဲ့ထားပြီး သူတို့သည် Cygnini မျိုးစုမှ ဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် သူတို့အား သီးသန့် မျိုးရင်းသေး Cygninae အဖြစ်မှတ်ယူကြသည်။ ငန်းဖိုနှင့် ငန်းမ တို့သည် တစ်ဘဝတာလုံးအတွက် ပေါင်းဖက်ကြသည်။ သို့သော် တစ်ခါတစ်ရံတွင်မူ ကွာရှင်းပြတ်စဲခြင်းများ ရှိတတ်သည်။ အထူးသဖြင့် ဥများ မအောင်မြင်သော အခါတွင်ဖြစ်သည်။ ငန်းတို့သည် ဥတစ်ခါအုလျှင် ဥ ၃ လုံးမှ ၈ လုံးအထိ အုတတ်ကြသည်။ ငန်းသည် ဝမ်းဘဲ၊ စက္ကဝက် စသည်တို့နှင့်အတူ 'အင်ဆာရီဖုမ်' မျိုးစဉ်တွင် ပါဝင်သည်။ ငန်း ၈ မျိုးခန့်ရှိသည်။ အားလုံးမှာ ငှက်ကြီးများဖြစ်ကြ၏။ ငန်းတို့တွင် တင့်တယ်ရှည်လျားသော လည်ပင်းရှိသည်။ များသောအားဖြင့် ငန်းတို့၏ အမွှေးအတောင်မှာ ဆွတ်ဆွတ်ဖြူ၍ နေသည်။ ဦးခေါင်းတွင် အနက်ရောင်လည်း ရှိ၏။ ဩစတြေလျတိုက်တွင် ငန်းအနက်များကို တွေ့ရ၏။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဩစတြေးလျ တိုက် တစ်တိုက်ထဲတွင်သာ ထူးထူးခြားခြား ငန်းနက်များကို တွေ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် ဩစတြေးလျတိုက် အနောက်ဘက်တွင် တံဆိပ်တော်ခေါင်းများ၌ ငန်းနက်ပုံကို ထည့်သွင်း ဖော်ပြထားကြလေသည်။ ငန်းတို့၏ အသံသည် ကျယ်လောင်၍ တံပိုးမှုတ်သံနှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူ၏။ ငန်းသည် တစ်ခါဥလျှင်ဥ ၆ လုံးခန့် အုလေ့ ရှိ၏။ အသိုက်မှာ ညစ်ပတ်ပေရေနေသော ကျူပင်၊ ရေ ညှိပင်စသည်တို့ဖြင့် ရှုပ်ထွေးလျက်ရှိသည်။ ငန်းမသည် ဥများ အုနေစဉ် ငန်းဖိုသည် ဥများကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ပေးသည်။ ဥများအနားသို့ ချဉ်းကပ်လာလျှင် မည်သူ့ကိုမျှ မရှောင် ခုခံရန်ပြုတတ်သည်။ ငန်းသည် အများအားဖြင့် သစ်ဥသစ်ဖုကိုသာ စားတတ်၏။ သို့သော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ အခြားပိုးမွှားတိရစ္ဆာန်ငယ်ကလေးများနှင့် ပက်ကျိတို့ကိုလည်း စားတတ်သည်။ ဥရောပတိုက်တွင် တွေ့ရသောငန်းမျိုးမှာ 'ဆစ်ဂနပ် အိုလာ'ခေါ် ငန်းအ အမျိုးဖြစ်သည်။ ငန်းအ ဟု ခေါ်ခြင်းမှာ အသံမပြုတတ်သောကြောင့် ဖြစ်၏။ ရှိသမျှငန်းအပေါင်းတွင် ဤငန်းအအမျိုးမှာ လူအသိအများဆုံး ဖြစ်၏။ အရပ်မှာ ၅ ပေအထိ ရှည်၍ ကိုယ်အလေးချိန်မှာ ပေါင် ၃ဝ ခန့် ရှိသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၃) ကိုးကား ကဏ္ဍ:ငန်းငှက်များ
လင်းယုန်	လင်းယုန်သည် စွန်၊ လင်းတ၊ သိမ်းငှက်မျိုးတို့နှင့်အတူ ဖော်လကိုနီဖောမီး မျိုးစဉ်တွင် အက်ကဆစ်ပီထရီဒီး မျိုးရင်း၌ပါဝင်၍ ငှက်ရဲဖြစ်သည်။ ပါဏဗေဒအမည်မှာ စပိုင်လောနစ်ချီးလာဗာမေးနီးကပ် ဖြစ်သည်။ အလျား ၂၆ လက်မမှ ၂၈ လက်မထိရှိ၍ ငှက်မသည် ငှက်ဖိုထက် ထွားကျိုင်းသည်။ ပျံသန်းနေစဉ် အတောင်များသည် အလွန်ကျယ်ပြန့်၍ ဝိုင်းနေသကဲ့သို့ ထင်ရသည်။ အောက်မှနေကြည့်လျှင် အတောင်တစ်ခုစီ၏ နောက်ဘက်စွန်း တစ်လျှောက်လုံးတွင် အဖြူတန်းကြီးနှစ်ခုနှင့် အမြီးတွင် ကန့်လန့်ဖြတ်အဖြူတန်းတစ်ခု တွေ့ရခြင်းအားဖြင့် လင်းယုန်ဟု အလွယ်တကူ မှတ်မိနိုင်သည်။ လင်းယုန်သည် သစ်တောနှင့် သစ်ပင် ထူထပ်စွာပေါက်ရောက်သော ဒေသများတွင် နေထိုင်ကျက်စားသည်။ လင်းယုန်သည် များသောအားဖြင့် အလျား ခုနစ်ပေမှ ရှစ်ပေအထိရှည်သော မြွေများကို သတ်ဖြတ်စားသောက်သည်။ ပုတ်သင်၊ ကင်းလိပ်ချော စသော ဖွတ်၊ ပုတတ်မျိုး၊ ဖား၊ ပိုးမွှားနှင့် ငှက်များကိုလည်း ဖမ်းယူစားသောက်သည်။ ကောင်းကင်ထက်၌ မြင့်မားစွာ ဝဲပျံ၍ နေတတ်သည်။ လင်းယုန်သည် အလွန်ရဲရင့်ရာ အနီးသို့ လူရောက်လာသည်တိုင်အောင် မပြေးဘဲ ဝံ့ဝံ့စားစား ခံနေတတ်သည်။ လင်းယုန်သည် ဆူညံစွာနေတတ်၍ ပျံသန်းရင်းအသံမျိုးစုံဖြင့် အော်တတ်သည်။ မိတ်လိုက်ချိန်များတွင် ပို၍ဆူညံကြသည်။ လင်းယုန်သည် ဖေဖော်ဝါရီလမှ ဧပြီလအတွင်း သားပေါက်သည်။ အသိုက်များကို စမ်းချောင်းများအနီးရှိ မြင့်မားသော သစ်ပင်ကြီးများ၌ သစ်ကိုင်းများဖြင့် ပြုလုပ်သည်။ အသိုက်မှာ ငှက်၏ အရွယ်နှင့်စာလျှင် သေးငယ်သည်။ ဥတစ်လုံးတည်းသာ ဥသည်။ လင်းယုန်များကို အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် အနှံ့အပြားတွေ့ရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ သစ်တောအားလုံးလောက်တွင် ပေပေါင်းမည်မျှမြင့်သည်ဖြစ်စေ အမြဲတမ်းနေထိုင်ကြသည်။ လင်းယုန်ငှက်သည် သဘာဝအားဖြင့် ရဲရင့်ခြင်းသတ္တိနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် ရှေးပဝေဏီကပင် ယင်းငှက်ကို အမျိုးသား အထိမ်းအမှတ် အဖြစ်ဖြင့် အသိအမှတ်ပြုကြသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် လင်းယုန်ငှက်ကို အမျိုးသားအထိမ်းအမှတ်အဖြစ်ဖြင့် သတ်မှတ်ထားသည်။ ရှေးက ခေတ်ကောင်းခဲ့သော ရောမနိုင်ငံတော်ကြီးတွင်လည်း လင်းယုန်ငှက်ကို အမျိုးသားအထိမ်းအမှတ်အဖြစ်ဖြင့် အသုံးပြုခဲ့ကြလေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂) ကိုးကား ကဏ္ဍ:တောင်အာရှတွင် တွေ့ရှိရသော ငှက်များ ကဏ္ဍ:အရှေ့တောင်အာရှတွင် တွေ့ရှိရသော ငှက်များ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော ငှက်များ ကဏ္ဍ:လင်းယုန်များ
ငှက်ကုလားအုတ်	ငှက်ကုလားအုတ် (Struthio camelus) သည် အာဖရိကတိုက်တွင်နေထိုင်သည့် ကြီးမားသည့် ငှက်ကြီးများ ဖြစ်သည်။ ငှက်ကုလားအုတ်တို့သည် အသက်ရှင်လျက် ရှိနေသေးသော ငှက်တို့ထဲတွင် အကြီးဆုံး ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ငှက်များထဲတွင် အကြီးဆုံးဥ ရှိသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်များသည် မပျံသန်းနိုင်ကြပေ။ သို့သော်လည်း လျင်မြန်စွာ ပြေးနိုင်ကြသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်တို့သည် Struthioniformes မျိုးစိတ်တွင် ပါဝင်သည်။ ငှက်ကုလားအုတ်ကို ပျံနည်းမေ့သောငှက်ဟု အမည်ပေးလျှင် မှားမည်မဟုတ်ချေ။ ငှက်ကုလားအုတ်တွင် ရှိသော တောင်ပံ တို့မှာ အလွန်သေးငယ်ကြသဖြင့် အခြားငှက်များကဲ့သို့ လေထဲ၌ မပျံသန်းနိုင်ချေ။ သို့ရာတွင် သမိုင်းမတင်မီ ခေတ်အခါက ထိုငှက်မျိုးတွင် သန်စွမ်းသော တောင်ပံများရှိသဖြင့် လေထဲတွင် အခြားငှက်များနည်းတူ ပျံသန်းနေကြမည်ဟု တွေးတောရပေသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်သည် အကောင်ကြီး၍ အလွန်သန်မာသဖြင့် နှောင့်ယှက်မည့်ရန်သူ နည်းပါးသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အစာရေစာကို ခရီးဝေးသို့ သွားရောက်မရှာမဖွေရဘဲ လွယ်လင့်တကူ နှင့် ရနိုင်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အတောင်ပံများကို အသုံးနည်းလာသည်။ သို့ဖြစ်၍ ယခုအခါ မပျံသန်းနိုင်တော့ဟု ယူဆရလေသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်သည် ပျံသန်းနည်းကို မေ့ပြီဟုဆိုရ မည်ဖြစ်သော်လည်း အလွန်သန်မာ တောင့်တင်းသော ခြေများ ရှိသဖြင့် အပြေးမြန်သော အာရပ်မြင်းကိုပင်ကျော်အောင် ပြေးနိုင်လေသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ယခုအခါ၌ တွေ့သော ငှက်တို့တွင် ငှက်ကုလားအုတ်သည် အကြီးဆုံးငှက်မျိုး ဖြစ်သည်။ အာဖရိကတိုက်နှင့် အာရေဗျနိုင်ငံတွင်ရှိသော သဲကန္တာရများသည် ငှက်ကုလားအုတ်တို့၏ မူလ ကျက်စားရာဒေသ ဖြစ်ပေသည်။ ထိုသဲကန္တာရများတွင် ငှက်ကုလားအုတ်များကို မြင်းကျားနှင့် အန္တိလုပ်ခေါ် တောဆိတ်အုပ်များထဲ၌ တစ်ခါတစ်ရံ ထူးဆန်းစွာ တွေ့ရတတ်သည်။ အများအားဖြင့် ငှက်ကုလားအုတ်များသည် အဖိုတစ်ကောင်နှင့် အမ ၅ ကောင်မှ ၆ ကောင်အထိ ပါဝင်သော အုပ်များဖွဲ့၍ နေလေ့ရှိကြသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်တွင် တောင်ပံနှင့် အမြီးဟူ၍ မည်မည်ရရ မရှိချေ။ ကျောကုန်းကလည်း မို့မောက်နေသည့်အပြင် ရှည်လျား၍ ကောက်နေသော လည်တံသည်လည်း အထက်သို့ ထိုး ထွက်နေ၏။ ထို့အပြင် သန်မာသောခြေတံရှည်များကြီးများ ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ငှက်ကုလားအုတ်ကို တကိုယ်လုံးခြုံ၍ကြည့်လိုက်လျှင် ငှက်စင်စစ်ဖြစ်သည်ဟု မဆိုသာနိုင်အောင် အဆစ်အပိုင်းများ ပြေပြစ်ချောမောခြင်း မရှိချေ။ အရွယ်ရောက်သော ငှက်ကုလားအုတ်ဖို၏ အရပ်အမောင်းမှာ အရပ်ရှည်ရှည် လူတစ်ယောက် ထက်ပင် မြင့်မားသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်သည် ခြေဖျားမှ ဦးစွန်းတိုင်အောင် ၇ ပေမှ ၈ ပေအထိ ရှိ၍ ကိုယ်အလေးချိန်မှာ ပေါင် ၁၅ဝ မှ ပေါင် ၃ဝဝ အထိ ရှိသည်။ ငှက်အဖို၏ ကိုယ်မှာ မည်းနက်သော အမွှေးအတောင်တို့ ဖုံးအုပ်နေသည်။ အလွန်သေးငယ်သော အတောင်ပံနှင့် အမြီးတို့မှာ ဆွတ်ဆွတ်ဖြူသည်။ တောင်ပံမွှေးနှင့်အမြီးတို့မှာ အလွန် လှပသဖြင့် လူတို့သည် ဈေးကြီးပေး၍ ဝယ်ယူသုံးစွဲကြသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်၏ ထူးခြားချက်တရပ်မှာ ခြေချောင်း ၂ ခုသာ ပါရှိခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် နေရင်းအရပ်ဖြစ်သော သဲကန္တာရပေါ်တွင် အလွန်မြန်စွာပြေးနိုင်သော ခြေဖဝါးများ ရှိသည်။ လမ်းလျှောက်နေသည့်အခါ ငှက်ကုလားအုတ်သည် လူများဟန်လုပ်၍ လှမ်းသကဲ့သို့ တစ်လှမ်းချင်း စိပ်စိပ်နှင့် မှန်မှန်လှမ်း၍ သွားတတ်သည်။ ပြေးရမည်ဆိုလျှင် တစ်နာရီလျှင် မိုင် ၃ဝ ကျော်နှုန်းဖြင့် ပြေးနိုင်စွမ်းရှိသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်မတို့တွင် ညို မှိုင်းမှိုင်း အမွှေးအတောင်ရှိ၍ အဖိုတို့လောက် အရပ်မမြင့်ချေ။ အဖိုတို့ထက် အမများသည် စိတ်ကောင်းပို၍ ရှိလေသည်။ အဖိုတို့သည် အမများ ကိုယ့်ဖက်ပါအောင် မြူရာမှအစ အချင်းချင်း သတ်ပုတ်တတ်ကြသည်။ အမများသည် သဲကို ယက်ကော်ထုတ်ထားသော အသိုက် ကျင်းတစ်ခုထဲ၌ ၅ ကောင်ဖြစ်စေ၊ ၆ ကောင်ဖြစ်စေ ဝိုင်း၍ အုချကြသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ အမတစ်ကောင်က နေ့အခါ၌ ဥများပေါ်တွင် ဝပ်လေ့ရှိ၏။ သို့သော် အများအားဖြင့် အမတို့သည် ဥများကို အုချပြီးနောက် အကောင်များ ပေါက်လာအောင် ဂရုတစိုက်နှင့် ဥများပေါ်တွင် ဝပ်နေလေ့ မရှိကြချေ။ သဲကန္တာရတွင်း ဖြစ်သည့်အလျောက် နေပူရှိန်ပြင်းပြလွန်း၍သာ ဥများမှ အကောင်ငယ်များ ပေါက်လာကြလေသည်။ အမအများပိုင် ဥကျင်းတစ်ကျင်းထဲတွင် ဥပေါင်း၂ဝ ကျော် ၃ဝ အထိ ရှိတတ်သော်လည်း ပေါက်ခါ စငှက်ကလေးတို့အား ဥများကိုခွဲ၍ ကျွေးမွေးလေ့ရှိသဖြင့် တမြုံတွင် အကောင်လေးပေါင်း ၂ဝ ထက်ပို၍ မရှိကြချေ။ ညတွင် အစာရှာထွက်လေ့ရှိသော ခွေးအကဲ့သို့ သားရဲတို့၏ ရန်ကို စိုးရိမ်ရသဖြင့် ငှက်ကုလားအုတ်အဖိုသည် ဥများပေါ်၌ တညလုံးဝပ်၍ စောင့်ရှောက်လေသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်ဥသည် ကြက်ဥထက် ၁၈ ဆခန့် အရွယ်ရှိ၍ ဥတစ်လုံးတစ်လုံးလျှင် ၃ ပေါင်ခန့် လေးသည်။ ဥများမှာ စားကောင်းသော်လည်း မိနစ် ၄ဝ မျှကြာအောင် ပြုတ်မှ ကျက်သည်။ ငှက်ကုလားအုတ်အဖိုသည် ငှက်မနှင့် ငှက်ကလေးတို့အား ကောင်းမွန်စွာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သည်။ သူတို့အား နှောင့်ယှက်လျှင် အလွန်သန်မာသော ခြေတို့ဖြင့် ရှေ့သို့ဖြစ်စေ၊ ဘေးသို့ဖြစ်စေ ကန်ကျောက်တတ်သည်။ လူပင်ဖြစ်စေ၊ မြင်းပင်ဖြစ်စေ ယင်းသို့ အကန်ခံရလျှင် သေတတ်သည်။ မိတ်လိုက်ချိန်၌ အဖိုသည် လည်တံကိုပွလာစေ၍ နှုတ်သီးကို ကျပ်တည်းစွာ ပိတ်လျက် နွားသိုးအော်သံကဲ့သို့ အော်တတ်သည်။ ငှက်ကုလားအုတ်များကို ခရစ် ၁၈၅ဝ ပြည့်နှစ်လောက်မှစ၍ လူတို့ မွေးမြူထားကြသည်။ ထိုစဉ်အခါက အာဖရိကတိုက် မြောက်ပိုင်းရှိ ပြင်သစ်ပိုင် အယ်လဂျီးယားနယ်နှင့် အအင်္ဂလိပ်ပိုင် တောင်ပိုင်းနယ်များတွင် ငှက်ကုလားအုတ်တို့ကို အမွှေးအတောင် များအတွက် မွေးမြူကြလေသည်။ ယခုအချိန်တွင် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနှင့် ဩစတြေလျတိုက်များ၌ ငှက်ကုလားအုတ် မွေးမြူသည့် လုပ်ငန်းထွန်းကားလျက်ရှိသည်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် ကာလီဖိုးနီးယား၊ အယ်ရီဇိုးနား၊ တက်ဆက် နှင့် ဖလောရီဒါပြည်များ၌ ထိုငှက်များကို မွေးမြူကြသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်ကိုယ်မှ အကောင်းဆုံး၊ အလှဆုံးအမွှေးအတောင် တို့ကို တစ်နှစ်လျှင် နှစ်ကြိမ်ကျ ညှပ်လေ့ရှိသည်။ ယင်းတို့ အမွှေးအတောင် တို့ကို ညှပ်ယူပြီးနောက် မကြာမီအတွင်း အမွှေးသစ်များ ထွက်လာပြန်သည်။ ဥမှ ပေါက်ခါစငှက်ကလေးမှာ ကြက်မတန်းကလေး အရွယ်ရှိ၍ ၆ လအတွင်း အရွယ်ရောက်သည့် ငှက်ကြီးနီးပါးအထိရှိလာသည်။ ၆ လသားအရွယ် ငှက်များမှ အမွှေးအတောင်များ ညှပ်ယူ ရရှိနိုင်သော်လည်း ငှက်မတို့သည် အသက် ၄ နှစ်ခန့် ရှိမှ အရွယ်ရောက်ရှိလာသည်။ ငှက်ကုလားအုပ်အချို့သည် အနှစ် ၁ဝဝ အထိပင် အသက်ရှည်ကြသဖြင့် ငှက်ကုလားအုတ်သည် အလွန်သက်တမ်းရှည်သော ငှက်မျိုးဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပေ မည်။ ငှက်ကုလားအုတ်ကဲ့သို့ မပျံတတ်သော အခြားငှက်မျိုး များမှာ တောင်အမေရိကတိုက်၌ တွေ့ရသော ရီးငှက်၊ အမေရိကန် ငှက်ကုလားအုတ်၊ ဩစတြေလျတိုက်၌ တွေ့ရသော အီးမျူးနှင့် ကက်ဆွေရီငှက်မျိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ငှက်ကုလားအုတ်၊ ရီးနှင့် အီးမျူးငှက်တို့မှာ လွင်ပြင်များတွင် ကျက်စား၍ ကက်ဆွေရီငှက်မှ သစ်တောများ၌ ကျက်စားလေသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၃) ကိုးကား ကဏ္ဍ:ငှက်ကုလားအုတ်များ ကဏ္ဍ:မပျံသန်းနိုင်သော ငှက်များ ကဏ္ဍ:အာဖရိကတိုက်တွင် တွေ့ရှိရသော ငှက်များ ကဏ္ဍ:မွေးမြူရေး
မီးရထား	၁၉၉၂ ခုနှစ် ချီကာဂို အနောက်ပိုင်း ပစိဖိတ်တောင်ပိုင်း ရထားလမ်းပေါ်တွင် မြင်ရသော ကုန်ရထား ဂျာမနီ မြို့ကြီးများကြားတွင် ဆက်သွယ်ပေးသော အမြန်ရထား V43 အသုံးများသော ဟန်ဂေရီ လျှပ်စစ်ရထားစက်ခေါင်း ကို ခရီးသည်တင်လုပ်ငန်းတွင် တွေ့ရပုံ အစကနဦး ရထားများမှာ ကြိုးဖြင့်ဆွဲခြင်း၊ ကမ္ဘာမြေ၏ ဆွဲငင်အားကို အသုံးပြု၍ မောင်းနှင်ခြင်း နှင့် မြင်းဖြင့်ဆွဲခြင်း စသည့် နည်းစနစ် တို့ဖြင့် မောင်းနှင်ကြသော်လည်း ၁၉ ရာစု အစပိုင်းမှ စ၍ ရေနွေးငွေ့သုံးစက်ခေါင်းများကို သုံးစွဲလာကြသည်။ ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်များမှ စ၍ လုပ်အားသုံးရန် နည်းပါးပြီး သန့်ရှင်းသော်လည်း ပိုမိုရှုပ်ထွေးကာ ဈေးကြီးသော ဒီဇယ်စက်ခေါင်းများနှင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသုံး စက်ခေါင်းများဖြင့် ပြောင်းလဲ၍ သုံးစွဲလာကြသည်။ တပြိုင်နက်တည်းမှာပင် ဒီဇယ်သို့မဟုတ် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို အသုံးပြု၍ ကိုယ်တိုင် မောင်းနှင်သော တွဲများ သည် ခရီးသည်တင်လုပ်ငန်းတွင် ပိုမို၍ အသုံးများလာကြသည်။ နိုင်ငံအများစုတွင် စက်ခေါင်းများကို ဒီဇယ်စက်ခေါင်းအဖြစ်ပြောင်းလဲခြင်းကို ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်များတွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ အပါအဝင် နိုင်ငံအနည်းငယ်၌ ကျောက်မီးသွေး နှင့် အလုပ်သမားမှာ ဈေးပေါ၍ ရေနွေးငွေ့ စက်ခေါင်းကို သုံးစွဲနေဆဲဖြစ်သော်လည်း အသုံးပြုမှု ကို တဖြည်းဖြည်းချင်း ရပ်စဲလာကြပြီ ဖြစ်သည်။ သမိုင်းဝင်ရေနွေးငွေ့စက်ခေါင်းများကို နိုင်ငံအများစုတွင် အပန်းဖြေရန်အတွက် နှင့် စိတ်ဝင်စားသူများအတွက် ပြေးဆွဲနေဆဲဖြစ်သည်။ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားဖြင့် ဆွဲငင်ခြင်းမှာ ရထားပြေးဆွဲသော မိုင်အလိုက်တွက်ချက်ကြည့်ပါက ဈေးနှုန်းသက်သာသော်လည်း အစပိုင်းရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွင် ပို၍ များသဖြင့် လူစီးများသော လိုင်းများအတွက်သာ တွက်ခြေကိုက်သည်။ မိုင်အလိုက် ရထားလမ်းဆောက်လုပ်ခြင်းမှာ ကုန်ကျစရိတ်အားြဖင့် နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ပါက ပိုမိုများပြားသဖြင့် ခရီးဝေး လမ်းများတွင် လျှပ်စစ်သုံးရထားကို အကြိုက်နည်းကြသော်လည်း ခရီးဝေးသွား အမြန်လိုင်းများကို မူ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသုံး၍ ဆောက်လုပ်ကြသည်။ လျှပ်စစ်ရထားများသည် ဓာတ်အားကို အမိုးပေါ်ရှိ လျှပ်စစ်လိုင်းသို့မဟုတ် လျှပ်စစ်လွှတ်ထားသော တတိယလမ်းမှ ရရှိသည်။ ခရီးသည်တင်ရထားများ ခရီးသည်တင်ရထားဆိုသည်မှာ ခရီးသည်တင်တွဲများပါရှိသောရထားကို ဆိုလိုသည်။ ခရီးသည်တင်ရထားမှာ မိမိဘာသာမောင်းနှင်သော တွဲများဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့ သံလမ်းပြေးကားလည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ပြင် ရထားစက်ခေါင်း တစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသောစက်ခေါင်းနှင့် မောင်းနှင်ရန် စက်မပါရှိသော နောက်တွဲများ ပေါင်းစပ်ထားခြင်းလည်းဖြစ်နိုင်သည်။ ခရီးသည်တင်ရထားများသည် လူအတင်အချ ပြုလုပ်နိုင်သော ဘူတာရုံများ အကြားတွင် ပြေးဆွဲကြသည်။ ထင်ရှားကျော်ကြားသော ရထားခရီးစဉ်များကို နာမည်သီးသန့်ပေးလေ့ရှိကြပြီး အချို့မှာ စာပေ နှင့် ဝတ္ထုတို့တွင် ထင်ရှားသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ ခရီးသည်ဦးရေ သိပ်သည်းမှုအများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ပြီး လူဦးရေအလွန်များသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ လူဦးရေစာရင်းဇယားကို ကြည့်ပါက အိန္ဒိယမှာ လူဦးရေအများဆုံးနိုင်ငံများတွင်ပါဝင်သော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမျှသာဖြစ်သော်လည်း အခြားနိုင်ငံများနှင့် မတူပဲ ခရီးသည်ဦးရေအသိပ်သည်းဆုံးဖြစ်နေသည်။ အချို့သော ခရီးတို သို့မဟုတ် ခရီးဝေး ခရီးသည်တင်ရထားများမှာ နှစ်ထပ်တွဲများပါရှိပြီး ခရီးသည်အမြောက်အမြားကို တင်ဆောင်နိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ခရီးသည်တင်ရထားများ၏ ပုံသဏ္ဌန်နှင့် လုံခြုံမှုစနစ်တို့မှာ အချိန်နှင့်အမျှ ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ ခရီးဝေးသွားရထားများ ခရီးဝေးသွားရထားများသည် မြို့ကြီးများအကြား နှင့် နိုင်ငံတစ်ခု၏ ဒေသအနှံ့အပြားတွင်သွားလာကြပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် နိုင်ငံများ အကြားဖြတ်ကျော်သွားလာကြသည်။ ထိုရထားများတွင် ခရီးသည်များ ခရီးစဉ်အတွင်းတွင် စားသောက်နိုင်ရန် စားသောက်ခန်းတွဲပါရှိတတ်သည်။ ညအိပ်သွားလာရသော ခရီးစဉ်များအတွက် အိပ်စင်တွဲများလည်း ပါရှိတတ်သည်။ မြန်နှုန်းမြင့်ရထားများ ဂျပန်မှ ရှင်းကန်ဆင်-၅၀၀ စီးရီး မြန်နှုန်းမြင့်ရထား တရုတ်ကျည်ဆန်ရထား ဂျပန်နိုင်ငံတွင် တိုကျိုမြို့၏ မြို့ပြဒေသများအတွင်းနှင့် အိုဆာကာမြို့၏ မြို့ပြဒေသများအတွင်း (၅၀၀ ကီလိုမီတာခန့်အကွာအဝေး) တွင် ရှင်းကန်ဆင်(Shinkansen) ခေါ်ကျည်ဆန်ရထားသည် ထင်ရှားသည်။ သို့သော်လည်း ပိုဝေးသောခရီးစဉ်များ (ဥပမာ တိုကျို-ဟီရိုရှီးမား ခရီးစဉ်) အတွက်မူ လူအများစု က လေကြောင်းဖြင့် သွားလာခြင်းကို ပို၍ နှစ်သက်ကြသည်။ အင်္ဂလန်မှ အေပီတီ၊ အီတလီမှ ပန်ဒိုလီနို နှင့် စပိန်မှ တယ်လ်ဂို အစရှိသော အလွန်လျင်မြန်သော ရထားများသည် စောင်းသောပုံသဏ္ဌန် ပုံစံထုတ်ထားတတ်သည်။ ထိုသို့ စောင်းသောပုံသဏ္ဌန် ရှိသောစနစ်ကြောင့် ခရီးသည်တင်တွဲများသည် လမ်းကွေ့များအတွင်းသို့ အလိုအလျောက် အလိုက်သင့်တိမ်းစောင်းသွားပြီး ခရီးသည်များပေါ်တွင် သက်ရောက်သော ဘေးတစ်ဘက်တစ်ချက်မှ g-forces များကို လျော့ကျစေသည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်းအားဖြင့် လမ်းကွေ့များတွင် ပို၍မြန်သောအရှိန်ဖြင့် မောင်းနှင်နိုင်ပြီး ခရီးသည်များကို ပို၍ သက်တောင့်သက်သာရှိစေသည်။ သံလမ်းပေါ်တွင် ပြေးသောရထားများတွင် အမြန်ဆုံးမှာ ပြင်သစ်မှ တီဂျီဗွီ (TGV) ဖြစ်သည်။ ပြင်သစ်ဘာသာ Train à Grande Vitesse မှာ မြန်နှုန်းမြင့်ရထားဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ် စမ်းသပ်မောင်းနှင်မှုတွင် အမြန်ဆုံးအရှိန် တစ်နာရီလျှင် ၃၅၆ မိုင်နှုန်း (၅၇၄.၈ ကီလိုမီတာနှုန်း) မောင်းနှင်နိုင်သော်လည်း ယခုလက်ရှိ ပြေးဆွဲနေသော ရထားမှာ တစ်နာရီလျှင် ကီလိုမီတာ ၃၀၀ မှ ၃၂၀ နှုန်းအထိသာမောင်းနှင်သည်။ ဂျာမနီမှ အိုင်စီအီး ရထားသည် လည်း ကီလိုမီတာ ၃၀၀ မှ ၃၂၀ အထိသာမောင်းနှင်သည်။ မြို့ကြီးများသွားရထားများ မြို့ကြီးများအကြားဆက်သွယ်သော ရထားများကို အုပ်စု ၂ခုခွဲနိုင်သည်။ မြို့ကြီးများသွားရထားများ (inter-city trains) သည် ဘူတာရုံအသေးလေးများတွင် မရပ်နားပေ။ အခြားအုပ်စုမှာ ဒေသတွင်းသွားရထား (local trains or "stoppers") သို့မဟုတ် ဘူတာရုံတိုင်းတွင် ရပ်နားသော ရထားများဖြစ်သည်။ အလယ်အလတ်အနေဖြင့် အကန့်အသတ်ဖြင့်သာရပ်နားသော ရထားများ (limited-stop) လည်း ရှိသည်။ လမ်းခွဲရထားများ လမ်းခွဲရထားများ (Branch lines trains) ဆိုသည်မှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ဒေသအတွင်းရှိ ဘူတာရုံနှင့် ဒေသတွင်းရှိ ရထားလမ်းများကို ဆက်သွယ်ပေးထားသောရထား များကိုခေါ်ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် ဘူတာရုံတိုင်း သို့မဟုတ် ဘူတာရုံ အတော်များများတွင် ရပ်နားလေ့ရှိသော ရထားများဖြစ်သည်။ မြို့ပတ်ရထားများ ဂျပန်မှ တံခါး ၆ ပေါက် ခရီးသည်တင်တွဲ၏ အတွင်းပိုင်း ခုံတန်းများကို ခေါက်ထားစဉ် ခရီးတိုများအတွက် မြို့ကြီးအတော်များများတွင် မြို့ပတ်ရထားလမ်း ကွန်ယက်များရှိပြီး မြို့လယ်နှင့် ဆင်ခြေဖုံးဒေသများတွင် ပြေးဆွဲကြသည်။ အချို့သော တွဲများတွင် မတ်တပ်ရပ်ရန် နေရာက ထိုင်ရန် နေရာထက်ပိုများလေ့ရှိပြီး ကလေးတွန်းလှည်းများ၊ စက်ဘီးများ နှင့် ဘီးတပ်ကုလားထိုင်များကို တင်ဆောင်နိုင်ရန် ပြုလုပ်ထားခြင်းလည်း ဖြစ်သည်။ အချို့သောတိုင်းပြည်များတွင် နှစ်ထပ်ခရီးသည်တင်ရထားများရှိပြီး မြို့ပြနှင့်အနီးဝန်းကျင်ဒေသများကို ဆက်သွယ်ပေးထားသည်။ နှစ်ထပ် မြန်နှုန်းမြင့်ရထားနှင့် အိပ်စင်ရထားများသည် ဥရောပကုန်းမကြီးတွင် ပို၍ အသုံးများလာကြပြီဖြစ်သည်။ ခရီးသည်တင်ရထားများတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် အများပြည်သူ အသုံးပြု နိုင်သော အရေးပေါ်ဘရိတ် သို့မဟုတ် ဆက်သွယ်ရေးကြိုးများပါရှိတတ်သည်။ မတော်တရော် အသုံးပြုသူများကို ကြီးမားသော ဒဏ်ကြေးများ ရိုက်လေ့ရှိသည်။ ကြီးမားသော မြို့ကြီးများတွင် မြေအောက် (underground)၊ ဆပ်ဘ်ဝေး (subway)၊ တျုဗ် (tube) စသည်ဖြင့် ခေါ်ဝေါ်ကြသော မက်ထရိုစနစ်များရှိသည်။ ရထားများကို လျှပ်စစ်ဓာတ်အားဖြင့် မောင်းနှင်ပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် တတိယ သံလမ်းမှ တဆင့်ဖြစ်သည်။ ရထားလမ်းမှာ အခြားပို့ဆောင်ရေးလမ်းများမှ သီးခြားတည်ဆောက်ထားပြီး အခြား ပို့ဆောင်ရေးလမ်းများနှင့် ဆုံတွေ့သော လမ်းဆုံများမရှိပေ။ ပုံမှန်အားဖြင့် ထိုရထားများသည် မြို့လယ်ခေါင်တွင် မြေအောက် လှိုဏ်ခေါင်းများမှ သွားလေ့ရှိပြီး မြို့လယ်ခေါင်၏အပြင်ဘက်တွင် တစ်ခါတစ်ရံ၌ မိုးပျံလမ်းများမှသွားလေ့ရှိသည်။ ထိုရထားများသည် ပိုမိုကြီးမားသော ခရီးဝေးသွားရထားများနှင့် ယှဉ်လျှင် အရှိန်နှုန်းမြင့်ခြင်း နှင့် လျော့ချခြင်းကို ပိုမိုလျင်မြန်စွာပြုလုပ်နိုင်သည်။ လမ်းများပေါ်တွင်သွားလာလေ့ရှိသော တွဲတစ်တွဲ သို့မဟုတ် နှစ်တွဲပါရှိသည့် သံလမ်းသွားယာဉ်များကို ရထားဟု ယူဆလေ့မရှိပဲ ထရမ် (tram)၊ ထရော်လီ (trolley)၊ သံလမ်းပေါ့ယာဉ် (light-rail vehicle) သို့ streetcar ဟုသာ ခေါ်လေ့ရှိသည်။ သို့သော်ကွဲပြားခြားနားမှု မှာ အမြဲတမ်း တိတိကျကျမရှိနိုင်ပေ။ အင်္ဂလန် အပါအဝင် အချို့ နိုင်ငံများတွင် မူ ထရမ် နှင့် ရထား၏ ကွဲပြားခြားနားမှု ကို ဥပဒေတွင် အတိအကျဖွင့်ဆိုထားသည်။ သံလမ်းပေါ့ ဟူသောအသုံးအနှုန်းမှာ တစ်ခါတစ်ရံ ခေတ်သစ်ထရမ်များကို ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်းလေ့ရှိသော်လည်း ထရမ်နှင့် ရထား ကြားရှိယာဉ် ကိုလည်း ညွှန်းဆိုနိုင်သည်။ မက်ထရိုနှင့် တူညီသော်လည်း ထိုယာဉ်များတွင် အခြား ပို့ဆောင်ရေးလမ်းများနှင့် ဆုံတွေ့သော လမ်းဆုံများရှိနိုင်သည်။ ထိုလမ်းဆုံများကို အများအားဖြင့် ဂိတ်တံခါးများဖြင့် ကာကွယ်ထားလေ့ရှိသည်။ ထိုယာဉ်များကို ထရော်လီဟုလည်း ခေါ်နိုင်သည်။ မက်လက်ဗ် ရထားများနှင့် မိုနိုရေး ရထားများမှာ ရထားပို့ဆောင်ရေးနယ်ပယ်တွင် နည်းပညာအားဖြင့် အနည်းငယ်မျှသာ ပါဝင်ပတ်သက်သည်။ အများပြည်သူသုံးသော မြို့ပတ်ရထားများ၊ မက်ထရိုများ နှင့် သံလမ်းပေါ့များအတွက် ရက်ပစ်ထရန်စစ် (rapid transit) ဟူသော အသုံးအနှုန်းကို သုံးနှုံးလေ့ရှိကြသည်။ သို့သော် နယူးယောက်မြို့တော်တွင်မူ နယူးယောက်ဆပ်ဘ်ဝေး အတွင်းပြေးဆွဲသော ရထားများကို ရထား ဟုသာ သုံးနှုန်းလေ့ရှိသည်။ တိုကျိုမြို့ရှိ အချို့သော မြို့ပတ်ရထားများတွင် မနက်ခင်း ရုံးတက်ချိန်များ(မနက် ၁၀ နာရီအထိ) တွင် မတ်တပ်ရပ်နိုင်သော နေရာပိုရနိုင်ရန်အတွက် ခေါက်သိမ်းနိုင်သော ခုံတန်းများပါဝင်သည့် အထူးတွဲများ ပါရှိသည်။ E231 စီးရီးရထားများတွင် စုစုပေါင်း ၁၀ တွဲ သို့မဟုတ် ၁၁တွဲ ပါဝင်သော ရထား၌ ထိုသို့သော တွဲမျိုး ၂ တွဲ ပါရှိပြီး ထိုတွဲများကို ရော့ကု တိုဘိရာ ရှ (၆ ပေါက်တွဲ ဟူသောအဓိပ္ပာယ်) ဟူသော အမည်ဖြင့် တရားဝင် အခေါ်အဝေါ်ရှိသည်။ အခြားတွဲများတွင် တစ်ဖက်လျှင် တံခါး ၄ ပေါက်စီ ပါရှိသည်။ တိုကျိုမြို့၏ ယာမာနိုတဲလိုင်းရှိ ဘူတာရုံ ၂၉ခုတွင် တွင် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ခရီးသည် ၃.၅သန်းနေ့စဉ် စီးနင်းလေ့ရှိသည်။ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်မည်ဆိုလျှင် နယူးယောက်စီးတီး ဆပ်ဘ်ဝေးရှိ ရထားလိုင်း ၂၆ လိုင်းတွင် ဘူတာရုံ ၄၆၈ ခုရှိပြီး နေ့စဉ် ခရီးသည် ၄.၈ သန်း စီးနင်းလေ့ရှိသည်။ အမည်ပေးထားသော ရထားများ လေဆိပ်အတွင်းမှ ရထားများ လေဆိပ်အတွင်းမှ ရထားများမှာ လေဆိပ်အဆောက်အအုံများအကြား သွားလာသောရထားများဖြစ်ပြီး ခရီးသည်များကို တာမင်နယ်များအကြားပို့ဆောင်ပေးသည်။ ကုန်ရထားများ ကုန်စည်ရထားများမှာ ကုန်တွဲများကို အသုံးပြု၍ ကုန်စည်များ နှင့် ပစ္စည်းများ(cargo) ကို ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်သောရထားများဖြစ်သည်။ ယေဘူယျအားဖြင့် ခရီးသည်တင်ဆောင်ခြင်းမရှိသော ရထားများကို ဆိုလိုသည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကုန်စည်အများစုကို ရထားဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ကြသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ရထားလမ်းများကို ခရီးသည်ပို့ဆောင်ရန်ထက် ကုန်စည်တင်ပို့ရန်အတွက် ပိုမိုအသုံးပြုလေ့ရှိကြသည်။ အခြေအနေအားလုံးကောင်းမွန်ပါက ကုန်စည်များကို ရထားဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်းသည် လမ်းမမှသယ်ယူပိုဆောင်ခြင်းနှင့် ယှဉ်လျှင် အလွန်ပင်စီးပွားရေးတွက်ခြေကိုက်ရုံသာမက ထိရောက်သောစွမ်းအင်သုံးစွဲမှု ဖြစ်စေသည်။ ရထားဖြင့်တင်ပို့သောကုန်စည်သည် ကြီးမား၍ ခရီးဝေးသယ်ဆောင်ရသော ကုန်စည်များအတွက် တွက်ခြေအကိုက်ဆုံးဖြစ်ပြီး သေးငယ်၍ တိုတောင်းသော ခရီးအတွက် မသင့်တော်ပေ။ ကုန်ပစ္စည်းများကို မိုင် ၂၀ (၃၂ကီလိုမီတာ) မျှ စုပေါင်းသယ်ပို့ခြင်းသည် ကျသင့်ငွေအားဖြင့် တွက်ခြေကိုက်ပြီး အခြားတစ်နေရာသို့ တစ်ဆင့်ပို့ဆောင်ခြင်း အတွက်ကုန်ကျစရိတ်ကိုပင် ကာမိသည်။ ထိုသို့ အခြားတစ်နေရာသို့ တစ်ဆင့်ပို့ဆောင်ခြင်း အတွက်ကုန်ကျစရိတ်သည် ပို့ဆောင်မှု အတော်များများတွင် အရေးပါသော ကုန်ကျငွေဖြစ်ပြီး ခေတ်သစ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများတွင် ထိုကုန်ကျငွေကို အနည်းဆုံးဖြစ်ရန် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ကြသည်။ ကိုးကား Category:ရထား Category:ရထား ပို့ဆောင်ရေး
ဗေဒင်	မြန်မာ ဗေဒင် ရောမ ဗေဒင် မြန်မာ့ရိုးရာဗေဒင်ပညာ အခေါ်အဝေါ် ဗေဒင်ဟူသည်မှာ မာဂဓ(ပါဠိ)ဝေဒ (သင်္သကရိုဋ်ဘာသာ ဟိန္ဒူနဂရီဗေဒ)= သိခြင်း နှင့် အင်္ဂ-အင်္ဂါ = ဖြစ်ခြင်း တို့ ပေါင်းစပ်၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ဝေဒင်္ဂမှ ဆင်းသက်လာသည်။ ဝေဒင်္ဂသဒ္ဒါသည် ဗေဒ၏ အင်္ဂါဖြစ်သော ကျမ်းကို ဆိုရာ၊ ယင်းတွင် သိက္ခာ၊ ကပ္ပ၊ ဗျာကရဏ၊ ဆန္ဒ၊ ဇောတိသတ္ထ၊ နိရုတ္တိကျမ်းများ ပါဝင်သည်။ ဝေဒင်္ဂမှ သင်္သကရိုဋ်ဘာသာသို့ ရွေ့လျော၍ ဗေဒင်္ဂ ဖြစ်လာသည်။ ဗေဒင်္ဂမှ မြန်မာဘာသာဖြင့် ဗေဒင်ဟူသော ဝေါဟာရ ဖြစ်လာသည်။ ဝေဒင်္ဂတွင် ပါဝင်သော ဇောတိသတ္တကား ဗေဒင်ပညာပင် ဖြစ်လေသည်။ ဝေဒ-ဗေဒသဒ္ဒါသည် သိခြင်းအနက်ကို ဆိုသောကြောင့် ဗေဒင်ပညာဖြင့် ပစ္စုပ္ပန်၊ အတိတ်၊ အနာဂတ် အကျိုးအပြစ်တို့ကို သိနိုင်သည်ဟု ရှေးအခါကပင် ယုံကြည်ရင်းစွဲ ရှိခဲ့သည်။ သာမ-ယဇု၊ဣရု ဟူ၍ ဗေဒ ၃ ပုံ ရှိသည်တွင် အထဗ္ဗနကို ထည့်သွင်းလျက် ဗေဒင် ၄ ပုံဟု ရေ:သား ပြောဆိုလေ့ ရှိကြရာ၊ အမှန်စင်စစ်အားဖြင့် ဗေဒ ၄ ပုံမှာ ဟိန္ဒူလူမျိုးတို့၏ စာပေများသာ ဖြစ်ကြလေသည်။ ဤဗေဒင်ပညာသည် အလွန်ရှေးကျသော ကယ်လဒီးယား၊ ဗက်ဗီလုံးနီးယား၊ အီဂျစ်၊ အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်နိုင်ငံများတွင် ထွန်းကားပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရာ၊ အဘယ်မျှ နှစ်ပရိစ္ဆေဒ ကြာခဲ့ပြီဟု မည်သူမျှ အတတ်မပြောနိုင်ချေ။ မည်သည့်နိုင်ငံမှ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်ဟူ၍လည်း အထောက်အထား မပြနိုင်ကြချေ။ အဆိုပါနိုင်ငံများတွင် ခေတ်ကာလ အလျောက် ပညာရှင်များသည် ကောင်းကင်ရှိ ဂြိုဟ်နက္ခတ်တာရာတို့ကို အခြေပြု၍ တီထွင်ပေါ်လာသော ပညာတရပ် ဖြစ်သည်ဟု ယူဆ ယုံကြည်ကြသည်။ ဗေဒင်ပညာသည် ရှေးဟောင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အာရိယန်လူမျိုးတို့မှ ပေါက်ဖွားဆင်းသက်လာသည်ဟု အဆိုရှိသည်။ ဘီစီ ၃၅၆ ခုနှစ် အယ်လက်ဇန္ဒာ-သ-ဂရိတ်လက်ထက်တွင် ကယ်လဒီးယန်း လူမျိုးတို့၏ ကြေညာချက်အရ မိမိတို့၏ ဗေဒင်ပညာသည် အတိတ် နှစ်ပေါင်း ၄၇၃,၀၄၀ ကပင်ရှိသည်ဟု သိရသည်။ မည်သို့ပင် ဖြစ်စေ၊ နှစ်ပရိစ္ဆေဒကို အတိအကျ မခန့်မှန်းသော အချိန်ကာလ ကပင် ဗေဒင်ပညာ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ခြင်းကို မူကားမငြင်းသာချေ။ ဆေးပညာနှင့် အခြား လောကီပညာရပ်များကဲ့သို့ပင် ဗေဒင်ပညာသည်လည်း ရှေးမဆွကပင် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဗေဒင်ပညာသည်လည်း အိန္ဒိယမှ ဆင်းသက်လာခဲ့သည်ကို သမိုင်းအရ သိရ သိနိုင်ပေသည်။ နိုင်ငံရပ်ခြား ဗေဒင်ပညာသမိုင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏ ဗေဒင်ပညာ ဘီစီ ၆၅၀ဝ မှစ၍ နက္ခတ္တဗေဒ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့ကြောင်း အိန္ဒိယတွင် ခိုင်မာသော အထောက်အထားများ တွေ့ရသည်။ စစ်မှန်သည်ဟု ယူဆရသော ဘီစီ ၃၇၀ဝ ခန့်မှပြုစုခဲ့သည့် ကျမ်းများလည်း တွေ့ရသည်။ မူရင်းကျမ်းများမှာ ပျက်စီး၊ ပျောက်ဆုံးကုန်သော်လည်း နက္ခတ်ဗေဒင် ပညာရှင်များက အဆက်ဆက်ကူးယူ ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြသည်။ ယင်းကျမ်းဂန်များကို အိန္ဒိယပြည်နယ်များရှိ စာကြည့်တိုက်များတွင် တွေ့နိုင်သည်။ ဘီစီ ၆၅၀ဝ မှစ၍ နက္ခတ္တကို အသေးစိတ် မှတ်သားပြုစုလာခဲ့ကြသည်။ ဝေဒ နက္ခတ္တပညာကို ရေးသားခဲ့သော အစောဆုံး ပညာရှင်မှာ ပီတ မဟာဖြစ်သည်။ သူသည် ပီတ မဟာ သိဒ္ဒန္တ (Pita Maha Siddhanta) ခေါ် ကျမ်းကို ပြုစုခဲ့ပြီး ယနေ့တိုင် ယင်းမူများကို တွေ့နိုင်သည်။ ပီတ မဟာသည် ထိုကျမ်းကို ဘီစီ ၃၀ဝ၀ ခန့်တွင် ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ နောင် အနှစ် ငါးရာ အကြာတွင် ဝါရှီသျှတြ (Vashishttha) ခေါ် နက္ခတ္တပညာရှင် ပေါ်ပေါက်လာပြီး နက္ခတ္တဗေဒ (Astronomy)၊ နက္ခတ်ဗေဒင် (Astorology)၊ ဒဿန (Pholosophy) ကျမ်းစာ အများအပြားရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ သူ၏ အရေးအပါဆုံး ကျမ်းမှာ ဝါရှီသျှတြ သိဒ္ဒန္တ (Vashishttha Siddhanta) ဖြစ်သည်။ သူ၏ အခြားကျော်ကြားသော ကျမ်းများမှ ပဉ္စ သိဒ္ဒန္တကောသ၊ သူရိယ သိဒ္ဒန္တ၊ နိတျာနန္ဒ၊ ဘာရတဇာတက၊ အရိယဘာတ၊ မံသဂါရိ၊ ရန္နဝီရနှင့် လဂဟု ပရသျှာရတို့ ဖြစ်သည်။ အီး.အမ်.ပလန်ကက် (E.M.Plunkett) က သူ၏ “ရှေးဟောင်း မှတ်တမ်းနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်များ” စာအုပ်တွင် “ခရစ်နှစ်အစ ဂရိကျမ်းများကို အိန္ဒိယ နက္ခတ္တဗေဒက များစွာအထောက်အကူ ပြုခဲ့ဟန်ရှိသည်၊ ဖီလိုစထရေးတပ်စ် (Philostratus) ရေးသားခဲ့သော ဂရိဒဿနဆရာ၊ နက္ခတ္တဆရာ ‘အပိုလိုနီးယပ်၏ ဘဝ’ ကျမ်းတွင် အပိုလိုနီးယပ်စ်သည် နက္ခတ္တဗေဒနှင့် နက္ခတ်ဗေဒင်ကို အိန္ဒိယ သူတော်စင်များထံ၌ လေ့လာသင်ယူခဲ့သည်” ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ကိုင်ရိုကဲ့သို့ပင် ကျော်ကြားသော ကောင့် လူးဝစ် ဟာမွန် (Count Louis Hamon) က သူ၏ “သင်နှင့် သင့်လက္ခဏာ” အမည်ရှိစာအုပ်တွင် “ရှေးလူတို့၏ ဉာဏ်ပညာကို အထင်သေးသူတို့သည် ရှေးအိန္ဒိမှ မြင့်မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် ဒဿန ပညာရပ်များကို မမေ့နေကြ၍ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့ကို ယနေ့ယဉ်ကျေးမှုများက မလှန်နိုင်သေးပေ၊ လက်ခံနေရသည်သာ။ ယင်းတို့ ထုတ်ခဲ့သော သီအိုရီများကို ယနေ့ နက္ခတ်ပညာရှင်များ အံ့ဩကြရသည်။ ခေတ်သစ်တွင် နောက်ဆုံးပေါ် ပစ္စည်းများသုံး၍ လေ့လာ ကြည့်သည့်တိုင် ရှေးပညာရှိတို့၏ တွေ့ရှိမှုကို မကျော်နိုင်သေး။ အိန္ဒိယရှေးပညာရှိတို့ မည်သို့ရှာဖွေ ကြံဆခဲ့သည်ဆိုသည်မှာ အထူးအဆန်းဖြစ်နေသေးသည်” ဟု ရေးခဲ့သည်။ တရုတ် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဝေဒကျမ်းဂန်များမှတပါး ရှေးအကျဆုံးသော နက္ခတ်ဗေဒင် ပညာရပ်များကို တရုတ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသည်။ တရုတ်တို့သည် အိန္ဒိယမှ ဟိန္ဒူများကဲ့သို့ပင် ကျမ်းဂန်များကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရာ၌ စေ့စပ်သေချာမှု ရှိသည်။ ချေလ်ဒီယာ (Chaldea) ချေလ်ဒီယာဆိုသည်မှာ ဘေဘီလုံတို့ ကြီးစိုးခဲ့သော ဒေသဖြစ်ပြီး ယခုခေတ် အီရတ် တောင်ပိုင်းဘက် ဒေသဖြစ်သည်။ ချေလ်ဒီယာမှ နှောင်းပိုင်း နက္ခတ်ဗေဒင် ပညာရှင်များက ဘီစီ ၃၀ဝ၀ က ပေါ်ခဲ့သော ပညာရှင် ဘီရိုဆပ် (Berosus) အကြောင်းကို ရေးသားမှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြသော်လည်း ဘီရိုဆပ်၏ ကျမ်းဂန်အစစ်အမှန်များကို တွေ့ရန်ခက်သည်။ သို့သော် ရှေးခေတ် ချေလ်ဒီယာသားများသည် နက္ခတ်ဗေဒင် ကို သုံးစွဲခဲ့ကြသည်မှာ သံသယဖြစ်ဖွယ် မရှိပေ။ ဂရိနှင့် ရောမတို့၏ နက္ခတ်ဗေဒင်သည် ၎င်းတို့ထံမှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ဘေဘီလုံ (Babylon) ဘေဘီလုံတို့ နက္ခတ်ဗေဒင်ကို အသုံးပြုခဲ့ကြောင်း ခြေရာခံ၍ ရသည်မှာ ဘီစီ ၂၅၀ဝ ခန့်က ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဘေဘီလုံသားတို့ ရေးသားခဲ့သော ကျမ်းဂန်အထောက်အထားများကို မတွေ့ရှိရပေ။ အီဂျစ် အီဂျစ်တို့သည် နက္ခတ်ဗေဒင်ကို နားလည် အသုံးချခဲ့သည်မှာ ခရစ်တော် မပေါ်မီ နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာကပင် ဖြစ်ကြောင်း အထောက်အထားတွေ့ရသည်။ ရှေးအကျဆုံးသော အီဂျစ် နက္ခတ်ဗေဒင်ပညာရှင်များမှာ ဘီစီ ၈၀ဝ ခန့်က နီဆပ်ပဆို (Nicepsos) အုပ်စိုးစဉ်ကာလက ဘုန်းတော်ကြီး ပီတိုဆီရစ် (Petosiris) ဟု သိရသည်။ ပီတိုဆီရစ်သည် နက္ခတ်ဗေဒင်ကျမ်းဂန်များ ရေးမရေး မသိရပေ။ အထောက်အထားလည်း မတွေ့ရပေ။ ယနေ့တိုင် တွေ့ရှိနိုင်သော နက္ခတ်ဗေဒင်ကျမ်းများကို ရေးခဲ့သူ အစောဆုံး အီဂျစ် နက္ခတ္တပညာရှင်မှာ ကလော်ဒီယပ်စ် တိုလမီ (Claudius Ptolemy) ဖြစ်သည်။ ယနေ့ အနောက်နိုင်ငံ၏ ခေတ်သစ် နက္ခတ်ဗေဒင်သည် တိုလမီ၏ ကျမ်းများကို အခြေခံသည်။ တိုလမီကို အီဂျစ်နိုင်ငံ၊ ပယ်လူဆီယမ် (Pelusium) မြို့၌ မွေးဖွားပြီး အလက်ဇန်းဒရီးယား ကျောင်းတော်၌ ပညာသင်သည်။ ယနေ့ခေတ်အထိ တည်ရှိနေသော နည်းနာများထဲမှ အမှားများမှာ ယင်း၏ တက်ထရာ ဘိုင်လော့ (Tetrabilos) ကျမ်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ ပါရှား (Persia) ရှေးအကျဆုံး ပါရှန် နက္ခတ်ဗေဒင်ပညာရှင်မှာ အယ်လ် ဟာကင်မ် (Al Hakim) ဖြစ်သည်။ ဒါရီယပ်စ် (Darius) ခေတ်တွင် ကျော်ကြားသော နက္ခတ္တပညာရှင်ဖြစ်သည်။ အယ်လ် ဟာကင်မ်သည် ကျမ်းများစွာ ရေးသားခဲ့ပြီး နှောင်းလူတို့ အများဆုံး ဖော်ပြကိုးကားသည့်ကျမ်းမှာ ဂျူဒီရှာ ဂီမာစပီယာ (Judicia Gimaspia) ဖြစ်သည်။ အယ်လ် ဟာကင်မ်၏ ကျမ်းအများစုမှာ ပျောက်ပျက်ကုန်သည်။ သို့သော် အံ့ဖွယ် ဟောကိန်းများကြောင့် အယ်လ် ဟာကင်မ်သည် ထင်ရှားကျော်ကြားခဲ့သည်။ သူ၏ အထင်ရှားဆုံးဟောကိန်းမှာ ယေရှုမွေးဖွားမည့်အကြောင်း ဖြစ်သည်။ အာရေဗျ နက္ခတ်ဗေဒင်တွင် အာရပ်များသည် ထူးချွန်ထက်မြက်သူများဖြစ်ကြသည်။ အာရေဗျသည် နက္ခတ္တပညာရှင် အကျော်အမော်များ ထွက်ပေါ်ရာဒေသဖြစ်သည်။ သူတို့၏ ကျမ်းစာ၊ ပညာများသည် ဂရိနှင့် ရောမမှတဆင့် အနောက်နိုင်ငံများအထိ ရောက်သည်။ သို့သော် ယခုအခါ တစွန်းတစသာ တွေ့ရှိရသည်။ ထိုထိန်းသိမ်းထားသော တစွန်းတစများသည်ပင် အာရပ်တို့၏ နက္ခတ္တဗေဒ အဆင့်မြင့်ကြောင်း သက်သေအထောက်များ ဖြစ်ကြသည်။ ရေကြည်ရာ မြက်နုရာ လှည့်လည်နေထိုင်ကြသော လူမျိုးများဖြစ်၍ ကျမ်းဂန်အထောက်အထား ရရန်ခက်သည်။http://mmfreethinker.wordpress.com/2011/04/26/a-brief-history-of-astrology/#more-2622A Brief History of Astrology မည်သည်ကို အသုံးပြု၍ ဟောသနည်း? ဗေဒင်ပညာဆိုရာ၌ မြေပြင်နှင့် အာကာသ ကောင်းကင်တွင် ဖြစ်ပေါ်လာသမျှသော တိနမိတ်နှင့်တကွ ဂြိုဟ်နက္ခတ်တာရာတို့၏ အထွန်း-အညှိုး-အငုပ်-အပေါ်၊ ကြယ်ကြွေခြင်း၊ နေကြတ်ခြင်းနှင့် လကြတ်ခြင်း၊ တိမ်တောက်ခြင်း၊ ဥက္ကာပျံခြင်း၊ ကြယ်တံခွန်ပေါ်ခြင်း၊ ဂြိုဟ်ပူးဂြိုဟ်မြင်ခြင်း မှစ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသမျှသော တိတ်နိမိတ်များကို အခြေခံပြု၍ ဟောဆိုရသော ပညာတရပ် ဖြစ်သည်။ ဖွားသက္ကရာဇ်နှင့် အသက်ကို တည်လျက် ၇ခု၊ ၈ ခု၊ ၁၂ ခုစား၍ အကြွင်းဂဏန်းသင်္ချာအရ တီထွင်သော ဟောနည်းများမှ အစ အချိန်နာရီကို မူတည်၍ဟောသော ဟူးရားဗေဒင်၊ ကာလကြီး ဗေဒင်၊ ဂဏန်းဗေဒင်၊ မွေးဖွားချိန်အရ ကောင်းကင် ၁၂ ရာသီဂြိုဟ်၊ လဂ်၊ စန်းတို့ကို ကြည်၍ ဟောဆိုသော ဗေဒင်ဟူ၍ အမျိုးမျိုးရှိသည်။ သို့သော် မွေးဖွားချိန်တွင် တွက်ယူရရှိသည့် ကောင်းကင် ၁၂ ရာသီဂြိုဟ်ခွင်၏ အလားအလာကို စစ်ဆေးဟောပြော ဗေဒင်ပညာသည် သဘာဝ ယုတ္တိရှိပေသည်။ ဂြိုဟ်၊ နက္ခတ်တာရာများ နှင့် ၎င်းတို့၏ သက်ရောက်မှုများ ဂြိုဟ်နက္ခတ်ကြယ်တာရာတို့သည် သက်ရှိသက်မဲ့၊ ခပ်သိမ်းအပေါ်တွင် သက်ဆိုင်ရာ သဘာဝအစွမ်းသတ္တိ အရှိန်အဝါဖြင့် လွှမ်းမိုး ချုပ်ချယ်နိုင်သည်ဟု ရှေးပညာရှင်တို့ ယူဆခဲ့ကြသည်။ ဥပမာ-တနင်္ဂနွေဂြိုဟ်ဟု ခေါ်ဆိုသည့် အပူဓာတ်ကို ပေးဆောင်နိုင်သော နေမင်းကို အမှီပြု၍သာ သက်ရှိသက်မဲ့တို့သည် သန်စွမ်းကြီးထွားလာရသည်။ နေမရှိလျှင် သက်ရှိသက်မဲအားလုံး သေကျေပျက်ပြုန်း သွားကြလိမ့်မည်။ နေ၏ အလင်းဓာတ်ကြောင့် စိတ်ဓာတ်တက်ကြွကာ ရဲစွမ်းသတ္တိ ရှိရသည်။ အမှောင်ဓာတ်ကို သက်ရှိသက်မဲ့တို့သည် အစဉ်ထာဝရ မလိုလားကြချေ။ ဤသဘောကို ဆင်ခြင်လျှင် နေမင်းတည်းဟူသော တနင်္ဂနွေဂြိုဟ်သည် သက်ရှိသက်မဲ့တို့၏ အသက်သခင်ဖြစ်သည်နှင့် အညီ အဘယ်မျှ အင်အားပေးနိုင်သည်ကို ရိပ်စားမိသင့်သည်။ အသက်ဝိဉာဉ်၊ အဖ၊ မာန၊ အလုပ်အကိုင်၊ ရာထူး ဂုဏ်ထူးကို အစိုးရ၏။ ထို့အတူ တနင်္လာ (ခေါ်) လမင်းသည် ဂြိုဟ်အဖြစ်ဖြင့် သူ၏ သဘာဝကို ပေးစွမ်းနိုင်သည်။ သတ္တဝါတို့သည် အေးမြကြည်လင်လှသော လရောင်ကို မြင်ရသောအခါ စိတ်ပျော်ရွှင်လန်း ကြည်နူးလေ့ ရှိကြသည်။ အအေးဓာတ်၊ အမိ၊ စိတ်၊ ငွေရတနာ စသည်တို့ကို အစိုးရ၏။ ထိုအတူ အင်္ဂါဂြိုဟ်နီသည် မိမိ၏ သွေးနီရောင် သဘာဝအတိုင်း အစွမ်းသတ္တိ၊ အရည်အချင်း၊ ရဲစွမ်းသတ္တိ၊ ဇွဲလုံ့လ၊ စွန့်စားမှု၊ သတ်ဝံ့ဖြတ်ဝံ့သော စိတ်၊ ခိုက်ရန်ဒေါသစိတ်၊ ဘေးရန် ပဋိပက္ခမှု၊ စစ်မက်၊ ကျေးကျွန်၊ လင်ယောက်ျားကို အစိုးရသည်။ ဗုဒ္ဓဟူးဂြိုဟ်စိမ်းသည် အသိဉာဏ်၊ သားသမီး၊ အတတ်ပညာတို့ကို အစိုးရသည်။ ကြာသပတေးဂြိုဟ်ဝါသည် ပညာဉာဏ်၊ ငွေကြေးဥစ္စာဓန၊ အကျင့်စာရိတ္တ၊ ဘာသာ၊ အယူဝါဒ၊ မိတ်ဆွေ၊ ဆရာ စသည်တို့ကို ဖန်တီးပေးနိုင်သည်။ သောကြာဂြိုဟ်သည် သူ၏ ထွန်းတောက်သော အလင်းရောင်ဓာတ်အားဖြင့် ကာမရာဂ၊ အချစ်ရေး၊ ပျော်ရွှင်မြူးထူးခြင်း၊ မိန်းမ၊ မယား၊ ဂုဏ်ပကာသန၊ ထင်ပေါ်ကျောင်စောခြင်း အစရှိသည်တို့ကို စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်သည်။ စနေဂြိုဟ်မွဲ ဂြိုဟ်ပြာကား ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ အနှောင့်အယှက်၊ အချိန်နှောင့်နှေး ကြန့်ကြာခြင်း၊ ဆွေမျိုးသားချင်း၊ တွေဝေမိန်းမောခြင်း အစရှိသည်တို့ကို ဖြစ်စေတတ်သည်။ ရာဟုနှင့် ကိတ်အမှောင်ဂြိုဟ်တို့သည် ကောင်းကင်မှာ ဂြိုဟ်ကိုယ်ဒြဗ်နှင့် အထင်အရှား မရှိစေကာမူ နေကြတ် လကြတ်ကို ဖန်တီးပေးနိုင်သော အစွမ်းသတ္တိကြောင့် အမှောင်လောကနှင့်တကွ ထူးခြားဆန်းကြယ်သော အကျိုးအပြစ်၊ ခြေလေးချောင်းတိရစ္ဆာန် စသည်တို့ကို အစိုးရသည်။ ဤဂြိုဟ် ၉ လုံးအပြင် ထပ်မံ တွေ့ရှိရသော ယူရေးနပ်၊ နက်ပကျွန်း၊ ပလူတိုဂြိုဟ်တို့ကိုလည်း ယခုအခါ ထည့်သွင်းဟောပြောကြသည်။ အဿဝဏီနက္ခတ်အစ ရေဝတီနက္ခတ် အဆုံးနက္ခ ၂၇ လုံးသည်လည်း သူ့သဘာဝနှင့် သူ့သဘာဝနှင့် သူ ဖန်တီးပေးနိုင်ပေသည်။ ရှေးပညာရှင်တို့သည် ဤသဘာဝများကို နှစ်ပေါင်းများစွာ လက်တွေ့လေ့လာပြီးမှသာ ယူဆဟောဆိုကြခြင်း ဖြစ်သည်။ တွက်ရိုးသင်္ချာအရ အာကာသကောင်းကင်ကို စက်ဝိုင်းသဖွယ်ရှိသော ၁၂ ရာသီစက် တည်ဆောင်ချက် မိဿ-ပြိဿ-မေထုန် စသည်ဖြင့် အမည်ပေးထားသည်။ ထို့ပြင် ၁၂ ရာသီစက်ကို တနင်္ဂနွေဂြိုဟ် နေမင်းနှင့် တနင်္လာဂြိုဟ် လမင်းအတွက် ပိုင်အိမ် ၁၃စီ၊ အင်္ဂါအစ စနေအဆုံး ပဉ္စတားဂြိုဟ် ၅ လုံးအတွက် ပိုင်အိမ် ၂ အိမ်စီ သတ်မှတ်ထားသည်။ ယင်းသို့ ပိုင်အိမ်အဖြစ် ပေးထားပုံမှလည်း သဘာဝကျလျက် စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းလှသည်။ ပိုင်အိမ်များအဖြစ် စ-သာ-ရွှေ-ကူး-အင်း-ဝ-သူ-ဆန်-ဖြူ-တ-တင်း-ပေး ဆောင်ပုဒ်အရ မိဿရာသီမှ စ၍ လက်ဝဲရစ်အစဉ်အတိုင်း ချယူနိုင်သည်။ ကောင်းကင်တွင် သူလမ်းကြောင်းနှင့်သူ မရပ်မတည် လှည့်လည် သွားလာနေကြသော ဂြိုဟ်တို့ကို အချိန်ကာလ အားလျော်စွာ နောက်ခံနက္ခတ် ၂၇ လုံးပိုင် ၁၂ ရာသီ စက်အရ ဘယ်နေ့တွင် ဘယ်ရာသီမှာ ရှိသည်ကို တွက်ယူနိုင်သည်။ ဂြိုဟ်အားလုံးသည် ၁၂ ရာသီစက်ထဲမှာ မည်သို့မည်ပုံ တည်ရှိသည်ကို သိရပြီးနောက်၊ မွေးဖွားသော အချိန်အရ လဂ် ရာသီ အံသာ လိတ္တာ တို့ကို တွက်ချက်ယူနိုင်သည်။ လဂ်၏ ၁ တန့်သည် တနုဘာဝ၊ လဂ်၏ ၂ တန့်သည် ကုတုမ္ပဘာဝ၊ ၃ တန့်သည် သဟဇဘာဝ စသည်ဖြင့် ၁၂တန့်သည် ဗျာယဘာသအထိ၊ ဘာဝ ၁၂ ပါးကု ခွဲ၍ သတ်မှတ်ရသည်။ မည်သည့်ဂြိုဟ်သည် မည်သည့်ဘာဝတွင် ရှိသည်ကို သိရသောအခါ ဗေဒင်ကျမ်းလာ နည်းစံနစ်များအတိုင်း ဂြိုဟ်ပူး ဂြိုဟ်မြင်၊ နက္ခတ်၊ နဝင်း၊ ယုဂ် စသည်တို့ အပေါ်တွင် အခြေပြုကာ အတိတ်၊ ပစ္စုပ္ပုန်နှင့် အနာဂတ် အကျိုးအပြစ်တို့ကို တွက်ယူ ဟောဆိုနိုင်သော စခန်းသို့ ရောက်လာပေသည်။ ဤဖွားဇာတာဂြိုဟ်ခွင်သည် ဇာတာရှင်၏ တသက်တာ အကျိုးအပြစ်တို့ကို ဟောကိန်း အမျိုးမျိုးအားဖြင့် ဟောသွားနိုင်ပေသည်။ ဂြိုဟ်ခွင် ဖွားဇာတာ ဂြိုဟ်ခွင်အရ မူလအခြေခံပါလာသော အကျိုးအပြစ်တို့ကို ကိန်းသေ ယူဆနိုင်သည်။ မင်း မှူးမတ်၊ စစ်သူကြီး၊ သူဌေး၊ ပညာရှိ ဖြစ်မည့် အခြေအနေ၊အိမ်ထောင်ရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ဘေးရန်၊ မိဘ၊ မွေးချင်း၊ သားသမီးအခြေအနေ စသည်တို့ကို ဘာဝ ၁၂ ပါအရ ဟောဆိုရပေသည်။ မွေးဖွားချိန်အရ ၁၂ ရာသီကောင်းကင်ကို ဓာတ်ပုံရိုက်သည့်သဖွယ် ရိုက်ပြထားသော ဂြိုဟ်ခွင်သည် ဖွားဇာတာဂြိုဟ်ခွင်ဟု အတည်ပြုရစေကာမူ ထိုထို ဂြိုဟ်တို့သည် ရပ်တည်မနေကြဘဲ သွားမြဲသွားနေသောကြောင့် ဂေါစရ ခေါ် ကောဇာဂြိုဟ်များအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားကြပေသည်။ မည်သည့်ရာသီ မည်သည့်ဘာဝကို မည်သည့်ဂြိုဟ် စီးလျှင် မည်သို့ ဖြစ်မည်ကို ရှေ့သို့ ဆက်ပြီး အဟောထုတ်နိုင်သည်။ သို့မဟုတ် တနင်္လာဂြိုဟ်စီးယှဉ်သော စန်းစီးနက္ခတ်(စင်နက္ခတ်) အရ ဒသဟောကိန်းများနှင့် အနာဂတ် အဟောများကို ချိန်ဆ ဟောဆိုရပေသည်။ ဗေဒင်ဟောကိန်း အမျိုးမျိုး ရှိသည့်အနက် သာမန် အတိုနည်းအားဖြင့် တွက်ယူသော ကိန်းများကို သာမန်ပညာရှင်တို့ တတ်ကျွမ်းနားလည်ကြသလောက်၊ ဗေဒင် တွက်ရိုးသင်္ချာနှင့် အဟောပညာကို ပါရဂူရောက် တတ်မြောက်နားလည်ရန်မှာမူ အလွန်ခဲယဉ်းလှပေသည်။ ဗေဒင်ပညာကို ယုံကြည်ပြီးလျှင် စိတ်ဝင်စားသူများ ရှိကြသကဲ့သို့ မယုံကြည်၊ စိတ်မဝင်စားနိုင်သော လူများလည်း ရှိကြပေသည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ဗေဒင်ပညာကား ရှေးဟောင်း ပညာရပ် အပါအဝင် ဖြစ်ရုံမျှမက အခြေခံပညာ နည်းစနစ် ထုထည်လည်း ခိုင်ခံ့ကောင်းမွန်လှသည်။ ဂြိုဟ်သွား၊ ဂြိုဟ်လာကို ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင် တွက်ယူနိုင်ရန် သူရိယသိဒ္ဓန္တ၊ ဗြဟ္မာ့သိဒ္ဓန္တ၊ အရိယသိဒ္ဓန္တ၊ သိဒ္ဓန္တသီရောမဏိ အစရှိသော သိဒ္ဓန္တတွက်ရိုးကား ၁၈မျိုးကား ရှေးကပင် ရှိခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ဂြဟလာ ၈၁ တွက်ရိုး၊ ဘာသုတိ၊ သရဝိဇ္ဇောဒယဇနမပတ္တိက၊ မြန်မာပြည်ဖြစ် မကာရန္တ၊ သံဒိဌတွက်ရိုးများလည်း ရှိကြသည်။ ခေတ်မှီ အနောက်နိုင်ငံ ဗေဒင်တွက်ရိုးသင်္ချာကျမ်းများလည်း အများအပြားပင် ရှိကြသည်။ ဗြို့ဟဇ္ဇတက၊ ဗြို့ဟဇ်သံဟိတ၊ အပ္ပဇာတက။ ထို့ပြင် ရာဇပတ္တဏ္ဍ၊ ဇာတကပါရိဇတ၊ သာရာဝလိ-ဇာတကဒေသမဂ္ဂ။ ပြဿနာမဂ္ဂ။ ဖလဒီပိကာ။ ဥတ္တရကာလ အမြိတ္တ၊ ဟောရရတနာ။ သဗ္ဗတ္တစိန္တာမဏိ၊ ဘာဝ ရတနာကရ၊ ဇာတကတတွာ၊ ဇောတိသတ္တသိင်္ဃဗောဓ၊ ဇာတကလင်္ကာရ ဇာတကစန္ဒရိယဗရရုဍိ၊ ဗရကောဌိ၊ သင်္ကေတနီတိ အစရှိသော ရှေးဟောင်း သင်္ကကရိုဋ်ဗေဒင်ကျမ်းများသာမက ခေတ်ပေါ် အနောက်နိုင်ငံ ဗေဒင်ကျမ်းများလည်း အများအပြားပင် ရှိကြသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ-၈၊ အပိုင်း-ခ၊ နှာ-၂၄ ကိုးကား အခြားအကြောင်းအရာများ နေ့နံအကြောင်း သိမှတ်စရာများ မဟာဘုတ် ဇာတာ ဂဏန်းဗေဒင် နေ့နံ လက်ခဏာဗေဒင် အိပ်မက်ဗေဒင် တရုတ် ၁၂ရာသီဖွား ဂရိ ၁၂ရာသီဖွား မုဆိုးရွှေအိုးရကိန်း စိတ်ကျမ်း ရုပ်ကျမ်း မှည့်ကျမ်း တားရော့ဗေဒင် နကခတ် ဝိဇာကျမ်း နိုင်ငံတကာသုံးဗေဒင်ပညာ ဖုန်းရွှေ တားရော့ Category:မြန်မာ့ ဓလေ့ထုံးစံ Category:ဗေဒင်
ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ	ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ကြီးကို ၁၉၄၅-ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ (၂၄)ရက်နေ့တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ဖွဲ့စည်းစဉ်က အဖွဲ့ဝင် (၅၁)နိုင်ငံမျှသာ ပါဝင်သော်လည်း ယခုအခါ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၉၃ နိုင်ငံမျှရှိပြီဖြစ်သည်။ အဖွဲ့ကြီး၏ ကြီးကျယ်မြင့်မားသော ရည်ရွယ်ချက်များမှာ ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေး၊ လုံခြုံရေး၊ ကမ္ဘာသူ ကမ္ဘာသားများ ရိက္ခာဖူလုံရေး၊ ကျန်းမာမှု အဆင့်အတန်း မြင့်မားရေး၊ စာတတ်မြောက်ရေး စသည်တို့ဖြစ်သည်။ အဖွဲ့ဝင် ကုလသမဂ္ဂ၏အထွေထွေညီလာခံတွင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံးမှ ကိုယ်စားလှယ်များ ပါဝင်သည်။ လက်ရှိအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း (၁၉၃) နိုင်ငံ ရှိသည်။ ပင်မအဖွဲ့ကြီး ခြောက်ခု ထိုသို့ကျယ်ပြန့်ပြီး ထုထည်ကြီးမားလှသော ရည်ရွယ်ချက်များကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ကြီးတွင် အထွေထွေညီလာခံ၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေးကောင်စီ၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးချုပ်၊ နိုင်ငံငယ်များထိန်းသိမ်းရေးကောင်စီ လုံခြုံရေးကောင်စီ၊ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်ရုံး ဟူသည့် ပင်မအဖွဲ့ကြီး ခြောက်ခုဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ထိုပင်မအဖွဲ့ကြီး ခြောက်ဖွဲ့အနက် အထွေထွေညီလာခံမှာ အရေးပါဆုံးနှင့် အဓိကအကျဆုံးဖြစ်သည်။ အထွေထွေညီလာခံကတစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ်သာ ကျင်းပသည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ နိုင်ငံ့အကြီးအကဲများ၊ အစိုးရအဖွဲ့အကြီးအကဲများ သို့မဟုတ် ဝန်ကြီးများ တက်ရောက်ကြသည်။ ဤသို့ဖြင့် အထွေထွေညီလာခံတွင် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အားလုံးပါဝင်ပြီး တန်းတူအခွင့်အရေးလည်းရှိသည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံသည် မဲတစ်မဲ ပေးခွင့်ရှိသည်။ အထွေထွေညီလာခံ၏ ပုံမှန်အစည်းအဝေးများကို နှစ်စဉ်စက်တင်ဘာလ တတိယပတ်အင်္ဂါနေ့မှစတင်ကာ ဒီဇင်ဘာလလယ်ထိကျင်းပသည်။ သို့သော် အထူးအစည်းအဝေးများကိုလည်း လိုအပ်ပါကကျင်းပသည်။ လုံခြုံရေးကောင်စီ တောင်းဆိုချက်နှင့်အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံအများစု၏တောင်းဆိုချက်များအရ အရေးပေါ်အစည်းအဝေးကို ၂၄ နာရီအတွင်း ကျင်းပနိုင်သည်။ အထွေထွေညီလာခံသည် ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ် စာတမ်း၏မူဘောင်အတွင်းအကျုံးဝင်သည့် အရေးအရာ မှန်သမျှကို ဆွေးနွေးပိုင်ခွင့်နှင့်အဆိုပြုပြီး ထောက်ခံပိုင် ခွင့်များရှိသည်။ အထွေထွေညီလာခံအနေဖြင့် မည်သည့်တိုင်းပြည် မည်သည့်အစိုးရကိုမျှ အရေးယူဆောင်ရွက်ပေးရန် ညွှန်ကြားပိုင်ခွင့်နှင့်အာဏာမရှိသော်လည်း အထွေထွေညီလာခံ၏ဆုံးဖြတ်ချက်များသည်တစ်ကမ္ဘာလုံး၏အမြင်နှင့်ဆန္ဒသဘောထားကို ဖော်ဆောင်သောကြောင့် အရှိန်အဝါဩဇာကြီးမားလေးနက်သည်။ အထွေထွေညီလာခံတွင် လက်နက်ထိန်းသိမ်းရေး၊ ကန့်သတ်ရေး၊ ငြိမ်းချမ်းရေးကိစ္စရပ်များတွင်၎င်း၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့၏လုပ်ပိုင်ခွင့်နှင့် လုပ်ငန်းများ ကို ထိပါးလာသည့် ကိစ္စရပ်များနှင့်စပ်လျဉ်း၍၎င်း၊ လုံခြုံရေးကောင်စီနှင့်အခြားသော ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းများ၏ အစီရင်ခံစာများကို၎င်း၊ လက်ခံသုံးသပ်ရန်၊ စဉ်းစားရန်၊ အကြံပေးရန်စသည့်အာဏာများ၊ လုပ်ပိုင်ခွင့်များရှိသည်။ အထူးသဖြင့် အထွေထွေညီလာခံကြီးသည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးအတွက် တရားသူကြီးများ ရွေးချယ်တင်မြှောက်ရေး၊ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အကြံပြုချက်ဖြင့် အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် ရွေးချယ်ရေး စသည့်လုပ်ငန်းများကိုလည်း ဖော်ဆောင်ရသည်။ အထူးအရေးပါသည့် လုပ်ပိုင်ခွင့်မှာ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် လွန်စွာအရေးကြီးသည့် ပြဿနာကို လုံခြုံရေးကောင်စီ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်များအနဖြေင့် တညီတညွတ်တည်း သဘောတူညီချက်မရပါကလည်း အထွေထွေညီလာခံက အရေးယူဆောင်ရွက်နိုင်ခွင့်ရှိခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ (၆၅) ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံကြီးကို ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု နယူးယောက်မြို့ ကုလသမဂ္ဂဌာနချုပ်၌ စတင်ကျင်းပသည်။ (၆၅)ကြိမ်မြောက် အထွေထွေညီလာခံကြီး၏ သဘာပတိအဖြစ် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ H.E.Mr. Joseph Deiss ကို တင်မြှောက်ကြသည်။ ညီလာခံကြီးတွင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံပေါင်း ၁၉၂ နိုင်ငံတို့သည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအခြေအနေများအပါအဝင် အရေးအရာများအပေါ် မိမိတို့နိုင်ငံ၏အမြင်များ၊ သဘောထားများအပြင် မိမိတို့နိုင်ငံ၏ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများကိုလည်း ထည့်သွင်းဆွေးနွေးကြသည်။ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၃ ရက်နေ့တွင် ကုသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံအပြီး၌ တရုတ်ဝန်ကြီးချုပ် ဝမ်ကြားပေါင်က မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့သည်။ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံ၏ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ဝန်ကြီးဦးဉာဏ်ဝင်းသည် စက်တင်ဘာလ ၂၈ရက်နေ့တွင် အထွေထွေမူဝါဒရေးရာ မိန့်ခွန်းပြောကြားခဲ့သည်။ အထွေထွေညီလာခံသို့ အီရန်သမ္မတ အာမက်ဒီနီဂျက်လည်းတက်ရောက်ခဲ့သည်။ ထိုသို့တက်ရောက်စဉ် အီရန်သမ္မတအာမက်ဒီနီဂျက်နှင့် ကုလသမဂ္ဂအတွင်းရေးမှူးချုပ် မစ္စတာဘန်ကီမွန်းတို့တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ ထိုသို့ တွေ့ဆုံစဉ် မစ္စတာဘန်ကီမွန်းက အီရန်သမ္မတကို အီရန်နိုင်ငံအနဖြေင့် နျူကလီးယားကိစ္စအတွက် ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် ဆွေးနွေးမှုများတွင် အပြုသဘောပါဝင်ပတ်သက်မည်ဟု မျှော်လင့်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ အီရန်သမ္မတအာမက်ဒီနီဂျက်သည် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံသို့ တက်ရောက်ရန် နယူးအယ်လင်(ခ) မြို့သို့ရောက်ရှိစဉ် သတင်းထောက်များနှင့် တွေ့ဆုံရာ၌ နျူကလီးယားလက်နက်ကင်းမဲ့သည့် ကမ္ဘာဖြစ်ရေး အီရန်နိုင်ငံကအမြဲလိုလားသည်။ နျူကလီးယားဗုံး ထုတ်လုပ်ရန်ကြိုးပမ်းမည် မဟုတ်ကြောင်းတို့ကို ပြောကြားခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံကြီး၌ ကုလသမဂ္ဂထောင်စုနှစ်ရည်မှန်းချက်များအခြေအနေ တိုးတက်မှု၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲလာမှု၊ ရိက္ခါဖူလုံမှု အခြေအနေ၊ လက်နက်လျှော့ချရေး၊ ဖျက်သိမ်းရေး၊ ကုလသမဂ္ဂပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးစသည့်အကြောင်းအရာများ၊ ဘာသာရပ်များကိုဆွေးနွေးကြသည်။ ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ စတင်ဖွင့်လှစ်ရာတွင်အီရန်နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့မှာ အာရုံစူးစိုက်မှု ခံရသောနိုင်ငံများ ဖြစ်ကြသည်။ အမေရိကန်သမ္မတ ဘားရက်အိုဘားမားက အရှေ့အလယ်ပိုင်းငြိမ်းချမ်းရေးကိုအလေးပေးဆွေးနွေးသည်။ ယင်းသို့ဆွေးနွေးပြောကြားခြင်းကို အီရန်သမ္မတက အပြင်းအထန်စွပ်စွဲပြောဆိုရာတွင်(၉/၁၁) အရေးကိုအကြောင်းပြကာ အမေရိကန်တို့သည် အာဖဂန်နစ္စတန်နှင့်အီရတ်တို့ကိုဝင်ရောက်တိုက်ခိုက် ခြင်းဖြစ်ကြောင်းပါရှိသည်။ ယင်းသို့ဆွေးနွေးနေစဉ် အမေရိကန် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည်ညီလာခံမှ သပိတ်မှောက်ထွက်ခွာသွားသည်။ (၆၅) ကြိမ်မြောက်ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီ လာခံကြီးက ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှ စတင် ကာ နှစ် နှစ်သက်တမ်းရှိမည့်လုံခြုံရေးကောင်စီအလှည့်ကျအဖွဲ့ဝင် ၅ နိုင်ငံကို ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၂ရက် နေ့တွင်ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ယင်းတို့မှာ ကိုလံ ဘီယာ၊ ဂျာမနီ၊ အိန္ဒိယ၊ ပေါ်တူဂီ၊ တောင်အာဖရိကနိုင်ငံများဖြစ်သည်။ စွယ်စုံကျမ်းနှစ်ချုပ်(၂၀၁၁) လုပ်ငန်းများ ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်စာချုပ်ကြီး၏ ဘောင်အတွင်းကျရောက်သော မည်သည့် အကြောင်းကိစ္စကို မဆို ဆွေးနွေးခွင့်ရှိသည်။ အထွေထွေညီလာခံသည် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏အမြဲတမ်းမဟုတ်သော အဖွဲ့ဝင် ၁၀ ဦးနှင့် စီးပွားရေးနှင့် လူမှုရေးကောင်စီ၏ အဖွဲ့ဝင် ၅၄ ဦးကို ရွေးချယ်ခြင်း လုပ်ငန်းများကို လုပ်ကိုင်ရသည်။ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ထောက်ခံချက်အရ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်းရေးမှူးချုပ်ကိုလည်း ခန့်အပ်ပေးသည်။ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့၏ ရ-သုံးခန့်မှန်းခြေဘတ်ဂျက် ငွေစာရင်းကိုလည်း ဆွေးနွေးအတည်ပြုရသည်။ ပုံမှန်အစည်းအဝေး အဖွဲ့ကြီး၏ ပုံမှန် အစည်းအဝေးကို နှစ်စဉ် စက်တင်ဘာလ၏ တတိယပတ် အင်္ဂါနေ့တွင် စတင်သည်။ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ-နိုင်ငံတကာသတင်းဂျာနယ် ကိုးကားချက် Category:ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ
ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ	ကုလသမဂ္ဂ ပဋိညာဉ်စာချုပ်၏ ဘောင်အတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လုံခြုံရေးကို ထိန်းသိမ်းရသည်။ တာဝန် အဖွဲ့ဝင်များသည် ကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များကို အရေးယူဆောင်ရွက်ရန် တာဝန်ရှိသည်။ နိုင်ငံတကာငြိမ်းချမ်ရေးအတွက် အန္တရာယ်ရှိသည့် အရေးကိစ္စ တစ်ခုခု ကောင်စီ၏ ရှေ့မှောက် ရောက်ရှိလာပါက ကောင်စီသည် ဦးစွာပထမ သက်ဆိုင်ရာတို့အား ငြိမ်းချမ်းသောနည်းဖြင့် သဘောတူညီမူရရန် တောင်းဆိုပြောကြားရသည်။ အကယ်၍ စစ်မက်ဖြစ်ပွားလာပါက ကောင်စီသည် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေးအတွက် ကြိုးပမ်းရသည်။ ပြဿနာဖြစ်နေသော နေရာများသို့ ငြိမ်းချမ်းမူထိန်းသိမ်းရေးတပ်ဖွဲ့များ စေလွှတ်ကောင်း စေလွှတ်ပေမည်။ အဖွဲ့ဝင် အဖွဲ့ဝင်များမှာ အမြဲတန်းအဖွဲ့ဝင်နှင့် အလှည့်ကျအဖွဲ့ဝင် ဟူ၍ ရှိသည်။ လုံခြုံရေးကောင်စီတွင် အမြဲတန်းအဖွဲ့ဝင် (၁၅)နိုင်ငံရှိသည့်အနက် တရုတ်၊ ပြင်သစ်၊ ရုရှား ဖက်ဒရေးရှင်း၊ ဗြိတိန်နှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့သည် "ဗီတို"အာဏာ ကိုင်တွယ်သုံးစွဲနိုင်သော အမြဲတန်းအဖွဲ့ဝင် ငါးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ အခြားအဖွဲ့ဝင် ၁၀ နိုင်ငံကို ၂ နှစ် သက်တမ်းအတွက် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံမှ ရွေးချယ်ပေးသည်။ တနှစ်လျှင် ၅ နိုင်ငံကျစီ နှစ်စဉ်ရွေးချယ်ပေးသည်။ အစည်းအဝေး ငြိမ်းချမ်းရေးကို ခြိမ်းခြောက်လာပါက ကောင်စီ အစည်းအဝေးကို အချိန်မရွေးခေါ်ယူ ကျင်းပနိုင်သည်။ သာမန် လုပ်ရိုးလုပ်စဉ် ကိစ္စများနှင့် စပ်လျဉ်း၍ မဲခွဲဆုံးဖြတ်ရာတွင် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဆန္ဒမဲကိုးမဲဖြင့် ချမှတ်သည်။ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ-နိုင်ငံတကာသတင်းဂျာနယ် ကျမ်းကိုး Category:နိုင်ငံတကာ လုံခြုံရေး Category:ကုလသမဂ္ဂ
သင်္ချာ	"အသိပညာ၊ စူးစမ်းလေ့လာခြင်း" စသည်ဖြင့် အနက်ဖွင့်နိုင်သည့် ရှေးဂရိဝေါဟာရ máthēma'' ခေါ် μάθημα မှ ဆင်းသက်လာသည့် mathematics ဟု အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်လည်းကောင်း၊ "ရေတွက်ခြင်း" ဟု အနက်ဖွင့်နိုင်မည့် ရှေးပါဠိဝေါဟာရမှ ဆင်းသက်လာသည့် သင်္ချာ ဟု မြန်မာဘာသာဖြင့်လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုသည့် ဘာသာရပ်တွင် ကိန်းများ (numbers)၊ အရေအတွက် ပမာဏ (quantity)၊ ဟင်းလင်းပြင်ရပ်ဝန်း (space)၊ တည်ဆောက်ပုံသဏ္ဌာန် (structure)၊ ပြောင်းလဲခြင်း (change) စသည်တို့ကို လေ့လာသည်။ အရေအတွက် (ဂဏန်း) များ၊ ၎င်းတို့နှင့် သက်ဆိုင်သော လုပ်ဆောင်ချက်များ၊ ၎င်းတို့ အချင်းချင်း ဆက်နွယ်နေမှုများ၊ ပေါင်းစပ်ခြင်းများနှင့် ၎င်းတို့၏ အနှစ်သာရများ စသည်တို့သာမက ထိုဂဏန်းများ သင်္ချာဆိုင်ရာ ရပ်ဝန်းများတွင် မည်သို့ တည်ရှိနေကြသည်၊ မည်သို့သော ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်၊ ၎င်းတို့ကို မည်သို့ တိုင်းတာမည်၊ မည်သို့ ပုံစံပြောင်းလဲမည်၊ ယေဘုယျအားဖြင့် မည်သို့ သုံးသပ်မည် စသည်တို့ကို လေ့လာခြင်းဖြစ်သည်။ ရေတွက်ခြင်း၊ တွက်ချက်ခြင်း၊ တိုင်းတာခြင်း၊ တည်ရာပြ ဗက်တာတို့၏ ရွေ့လျားမှုကို စနစ်တကျ လေ့လာခြင်း၊ ပုံဖော်ရန် ခက်ခဲသော ပုံသဏ္ဌာန်တို့၏ ရွေ့လျားမှုများကို လေ့လာခြင်း စသည်တို့မှတဆင့် ၎င်းတို့နှင့် ဆက်စပ်နေသော အနှစ်သာရများကို ယုတ္တိကျကျ သုံးသပ်ရာမှ သင်္ချာပညာ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာသည်။ သင်္ချာဘာသာသည် ပမာဏတို့ကို ရေတွက်ခြင်း၊ တွက်ချက်ခြင်း၊ ဇယားပြုစုဆောင်းခြင်း စသည်တို့အတွက် အသုံးပြုသည့် တွက်ချက်ကိရိယာ သက်သက်အဖြစ် စတင်ခဲ့သော်လည်း၊ ယခုအခါတွင် သင်္ချာဘာသာမှာ များစွာနက်ရှိုင်းလှပလာပြီး စိတ္တဇ နာမ်သဘာဝသက်သက် လေ့လာခြင်းမှသည် လက်တွေ့ ရုပ်လောက၌ အသုံးချခြင်းအထိ ကျယ်ပြောလာသည်။ မျက်မှောက်ခေတ် သင်္ချာပညာရှင်တို့သည် အထက်ဖော်ပြပါ အကြောင်းအရာများကို စူးစမ်းလေ့လာပြီး ထိုမှတဆင့် ယူဆချက်အသစ်များ၊ ယေဘုယျပြုချက်များ စသည်တို့ကို ထုတ်ဖော်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။ သင်္ချာအဆိုတစ်ခု မှန်/မမှန်ကို ယုတ္တိကျကျ ကျိုးကြောင်းဆက်စပ်၍ သက်သေပြခြင်းဖြင့် ဆုံးဖြတ်လေ့ရှိသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ သင်္ချာအဆိုတစ်ခုအတွက် လက်တွေ့ သက်သေသက္ကာယ တောင်ပုံရာပုံ ရှိနေသော်လည်း၊ ပေးထားချက်များမှ ကျိုးကြောင်းဆက်စပ်၍ ယုတ္တိကျကျ သက်သေမပြနိုင်သရွေ့ ၎င်းအဆိုကို ပကတိအမှန်ဟု သင်္ချာဘာသာတွင် မယူဆချေ။ သင်္ချာဟူသည် အဘယ်နည်းဟူသော မေးခွန်းအတွက် အားလုံးသဘောတူ လက်ခံသည့် ကျစ်လျစ်တိကျသော အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် မရှိသည့်အပြင် လက်တွေ့လုပ်ကိုင်နေသည့် သင်္ချာပညာရှင် အများစုသည် ဤမေးခွန်းကိုဖြေရန် စိတ်ဝင်စားလေ့မရှိပါ။ သို့သော် ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်အချို့၏ သင်္ချာအပေါ် ရှုမြင်ပြောဆိုချက်များကို ကြားနာခြင်းဖြင့် သင်္ချာ၏ သဘောသဘာဝကို တစေ့တစောင်း သိနိုင်သည်။ စွယ်စုံရပညာရှင် ဂယ်လီလီယို (၁၅၆၄-၁၆၄၂) က "သဘာဝတရားကို ကျမ်းတစ်စောင်ဟု တင်စားလျှင် ၎င်းကျမ်းကို သင်္ချာဘာသာစကားဖြင့် ရေးသားထားသည်" ဟုလည်းကောင်း၊ သင်္ချာပညာရှင် ကားလ် ဖရီးဒရစ် ဂေါက် (၁၇၇၇-၁၈၅၅) က "သင်္ချာသည် သိပ္ပံပညာရပ်များ၏ ဘုရင်မ" ဟုလည်းကောင်း၊ သင်္ချာပညာရှင် ဘင်ဂျမင် ပီရာ့ (၁၈၀၉-၁၈၈၀) က သင်္ချာကို "မလွှဲမသွေဖြစ်ရမည့် ဧကန်မုချ အကျိုးရလဒ်များကို ကောက်ချက်ဆွဲသည့် သိပ္ပံဘာသာရပ်" ဟုလည်းကောင်း၊ ဆိုခဲ့သည်။ သင်္ချာကို မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် အခြေခံ သင်ရိုးညွှန်းတမ်း ဘာသာရပ်တစ်ခု အဖြစ်သင်ကြားပေးလေ့ရှိပြီး၊ သဘာဝသိပ္ပံပညာရပ်များ၊ အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ ပညာရပ်များ၊ ဆေးပညာနှင့် လူမှုသိပ္ပံ ပညာရပ်များ၊ အစရှိသည့် ဘာသာရပ်နယ်ပယ် အမြောက်အမြားတွင် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော လက်နက်ကိရိယာအဖြစ် ကမ္ဘာတဝှမ်း အသုံးပြုကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း သင်္ချာကို အရေအတွက် ဂဏန်း၊ ပမာဏနှင့် ပုံသဏ္ဌာန် စသည်တို့၏ ယေဘုယျသဘောကို စတင်သိရှိခြင်းမှ စတင်သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ ရှေးမြန်မာ့ သင်္ချာကျမ်းကြီး ၁၇၇၄ ခုနစ်မှ ရှေးမြန်မာ့ သင်္ချာကျမ်းကြီး ဂဏန်းသင်္ချာ ပညာဝဍ္ဎနကျမ်း ( ၁၇၇၄ ) မြန်မာ့သိပ္ပံပညာဆိုင်ရာ ကျမ်းတွေ စာပေများသည် ဗဒုံမင်း (ဘိုးတော်ဘုရား) လက်ထက် (၁၇၈၂ - ၁၈၁၉) မှာ အခြေတကျ စပြီး ထွန်းကားလာတယ်လို့ ပညာရှင်အများက လက်ခံ ယုံကြည်ထားကြသည်။ အဘယ့်ကြောင့် ဆိုသော် ဗဒုံမင်းသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် သီဟိုဠ်နိုင်ငံတို့မှနေ၍ ကျမ်းပေါင်း (၂၀၀) ကျော်ကို မြန်မာနိုင်ငံသို့ ယူဆောင်စေခဲ့သည်ဟုဆိုလေသည်။ ထိုသို့ ယူဆောင်လာသော ကျမ်းများအား မြန်မာပြန်ဆိုမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြလေသည်။ ထိုသို့ ပြန်ဆိုမှုများအား ယနေ့အချိန် လက်ဆုတ်လက်ကိုင် ပြနိုင်သေးလေသည်။ မြန်မာ့သင်္ချာ ပညာသမိုင်းကြောင်းနှင့် ပတ်သက်ပြီး ကျမ်းပြုသူ အစောဆုံး ခြေရာကောက်မိသည့် သင်္ချာကျမ်းကတော့ သင်္ချာပကာသက အမည်ရှိတဲ့ ကျမ်းဖြစ်သည်။ အဲဒီကျမ်းက ၁၄ ရာစု နှစ်ဦးပိုင်းကတည်းက ယိုးဒယားနိုင်ငံက တဆင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ရောက်လာတဲ့ ကျမ်းဖြစ်သည်။ ၎င်းကျမ်း၏ မူလ စာကိုယ်ကို ပြုစုတဲ့သူမှာ ယိုးဒယားနိုင်ငံ ဇင်းမယ်မြို့၌ နေသော ရှင်ညာဏဝိလာသ ဖြစ်သည်။ ထိုကျမ်းကို အခြေခံပြီး ၁၅၂၀ မှာ မြစ်ငယ်တောင်ဘက် ပလိပ်ရွာ အရှေ့ရှိ မြို့သစ်မြို့နေ ရှင်သိရိမင်္ဂလက သင်္ချာပကာသကဋီကာကို ထပ်မံပြုစုပြီး တတိယ ညောင်ကန်ဆရာတော် ရှင်ကဝိန္ဒရဲ့ တပည့် ရှင် မုနိန္ဒသာရက တဖန် သင်္ချာပကာသက စာကိုယ်နိဿယကို ပြုစုခဲ့လေသည်။ အောက်ပါတို့မှာ ၁၇၇၄ ခုနှစ်၌ ရေးသားခဲ့သော ဂဏန်းသင်္ချာ ပညာဝဍ္ဎကျမ်း ၌ ပါရှိသည်တို့အား အခြေခံထားသည်။ ဤကျမ်းစသည် မြန်မာ့သိပ္ပံ ပညာသမိုင်းအတွက် အရေးပါတဲ့ အထောက်အထားတစ်ခု ဖြစ်သည့်အပြင် ကျွန်ုပ်တို့ မြန်မာလူမျိုးတို့သည် လူပုံအလယ်၌ မျက်နှာမငယ်စေဘဲ ဂုဏ်ယူဝင့်ကြွားထိုက်တဲ့ ကျမ်းတစ်ဆူလည်း ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်ဤကျမ်းမှာ ပါသည့် အချက်အလက်တချို့ကို အကျဉ်းမျှလောက်အား ဗဟုသုတ ရရှိစေရန်အတွက် ပြန်လည်ဖော်ပြထားသည်။ ဂဏန်းသင်္ချာ ပညာဝဍ္ဎနကျမ်းဟာ အပိုင်းလေးပိုင်း ခွဲခြားပြီး ဥပမာပေး နမူနာ ပုစ္ဆာပေါင်း ၁၇၅ ပုဒ်ကို တွက်နည်း အဖြေနဲ့တကွ စုံစုံလင်လင် ပြုစုထားတယ်။ ပထမပိုင်းမှာ သင်္ချာပညာရပ်အတွက် အဓိကဖြစ်တဲ့ `ရေတွက်ခြင်း ဂဏန်းသင်္ချာ´ ခေါင်းစဉ်နဲ့ အလေးချိန်၊ အကွာအဝေး၊ ထုထည်၊ အချိန်နာရီ တွေကို တိုင်းတာတဲ့ ယူနစ်ကိန်းသင်္ချာ အကြောင်းနဲ့ ခု ကနေ အသင်္ချေ (တစ်နောက်က သုည အလုံး ၁၄၀) တိုင်အောင် ရေတွက်ခေါ်ဝေါ်ပုံ နည်းစနစ်ကို ဖော်ပြထားတယ်။ ဒုတိယပိုင်းမှာ `ဂဏန်းဆယ်ပါး´ ခေါင်းစဉ်နဲ့ စပါးတွက်၊ ဆန်တွက်၊ ရွှေတွက်၊ ငွေတွက်၊ ဆီမီးတွက်၊ ရထားတွက်၊ သစ်ပင်တွက်၊ လှေတွက်၊ သားရေတွက်၊ မြေတွက် ဆိုပြီး လုပ်ငန်းအလိုက် တိုင်းထွာတွက်ချက်နည်းကို ဥပမာ ပုစ္ဆာပေါင်း ၉၈ ပုဒ်နဲ့ ဖော်ပြထားတယ်။ စပါးတွက်နည်းမှာ ကျီတွက်နည်း၊ သရိုင် (ပုတ်) တွက်နည်း၊ စပါးပုံတွက်နည်း၊ လှေဝင်စပါးတွက်နည်း၊ စပါးကို ငှက်စားတဲ့ ပုစ္ဆာ၊ စပါး နှစ်ထပ်တိုးပေး တွက်နည်း အစရှိတဲ့ နမူနာပုစ္ဆာ ၂၁ ပုဒ်နဲ့ ဖော်ပြထားတယ်။ ဆန်ဂဏန်းတွက်နည်းမှာ စပါးနှစ်တင်းကို ထောင်းရင် ဆန်တစ်တင်းရပြီး ဆန်တစ်တင်းမှာ အစေ့ပေါင်း ၇၆၈၀၀၀ ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားတယ်။ ဆန်ဂဏန်းမှာ အဓိက အရေးကြီးတဲ့ အပိုင်းက သင်္ချာပေါင်းပွားကိန်း (Arithmetic Progression) သဘောကို အခြေခံတဲ့ နည်းတွေ ဖြစ်တယ်။ ရွှေဂဏန်းကို ပြောတဲ့အခါမှာ ရွှေမျိုးပေါင်း (၂၀) ရှိတယ်လို့ ဖော်ပြထားတယ်။ တစ်ဆင့်ပြီးတစ်ဆင့် သန့်စင်အောင် လှော်ခတ်ပြီး အဆင့်လိုက် ရွှေလှော် (၁၂) မျိုးကိုလည်း ဖော်ပြထားတယ်။ အဲဒါတွေက နီဗလ၊ နာရဏီ၊ နာရဝေါ၊ နာလိကာ၊ နာလိမုတ္တာ၊ အ ဉ္စနီ၊ အ ဉ္စမုတ္တ၊ အဇာဝနိ၊ ဇာတရူပ၊ ဥတရနိတာ၊ သိင်္ဃနိတ် နဲ့ ဇမ္ဗူရဇ်တို့ ဖြစ်တယ်။ ရွှေကို သန့်စင်ဖို့ လုပ်တာ အင်မတန် အနုစိတ်ပြီး စနစ်ကျတာ တွေ့ရတယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ ပြရရင် အသန့်စင်ဆုံး ဇမ္ဗူရဇ်ရွှေ အဆင့်ရအောင် သိင်္ဃနိတ်ရွှေကို ထပ်မံသန့်စင်တဲ့နည်းလေး ဖော်ပြပေးလိုက်တယ်။ `သိင်္ဃနိတ်ရွှေ ၄ိ ၂ ံ ၂ ဆံ ၃ နှံ့ (နှမ်း) ၁ မုံညင်(း) ၆ သံခေါင် (သန်းခေါင်း) ၂ ကညစ်ချေကို ၃ိ ၃ူ ၁ဲ ၄ ံ ၂ ဆံ ၂ နံ ၁ မုံညင် ၃ သံခေါင် ၂ ကညစ်ချေ တင်အောင် လှေ (လှော်) မှ ဇမ္ဗူရဇ်ရွှေ ဖြစ်၏။´ ရေဂဏန်းကို ဖော်ပြတဲ့နေရာမှာ ထုထည်ရှာပုံတွေ၊ ရေကန်ကနေ ရေထုတ်တဲ့အခါ ကြာမယ့် အချိန်နာရီ တွက်ပုံတွေကို ပုစ္ဆာ ၅ ပုဒ်နဲ့ ပြထားတယ်။ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့ ပုစ္ဆာတစ်ပုဒ်ကို တင်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။ ပုစ္ဆာ။ ဖလားတလုံ(း)သဉ် အဝန်(း) ခြောက်တောင် စောက် ၁င်္ (တောင်) ရေအပြည့်ရှိ၏။ ထိုရေကို မုံဉင်းစေ့ရှိ ဖောက်သော် ဘယ်မျှလောက်သောကာ(လ)မှ ရေကုံအံ့နဉ်။ အဖြေ။ ၃ လနှင့် ၂ ရက် ၉ နာရီ နှစ်ပါဒ် ၆၂ ဗီဇနာမှ ရေကုန်၏။ ဆီမီးဂဏန်း တွက်နည်းထဲမှာလည်း ထုထည်ရှာနည်းကို အခြေခံပြီး ဖယောင်းတုံးကြီးကနေ ဖယောင်းတိုင်တွေ ပြုလုပ်ရင် ရလာမယ့် ဖယောင်းတိုင် အရေအတွက်ကို ရှာတဲ့နည်းတွေ၊ ဖယောင်းတိုင်ကို မီးထွန်းရင် အချိန်ဘယ်လောက်ကြာမှ ကုန်မလဲလို့ တွက်တဲ့နည်းတွေကို ပုစ္ဆာ ၅ ပုဒ်နဲ့ ဖော်ပြထားတယ်။ သစ်ပင်ဂဏန်းမှာတော့ သစ်ခွဲစိတ်ဖြတ်တောက်တာနဲ့ ဆိုင်တဲ့ သစ်တွက်နည်းတွေ၊ သစ်လုံးကို ပါးပါးလွှာထုတ်တဲ့ တွက်နည်းတွေ အပြင် သစ်ပင်ကို အဝေးကကြည့်ပြီး အမြင့်ရှာနည်းတွေ အပါအဝင် ပုစ္ဆာ ၇ ပုဒ်နဲ့ ဖော်ပြထားတယ်။ သစ်ပင်အမြင့်ရှာပုံက ဂျီဩမေတြီဘာသာရပ် (Geometry) ကို အခြေခံထားတယ်။ လှေဂဏန်းကို ပြရာမှာ သင်္ဘောနဲ့ ခရီးထွက်ရင် ကြာမြင့်ချိန်၊ ဆိုက်ရောက်ချိန် နေ့ရက်ကို တွက်တဲ့ ပုစ္ဆာတွေနဲ့ အက္ခရာသင်္ချာ (Algebra) သဘောပါတဲ့ ဆင်၊ မြင်း၊ ကျွဲ၊ နွား၊ လှေနဲ့ တစ်ဖက်ကမ်းကို ကူးတဲ့ ပုစ္ဆာမျိုးတွေကို နမူနာပုစ္ဆာ ၅ ပုဒ်နဲ့ တွက်ပြထားတယ်။ သားရေဂဏန်းမှာတော့ သားရေချပ်ကို လှီးဖြတ်ရာမှာ လေးထောင့်ပုံ၊ စက်ဝိုင်းပုံ စတဲ့ ပုံစံ အမျိုးမျိုးရဲ့ ဧရိယာနဲ့ အဝန်းတွက်နည်းတွေကို ပုစ္ဆာ ၅ ပုဒ်နဲ့ တွက်ချက်ပြထားတယ်။ မြေဂဏန်းမှာ မြေကြီးကနေ အုတ်ထုတ်ရာမှာ ထွက်ရှိမယ့် အုတ်ချပ်ရေ ခန့်မှန်းပုံ၊ မြို့ရိုး တိုက်တာ အိုးအိမ် တည်ဆောက်ရာမှာ အုတ်လိုအပ်မှု လယ်ယာမြေကွက် ပုံစံအမျိုးမျိုး ပယ်ဖွဲ့နည်းတွေကို ဥပမာ ပုစ္ဆာပေါင်း ၃၀ နဲ့ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖော်ပြထားတယ်။ တတိယပိုင်းမှာ နည်းတဆယ့်ခြောက်ပါး ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ သင်္ချာနည်းပေါင်း ၁၆ နည်းကို ပုစ္ဆာပေါင်း ၇၆ ပုဒ်နဲ့ ဖော်ပြထားတယ်။ အဲဒီနည်းတွေကို အကျဉ်းချုပ် အနေနဲ့ ဖော်ပြရရင် နှစ်ထပ်တိုးတွက်နည်း၊ အချိုးတွက်နည်း၊ မရေမရာညီမျှခြင်း (Indeterminate equation) တွက်နည်း၊ သင်္ချာပေါင်းပွားကိန်း (Arithmetic progression) တွက်နည်း၊ သင်္ချာဆပွားကိန်း (Geometric progression) တွက်နည်း၊ အက္ခရာသင်္ချာ ညီမျှခြင်း (Algebra equation) တွက်နည်း၊ ဆခွဲကိန်း တွက်နည်း၊ ဘုံသုဉ်းကိန်း တွက်နည်း တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကျမ်းရဲ့ နောက်ဆုံးအပိုင်း စတုတ္ထပိုင်းမှာတော့ ရှေ့ပိုင်းက နည်းတွေကို အခြေခံပြီး ပုစ္ဆာပေါင်း ၃၀ ကို ထပ်ပြီး တွက်ပြထားပါတယ်။ ဂဏန်းသင်္ချာ ပညာဝဎ္ဍနကျမ်းကို ခြုံငုံကြည့်ရင် ရှေးမြန်မာတွေရဲ့ လယ်ယာအိုးအိမ် စတဲ့ စားဝတ်နေရေး လူနေမှုစနစ်ကို လက်တွေ့ အထောက်အကူပြုတဲ့ သင်္ချာတွက်နည်းတွေကို ဖော်ပြထားကြောင်း တွေ့ရတယ်။ ဒါ့အပြင် စက်ဝိုင်းတွေရဲ့ ဧရိယာ၊ စက်လုံး၊ ထုလုံး၊ ထုချွန်တွေရဲ့ ထုထည်ရှာပုံ၊ ဂဲဩမေတြီရဲ့ အခြေခံတွေ၊ သင်္ချာပေါင်းပွားကိန်း၊ ဆပွားကိန်း၊ အချိုးဆက်တွေ၊ အက္ခရာသင်္ချာတွက်နည်းတွေကိုပါ ထည့်သွင်း ဖော်ပြထားတာကို ထောက်ရှုမယ်ဆိုရင် အဲဒီအချိန်က မြန်မာတွေရဲ့ သင်္ချာအဆင့် မြင်းမားကြောင်း တွေ့ရတယ်။ ဗဒုံမင်း လက်ထက် မတိုင်မီကတည်းက မြန်မာ့ သင်္ချာပညာဟာ ပီပီပြင်ပြင် အဆင့်မြင့်မြင့် ရှိနေပြီ ဆိုတာကို ဒီ ၁၇၇၄ ခုနစ်က သင်္ချာကျမ်းနဲ့ လက်ဆုတ်လက်ကိုင် ပြပြီး သက်သေထူလိုက်ပါတော့တယ်။ ရှေးခေတ် မြန်မာသိပ္ပံကျမ်းများ - ဒေါက်တာ မျိုးသန့်တင် မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း မှဖွင့်ဆိုချက် သင်္ချာသည်ဂဏန်း၊ အရေအတွက်တို့နှင့် စပ်လျဉ်းသည့် သိပ္ပံပညာရပ်တစ်ခုဖြစ် သည်။ လူတို့သည် အလွန်ရှေးကျသောခေတ်အခါကပင် အပေါင်း၊ အနုတ်၊ မြှောက်၊ အစားပါဝင် သောလွယ်ကူသည့် ပုစ္ဆာများကိုတွက်ခြင်း၊ မြေများကိုစံနစ်တကျ တိုင်းတာခြင်း၊ ကောင်းကင်တွင် နက္ခတ် တာရာတို့ကိုကြည့်၍ ပြက္ခဒိန်များ ပြုလုပ်ခြင်း စသည့်အလုပ်များကိုပြုလုပ်နိုင်ခဲ့လေသည်။ ထိုအချိန်မှ စ၍သင်္ချာပညာသည်လည်း ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ သို့သော်ဂဏန်းများနှင့်အရေအတွက်များကို လွယ်ကူစွာရေးသားဖော်ပြရန် သင့်တော်သောနည်းမရှိခဲ့သဖြင့် သင်္ချာပညာတိုးတက်မှုသည် အလွန်နှောင့်နှေးခဲ့လေသည်။ ဆယ်ရာစုနှစ်တွင်မှ ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄ စသည်တို့ကို အာရပ်အမှတ်အသားများနှင့်တကွ သုညကို (ဝ) ဟူသော အမှတ်အသားဖြင့် ရေးသားရန်သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်မှ အစပြု၍ သင်္ချာ ပညာရပ်သည်လည်း အလွန်တိုးတက် ထွန်းကားလာခဲ့လေသည်။ ရှေးလူမျိုးများအနက် ဂရိတို့သည် သင်္ချာဘာသာကို အလွန်တိုးတက်အောင်ကြံဆောင်ခဲ့ကြလေရာ ဘီစီ ၆၀ဝ ပြည့်နှစ်တွင် မီလီတပ်မြို့သား ဒဿနိကဗေဒပညာရှင် သေးလိအမည်ရှိ ဂရိအမျိုးသားကြီးသည် ဂျီဩမေတြီနှင့် သက်ဆိုင်သည့်သီအိုရမ်များကို သာမညမှကြံနည်းဖြင့် သက်သေပြနိုင်ခဲ့သည့်အပြင်၊ အခြား ပုစ္ဆာအချက်အလက် များကိုလည်း ယုတ္တိဗေဒနှင့်သက်ဆိုင်သည့်သာမညမှကြံနည်းဖြင့် ဆင်ခြင်ယူ ဆနိုင်ကြောင်းကိုပြသနိုင်ခဲ့သည်။ ဤနည်းကို တွေ့ရှိခဲ့ရာမှအစပြု၍ ဂျီဩမေတြီပညာရပ်ပေါ်ပေါက် လာလေသည်။ ၁၅ရာစုနှစ်တွင် ပညာရှိတို့သည် အက္ခရာ သင်္ချာကိုတီထွင်ခဲ့ကြ၍ ၁၆ ရာစုတွင်အနာလစ် တစ်ကယ် ဂျီအိုမေတြီအခြေခံကိုပြုစုပျိုးထောင်ပေးခဲ့ကြသည်။ ဆယ့်ခုနစ်ရာစုနှစ်မှစ၍ သင်္ချာပညာကို သိပ္ပံပညာရပ် များတွင်တစ်စထက်တစ်စ တိုးတက်သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။ ဤသို့တိုးတက်သုံးစွဲခဲ့ရာတွင် ခက်ခဲသောပြဿနာများကို တွေ့ရှိခဲ့သဖြင့် ကဲ့ကုလသင်္ချာပညာရပ်ကို ကြဆခဲ့ကြသည်။ ဤသို့ပေါ်ပေါက်ခဲ့ရသည့် သင်္ချာပညာရပ်များကို အမှီပြုလျက် စက်နှင့်သက်ဆိုင်သော ပညာရပ်များနှင့်ရူပဗေဒပညာရပ်များ သည်များစွာ တိုးတက်ခဲ့ကြသည်။ အင်ဂျင်နီယာအတတ် ပညာသည် သင်္ချာပညာဟူသော အုတ်မြစ်ပေါ်တွင် တည်ရှိသဖြင့် ထိုအတတ်ပညာသင်ကြားလိုသူ တို့သည်သင်္ချာကို ကောင်းစွာ တတ်မြောက်ကြရပေသည်။ ယခုခေတ်တွင် သင်္ချာပညာရပ်များမှာ အမျိုးအမည် အားဖြင့် အလွန်များပြားလာ၏။ ယင်းတို့ကို မူလတန်း သင်္ချာရပ်များနှင့် အထက်တန်းသင်္ချာရပ်များဟု နှစ်ပိုင်းပိုင်းခြားထား၏။ ဂဏန်းသင်္ချာ၊ အက္ခရာသင်္ချာ၊ ဂျီဩမေတြီနှင့်တြိဂိုနိုမေတြီတို့သည် မူလတန်းသင်္ချာတွင် အကျုံးဝင်ကြ၍ အနာလစ်တစ်ကယ်ဂျီဩမေတြီ၊ ကဲ့ကုလသင်္ချာ စသည်တို့မှာ အထက်တန်းသင်္ချာတွင်အကျုံးဝင်ကြသည်။ မှတ်စု အညွှန်း ကိုးကား Category:သင်္ချာ ကဏ္ဍ:ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ
လေဆင်နှာမောင်း	ဥက္ကလာဟိုးမား ပြည်နယ်တွင် တိုက်ခတ်ခဲ့သော လေဆင်နှာမောင်း လေဆင်နှာမောင်းမှာ ကုန်းတွင်းပိုင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်တိုက်ခတ်သော မုန်တိုင်းအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ မြေပြင်ရှိ အဆောက်အအုံများကို လေထဲသို့ မြောက်တက်ကျွတ်ပါသားအောင် တိုက်ခတ်တတ်သော အင်အားပြင်းမုန်တိုင်း အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ လေဆင်နှာမောင်း စတင်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို လေ့လာကြည်လျှင် နေပူရှန်ကြောင့် မြေမျက်နှာပြင်အပူချိန်သည် ရုတ်တရက် မြင့်တက်လာပြီး စိုစွတ်သော လေထုမှာ ပူနွေးလာရာမှ လေထုစတင်၊ အထက်သို့မြင့်တက်လာသည်။ ယင်းလေထုမှာ ပူနွေးလာချိန်တွင် စိုစွတ်သော လေထုနှင် အပေါ်ရှိ အေးမြခြောက်သွေ့သည့် လေထုနှင့် ပေါင်းဆုံမိသည်။ မိုးအရွာတွင် ပေါက်ကွဲမှုတစ်ရပ်ဖြစ်ပေါ်ပြီး ထစ်ချုန်းမိုးတိမ်တိုက်တစ်ခု ဖြစ်ပေါ်ကာ လေဆင်နှာမောင်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာသည်။ ယင်းလေဆင်နှာမောင်းသည် လျင်မြန်စွာ အားကောင်းလာပြီ မိုးရွာခြင်း၊ လျှပ်စီးများလက်ခြင်းနှင့် မိုးခြိမ်းခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်သည်။ ထောင်လိုက် ရွေ့လျားနေသောလေထုမှာ အလွန်လျင်မြန်စွာ ရွေ့လျားပြီ လေများမှာ လားရာအမျိုးမျိုးကြောင့် ပတ်ချာလည်နေသည်။ မြေပြင်နှင့် တိမ်တိုက်များအကြား ဖန်ကတော့ပုံ အနေအထားအတိုင်း ရွေ့လျား တိုက်ခတ်နေသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ယင်းတိုက်ခတ်နေသော လေပွေ၊ လေဝဲသည် အရွယ်အစားနှင် ပုံသဏ္ဌာန်အမျိုးမျိုးသို့ ပြောင်းလဲနိုင်သည်။ အရွယ်အစားမှာ မီတာ ရာနှင်ချီ ကျယ်ပြန့်လာနိုင်သည်။ လေဆင်နှာမောင်းတစ်ခုသည် စက္ကန့်ပိုင်းမှ တစ်နာရီအထက်ကြာမြင့်စွာ တိုက်ခတ်နိုင်သည်။ ရွေ့လျားတိုက်ခတ်သည်လမ်းကြောင်းမှာလည်း နာရီပိုင်းအတွင်း မိုင်အများအပြားတိုက်ခတ်နိုင်သည်။ လေဆင်နှာမောင်းအတွင်းရှိ လေများသည် လျင်မြန်စွာ တိုက်ခတ်နေသဖြင့် တိုင်းတာရန် မလွယ်ကူပေ။ သို့သော် လေဆင်နှာမောင်းတစ်ခု၏တိုက်ခတ်နှုန်းကို ဖူဂျီတာစကေးဖြင့် ခန့်မှန်းတိုင်းတာကြသည်။ အက်ဖ်အို အက်ဖ်အို လေဆင်နှာမောင်း အမျိုးအစားသည် တစ်နာရီ ၇၅မိုင်နှုန်း တိုက်ခတ်ပြီး သာမန်ပျက်စီးမှုဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့် လေမုန်တိုင်း အမျိုးအစား ဖြစ်သည်။ သစ်ကိုင်းများ ကျိုးကျခြင်းလောက်သာ ဖြစ်နိုင်သည်။ အက်ဖ်-၁ အက်ဖ်-၁ လေဆင်နှာမောင်း အမျိုးအစားသည်လည်း ပျက်စီးမှု နည်းပါးသည်။ တစ်နာရီ၇၃မိုင်မှ ၁၁၂မိုင် တိုက်ခတ်သည်။ သို့သော် မော်တော်ကားများ လွင့်ပါနိုင်သည်။ နေအိမ်များလည်း အုတ်မြစ်မှ ကျွတ်ပါသွားနိုင်သည်။ အက်ဖ်-၂ အက်ဖ်-၂ လေဆင်နှာမောင်းအမျိုးအစားသည် အားပြင်း လေဆင်နှာမောင်း အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ တစ်နာရီ၁၁၃မိုင်မှ ၁၅၇မိုင်နှုန်း တိုက်ခတ်သည်။ နေအိမ်များ လွင့်ပါနိုင်ပြီး ကြီးမားသော သစပင်ကြ်းများ အမြစ်မှ ကျွတ်ထွက်ပါသွားနိုင်သည် မုန့်တိုင်းမျိုးဖြစ်သည်။ အက်ဖ်-၃ အက်ဖ်-၃ လေဆင်နှာမောင်း အမျိုးအစားသည် မီးရထားများ တိမ်းမှောက်နိုင်သည့် အားပြင်းလေမုန်တိုင်း အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ တစ်နာရီလျှင် ၁၅၈ မိုင်မှ ၂ဝ၆မိုင်အထိ တိုက်ခတ်သည်။ သစ်ပင်ကြီးများ၊ ကုန်တင်ကားကြီးများ၊ နေအိမ်အုတ်တံတိုင်းများ လွင့်ပါလဲပြိုနိုင်သည့် မုန်တိုင်းအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ အက်ဖ်-၄ အကဖ်-၄ လေဆင်နာမောင်း အမျိုးအစားသည်တစ်နာရီလျှင်၂ဝ၇မိုင် မှ မိုင် ၂၆ဝအထိ တိုက်ခတ်သည်။ ပျက်စီးမူများပြီး ပြင်းထန်သည် လေမုန်တိုင်း အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ အခိုင်အမာဆောက်လုပ်ထားသော အဆောက် အအုံများ၊ ကြီးမားသောအရာဝတ၊များ လေထဲတွင် လွင့်ပါသွားနိုင်သည်။ အက်ဖ်-၅ အက်ဖ်-၅ လေဆင်နှာမောင်း အမျိုးအစားသည် တစ်နာရီလျှင်၂၆၁ မိုင်မှ ၃၁၈မိုင်အထိ တိုက်ခတ်သည်။ အလွန်ပြင်းထန်သည် လေမုန်တိုင်း အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ မော်တော်ကားများ မီတာ၁ဝဝကျော်အထိ လွင့်သွား နိုင်သည်။ ကြီးမားသောအဆောက်အအုံများ တံမြက်စည်းဖြင့် လှဲချလိုက် သကဲ့သို့ လွင့်ပါသွားနိုင်သည့် မုန်တိုင်းအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ အဆိုးရွားဆုံး ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ကမ္ဘာ့ရေထု၊ မြေထု အပူချိန်များ မြင့်တက်လာရာမှအစပြု၊မုန်တိုင်းကြီးများ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသည်။ ယင်းမုန်တိုင်းများကြောင့် နှစ်စဉ် လူ့အသက်ပေါင်းများစွာ သေကျေပျက်စီး နေရသကဲ့သို့ ဆုံးရှုံးမှုအားဖြင့်လည်း များပြားလျက်ရှိ၊အဆိုးရွားဆုံး သဘာဝဘေးအန္တာယ်များအနက်မှလေဆင်နှာမောင်းမုန်တိုင်းဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ အလင်း (၁၆ စက်တင်ဘာ ၂၀၀၈) ကိုးကား Category:ရာသီဥတု
စတီဖင်ဟော့ကင်း	စတီဖင် ဝီလီယံ ဟော့ကင်း (; ၈ ဇန်နဝါရီ ၁၉၄၂ – ၁၄ မတ် ၂၀၁၈) သည် သီအိုရီ ရူပဗေဒပညာရှင်၊ နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ သူသည် ကွမ်တမ် မက္ကင်းနစ်နှင့်သက်ဆိုင်သော လုပ်ငန်းများစွာအား ထောက်ပံ့ပေးသူလည်း ဖြစ်သည်။Gardner, Martin (September/October 2001). "Multiverses and Blackberries". "Notes of a Fringe-Watcher". Skeptical Inquirer. Volume 25, No. 5.Price, Michael Clive (February 1995). "THE EVERETT FAQ". Department of Physics, Washington University in St. Louis. Retrieved 17 December 2014. မော်တာတပ်ဆင်ထားသည့် ဘီးတပ်ကုလားထိုင်ကလေးသည် ကိန်းဘရစ်တက္ကသိုလ်တွင် အထင်ရှားဆုံး ယာဉ်ကလေးဖြစ်သည်။ ဘီးတပ်ကုလားထိုင်ကလေးက အထင်ရှားဆုံးနိုင်ငံသားကို တင်ဆောင်ပြီး၊ လူပြည့်ကျပ်နေသည့် ကင်းစ်ပရိတ်လမ်းအတိုင်း ပြေးလာချိန်တွင် အမှောင်ထုက အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ကိန်းဘရစ်မြို့ပေါ်သို့ လွှမ်းခြုံခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ဘီးတပ်ကုလားထိုင်ပေါ်တွင် ပါလာသူမှာ၊ သူ၏ မျက်နှာမှ ကြွက်သားများနှင့် ဘယ်ဘက်လက်ပေါ်မှ လက်နှစ်ချောင်းကိုသာ လှုပ်ရှားနိုင်သည်။ အဝတ်အစားကို ကိုယ်တိုင်ဝတ်ဆင်၍ မရ။ ဘီးတပ်ကုလားထိုင်တွင် ချိတ်ဆက်ထားသည့် ကွန်ပျူတာခလုတ်ခုံ တစ်ခုကို ပင်ပန်းကြီးစွာ ရိုက်နှိပ်ပြီး အလုပ်လုပ်စေသည့် အသံဖော်စက်မှ တဆင့်သာလျှင် အခြားသူများနှင့် ပြောဆိုဆက်သွယ်၍ ရသည်။ ရောဂါဘယက သည်ပုဂ္ဂိုလ်အား သူ၏ ရုပ်ခန္ဓာတွင် အကျဉ်းကျနေအောင် ဖန်တီးထားသည်။ သို့သော်လည်း သူ၏ သတ္တိနှင့် သူ၏ ဟာသစကားများကိုတော့ အကောင်းပကတိ ချန်ထားရစ်သည်။ သူ၏ အသိဉာဏ်က လွတ်လပ်စွာ လှည့်လည် ကျက်စားနိုင်အောင် ဖန်တီးပေးသည်။ သူ၏ အသိဉာဏ်က တကယ်လည်း လွတ်လပ်စွာ လှည့်လည်ကျက်စားသည်။ အနတ္တမှ အနန္တသို့ လည်းကောင်း၊ အက်တမ်ထက်ငယ်သည့် ကမ္ဘာလောကမှနေ၍ စင်္ကြာဝဠာ၏ ဟိုမှာဘက်ကမ်းသို့ လည်းကောင်း လှည့်လည်ကျက်စားသည်။ ဘီးတပ်ကုလားထိုင်ထဲမှ ပုဂ္ဂိုလ်မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အထူးချွန်ဆုံး ရူပဗေဒပညာရှင်တဦး ဖြစ်သည့် စတီဖင်ဟော့ကင်း ပင်ဖြစ်သည်။ left\|အမေရိကန် သမ္မတ အိုဘားမားနှင့် အိမ်ဖြူတော်တွင် တွေ့ဆုံစဉ်၊ ၂ဝဝ၉ ခုနှစ်။ ဇီဝဗေဒပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သူ သူ၏ ဖခင်ကြီးက ဆေးပညာ ဆည်းပူးရန် တိုက်တွန်းသည်ကို ငြင်းဆန်ပြီး၊ စတီဖင်ဟော့ကင်းသည် သင်္ချာနှင့် သီအိုရီဆန်သည့် ရူပဗေဒပညာတို့ကို အာရုံစူးစိုက် လေ့လာသည်။ ပထမ အောက်စဖို့ဒ်၊ ထို့နောက် ကိန်းဘရစ် တက္ကသိုလ်တွင် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း အသက် ၂၁ နှစ် အရွယ်တွင် လူဂီးရစ်ရောဂါ ဟု သိထားကြသည့် ရောဂါလက္ခဏာများ သူ့တွင် ပြသလာသည်။ သည်ရောဂါမျိုးက လူကို မလွဲမသေ သွက်ချာပါဒ ဝေဒနာ ခံစားရစေပြီး၊ အလုပ်အများစုကို လုပ်ကိုင်၍ မရအောင် ဖန်တီးလိမ့်မည်။ သီအိုရီဆန်သည့် ရှုပဗေဒပညာရှင် တစ်ဦးအတွက် ကိရိယာ၊ တစ်ရပ်သာ လိုအပ်ခြင်းကတော့ ကံကောင်းသည်ဟု ဆိုရမည်။ စိတ်ဆိုသည့် ကိရိယာပင် ဖြစ်သည်။ ဟော့ကင်းသည် ယင်းကိရိယာကို အလွန်ကျွမ်းကျင်ပိုင်နိုင်စွာ အသုံးချသည်။ ဘွဲ့ယူမည့် ကျောင်းသားဘဝတွင် ရှိနေသေးစဉ်၊ “ တွင်းနက်ကြီး ” များကို သူ စိတ်ဝင်စားလာခဲ့သည်။ တွင်းနက်ကြီးများဆိုသည်မှာ ကြယ်တာရာများ သေပွဲဝင်နေသည့် ကာလအတွင်း ဖန်တီးခြင်းခံရသည့် အလွန် ထူးဆန်းသည့်အရာများ ဖြစ်ကြသည်။ သူသည် သင်္ချာပညာရှင် ရောဂျာပင်းရို့စ်နှင့် အတူတွဲကာ တွင်းနက်ကြီးများ၏ အလယ်ဗဟိုတွင် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု လွန်စွာကွဲပြားသည့် အရာများရှိနေကြောင်း သင်္ချာနည်းအရသက်သေပြရန် နည်းစနစ်သစ် တစ်ရပ်ကို တီထွင်ခဲ့သည်။ သူ ရည်ညွှန်းသည့် အရာများမှာ တွန်းလှန်၍ မရလောက်သည့် ဒြပ်ဆွဲအားများ ရှိနေသည့် အလွန့်အလွန် သိပ်သည်းပြီး အတိုင်းအတာ မရှိသည့် အရာများ ဖြစ်ကြသည်။ စင်္ကြာဝဠာတခုလုံးသည် တခုတည်းသော ထူးခြားသည့်အရာမှ ဖြန့်ကြက်ထွက်လာခြင်း ဖြစ်နိုင်ပုံကိုလည်း သူက ဆက်လက် တွက်ချက်ပြခဲ့သည်။ စကြဝဠာကို မွေးဖွားပေးသည့် မဟာပေါက်ကွဲမှုကြီးသည် တွင်းနက်ငယ်များကို ဖန်တီးပေးခဲ့ပုံရကြောင်း၊ တွင်းနက်ငယ် တစ်ခုစီသည် ပရိုတွန်၏ အရွယ်အစားသာ ရှိသော်လည်း၊ ဒြပ်ထုမှာမူ တောင်တစ်လုံးမျှ ကြီးမား နိုင်ကြောင်း နောက်ပိုင်းတွင် သူက အခိုင်အမာ ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် “ တွင်းနက်ကြီးများမှ နေ၍ မည်သည့်အရာမှ မလွတ်မြောက်နိုင်၊ အလင်းသည်ပင်လျှင် တွင်းနက်ကြီးများမှ မလွတ်မြောက်နိုင် ” ဟူသည့် တစ်ကမ္ဘာလုံး လက်သင့်ခံထားသည့် ယုံကြည်ချက်ကို ပယ်ဖျောက်သည့် အနေဖြင့် ဟော့ကင်းက တွင်းနက်ငယ်ကလေးများ (ပို၍ ကြီးသည်များလည်း ပါဝင်သည်) သည် ဖြာထွက်ရောင်ခြည်များ ထုတ်လွှင့်ကြသည်ဟု စောဒက တက်ခဲ့သည်။ တဖြည်းဖြည်းနှင့် နောက်ဆုံးတွင် ဟော့ကင်း၏အဆို မှန်ကန်သည်ဟု အခြားသိပ္ပံပညာရှင်များ ဝန်ခံခဲ့ကြရသည်။ တွင်းနက်ကြီးများမှ ရောင်ခြည်ထုတ်လွှင့်မှုများကိုလည်း ဟော့ကင်း ဖြာထွက်ရောင်ခြည် (Hawking Radiation) ဟု သိလာကြသည်။ 250px\|နာဆာ၏ နှစ်ငါးဆယ်ပြည့်အခမ်းအနားတွင် သူ့သမီး လူစီဟော့ကင်းမှ သရုပ်ပြသပေးနေပုံ။ ဟော့ကင်းသည် သူ၏ ဒုက္ခိတဘဝအပေါ် အာရုံနှစ်ထားခြင်း မရှိပါ။ သူ၏ အသံဖော်စက်မှ တဆင့် စကားလုံးနည်းနည်းဖြင့် ရှင်းလင်းအောင် ပြောကြားသည့် မှတ်ချက်များတွင် ဟာသများ နှောနေတတ်သည်။ သို့သော်လည်း သူသည် ခေါင်းလည်း မာတတ်သည်၊ ရိုင်းပျတတ်သည်၊ ဒေါသဖြစ် လွယ်တတ်သည်။ သူ၏ ဇနီး ဂျိန်းသာ မရှိပါက သူ၏ အလုပ်အကိုင် ဘယ်တော့မှ တစ်ရှိန်ထိုး အောင်မြင် မလာနိုင်ပါဟု ဟော့ကင်းက အလေးအနက် ပြောဆိုတတ်သည်။ လူဂီးရစ်ရောဂါ ရှိ မရှိ သူ ဆေးစစ်ခံပြီး၍ များမကြာမီ၊ ရောဂါဆိုးရွားပြီး တိုးတက်ကြီးထွားလာတတ်သည့် သဘောသဘာဝကို သတိထားမိသော ဂျိန်းက သူ့အားလက်ထပ်ခဲ့သည်။ သို့ဖြင့် ဟော့ကင်းမှာ မျှော်လင့်ချက်များ ရရှိလာပြီး၊ သူ၏ လေ့လာဆည်းပူးမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်ကျပြီးစ စောစောပိုင်း ကာလတွင် သားသမီးသုံးယောက် ထွန်းကားခဲ့သည်။ ဟော့ကင်း၏ ခြေလက်အင်္ဂါများ ပို၍ပို၍ မလှုပ်နိုင် မရှားနိုင် ဖြစ်လာသည့်အခါ၊ ဂျိန်းက သူ၏ လိုအပ်ချက်မှန်သမျှ ဖြည့်ဆည်းရန် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ပြုခဲ့သည်။ သူတို့၏ ၂၅ နှစ်တာ အိမ်ထောင်သက်ကို ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်တွင် ဟော့ကင်း ဆိုင်းမဆင့် ဗုံမဆင့် ဖြတ်တောက်လိုက်သည့် အခါတွင်တော့ သူ၏ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းများ တုန်လှုပ်သွားခဲ့ကြရသည်။ သူသည် ၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင် ယခင်က သူ့အား ပြုစုခဲ့သည့် သူနာပြုဆရာမတဦးကို လက်ထပ်ခဲ့သည်။ သူ၏ ၁၉၉၈ အရောင်းအသွက်ဆုံးစာအုပ် ဖြစ်သည့် အချိန်၏သမိုင်း အကျဉ်း အမည်ရှိ စာအုပ်ဖြင့် ဟော့ကင်းသည် ကမ္ဘာတွင် လူသိအများဆုံး သိပ္ပံပညာရှင် ဖြစ်လာခဲ့ပုံ ရသည်။ မယုံနိုင်လောက်သည့် အရေးအသားမျိုးများ ပါရှိသည့် ရူပဗေဒပညာရပ်ဆိုင်ရာ စာအုပ်ထူကြီး တစ်အုပ်ကို အဘယ်ကြောင့် အပြေးအလွှားဝယ်ယူနေကြပါ သလဲဟု မေးစရာ ရှိသည်။ ဟာသနှော၍ ပြောတတ်သည့် ဟော့ကင်းကတော့ သည်လို ဖြေကြားခဲ့သည်။ "ဒုက္ခိတဖြစ်နေတဲ့ ပါရမီရှင်တစ်ဦးရဲ့ အတွေးအခေါ်ကို ဘယ်သူမှ လွန်ဆန်လို့ မရပါဘူးဗျာ" ကွယ်လွန်ပြီးနောက်၂၀၁၈တွင် "The brief answers to the big questions" စာအုပ်ကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၂၀ ရာစု အကြီးကျယ်ဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်များ ကွယ်လွန်ခြင်း ၂၀၁၈ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်နေ့တွင် ဟော့ကင်းသည် ကိန်းဘရစ်ချ်ရှိ သူ၏ နေအိမ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့ကြောင်း မိသားစု ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူက ပြောကြားခဲ့သည်။ သူ၏ သားသမီးများက ဝမ်းနည်းကြောင်း ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ကြသည်။ သေဆုံးရသည့်အကြောင်းရင်းကို မဖော်ပြခဲ့သော်လည်း ငြိမ်းချမ်းစွာ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်ဟုသာ ဖော်ပြခဲ့သည်။ ကိုးကား Category:အင်္ဂလိပ် ရူပဗေဒပညာရှင်များ Category:အင်္ဂလိပ် သိပ္ပံစာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:စကြဝဠာဗေဒ ပညာရှင်များ
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားရုံး	အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားရုံး တည်ရှိရာ ငြိမ်းချမ်းရေး နန်းတော် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံး () သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ ပင်မတရားစီရင်ရေးအဖွဲ့အစည်း တစ်ခုဖြစ်၍ "ကမ္ဘာ့တရားရုံး" (World Court) ဟုလည်းခေါ်ဆိုသည်။ နယ်သာလန်နိုင်ငံ ဟိတ်မြို့ရှိ ငြိမ်းချမ်းရေးနန်းတော် တွင် တည်ရှိသည်။ နယူးယောက်၌ မရှိသော တခုတည်းသော ကုလသမဂ္ဂ အဆောက်အဦဖြစ်သည်။ https://en.wikipedia.org/wiki/International_Court_of_Justice#cite_note-2 အဓိကသုံးသော ဘာသာစကားမှာ အင်္ဂလိပ်နှင့် ပြင်သစ်စကားတို့ ဖြစ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးကို ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီတို့မှ ရွေးချယ်ပေးသော နိုင်ငံပေါင်း ၁၅ နိုင်ငံမှ တရားသူကြီး ၁၅ ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တရားသူကြီးများ၏ သက်တမ်းမှာ ၉ နှစ်ဖြစ်သည်။ ထပ်မံ ရွေးချယ်ခံနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ သုံးနှစ်လျင်တကြီမ် ၅ ဦးစီ ရွေးချယ်သည်။ တရား အမှုအခင်းတစ်ခု၌ ပါဝင်လိုခြင်း မရှိသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံသည် အထူးချုပ်ဆိုထားသော စာချုပ်တစ်ရပ်ပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များ အရ ပါဝင်ရန်လိုအပ်မှုမရှိပါက မပါဝင်ဘဲ နေနိုင်သည်။ တရားရုံး၏ စီရင်ရင်မှုကို လက်ခံလျှင်မူ တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လိုက်နာရမည်။ ကမ္ဘာ့ကုလသမ္မဂ္ဂ-နိုင်ငံတကာသတင်းဂျာနယ် တာဝန် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားဥပဒေနှင့်အညီ နိုင်ငံများကတင်သွင်းလာသော ဥပဒေရေးရာ အငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရန် ဥပဒေရေးရာ မေးခွန်းများနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အကြံပြုထားသော ထင်မြင်ယူဆချက်များကို ပေးရန် တင်ပြလာသော တရားအမှုအခင်းများ၌ နိုင်ငံများက အမှုသည်များအဖြစ် ဆုံးဖြတ်ပေးခြင်း နောက်ခံသမိုင်း နိုင်ငံပေါင်းစုံအသင်း (League of Nations) က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အမြဲခန့် တရားရုံး (Permanent Court of International Justice) ဟူ၍ ၁၉၂၀ တွင် စပြီး ၁၉၂၂ တွင် ပထမဆုံးအမှု စကိုင်သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးနောက် နိုင်ငံပေါင်းစုံအသင်းကို ကုလသမဂ္ဂနှင့် အစားထိုးသည့်အခါ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အမြဲခန့်တရားရုံးသည်လည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးဟူ၍ ဖြစ်လာသည်။ တရားရုံး၏ အမိန့်အာဏာမှာ ယခင်အတိုင်း အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအပေါ် ဆက်တည်သည်။ ကိုးကား Category:ကုလသမဂ္ဂ
ဗဒင်	ဗဒင် (၁၉၆၄–၂၂ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၀၁) သည် ပေါ့ပ်ဂီတဖြင့် ကျော်ကြားခဲ့သော မြန်မာအဆိုတော် တေးရေးဆရာ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ကိုယ်ပိုင်သံစဉ် သီချင်းများကိုသာ ရေးသားသီဆိုလေ့ရှိပြီး သူ၏ "နေရာ" သီချင်းစီးရီး မှာ မြန်မာ့ဂီတသမိုင်းတွင် ရောင်းအားအကောင်းဆုံးအဖြစ် စံချိန် တင်ခဲ့သည်။ သို့သော် သီချင်း စီးရီး ၄ ခုသာ ထုတ်ဝေခဲ့ပြီးနောက် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ဗဒင်သည် ရန်ကုန်တိုင်း အင်းစိန်မြို့နယ် ဒေါနလမ်းတွင် နေထိုင်ခဲ့သည်။ နှစ်ခြင်း ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး အင်းစိန်မြို့နယ် မင်းကြီးလမ်းမပေါ်ရှိ ရွာမနှစ်ခြင်းအသင်းတော်တွင် ပုံမှန်တက်ရောက်လေ့ရှိသည်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ စိတ်ပညာ အထူးပြုဖြင့် မဟာဘွဲ့ရရှိခဲ့သည်။ စာဖတ်ဝါသနာပါသူတစ်ဦးဖြစ်ပြီး အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို ကျွမ်းကျင်စွာ ပြောဆိုနိုင်သည်။ မအောင်မြင်မီအချိန်ကာလများ ဗဒင်သည် နာမည်ကျော်အဆိုတော်မဖြစ်မီအချိန်က သီချင်းရေးဆရာတစ်ယောက်အဖြစ် ရပ်တည်ခဲ့သည်။ ဇော်ရည် သီဆိုခဲ့သော "ရိုးရိုးအေးအေးကြီးကိုပဲ" နှင့် ဂျေမောင်မောင် သီဆိုသော "အသည်းစွဲ" သီချင်းများမှာ ဗဒင် အဆိုတော်မဖြစ်မီ အချိန်က ရေးစပ်ခဲ့သော သီချင်းများထဲမှ ထင်ရှားသော သီချင်းများဖြစ်သည်။ ဗဒင်၏ နာမည်အကြီးဆုံးသီချင်းဖြစ်သော "သိုးမည်းတွေအကြောင်း" သီချင်းမှာ သူအဆိုတော် မဖြစ်မီ အချိန်ကာလက ဘဝကို ထင်ဟပ်ပြထားသော သီချင်းဖြစ်သည်။ ပထမဆုံးနှင့် အကျော်ကြားဆုံးစီးရီး ဗဒင်သည် ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် "နေရာ" အမည်ရှိသော ပထမဆုံးစီးရီးကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ "နေရာ" စီးရီး၏ မူပိုင်ထုတ်ဝေသူမှာ ဗဒင်၏ ကွယ်လွန်ပြီးခဲ့သော အခင်ဆုံးသူငယ်ချင်းတစ်ဦး၏ မိခင်ဖြစ်ပြီး သူ့အား မြေတောင်မြှောက်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ "နေရာ" အခွေသည် စတင်ထွက်ရှိသည့်နေ့မှစ၍ သူ၏ ဇာတိမြို့ဖြစ်သော အင်းစိန်မြို့နယ်တွင် ရေပန်းအစားဆုံး သီချင်းစီးရီးဖြစ်ခဲ့ပြီး မကြာမီအချိန်အတွင်းတွင် မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံး တောမြို့များပါမကျန် ပျံ့နှံ့ နာမည်ကျော်ခဲ့သည်။ နေရာ စီးရီးအတွက် ကက်ဆက်ခွေ ကာဗာကတ်ဒ် ၁ သိန်းကျော်နှင့် သီချင်းစာအုပ်ပေါင်း ၅ သိန်းကျော် ရောင်းချခဲ့ရသဖြင့် မြန်မာ့ဂီတသမိုင်းတွင် ရောင်းအားအကောင်းဆုံး စီးရီးအဖြစ် စံချိန်တင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ အနှံ့အပြား မြို့ကြီးများသာမက ကျေးလက်တောရွာများတွင်ပင် ဗဒင်၏ သီချင်းများက ကျော်ကြားခဲ့သည်။ နေရာ စီးရီး ထွက်ရှိပြီးနောက် အချိန်အတော်ကြာသည်အထိ ဒုတိယစီးရီးကို မထုတ်ဝေခဲ့ပေ။ "ဒီအတိုင်းပဲ" ဟု အမည်ရသော သင်္ကြန်သီချင်းတစ်ပုဒ်ကို သာ အခြားအဆိုတော်များနှင့် တွဲဖက်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ထွက်ရှိခဲ့သော တေးစီးရီးများ ဗဒင်သည် နေရာ ၊ ဒီနေ့ ၊ မမေ့ပါဘူး နှင့် အရှိအတိုင်း တေးအယ်လ်လ်ဘမ် စုစုပေါင်း ၄ ချပ်သာ ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး ကွယ်လွန်သွားခဲ့သည်။ ကိုးကား Category:မြန်မာ အမျိုးသား အဆိုတော်များ Category:မြန်မာ တေးရေးဆရာများ
ပေါက်ကျိုင်း	မောင်ပေါက်ကျိုင်း ဆိုသည်မှာ မြန်မာ့သမိုင်းရှိ သရေခေတ္တရာ၊ ဗိဿနိုးမြို့တို့နှင့် ဆက်စပ်နေသော ဒဏ္ဍာရီပုံပြင်တစ်ပုဒ်ဖြစ်ပြီး ရှေးခေတ်မြန်မာတို့ အစဉ်အဆက်ပြောလာခဲ့ကြသော ပါးစပ်ရာဇဝင် တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ တကောင်းပြည်ကြီးကို စိုးစံခဲ့ပြီး ဘွဲ့အမည်မှာ သတိုးမဟာရာဇာ ဟုမည့်ဆိုသည်ဟု ဆိုကြသည်။ မောင်ပေါက်ကျိုင်းနှင့် ပတ်သက်၍ သမိုင်းအထောက်အထား ခိုင်ခိုင်လုံလုံ မရှိသဖြင့် ဒဏ္ဍာရီပုံပြင် အဖြစ်သာ မှတ်ယူနိုင်သည်။ ဒဏ္ဍာရီ ပညာသင်ကြားခြင်း မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် ဒိသာပါမောက္ခ ဆရာကြီးထံတွင် ပညာသင်ကြားနေသော တပည့်များတွင် အညံ့ဆုံးတပည့်ဖြစ်ပြီး မည်သည့်ပညာရပ်ကိုမှ ဖြစ်မြောက်အောင်သင်ကြား၍ မရပေ။ သို့သော် အလုပ်ကို အလွန်ကြိုးစားပမ်းစား လုပ်တတ်သူဖြစ်သဖြင့် ဆရာကြီး၏ အချစ်ဆုံးတပည့်တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ နှစ်စေ့၍ ဌာနေသို့ ပြန်ရန် အချိန်ကျသောအခါတွင် မောင်ပေါက်ကျိုင်းမှာ မာဂဓဘာသာစကားမှ လွဲ၍ မည်သည့် ပညာရပ်ကိုမှ တတ်မြောက်ခြင်းမရှိသည့်အတွက် ဆရာကြီးမှာ စိတ်မကောင်းဖြစ်မိသည်။ ထို့အတွက် သူ၏တပည့်အား အရေးကြီးသော စကားကြီးသုံးခွန်းကို သင်ကြားပေးပြီး နေရပ်သို့ပြန်စေခဲ့သည်။ စကားကြီးသုံးခွန်း မောင်ပေါက်ကျိုင်း သင်ကြားရရှိခဲ့သော စကားကြီး (၃) ခွန်းမှာ မေးပါများစကားရ သွားပါများခရီးရောက် မအိပ်မနေ အသက်ရှည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ သွားပါများခရီးရောက် မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် ပညာသင်ကြားရာမှ ပြန်လာခဲ့ပြီးနောက် လမ်းတွင် "သွားပါများခရီးရောက်" ဆိုသော စကားအတိုင်း မိမိနေရပ်သို့ မပြန်ပဲ ခရီးနှင်ခဲ့သဖြင့် တိုင်းပြည်တစ်ပြည်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုတိုင်းပြည်မှာ နန်းတက်လာသော ဘုရင်ဟူသမျှ ချက်ချင်းသေဆုံးလေ့ရှိသဖြင့် ဘုရင်လုပ်ဝံ့သူမရှိဘဲ မင်းလောင်းကို ရှာဖွေနေသော တိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။ မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် တရစပ်ခရီးနှင်လာခဲ့သဖြင့် ထိုတိုင်းပြည်သို့ အရောက်တွင် မောပန်းကာ အိပ်ပျော်သွားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် မင်းလောင်းရှာဖွေရန်လွှတ်လိုက်သော ဖုသ်သွင်းရထားမှာ မောင်ပေါက်ကျိုင်း အိပ်နေရာနေရာသို့ ဆိုက်ဆိုက်မြိုက်မြိုက် ရောက်လာသဖြင့် မောင်ပေါက်ကျိုင်းကို မှူးမတ်တို့က ဘုရင်အဖြစ်လက်ခံရန် ပန်ကြားခဲ့သည်။ မောင်ပေါက်ကျိုင်းမှာ ထိုတိုင်းပြည်၏ အကြောင်းကို ရေရေရာရာ မသိသဖြင့် ဘုရင်အဖြစ်ကို ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာပင် လက်ခံခဲ့သည်။ မေးပါများစကားရ မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် ဘုရင်ဖြစ်လာပြီးနောက် စကားကြီးသုံးခွန်းထဲမှ မေးပါများစကားရ ဆိုသော စကားကို အမှတ်ရခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဘုရင်ဖြစ်ဖြစ်ချင်းပင် တိုင်းသူပြည်သားတို့နှင့် စကားစမြည်ပြောဆိုပြီး မင်းလောင်းရှာဖွေရသည့် အကြောင်းကို မေးမြန်းမိသည်။ ထိုအခါ ဤတိုင်းပြည်ရှိ ဘုရင်အားလုံး နန်းတက်ပြီးလျှင် နောက်တစ်နေ့၌ နတ်ရွာစံ ကံတော်ကုန် လေ့ရှိကြောင်း စုံစမ်းသိရှိခဲ့သည်။ မအိပ်မနေအသက်ရှည် ဘုရင်ဖြစ်လာသော မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် ညဖက်တွင် အလွန်ငိုက်မျဉ်းလာသော်လည်း မအိပ်ဘဲ မိဖုရားကိုသာ အိပ်စေကာ သူ၏ စက်ရာတွင် ငှက်ပျောတုံးတစ်တုံးကို ချထားသည်။ သူ၏ စိတ်ထဲ၌ မအိပ်မနေ အသက်ရှည် ဟူသော စကားကိုသာ အမှတ်ရနေသည်။ ညသန်းခေါင်သို့ ရောက်သောအခါမိဖုရား၏ ချစ်သူ နဂါးက အိပ်ခန်းအတွင်းသို့ ဝင်လာပြီး ငှက်ပျောတုံးကို မောင်ပေါက်ကျိုင်းအမှတ်နှင့် ပေါက်သတ်သည်။ ထိုအခါ သူ၏အစွယ်မှာ ငှက်ပျောတုံးတွင် ကပ်ငြိပြီး ခွာမရဖြစ်နေလေသည်။ မောင်ပေါက်ကျိုင်းက ထိုအချိန်ကို အခွင့်ကောင်းယူပြီး နဂါးကို ဓားနှင့်ပိုင်း၍ သတ်လိုက်လေသည်။ မိဖုရား၏ စကားထာ သူမ၏ ချစ်သူနဂါးကို မောင်ပေါက်ကျိုင်းက သတ်ပစ်သည့်အတွက် မိဖုရားမှာ မကျေနပ်ပဲ မောင်ပေါက်ကျိုင်းကို အလောင်းအစား တစ်ခုလုပ်ရန် စိန်ခေါ်သည်။ မောင်ပေါက်ကျိုင်းက လက်ခံသော အခါတွင် မိဖုရားက သူမ မေးသော စကားထာကို ဖြေနိုင်ပါက ဘုရင်အဖြစ်ဆက်လက်စိုးစံနိုင်ပြီး မဖြေနိုင်ပါက အသတ်ခံရမည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့နောက်မိဖုရားက မောင်ပေါက်ကျိုင်းအား "ရာပေးလို့ဆုတ် ထောင်ပေးလို့ချုပ် ချစ်တဲ့သူအရိုးဆံထိုးလုပ်" ဟူသော စကားထာကိုဝှက်သည်။ မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် ထိုစကားထာကို ကြားပြီးသော အခါ အဖြေကို စဉ်းစားမရနိုင်သဖြင့် စိတ်ပျက်လက်ပျက်ဖြင့် ဥယျာဉ်တော်အတွင်းသို့ ထွက်လာခဲ့ပြီး မည်သို့လုပ်ရမည်ကို အကြံထုတ်နေခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် သစ်ပင်ပေါ်မှ ကျီးကန်း ၂ကောင် စကားပြောနေသည်ကို ကြားရသဖြင့် နားထောင်ကြည့်မိသည်။ ကျီးကန်းအထီးက ကျီးကန်းအမအား ယခုသစ်ပင်အောက်တွင် လာထိုင်နေသူမှာ ဘုရင်ဖြစ်ကြောင်း၊ အလွန်သနားစရာ ကောင်းကြောင်း ပြောသည်။ ကျီးကန်းမက မည်သည့်တွက် သနားစရာကောင်းကြောင်းမေးသော အခါ ဤတိုင်းပြည်ရှိ မိဖုရားက မောင်ပေါက်ကျိုင်းအား စကားထာဝှက်သည်ကို မဖြေနိုင်သဖြင့် အသတ်ခံရတော့မည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောသည်။ ကျီးကန်းမက ကျီးကန်းဖိုအား စကားထာ၏ အကြောင်းကို မေးသောအခါ ကျီးကန်းဖိုက မိဖုရားကြီး၏ ချစ်သူမှာ နဂါးဖြစ်ပြီး သူမ၏ချစ်သူ နဂါးသေသွားသောအခါ အသပြာတစ်ရာပေး၍ အရေကိုဆုတ်သည်။ ထို့နောက် ထိုအရေခွံကို အသပြာတစ်ထောင်ပေး၍ အိပ်ရာချုပ်ပြီး နဂါး၏ အရိုးကိုမူ ဆံထိုးလုပ်၍ ပန်ဆင်ထားသည်ဟုဆိုသည်။ စကားထာ၏ အဖြေကိုသိရသည့် အတွက် မောင်ပေါက်ကျိုင်းသည် နန်းတော်သို့ ပြန်လာခဲ့ပြီး မိဖုရားအား စကားထာ၏ အဖြေကိုပေးလိုက်လေတော့သည်။ ထို့နောက်တွင် မောင်ပေါက်ကျိုင်းအတွက် ရန်ရှင်းသွားပြီ ဖြစ်သဖြင့် ဘုရင်အဖြစ်နှင့် ဆက်လက်စိုးစံလေတော့သည်။ မျက်မမြင်သားတော် ၂ပါး မောင်ပေါက်ကျိုင်း၏ မိဖုရားကြီးမှ နောင်အခါတွင် အမြွှာ သားတော် ၂ ပါးကို ဖွားမြင်သည်။ ထိုသားတော် ၂ ပါးစလုံးမှာ မျက်စိမမြင်ပဲ စူဠသမ္ဘဝ နှင့် မဟာသမ္ဘဝ ဟုတွင်သည်။ ဘုရင်သည် သားတော် ၂ပါးကို သမားတော်အမျိုးမျိုးနှင့် ကုသသော်လည်း အရွယ်ရောက်သည်အထိ မည်သို့မျှကုသ၍ မရပေ။ သားတော်နှစ်ပါးစလုံး မျက်စိမမြင်သည်ကို ရှက်တော်မူသဖြင့် တိတ်တဆိတ် သတ်ပြစ်ရန် မိဖုရားကြီးအား အမိန့်ပေးတော်မူသည်။ သို့သော် မိဖုရားကြီးသည် မိမိရင်နှစ်ဖြစ်သော သားတော်များကို မသတ်ရက်သဖြင့် မင်းကြီးမသိရအောင် တိတ်တဆိတ်ဝှက်ထားလေသည်။ နှစ်ပေါင်း အတော်ကြာမြင့်သောအခါ ထိုအကြောင်းကို မင်းကြီးသိလေသဖြင့် ဟယ်မိဖုရား သင်၏ သားတော်များကို ယခုပင် ဖျောက်ဖျက်ပြစ်လော့ ဟု မိန့်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ရှက်ခြင်းဖြစ်၍ သားတော် ၂ ပါး ကို ဖောင်ပေါ်တွင် တင်၍ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းသို့ မျှောစေသည်။ မယ်တော်ဖြစ်သူ မိဖုရားကြီးသည် သားတော်နှစ်ပါးကို မသတ်ဖြတ်လိုသဖြင့် ဖောင်ပေါ်တင်၍ စားနပ်ရိက္ခာ အပြည့်အစုံ ထည့်ပြီးလျှင် ဧရာဝတီမြစ်အတိုင်း မျှောချလိုက်လေသည်။ ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းမျှောခြင်း စစ်ကိုင်း-စကု-ရွာလင်း မင်းသားတို့ စီးလာသော ဖောင်တော်သည် စစ်ပင်ကြီးကိုင်းကျနေသော နေရာသို့ရောက်လျှင် ဖောင်တော်တိုက်မိလေသည်။ ထိုအရပ်ကို ယခုအခါတွင် စစ်ကိုင်းမြို့ဟု ခေါ်ကြသည်။ စူဠသမ္ဘဝ နှင့် မဟာသမ္ဘဝ တို့မှာ အမြင်အာရုံမရှိသော်လည်း အကြားအာရုံတွင် အလွန်ထက်မြက်သည်။ ထိုအရပ်တွင် နေသော စန္ဒမုခိဘီလူးမသည် မင်းသားတို့၏ စားသောက်ဖွယ်များကို ဝင်ရောက်စားသောက်ရာမှ အစပြု၍ မင်းသားတို့နှင့် သိကျွမ်းပြီးလျှင် မျက်မမြင်ရောဂါကို ကုသပေးရန် ဝန်ခံကတိ ပြုလိုက်လေသည်။ ထိုကတိအတိုင်း ဖောင်ပေါ်တွင် အတူတကွ လိုက်ပါ၍ ကုသပေးရာ မကြာမီပင် မင်းသားညီနှောင်နှစ်ပါးစလုံး စက္ခုအလင်းကို ရရှိကြလေသည်။ မင်းသားတို့ကို စ ကုသောနေရာအား "စကု" စကုမြို့ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ မင်းသားတို့ မျက်စိအလင်းရောင်ရသော နေရာအား "ရွာလင်း"ဟူ၍ လည်းကောင်း ယခုထက်တိုင် ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။ မင်းသားတို့ မျက်စိစတင်အလင်းရသော နေရာကို 'စလင်း' စလင်းမြို့ဟုခေါ်သည်ဟု ခေါ်သည်ဟုလည်း ပြောစမှတ်ရှိသည်။ ဘေဒါရီက မင်းသားညီနောင်တို့အား ရှင်ရသေ့၏ ကျောင်းတော်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားလေသည်။ သရေခေတ္တရာသို့ရောက်ရှိခြင်း မင်းသား ၂ ပါးသည် ဧရာဝတီမြစ်အတွင်းသို့ ဆက်လက်မျှောလာခဲ့ပြီးနောက် ယခုပြည်မြို့တည်ရှိရာ သရေခေတ္တရာ မြို့အနားသို့ ဆိုက်ရောက်သည်။ ထိုနေရာတွင် ရသေ့ကြီးတစ်ပါးသည် တောထွက်ရာမှ မဆင်မခြင် ကျင်ငယ်စွန့်မိသဖြင့် ထို ကျင်ငယ်ရေကို သမင်မမှ သောက်မိကာ ဗေဒါရီ ဆိုသော သမီးတစ်ဦး ဖွားမြင်သည်ဟု ဒဏ္ဍာရီတွင် ဆိုသည်။ ရသေ့ကြီးသည် ဗေဒါရီ အရွယ်ရောက်လာပြီးနောက် သူမအား နေ့စဉ်စောင့်ရှောက်နေရသည့်အတွက် တရားအားထုတ်နိုင်ခြင်းမရှိသဖြင့် အလိမ္မာသုံး၍ ဘူးသီးတစ်လုံးတွင် အပ်ပေါက်ထက် အနည်းငယ်မျှကြီးသော အပေါက်တစ်ခု ဖောက်ကာ ဗေဒါရီကို မြစ်အတွင်း၌ ရေခပ်စေသည်။ ထိုရေထည့်သည့် အပေါက်မှာ အလွန်သေးငယ်သည့်အတွက် ရေခပ်ရန် အလွန်ပင် ကြာမြင့်သည်။ ထို့ကြောင့် ရသေ့သည် ဗေဒါရီ မရှိသောအချိန်တွင် စိတ်ဖြောင့်လက်ဖြောင့် တရားအားထုတ်နိုင်သည်။ မင်းသားညီနောင်တို့သည် မျက်စိအလင်းကို ရရှိပြီးနောက် ဧရာဝတီမြစ်စဉ်အတိုင်း စုန်ဆင်းသွားခဲ့ရာ ကုဉ္စပြင်အရပ်သို့ ရောက်ရှိလေသည်။ ဖောင်တော်ကို ကမ်းသို့ကပ်၍ ကုန်းပေါ်သို့ တက်သွားကြလေ၏။ ထိုအရပ်တွင် မင်းသားတို့၏ ဦးရီးတော်စပ်သူ ရှင်ရသေ့၏ သမီး ဗေဒါရီသည် ရေခပ်လာခိုက် ကြုံကြိုက်သည်နှင့် မင်းသားတို့နှင့် တွေ့ရှိကြလေသည်။ သရေခေတ္တရာသို့ ဆိုက်ရောက်လာသောအခါ မင်းသား ၂ ပါးသည် ဗေဒါရီ နှင့် မြစ်ကမ်းတွင် စုံမိကြသည်။ ဗေဒါရီ ရေခပ်နေသည်ကို မြင်သောအခါ စူဠသမ္ဘဝက ဗူးသီးမှ အပေါက်ကို ဓားနှင့် ချဲ့ပေးသဖြင့် ရေကို အလွယ်တကူ ခပ်၍ ရသွားသည်။ ကျောင်းသို့ အလျင်အမြန်ပြန်ရောက်လာသောအခါတွင် ရသေ့က အကျိုးအကြောင်းမေး၍ မင်းသား ၂ ပါးနှင့် တွေ့ခဲ့ကြောင်း ပြောသောအခါတွင် ကျောင်းသင်္ခန်းသို့ ခေါ်လာစေသည်။ ရသေ့ကြီးက မင်းသားညီနောင်တို့၏ အမျိုးအနွယ်ကို မေးမြန်းစုံစမ်းရာ မင်းသားတို့ကလည်း မိမိတို့၏ အဖြစ်အပျက်ကို ပြန်လည် တင်လျှောက်သောကြောင့် မိမိ၏ တူတော်များဖြစ်ကြောင်းကို သိရလေသည်။ နောက်တွင် သရေခေတ္တရာတွင် မင်းဆက်ပြတ်သွားသောအခါ၌ စူဠသမ္ဘဝသည် သရေခေတ္တရာကို သိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်သည်ဟု အဆိုရှိကြသည်။ မဟာသမ္ဘဝမှာမူ စန္ဒမုခိ ဘီလူးမနှင့် ချစ်ကြိုးသွယ်မိပြီး ဗိဿနိုးမြို့ကို ထူထောင်ကာ နေထိုင်သည် ဟု ဆိုကြသည်။ မဟာသမ္ဘဝ နှင့် စန္ဒမုခိတို့မှ သမီးတော် ပန်ထွာဘုရင်မ ကို ဖွားမြင်သည်။ (မူကွဲ။ ။ ဦးရီးတော် ရသေ့ကြီးသည် တူတော်အကြီး မဟာသမ္ဘဝမင်းသားနှင့် သမီးတော် ဘေဒါရီတို့ကို စုံဘက်ပေးပြီးလျှင် ရသေ့မြို့ကို တည်ထောင်၍ မင်းပြုစေခဲ့သည်။ မဟာသမ္ဘဝမင်းနတ်ရွာစံလျှင် ညီတော် စူဠာသမ္ဘဝမင်းသားက မရီးတော် ဘေဒါရီကိုပင် မိဖုရားမြှောက်၍ ဆက်လက်စိုးစံတော်မူခဲ့သည်။) သမိုင်းဆိုင်ရာ အငြင်းပွားဖွယ်များ မောင်ပေါက်ကျိုင်းပုံပြင်ကို ဒဏ္ဍာရီတစ်ခုအဖြစ်နှင့်သာ လက်ခံရန်ရှိပြီး သမိုင်းတစ်ခုအဖြစ် လက်ခံရန် မဖြစ်နိုင်သော အကြောင်းအရာအချို့ရှိသည်။ သမိုင်းပညာရှင်တို့၏ တွေ့ရှိချက်အရနဝမတန်း သင်ရိုးဟောင်း သမိုင်းဖတ်စာအုပ် (၁၉၉၃ခုနှစ်) ဗိဿနိုးသည် သရေခေတ္တရာထက် ရာစုနှစ် ၂ ခုမျှစော၍ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် သမိုင်းကြောင်းအရ အငြင်းပွားဖွယ်ရာများရှိသည်။ ထိုမျှမက နဂါး နှင့် ဘီလူး စသည်တို့မှာ ဒဏ္ဍာရီလာ သတ္တဝါများသာဖြစ်သဖြင့် တကယ်ရှိကြောင်းလက်ခံနိုင်ရန်ခက်ခဲသည်။ ကျမ်းကိုးစာရင်း ကဏ္ဍ:မြန်မာဒဏ္ဍာရီ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း
လမုန့်	သမိုင်းတစ်လျှောက်လုံးလူသိများ \| အနက်ရောင် bean ကို] ။ '[[ဆီးပိုး]' အဆာ '(棗泥,' 'zǎoní' ') - ဂျူဂျူ (အပင်များ) မှည့်သောအသီးမှည့်သောအချိုမှုန့်။ ငါးပိသည်အနီရောင်ဖြစ်ပြီးအနီရောင်အနည်းငယ်ရှိပြီးအရသာတွင်အနည်းငယ် smoky / နှင့်အရသာအနည်းငယ်ချဉ်သည်။ Paste ၏အရည်အသွေးပေါ် မူတည်၍ jujube paste သည်တစ်ခါတစ်ရံတွင် filler အနေဖြင့်အသုံးပြုသော bean paste နှင့်ရောထွေးနိုင်သည်။ 'ဆန်ငါးခု' အဆာ (五仁, wǔrén ) - အခွံမာသီးနှင့်မျိုးစေ့ ၅ မျိုးပါဝင်သည်။ ၎င်းသည်ကြမ်းတမ်းစွာခုတ်ယူပြီး [maltose]] ရည်နှင့်အတူတကွကိုင်ထားသည်။ အများအားဖြင့်အသုံးပြုသောအခွံမာသီးများနှင့်မျိုးစေ့များတွင် walnut s, pumpkin အစေ့များ [[ဖရဲသီး] မျိုးစေ့များ၊ [[မြေပဲ] s၊ နှမ်း သို့မဟုတ် almond s ။ ထို့အပြင်အရောအနှောသည်များသောအားဖြင့်သကြားလုံး ဆောင်းရာသီဖရဲသီး၊ jinhua ham သို့မဟုတ် [[ကျောက်သကြား] အပိုင်းအစများ] ကိုနောက်ထပ်အရသာအဖြစ်ပါ ၀ င်လေ့ရှိသည်။ 'ပာာဥဆာဘ' (芋泥, yu ní ) - တာရိုမှပြုလုပ်သောချိုမြိန်သောငါးပိ၊ အပူပိုင်းအာရှဒေသအများအပြားတွင်စိုက်ပျိုးသောဥ။ mooncake မှငါးပိအရောင်သည်ခရမ်းရောင်ဖြစ်ပြီးအများအားဖြင့် [Teochew] crusty mooncakes တွင်အသုံးပြုသည်။ အခွံများ ရိုးရာ mooncake သည် mooncake ထုတ်လုပ်သည့်ဒေသအပေါ် မူတည်၍ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ကွဲပြားသည်။ ဒေသအတော်များများသည်ရိုးရာ mooncakes များကိုများပြားစွာဖြည့်ဆည်းပေးသော်လည်း၊ များသောအားဖြင့်၎င်းတို့၏ mooncake ကိုအပေါ်ယံလွှာသို့မဟုတ်အခြားတစ်ခုမှပြုလုပ်သည်။ သက်သတ်လွတ် mooncakes ဟင်းသီးဟင်းရွက်ဆီ ကိုသုံးပါလိမ့်မယ်သော်လည်း, များစွာသော mooncakes ပိုကောင်းတဲ့အရသာအတွက်သူတို့ရဲ့ချက်ပြုတ်နည်းများတွင် lard ကိုအသုံးပြုသည်။ တရုတ်အစားအစာတွင်သုံးသော mooncake အပေါ်ယံလွှာသုံးမျိုးရှိသည်။ 'Chewy' '- ဤအပေါ်ယံလွှာတွင်အနီရောင် - အညိုရောင်လေသံနှင့်တောက်ပသောရောင်ရှိသည်။ ၎င်းသည် Cantonese - ပုံစံပြု mooncakes တွင်အသုံးပြုသောအပေါ်ယံလွှာဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် [မြောက်အမေရိက] နှင့်အနောက်နိုင်ငံများတွင်အများဆုံးတွေ့မြင်ရသည့်လွန်းမွန်းတည့်ဖြစ်သည်။ Chewy mooncake အပေါ်ယံလွှာကိုသကြားရည်၊ lye ရေ၊ ဂျုံနှင့်ဆီပေါင်းစပ်အသုံးပြုခြင်းဖြင့်ပြုလုပ်ထားသဖြင့်ဤအပေါ်ယံလွှာကိုအရသာရှိပြီးအရသာပြည့်ဝစွာနူးညံ့သောအရောင်ကိုပေးသည်။ အချိုမှုန့်ကို maltose ရည်ထည့်ခြင်းအားဖြင့်အရောအနှောတိုးနိုင်သည်။ မုန့်စိမ်းသည် ငါး သို့မဟုတ် ဝက် တွင်ပုံသဏ္ဌာန်ပြုရန်လည်းဖုတ်ခြင်းဖြစ်သည် (Cantonese - "Jue Zai Bang"; 豬仔餅; lit. "Piglet Biscuits") နှင့်လွင့်ကိတ်မုန့်ဆိုင်များတွင်ဝါးစားသည့်မုန့်အဖြစ်ရောင်းချသည် ။ ၎င်းတို့သည်မကြာခဏတစ် ဦး ချင်းစီပလပ်စတစ်ခြင်းတောင်းများထဲတွင်ထုပ်ပိုးခြင်းခံရပြီးငါးများဖမ်းမိခြင်းသို့မဟုတ်ရောင်းခြင်းခံရမည်ဟုဖော်ပြထားသည်။ 'မုတ်သုန်' - မုတ်သုန်ရာသီဥတုသည် Suzhou - စတိုင်လွန်းသောကိတ်မုန့်များကိုအများဆုံးဖော်ပြသည်။ မုန့်စိမ်းသည်ဆီ၌ stir-fried အဆီပြန်သောမုန့်ညက်နှင့်ဂျုံမှုန့်များအားအတူတကွလှိမ့်ခြင်းဖြင့်ပြုလုပ်သည်။ ဤအပေါ်ယံလွှာတွင် puff pastry နှင့်ဆင်တူသည်။ 'နူးညံ့သော' '- တရုတ် နှင့် တိုင်ဝမ် အချို့သောပြည်နယ်များမှမွန်းလွဲများသည်မုန်းတီးခြင်းသို့မဟုတ်ဝါးခြင်းထက်နူးညံ့သောသဘောဖြင့်ပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။ ဤ mooncake အပေါ်ယံလွှာ၏ဖွဲ့စည်းပုံသည်အနောက် pie အပေါ်ယံလွှာသို့မဟုတ် [[tart] ခွံများတွင်အသုံးပြုသော shortcrust pastry နှင့်ဆင်တူသည်။ နူးညံ့သောအပေါ်ယံလွှာကိုအဓိကအားဖြင့်သကြား၊ ဆီ၊ ဂျုံနှင့်ရေတို့ပေါင်းစည်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဤအပေါ်ယံလွှာသည်အခြားတရုတ်အစားအစာများဖြစ်သော egg tart တွင်လည်းအသုံးပြုလေ့ရှိသည်။
ကဏ္ဍ:အစားအစာ	This category is for articles about specific foodstuffs. See :Category:အစားအသောက် for more general topics relating to food. Category:အစားအသောက်
ရဟတ်ယာဉ်	Aerospatiale SA360 ရဟတ်ယာဉ် ရဟတ်ယာဉ်ဆိုသည်မှာ တစ်ခုသော သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသော ဒလက်များဖြင့် ပျံသန်းရန်နှင့် မောင်းနှင်ရန်ပြုလုပ်ထားသော လေကြောင်းသွားယာဉ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အမျိုးအစားခွဲရာတွင် ရဟတ်ယာဉ်ကို တောင်ပံအသေတပ်ဆင်ထားသော လေယာဉ်များမှ ခွဲခြားနိုင်ရန် ဒလက်ယာဉ် (rotorcraft) သို့မဟုတ် လည်ပတ်နေသောအတောင်ပံများရှိသည့် လေကြောင်းသွားယာဉ် (rotary-wing aircraft) ဟုခွဲခြားသတ်မှတ်လေ့ရှိသည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် ရဟတ်ယာဉ်သည် မတင် ပျံသန်းနိုင်သည့် ပင့်အားကို အလယ်အူတိုင်ရှိ လည်ပတ်နေသော Rotor ဟုခေါ်သည့် ပန်ကာများမှ ရရှိကြပြီး တည့်တည့် တက်နိုင်၊ ဆင်းနိုင်ကြသည်။ အခေါ်အဝေါ် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ 'helicopter' ဟူသော စကားလုံးမှာ ပြင်သစ်ဘာသာ hélicoptère မှဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ၁၈၆၁ ခုနှစ်တွင် Gustave de Ponton d'Amecourt မှ စတင်သုံးနှုန်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုစာလုံးမှာ ဂရိဘာသာ helix/helik- (ἕλικ-) လည်ပတ်နေသော pteron (πτερόν) = အတောင်ပံ "helicopter". Online Etymology Dictionary. Retrieved: 28 November 2007 Cottez 1980, p. 181.ဟူသော စကားလုံးမှတဆင့် လာခြင်းဖြစ်သည်။ လေကြောင်းသွားယာဉ်များထဲ၌ ရဟတ်ယာဉ်၏ အဓိကအားသာချက်မှာ ယာဉ်ကိုရှေ့သို့တိုးရန်မလိုဘဲ အပေါ်သို့မတင်နိုင်စွမ်းရှိသည့် လေထဲတွင် လည်ပတ်နေသောဒလက်များပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ရဟတ်ယာဉ်သည် ပြေးလမ်းမလိုအပ်ဘဲ ဒေါင်လိုက် အတက်အဆင်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ထိုအကြောင်းများကြောင့် ရဟတ်ယာဉ်ကို သာမန်အတောင်ပံတပ်လေယာဉ်ပျံများ အတက်အဆင်းမပြု နိုင်သည့် လူသူမရှိသော သို့မဟုတ် လူဦးရေအလွန်ထူထပ်သော နေရာများတွင် မကြာခဏဆိုသလိုအသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ ဒလက်မှ မတင်အားသည် ရဟတ်ယာဉ်ကို တစ်နေရာထဲတွင် ရပ်တန့်ပျံသန်းရာတွင် အခြား ဒေါင်လိုက်အတက်အဆင်းပြု နိုင်သော(VTOL) လေကြောင်းသွားယာဉ်များထက် ပိုမို ထိရောက်ခြင်းဖြစ်စေနိုင်ပြီး အခြားအတောင်ပံတပ် လေကြောင်းသွားယာဉ်များ မလုပ်ဆောင်နိုင်သော လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ပြီးမြောက်စေနိုင်သည်။ ရဟတ်ယာဉ်များသည် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ကဏ္ဍ ၊ ဆောက်လုပ်ရေး ကဏ္ဍ ၊ မီးသတ်ခြင်း ၊ ရှာဖွေကယ်ဆယ်ရေး လုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် စစ်ဘက်ကဏ္ဍတို့တွင် ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုသော ယာဉ်များ ဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းတိုကို လေကြောင်းသမိုင်း၏ ပထမရာစုဝက်မှာပင် စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ကြပြီး အချို့မှာ အနည်းငယ်မျှသောပမာဏကို ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် မှ အီဂေါ စီကောစကီး (Igor Sikorsky) ပုံစံထုတ်သော ရဟတ်ယာဉ်မှာ အပြည့်အစုံထုတ်လုပ်မှု သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီးMunson 1968 ၁၃၁စီးမျှတည်ဆောက်ခဲ့သည်။Hirschberg, Michael J. and David K. Dailey, "Sikorsky." US and Russian Helicopter Development In the 20th Century . American Helicopter Society, International. 7 July 2000. ယခင်က ပုံစံများတွင် အဓိကဒလက်တစ်ခုထက်ပို၍သုံးခဲ့ကြသော်လည်း ပင်မ ဒလက်တစ်ခု နှင့် အမြီးပိုင်းရှိ အားစုံတွဲကိုခုခံသော ဒလက်(antitorque tail rotor)ပါရှိသော ဤပုံစံကို တကမ္ဘာလုံးမှ ရဟတ်ယာဉ်အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခဲ့ကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း အေဒီ ၄၀၀ ခုနှစ်ခန့်မှစ၍ တရုတ်ကလေးငယ်ကလေးများသည် ဝါးဖြင့်ပြုလုပ်ထားသော ပျံသန်းနိုင်သည့် ကစားစရာများဖြင့် ဆော့ကစားခဲ့ကြသည်။ ထိုကစားစရာများမှာ ဥရောပသို့တိုင်အောင် ပျံနှံ့ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ၁၄၆၃ ခုနှစ်တွင် ဥရောပမှ ပန်းချီကားတွင် ထည့်သွင်းရေးဆွဲထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ၄ရာစုနှစ် တရုတ်ပြည်တွင် ရေးသားခဲ့သော ပေါင်းဖူတောင်း (Pao Phu Tau သို့ Pao Phu Tzu သို့ Bao Pu Zi, 抱朴子) ဟူသော စာအုပ်တွင် လည်ပတ်နေသော တောင်ပံများပါသည် လေယာဉ်ပျံအကြောင်းကို ဖော်ပြခဲ့သည်။ ၁၇၅၄ တွင် ရုရှတို့က ပန်ကာဒလက်ကို အသုံးပြု၍ လေထဲသို့ ပျံတက်နိုင်သော ယာဉ်ပုံစံကို ရေးဆွဲခဲ့ကြသည်။ ၁၈၆ဝ မှ ၁၈၈ဝ ကာလအတွင်း ရဟတ်ယာဉ် ပုံစံ မျိုးစုံကို တီထွင် ခဲ့ကြသည်။ ၁၈၈ဝတွင် သောမတ် အက်ဒီဆင်က ရဟတ်ယာဉ် ပုံစံငယ် တစ်ခုကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ပထမအကြိမ်ပျံသန်းခြင်းနှင့် အစောပိုင်းတည်ဆောက်မှုများ ၁၉၀၆ တွင် ပြင်သစ် ညီနောင်နှစ်ဦးက ရဟတ်ယာဉ်ကို တီထွင်ရန် ကြံဆခဲ့ကြပြီး ၁၉၀၇ စက်တင်ဘာ (၂၉) တွင် စမ်းသပ်ပျံသန်းနိုင်ခဲ့ရာ လေထဲတွင် တစ်မိနစ်ကြာခဲ့ပြီး အမြင့် (၂) ပေခန့် မြင့်အောင် ပျံသန်းနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်ထဲတွင်ပင် အခြား ပြင်သစ် ပညာရှင်တစ်ဦးက ပေ (၂၀) အမြင့်သို့ ပျံသန်းနိုင်သော ရဟတ်ယာဉ်ကို တီထွင် နိုင်ခဲ့သည်.။ ၁၉၅၁ တွင် အမေရိကန် ရေတပ်က တာဘိုင်အင်ဂျင်သုံး ရဟတ်ယာဉ်ကို စမ်းသပ်နိုင်ခဲ့သည်။ (၁၉) ရာစု နှောင်းပိုင်း ရောက်လာသောအခါ ပိုမို၍ ပေါ့ပါး လျင်မြန်ပြီး စွမ်းဆောင်ရည် မြင့်မားသော ရဟတ်ယာဉ်များ တီထွင်နိုင်လာခဲ့ကြသည်။ လီယိုနာဒို ဒါဗင်စီ သည်လည်း လေထဲသို့ ဒေါင်လိုက်တက်ဆင်းပျံသန်းနိုင်ရန် လွန်သွားကဲ့သို့ပန်ကာဒလက်ပါဝင်သောပုံကို ရေးဆွဲစိတ်ကူးခဲ့ ဖူးသည်။ ရဟတ်ယာဉ်တီထွင်မှုဆိုင်ရာအကြံအစည်များကို မဖြစ်နိုင်ဟု သူ့ခေတ်အခါက လေကြောင်းဆိုင်ရာပညာရှင်များက ငြင်းဆိုနေသည့်ကြားထဲမှ ဆိုင်မော့ စကီး သည်အောင်မြင်မှုရအောင် တီထွင်နိုင်ခဲ့သည်။ စစ်သုံး ရဟတ်ယာဉ်များ ရဟတ်ယာဉ်များ၏ လေထဲတွင် ရပ်တန့်နိုင်ခြင်း ၊ ပြေးလမ်းမလိုခြင်း စသော အားသာချက်များကြောင့် တိုက်ခိုက်ရေး ရဟတ်ယာဉ်များသည် စစ်ပွဲ၏ အဆုံးအဖြတ်ကို ပေးနိုင်သည်အထိ အသုံးဝင်လာခဲ့ကြသည်။ ထင်ရှားသည့် တိုက်ခိုက်ရေး ရဟတ်ယာဉ်များမှာ - AH 1 Cobra Mil Mi 24 AH - 64 Apache Eurocopter Tiger တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဟယ်လီကော့ပတား ကော်ဇောပျံအကြောင်းကို အာရေဗျပုံပြင်များကို ဖတ်ဖူးသူတိုင်းသိကြမည်။ ကော်ဇောပျံသည် ပုံပြင်များတွင်သာဖြစ်နိုင်သည်။ တကယ်လက်တွေ့တွင်ကား မဖြစ်နိုင်ပေ။ သို့သော် ဟယ်လီကော့ပတားခေါ် ရဟတ်ယာဉ်မှာ ကျွန်ုပ်တို့ ပုံပြင်များထဲမှ ကော်ဇောပျံစွမ်းဆောင်နိုင်သကဲ့သို့ စွမ်းဆောင်နိုင်သည့် လေယာဉ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ လေထဲတွင် ရှေ့မတိုး၊ နောက်မဆုတ်၊ အပေါ်မတက်၊ အောက်မဆင်းဘဲ တည်ငြိမ်စွာရပ်နေနိုင်သည်။ လေယာဉ်ပြေးလမ်းမလိုဘဲ လေထဲထောင်တက်နိုင်သည်။ ထိုးဆင်းနိုင်သည်။ ဗလထဲတွင် ပတ်ချာလှည့်နေနိုင်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် ဟယ်လီကော့ပတား ဟူသော ဝေါဟာရကို ရဟတ်ယာဉ်ဟု မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုထား လေသည်။ ဟယ်လီကော့ပတားဟူသည်မှာ ဟယ်လစ်နှင့် ပတီရွန်ဟူသော ဂရိဝေါဟာရ နှစ်လုံးကိုအခြေခံ၍ ပေါ်လာခြင်းဖြစ်၏။ ဝက်အူနှင့်တူသောအတောင်ပံ ဟု အဓိပ္ပာယ်ရ၏။ ဟယ်လီကော့ပတားခေါ်ရဟတ်ယာဉ်၏ ပျံသန်းပုံ သဘောတရားမှာ သမားရိုးကျလေယာဉ်ပျံ၏ ပျံသန်းပုံ သဘောတရားနှင့်မတူပေ။ ( လေယာဉ်ပျံ။) သမားရိုးကျ လေယာဉ်ပျံများ လေထဲပျံတက် နိုင်ခြင်းမှာ အတောင်ပံကြောင့် ဖြစ်၏။ အတောင်ပံများ၏ထူးခြားမှု သဘောကြောင့်ဖြစ်၏။ ရဟတ်ယာဉ်မှာမူ ထိုသို့မဟုတ်ဘဲ ယင်း၏ပန်ကာဒလက်များ ကြောင့် လေထဲတက်နိုင်ခြင်းဖြစ် သည်။ ရဟတ်ယာဉ်တွင်အတောင်ပံမရှိချေ။ ရဟတ်ယာဉ်၏ ပန်ကာဒလက်သည် ရဟတ်ယာဉ်ကိုလေထဲတက်နိုင်အောင်သာ လုပ်ပေးသည်မဟုတ်သေး၊ သမားရိုးကျလေယာဉ်ပျံများ၏ ပန်ကာတာဝန်ကိုလည်း ထမ်းဆောင်၏။ ရဟတ်ယာဉ်ကို ဗယ်ညာ တိမ်းနိုင် ယိမ်းနိုင်အောင်လည်း ပြုလုပ်ပေး၏။ ဦးကိုမော့နိုင်စိုက်နိုင်အောင်လည်း ပြုလုပ်ပေး၏။ ရဟတ်ယာဉ်တစ်စီးတွင် ယင်း၏ပန်ကာဒလက်များသည် အရေးကြီးဆုံး လျှို့ဝှက်နက်နဲမှုအရှိဆုံးပင်ဟု အကြမ်းသဘော ဆိုနိုင်၏။ ရဟတ်ယာဉ်ပေါ်လာပုံ။ ။ ရဟတ်ယာဉ်ပျံသန်းပုံ သဘောတရားသည် စင်စစ်အသစ်အဆန်းမဟုတ်ပေ။ ကမ္ဘာကျော် အီတာလျံပညာရှင်ကြီး လီယိုနာဒိုဒါဗင်ချီသည် လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း ၅ဝဝခန့်ကပင် လေထဲပျံသန်းနိုင်မည့် ယာဉ်တစ်မျိုးဟုခေါင်းစည်းတပ်ပြီး ရဟတ်ယာဉ် တစ်စီ်း၏ပုံကို ပုံကြမ်းရေးဆွဲပြခဲ့ဖူးသည်။ ( လီယိုနာဒို ဒါဗင်ချီ။) တရုတ်နိုင်ငံတွင် ထိုထက်ပင်စော၍ပင် ရဟတ်ယာဉ်နှင့် သဘောတရားတူသော လေထဲပျံနိုင်သည့်ကလေးကစားစရာများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူး လေသည်။ လောနွိုင်နှင့်ဗီယန်ဗီနူးအမည်ရှိ ပြင်သစ်သိပ္ပံပညာရှင် နှစ်ဦးသည် ၁ရ၈၄ ခုနှစ်ကပင်ရဟတ်ယာဉ်နှင့် သဘောတရားဆင်ဆင်တူသော လေထဲပျံနိုင်သည့် ယာဉ်တစ်မျိုး၏ ပုံစံကိုတည်ဆောက်ခဲ့ဖူး၏။ ဗြိတိသျှသိပ္ပံပညာရှင် ဆာဂျော့ကေလီသည် ထိုပုံစံများကို ထပ်ဆင့် တီထွင်မှုများပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ကျော်ကြားလာခဲ့၏။ ၁၈ရဝ ပြည့်နှစ်လွန်နှစ်များတွင် ပြင်သစ်သိပ္ပံပညာရှင် အယ်လဖွန်းစီ ပီးနော့သည် ရော်ဗာ ကွင်းများအသုံးပြု လည်ပတ်စေသော ပန်ကာဒလက်များတပ်ထားသည့် ရဟတ်ယာဉ်ပုံစံ အများအပြားကို စမ်းသပ်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ သူ၏ပုံစံရဟတ်ယာဉ်လေးအချို့သည် လေထဲသို့ပေ ၅ဝ ခန့် အမြင့်အထိ တက်သွားခဲ့ဖူးသည်ဟုဆို၏။ ထိုသိပ္ပံပညာရှင် နောက်တွင်လည်း သိပ္ပံပညာရှင်အများ အပြားပင် ရဟတ်ယာဉ်ကို တည်ဆောက်ရန် ကြိုးစားခဲ့ကြ၏။ သို့သော် မအောင်မြင်ဘဲ ပုံစံရဟတ် ယာဉ်လေးများကို တည်ဆောက်ပြီး အဆုံးသတ်သွားခဲ့ကြလေသည်။ ပထမဆုံးလူစီးနိုင်သည့် ရဟတ်ယာဉ်ကို ပေါကောနူးအမည်ရှိ ပြင်သစ်သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦးက တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ထိုရဟတ်ယာဉ်သည် လူနှစ်ယောက် စီးနိုင်၏။ ၁၉ဝရ ခုနှစ်နိုဝင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့တွင် ငါးပေအမြင့်အထိတက်ပြီး တစ်မိနစ်ကြာမျှ ပျံသန်းပြသ ခဲ့ဖူးသည်ဟုဆို၏။ ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်းသို့ ရောက်လာသောအခါ၌ လည်း သိပ္ပံပညာရှင်အများအပြားပင် ရဟတ်ယာဉ်ကို တည်ဆောက်နိုင်ရန် အမျိုးမျိုးဆက်လက်ကြိုးပမ်းခဲ့ကြသည်။ လေထဲအနည်းငယ်စ တက်နိုင်သည့်အဆင့်ကိုမူ သိပ္ပံပညာရှင် အများအပြားပင်ကြံဆောင်နိုင်ခဲ့ကြ၏။ သို့သော်လေထဲတွင် သွားလာအသုံးပြုနိုင်သည့် ရဟတ်ယာဉ်အဆင့်ကိုမူ မည်သူမျှ ကြံစည်စိတ်ကူးခြင်းမပြုနိုင်ခဲ့ပေ။ ထိုကြောင့်လည်း ၁၉၃ဝ ပြည့်နှစ်လွန်များသို့ ဝင်ရောက်လာသောအခါ၌ သိပ္ပံပညာရှင် အများအပြားကပင် ရဟတ်ယာဉ်တည်ဆောက်မည့် သဘောတရားမှာ အလွန်ရှုပ်ထွေးလေးနက်သော သဘောတရားဖြစ်ပြီးလျှင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လက်တွေ့မပေါ်ပေါက်နိုင်ဟု ထင်မှတ်စပြုလာခဲ့လေသည်။ သို့သော် ၁၉၃ရ ခုနှစ်တွင် ဂျာမန်သိပ္ပံပညရှင် ဟိုင်းနရစ်ဖော့ ဆိုသူက ပန်ကာဒလက်နှစ်ခုတပ် ရဟတ်ယာဉ်ကို တည်ဆောက်ပြီးလျှင် ပေ ၈ဝဝဝ အမြင့်သို့ တစ်နာရီခန့် ပျံသန်းတက်ပြလိုက်သောအခါ၌ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ရဟတ်ယာဉ်တည်ဆောက်ရေးကို စိတ်ဝင်စားလာခဲ့ကြပြန်သည်။ သိပ္ပံပညာရှင် ဆီးကောစကီးဆိုသူသည် လူစီးနိုင်သည့် ပန်ကာဒလက်တစ်ခုတပ် ရဟတ်ယာဉ်ကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဦးဆုံးတီထွင်နိုင်ခဲ့၏။ ဆီကောစကီးသည် ရုရှလူမျိုး ဖြစ်၏။ ရုရှတော်လှန်ရေးကြီးပြီးသည့်နောက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ခဲ့စဉ် ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် ထိုရဟတ်ယာဉ်ကို တီထွင်နိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်လေသည်။ ရဟတ်ယာဉ်အသုံးပြုပုံ။ ။ ရဟတ်ယာဉ်သည် အတောင်ပံရှိသော ဂျက်လေယာဉ်ပျံများကဲ့သို့ အရှိန်အဟုန် ပြင်းစွာဖြင့် ပျံသန်းနိုင်စွမ်းမရှိပေ။ သို့သော် လူတို့အတွက် အသုံးကျမှုတွင်မူ အတောင်ပံတပ်လေယာဉ်ပျံများကဲ့သို့ပင် အစွမ်းထက်လှဘိ၏။ ရဟတ်ယာဉ်သည် လေယာဉ်ပြေးလမ်း မလိုဘဲ ဒေသမရွေး ပျံသန်းနိုင်သည့်အတွက် သမားရိုးကျ လေယာဉ်ပျံများ မဆင်းသက်နိုင်သောဒေသသို့ချော စာများပို့နိုင်သည်။ ခရီးသည်များပို့နိုင်သည်။ ကုန်ပစ္စည်းများ ပို့နိုင်သည်။ ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွင်မူ ရဟတ်ယာဉ်သည် ယနေ့မရှိမဖြစ်သောယာဉ်ဖြစ်နေ၏။ သင်္ဘောများ နစ်မြုပ်ခြင်း၊ လေယာဉ်ပျံများပျက်ကျခြင်း၊ ဘေးဒုက္ခပေါ်ချိန်တွင် ရဟတ်ယာဉ်သည် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများကို အချိန်မီကယ်ဆယ်ရန် အဓိကအားထားရသောယာဉ်ဖြစ်၏။ သစ်တောများမီးလောင်၍ မီးငြိမ်းသတ်ရသောလုပ်ငန်းများ၊ သီးနှံခင်းများပိုးကျ၍ ပိုးသတ်ဆေးဖျန်းသောလုပ်ငန်း များတွင်လည်း ရဟတ်ယာဉ်ကိုပင်အားထားအသုံးပြုနေရ၏။ စစ်အတွက်မူ ရဟတ်ယာဉ်သည် အမျိုးမျိုး အသုံးကျလျက်ရှိ၏။ ရဟတ်ယာဉ်ပေါ်စက စစ်မြေပြင်မှ လူနာသယ်ရန်အတွက်သာ အသုံးပြုသော်လည်း ယနေ့ကင်းထောက်ခြင်း၊ ဓာတ်ပုံရိုက်ခြင်း၊ အရေးကြီး ပုဂ္ဂိုလ်များသယ်ဆောင်ခြင်း လုပ်ငန်းများမှအစ သမားရိုးကျ လေယာဉ်ပျံများ ရှာဖွေပစ်ခတ်ရန် ခက်ခဲသော ရန်သူ့စခန်းငယ်များကိုဗုံးကျဲခြင်း၊ စက်သေနတ်ဖြင့်ပစ်ခြင်း၊ ဒုံးပျံလက်နက်ဖြင့် ပစ်ခြင်း၊ လုပ်ငန်းများအထိ အလွန်ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုလျက်ရှိ၏။ အနာဂတ်တွင်လည်း ရဟတ်ယာဉ်၏အခန်းသည် ယခုထက်ပင် ကျယ်ပြန့်လာဦးမည်ဟု မြော်လင့်ထားကြလေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃) ရဟတ်ယာဉ်လုပ်ငန်း စတင်မွေးဖွားခြင်း တာဘိုင်ခေတ် ကိုးကား
ကား	Karl Benz ၏ "Velo" မော်ဒယ်လ် (၁၈၉၄) 300px\|လူ ၁၀၀၀ လျှင်ရှိသော ကားပမာဏကိုပြသော ကမ္ဘာ့မြေပုံ ကား ထိုအချက်နှင့်ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားကြသည်။ အချို့က ရိုမန်ကက်သလစ်မစ်ရှင်ဖြင့် တရုတ်ပြည်သို့သွားသော ဖာဒီနန် ဗာဘီရက်(Ferdinand Verbiest)က ပထမဆုံး ရေနွေးငွေ့ဖြင့် မောင်းနှင်သည့်ကားကို ၁၆၇၂ တွင် တရုတ်အင်ပိုင်ယာအတွက် ကစားစရာအဖြစ်တီထွင်ပေးခဲ့သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ထိုယာဉ်မှာ အရွယ်အစားသေးငယ်ပြီး မောင်းနှင်သူ သို့မဟုတ် စီးနင်းသူကို မတင်ဆောင်နိုင်သော်လည်း ဖြစ်နိုင်ခြေအားဖြင့် ပထမဆုံး ရေနွေးငွေ့သုံး ယာဉ်ဖြစ်သည်။ ရစ်ချက်ထရီဗီသစ်မှ သူ၏ မီးခိုးထွက်နေသော မိစ္ဆာဟု အမည်ရသည့် ရေနွေးငွေ့အားဖြင့် မောင်းနှင်သည့် ပထမဆုံးယာဉ်ကို ၁၈၀၁ ခုနှစ်တွင် သရုပ်ပြခဲ့သည် ဆိုသည့် အချက်ကိုမူ မည်သူမျှ သံသယမရှိကြပေ။ သို့သော် ထိုယာဉ်မှာ လုံလောက်သော ရေနွေးငွေ့ဖိအားကို ကြာရှည်စွာ မထိန်းသိမ်းနိုင်သဖြင့် လက်တွေ့အသုံးပြုနိုင်ရန် အနည်းငယ်မျှသာ အသုံးဝင်သည်။ ရုရှားနိုင်ငံတွင်မူ ၁၇၈၀ခုနှစ်များတွင် အိုင်ဗင်ကူလီဗင်က ဖလိုင်းဝှီး၊ ဘရိတ်၊ ဂီယာဘောက်စ် နှင့် ဘယ်ရင် အစရှိသည့် ခေတ်သစ်နည်းပညာများပါဝင်သည့် လူ၏ခြေဖြင့်နင်းရသည့် သုံးဘီးယာဉ်ကို တီထွင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုယာဉ်ကို ဆက်လက်၍ တိုးတက်အောင် မလုပ်ဆောင်ခဲ့ပေ။ ဆွစ်ဇာလန်မှ တီထွင်သူ ဖရန်ဆွိုက် အိုင်ဆက်ဒီ ရီဗက်ဇ် (François Isaac de Rivaz) မှ ၁၈၀၆ ခုနှစ်တွင် ဟိုက်ဒရိုဂျင်နှင့် အောက်ဆီဂျင်အရောအနှောကို လောင်စာအဖြစ်အသုံးပြု၍ ပထမဆုံး အတွင်း၌ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင် (internal combustion engine) ကို ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့ပြီး ထိုမှတဆင့် အခြေခံမျှသာဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံးဖြစ်သော မော်တော်ယာဉ်ကို ဆက်လက်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ထိုဒီဇိုင်းမှာ အလွန်တရာ အောင်မြင်မှု မရခဲ့ပဲ ဆယ်မြူရယ် ဘရောင်း၊ ဆယ်မြူရယ်မိုရေး နှင့် ကြံ့ယာဉ် (hippomobile) ပြုလုပ်သော အီတီယန် လန်နွာ(Etienne Lenoir) တို့ ထုတ်လုပ်ခဲ့သော လှည်းနှင့်တွန်းလှည်းများကို အခြေခံ၍ ကိုးရိုးကားရား အတွင်း၌ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင် တပ်ဆင်ထားသော အခြားယာဉ်များမှာလည်း အလားတူပင်ဖြစ်သည်။ ၁၈၈၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ပြင်သစ်တီထွင်သူ ဂူစတေ့ဗ် ထရောင်ဗီ (Gustave Trouvé) မှ ပထမဆုံး လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသုံး၍ အလုပ်လုပ်သော သုံးဘီးမော်တော်ကားကို သရုပ်ပြခဲ့သည်။ ပဲရစ်တွင် ကျင်းပပြုလုပ်သော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လျှပ်စစ်ပြပွဲတွင် ဖြစ်သည်။ လျှပ်စစ်ကား ဂိုတလီယပ် ဒိန်းမလား (Gottlieb Daimler)၊ ဝီလ်ဟမ်မေဘတ်ရှ် (Wilhelm Maybach) နှင့် ဆိရက်ဖရိုက် မားကတ်စ် (Siegfried Marcus) တို့အပါအဝင် အခြားဂျာမန်အင်ဂျင်နီယာများမှာ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ပြဿနာကို အဖြေရှာဆဲဖြစ်သော်လည်း ကားလ်ဘင့်ဇ် (Karl Benz)ကို ခေတ်သစ်မော်တော်ယာဉ်၏ တီထွင်သူအဖြစ် ယေဘူယျအားဖြင့် သဘောတူကြသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ယာဉ် ကဏ္ဍ:ဘီးတပ်ယာဉ်
ဆာမူရိုင်း	၁၈၆၀ခုနှစ်များအတွင်း ချပ်ဝတ်တန်ဆာ ဝတ်ဆင်ထားသော ဆာမူရိုင်း၊ ဖဲလိုက်စ်ဘီတိုရိုက်ကူးထားသော ဓာတ်ပုံ ဆာမူရိုင်း (Japanese:侍 English: Samurai) ဆိုသည်မှာ ဂျပန်နိုင်ငံ တွင် စက်မှုထွန်းကားသောခေတ်မတိုင်မီက စစ်တပ်အတွင်း မြင့်မားသောဂုဏ်ရည်ရှိသည့် ရာထူးအဆင့်အတန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဘာသာပြန်ဆရာ ဝီလီယမ် စကော့ ဝီလ်ဆင်၏ အဆိုအရ "တရုတ်ဘာသာတွင် 侍 စာလုံးသည် မူလအဓိပ္ပာယ်အားဖြင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း အထက်တန်းစားပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်ကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုသည် ဟူသည့် ကြိယာဖြစ်သည်။ ဂျပန်ဘာသာ၏ မူလစကားလုံး ဆာဘူရော(saburau) အတွက်လည်း ထိုအဓိပ္ပာယ်ပင်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ ၂နိုင်ငံလုံးတွင် ထိုအသုံးအနှုန်းမှာ အထက်တန်းစား ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ယောက်ကို အနီးကပ်စောင့်ကြပ် ကြည့်ရှုသူ"ဟူ၍ အဓိပ္ပာယ်ရပြီး ဂျပန်ဘာသာ အသံထွက်မှာ ဆာဘူရိုင်း ဟူ၍ ပြောင်းလဲလာသည် ဟူ၍ဖြစ်သည်။ ဝီလ်ဆင်က ဆာမူရိုင်းဟူသော အသုံးအနှုန်းကို ပထမဆုံးသုံးနှုန်းခြင်းကို ၁၀ ရာစု၏ ပထမပိုင်းတွင် ရေးသားပြီးစီးခဲ့သော ပထမဆုံး နန်းသုံးကဗျာစာတွဲ ကိုကင်ရှူး (Kokinshu) တွင် တွေ့ရသည် ဟုဆိုသည်။ ၁၂ရာစုအကုန်ပိုင်းတွင် ဆာဘူရိုင်းဟူသော အသုံးအနှုန်းသည် ဘူရှိ(Japanese:武士 English: bushi )ဆိုသော စကားလုံးနှင့် အဓိပ္ပာယ်တူသုံးစွဲကြပြီး ထိုစကားလုံးသည် အလယ်တန်းစားနှင့် အထက်တန်းစား စစ်သူရဲတို့၏ ရာထူးအဆင့်အတန်းများနှင့် ဆက်စပ်သုံးစွဲလေ့ရှိကြသည်။ ) သမိုင်းကြောင်း left\|ရွှေရောင်တောက်နေသော ကြေးတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်ထားသည့်သံခမောက် နှင့် သံချပ်ဝတ်စုံ၊ ကိုဖန်ခေတ်၊ ၅ရာစု၊ တိုကျိုအမျိုးသားပြတိုက် ၆ရာစုနှစ်များအတွင်းက စစ်သူရဲများနှင့် ခြေလျင်စစ်သည်တော်များသည် ပထမဆုံး ဆာမူရိုင်း အဆင့်ခွဲခြားသတ်မှတ်မှု ကို စတင်ခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။William Wayne Farris, Heavenly Warriors — The Evolution of Japan's Military, 500–1300, Harvard University Press, 1995.တန်တရုတ်(Tang China) နှင့် ဆေးလာ(Silla) တို့ဖြင့်တိုက်ခိုက်ခဲ့သောစစ်ပွဲများတွင် အပြင်းအထန် ဆုံးရှုံးခဲ့ပြီးနောက် ဂျပန်တို့သည် အကြီးအကျယ်ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ပြုလုပ်ကြသည်။ ထိုအထဲမှ အရေးကြီးဆုံးတစ်ခုမှာ နာကာနို အိုအဲ (Naka no Ōe) သို့မဟုတ် တန်ဂျိဘုရင်(Emperor Tenji) မှ အေဒီ ၆၄၆ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော တိုင်းကာပြုပြင်ရေး ပင်ဖြစ်သည်။ ဤအမိန့်တော်သည် တရုတ်တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုထုံးစံများနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးနည်းလမ်းများကို ဂျပန်အစိုးရနှင့် ဗျူရိုကရေစီအုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားများတွင် အစပျိုးပေးခဲ့သည်။ အေဒီ၇၀၂ တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော တိုင်းဟိုဥပဒေ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း နှင့် နောက်ပိုင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သော ယိုးရိုးဥပဒေ တို့ကြောင့် A History of Japan, Vol. 3 and 4, George Samson, Tuttle Publishing, 2000 လူထုသည် လူဦးရေစာရင်းကို အမြဲတမ်းသတင်းပို့ရပြီး ထိုစာရင်းကို နိုင်ငံအတွက် စစ်မှုထမ်းရန်စာရင်း အဖြစ်အသုံးပြုသည်။ ဘုရင် မိုမု (Emperor Mommu)သည် လူဦးရေပျံနှံ့မှုကို သဘောပေါက်နားလည်လာသောအခါတွင် အရွယ်ရောက်ပြီး ယောက်ျားလေး ၃-၄ ယောက်တွင် တစ်ယောက်မျှ နိုင်ငံ့တပ်မတော်တွင် စစ်မှုထမ်းရန် ဥပဒေကို စတင်ထုတ်ပြန်သည်။ စစ်သားများသည် မိမိကိုင်ဆောင်မည့်လက်နက်ကို မိမိဘာသာ ရယူရန်လိုအပ်ပြီး ထိုအတွက် အခွန်အတုတ်များမှ ကင်းလွတ်ခွင့်ရသည်။ ထိုကြိုးပမ်းမှုသည် တော်ဝင်အစိုးရမှ တရုတ်တို့ကို အတုယူပြီး စနစ်တကျစုစည်းထားသော စစ်တပ်ပုံစံကို ဖွဲ့စည်းရန် ပထမဆုံးကြိုးပမ်းမှုဖြစ်သည်။ ထိုကြိုးပမ်းမှု ကို ဂန်ဒန်-ဆေး (English: gundan-sei Japanese: 軍団制) ဟု နောက်ပိုင်းခေတ် သမိုင်းပညာရှင်တို့က ခေါ်ဝေါ်ပြီး ခေတ္တခဏမျှသာ ကြာမြင့်သည်ဟု ယုံကြည်ယူဆကြသည်။ တိုင်းဟိုဥပဒေတွင် မင်းမှုထမ်းများကို အဆင့် ၁၂ ဆင့်ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားပြီး အဆင့်တစ်ဆင့်စီတွင် နောက်ထပ် ၂ ဆင့် ထပ်မံခွဲခြားထားသည်။ ပထမဆုံးအဆင့်သည် ဘုရင်၏ အဆင့်အမြင့်ဆုံး အကြံပေးအရာရှိအဆင့်ဖြစ်သည်။ အဆင့် ၆ နှင့် အောက်ကို ဆာမူရိုင်း ဟုသတ်မှတ်ပြီး သူတို့သည် နိစ္စဓူဝ ကိစ္စများကို ထိတွေ့တာဝန်ယူရသည်။ ထို ဆာမူရိုင်းများမှာ အရပ်သား ဘုရင့်အမှုထမ်းများဖြစ်ကြသော်လည်း ထိုအမည်မှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ နောင်ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာအထိ စစ်သားများကို ဆာမူရိုင်းဟု ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုခြင်း မပြုခဲ့ပေ။ ဟဲအိအန်ခေတ် ဟုခေါ်သော ၈ရာစုနှောင်းပိုင်းနှင့် ၉ရာစုအစောပိုင်းတွင် ကမ်မူးဘုရင် (Emperor Kammu)သည် သူ၏အာဏာစက်ကို ဟွန်ရှူးမြောက်ပိုင်းသို့ ဖြန့်ကျက်စည်းရုံးရန်ကြိုးစားခဲ့သည်။ သို့သော် ပုန်ကန်သော အဲမိရှိပြည်သူတို့အား အနိုင်တိုက်ရန် သူစေလွှတ်ခဲ့သော စစ်တပ်မှာ စည်းကမ်း နှင့်စိတ်ဓာတ်ကင်းမဲ့သဖြင့် အောင်မြင်နိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။ ကမ်မူးဘုရင် က ဆဲအိတိုင်းရှိုးဂန်း (Seiitaishogun) သို့မဟုတ် ရှိုးဂန်းဟူသော ဘွဲ့ကို စတင်ထုတ်ဖော်ခဲ့ပြီး အဲမိရှိတို့ကို အောင်နိုင်ရန်အတွက် အလွန်တိုက်ခိုက်အားကောင်းသော ဒေသခံဂိုဏ်းတို့အပေါ်တွင် စတင်မှီခိုအားထားလာခဲ့သည်။ မြင်းစီးတိုက်ခိုက်ခြင်းနှင့် လေးမြားအတတ်တွင် ကျွမ်းကျင်သော ဤလူမျိုးစုစစ်သည်တော်တို့သည် သူပုန်တို့ကို နှိမ်နှင်းရန်အတွက် ဘုရင်၏ စိတ်ကြိုက်လက်နက်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဤစစ်သူရဲတို့သည် ထိုအချိန်က (၇ရာစုမှ ၉ရာစုအထိ) ပညာတတ်မြောက်ကောင်းတတ်မြောက်နိုင်သော်လည်း တော်ဝင်တရားရုံးအရာရှိတို့က သူတို့အား အရိုင်းအစိုင်းများထက် အနည်းငယ်သာသာသည် ဟု မှတ်ယူခဲ့ကြသည်။ နောက်ဆုံးတွင် ကမ်မူးဘုရင်သည် သူ၏စစ်တပ်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ ဘုရင်၏အာဏာစက်သည် တဖြည်းဖြည်း လျော့ပါးလာခဲ့သည်။ ဘုရင်သည် အုပ်ချုပ်သူဖြစ်နေသေးသော်လည်း ကျိုတိုပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အာဏာပြင်းသောဂိုဏ်းတို့က ဝန်ကြီးအဆင့်ကို မိမိဘာသာရယူကြသည်။ သူတို့၏ဆွေမျိုးများကို နယ်ဝန်များအဖြစ်ခန့်အပ်ကြသည်။ သူတို့၏ ကြွယ်ဝချမ်းသာမှု တိုးပွားလာစေရန်နှင့် သူတို့၏အကြွေးများ ပြန်လည်ပေးဆပ်ရန်အတွက် နယ်ဝန်တို့သည် အခွန်အတုတ်တို့ကို မတန်တဆကောက်ခံကြပြီး ထို့အတွက် လယ်သမားအများစု လယ်ယာမဲ့ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ဓားပြမှုများထူပြောလာသည့်အခါ ထိုဂိုဏ်းများ ကန်တိုလွင်ပြင်များရှိ နှယ်နှင်ဒဏ်ခံထားရသူများကို စတင်၍ အလုပ်ခန့်အပ်လာသည်။ ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းသော ကိုယ်ခံပညာသင်ကြားခဲ့မှုများကြောင့် ထိုသူတို့သည် အသုံးဝင်သော အစောင့်အရှောက်များဖြစ်လာသည်။ အခွန်ကောက်ခံသူတို့ကို အချို့က စောင့်ကြပ်လိုက်ပါပြီး သူတို့ပါရှိရုံမျှနှင့်ပင် သူခိုးများနှင့် ရာဇဝတ်သားများ၏ တိုက်ခိုက်မှုမှ ဟန့်တားပြီးဖြစ်သည်။ သူတို့မှာ ကြေးစားလက်နက်ကိုင် ဆာဘူရိုင်းတို့ဖြစ်ပြီး သူတို့၏ သီးခြားလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့မှာ အလျှင်အမြန်ပင် ထင်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ကာကွယ်ရေး သဘောတူညီချက်များနှင့် နိုင်ငံရေးအရပေါင်းစည်းမှုများကြောင့် သူတို့၏ နိုင်ငံရေးအာဏာသည် တစ်စထက်တစ်စတိုးပွားလာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် ပုံမှန်အုပ်ချုပ်ရေးထက်ပင် သာလွန်လာခဲ့သည်။ အချို့သော ဂိုဏ်းများသည် နန်းတော်မှခန့်အပ်ထားသော အရာရှိများကို သူတို့၏ မြေများကိုအုပ်ချုပ်ရန်နှင့် အခွန်အတုတ်ကောက်ယူရန်စေလွှတ်သောအခါတွင် ကာကွယ်ရန် မိမိဘာသာ လက်နက်ကိုင်ထားသော အဖွဲ့အစည်းများဖြစ်သည်။ ထိုဂိုဏ်းများသည် ပို၍ အင်အားကြီးမားသောဂိုဏ်းများ၏ရန်မှ ကာကွယ်ရန်အတွက် သူတို့အချင်းချင်း မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားကြသည်။ ဟဲအိအန်(Heian) ခေတ်၏ အလယ်ပိုင်းသို့ရောက်သောအခါတွင် သူတို့သည် ဂျပန်သံချပ်ဝတ်စုံနှင့် လက်နက်များကို စတင်အသုံးပြုလာခဲ့ကြပြီး ဘူရှီဒို ခေါ် သူတို့၏ကျင့်ဝတ်များကို အစပြိုး အုတ်မြစ်ချလာခဲ့ကြလေသည်။ ဆာမူရိုင်းစစ်သူရဲတို့သည် မိမိတို့ဘာသာ "စစ်သူရဲလမ်းစဉ်" သို့မဟုတ် ဘူရှီဒိုကို လိုက်နာကျင့်သုံးသူများအဖြစ် ခံယူလေ့ရှိသည်။ ဂျပန်အဘိဓာန်တွင် ဘူရှီဒိုဟူသော စကားလုံးကို ရှိုဂတ်ကုကန် ကိုကုဂို ဒိုင်းဂျိတန် (Shogakukan Kokugo Daijiten) ဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားပြီး "မူရိုမာချီ(Muromachi) သို့ ချူဆေးခေတ်(chusei) တွင် စစ်သူရဲများအကြား ပျံ့နှံ့နေသော သီးသန့် ယုံကြည်ယူဆချက်(ronri)" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အစကနဦးထဲကပင် ဆာမူရိုင်းတို့သည် သခင်တစ်ယောက်ကို အသက်ပေး၍ သစ္စာရှိခြင်း၊ တာဝန်ကို ကျေပွန်စွာထမ်းဆောင်ခြင်းသည် စစ်သူရဲတစ်ယောက်၏ ဂုဏ်သိက္ခာရှိသော အပြုအမူနှင့် လမ်းစဉ်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကာတို ကိယိုမာဆာ(၁၅၆၂-၁၆၁၁) သည် ဆန်ဂေါ့ကုခေတ်မှ အာဏာအရှိဆုံး နှင့် အထင်ရှားဆုံး ပဒေသရာဇ်တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ သူသည် ဂျပန်၏ အဓိက ဂိုဏ်းများကို ကိုရီးယားကို ကျူးကျော်စဉ် (၁၅၉၂-၁၅၉၈) အတွင် အမိန့်ပေးစေခိုင်းခဲ့သည်။ လက်စွဲစာအုပ်ထဲတွင် သူက မည်သည့်အဆင့် ရှိသည့် ဆာမူရိုင်းမဆို စစ်သူရဲတို့၏ဘဝတွင် တစ်ခုတည်းသော တာဝန်မှာ ဓားတိုဓားရှည်များကို ဆွဲ၍ သေဆုံးရန်ဟု သူ၏နောက်လိုက်များကို ပြောခဲ့သည်။ သူက နောက်လိုက်များကို ဂန္ထဝင်စစ်ပညာများ အထူးသဖြင့် သစ္စာစောင့်သိမှုနှင့် သားကောင်းပီသမှုနှင့် ပတ်သက်သော အရာများကို အစွမ်းကုန်ကြိုးစားအားထုတ်၍ သင်ကြားရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ သူသည် "အကယ်၍ လူတစ်ယောက်သည် ဘူရှီဒိုလမ်းစဉ်ကို နေ့စဉ်စူးစမ်းမှုမရှိပါက သူအနေနှင့် ရဲဝံ့၍ ယောက်ျားပီသသော သေဆုံးခြင်းမျိုးဖြင့် သေဆုံးရန် ခဲယဉ်းသည်။ ထိုအတွက်ကြောင့် စစ်သူရဲတစ်ယောက်၏ အလုပ်ကို စိတ်အတွင်း၌ စွဲစွဲမြဲမြဲနှလုံးသွင်းထားရန် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်။" ဆိုသောဆိုရိုးစကားနှင့် ပတ်သက်၍ လူသိများသည်။ နာဘဲရှိမ နာအိုရှီဂဲ (၁၅၃၈ -၁၆၁၈ အေဒီ) သည် အခြား ဆန်ဂေါ့ကု ပဒေသရာဇ်တစ်ယောက်ဖြစ်ြပီး ကာတို ကိယိုမာဆာ နှင့်တွဲဖက်၍ ကိုရီးယားတွင် တိုက်ခိုက်ခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။ သူက မည်သည့်ယောက်ျားမဆို မည်သည့်ရာထူးအဆင့်၌ ရှိသည်ဖြစ်စေ တာဝန်ထမ်းဆောင်စဉ်အတွင် တစ်ချိန်တစ်ခါမှ သက်စွန့်ဆံဖျားပြုမူဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိခဲ့ဖူးလျှင် ရှက်စရာကောင်းသည်ဟု ရိုးရှင်းစွာဆိုသည်။ နာဘဲရှိမ၏စကားကို သူ၏သားနှင့် မြေးတို့သို့ လက်ဆင့်ကမ်းပေးခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဆုနဲတိုမို ယာမာမိုတို၏ ဟာဂါကူရဲ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သူသည် "ဘူရှီဒိုဆိုသည်မှာ အသက်အသေခံရန် ရူးသွပ်စွာ ယုံကြည်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့သော လူတစ်ယောက်ကို လူငါးဆယ်နှင့် အထက်ကပင် မသတ်နိုင်" ဟူသော စကားအတွက် ထင်ရှားသည်။ တိုရီ မိုတိုတာဒါ (၁၅၃၉-၁၆၀၀) သည် မြေရှင်ပဒေသရာဇ်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီးတိုကုဂါဝါ လီယစု ၏ အမှုထမ်းတစ်ယောက်ြဖစ်သည်။ ဆဲကိဂါဟာရာ တိုက်ပွဲမတိုင်မီနေ့တွင် သူ၏ အရှင်သခင်ကမူ အရှေ့ဘက်သို့ထွက်ခွာသွားချိန်တွင် သေချာပေါက် ကျရှုံးမည်ဖြစ်သည့် ဖူရှိမိရဲတိုက်တွင် နေခဲ့ရန် မိမိသဘောဆန္ဒဖြင့် တောင်းဆိုသည်။ တိုရီ နှင့် တိုဂုဂါဝါတို့ နှစ်ဦးစလုံးကပင် ရဲတိုက်ကို ကာကွယ်ရန် မဖြစ်နိုင်ဆိုသည့် အချက်ကို သဘောတူကြသည်။ သူ၏အရှင်သခင်ပေါ်တွင် သစ္စာစောင့်သိမှု ကို ပြသည့်အနေဖြင့် တိုရီသည် နောက်တွင် ချန်နေခဲ့ရန် ရွေးချယ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး သူနှင့် သူ၏ခံစစ်တပ်များက အဆုံးသတ်ထိတိုက်ခိုက်မည်ဟု ကြွေးကြော်ခဲ့သည်။ ထုံးတမ်းစဉ်လာအနေဖြင့် တိုရီသည် အရှင်အဖမ်းမခံဟုလည်း ကြုံးဝါးသည်။ ထိုသို့ကြေကွဲစရာကောင်းသော နောက်ဆုံးခံစစ်တွင် ရဲတိုက်စောင့်တပ်သည် အလွန်တရာများပြားလှသော အီရှီဒါ မိဆုနာရီ၏ စစ်တပ်ကြီးကို ၁၀ ရက်ကြာသည့်တိုင် တောင့်ခံခဲ့သည်။ သူ၏သား တာဒါမာဆာ သို့ရေးခဲ့သော ထိခိုက်ကြေကွဲဖွယ်ကောင်းသောစာတွင် တိုရီက မည်သည့်အခြေအနေတွင်မဆို နောက်ဆုံး သေရမည်ကို မုချသိသည့် အခြေအနေ၌ပင် သေခြင်းတရားကိုရှောင်လွဲခြင်းသည် စစ်သူရဲ၏ ကျင့်ထုံးမဟုတ်ပဲ ရှက်စရာကောင်းသော အပြုအမူဖြစ်သည်။ မိမိ၏ အရှင်သခင် အတွက် အသက်ကိုစွန့်လွှန်ခြင်းသည် ဘယ်တော့မှ မပြောင်းလဲမည့် သဘောတရားပင်ဖြစ်သည်။ ငါသည် ဤနိုင်ငံရှိ အခြား စစ်သူရဲများ၏ ရှေ့မှချီ၍ အရှင်သခင်၏ အကျိုးအတွက် နှင့် ငါ့မိသားစု၏ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက် ငါ၏ အသက်ကို စွန့်လွှတ်ခြင်းသည် နှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းကပင်ရှိခဲ့သော ငါ၏ ပြင်းထန်သော ဆန္ဒပင်ဖြစ်သည်။ ဟုရေးခဲ့သည်။ သူတို့ နှစ်ဦးခွဲခွာသည့်အချိန်တွင် ဘယ်တော့မှ ပြန်မတွေ့ရတော့မည်ကို သိသည့်အတွက် သူတို့ နှစ်ဦးစလုံး ငိုကြသည်ဟု ဆိုသည်။ တိုရီမတိုင်မီက သူ၏အဖေနှင့် အဖိုးတို့သည် တိုကုဂါဝါအတွက် အမှုထမ်းခဲ့ကြပြီး သူ၏ အကိုအရင်းမှာလည်း စစ်ပွဲတွင် ကျဆုံးခဲ့သည်။ တိုရီ၏ အပြုအမူသည် ဂျပန်နိုင်ငံသမိုင်း၏ အလှည့်အပြောင်းပင်ဖြစ်သည်။ တိုကုဂါဝါသည် စစ်တပ်ကို အောင်မြင်စွာထူထောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ဆဲကိဂါဟာရတွင် အောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ဟာဂါကူရဲကို ဘာသာပြန်သည့် ဝီလီယမ်စကော့ ဝီလ်ဆင်သည် ဂိုဏ်းများအတွင်းမှ စစ်သူရဲတို့၏ သေဆုံးခြင်းကို အလေးအနက်ထားပုံနှင့် ပတ်သက်၍ ယာမာမိုတို၏ ဥပမာအပြင် အခြားဥပမာများကို အောက်ပါအတိုင်း လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့သည်။ "သူ (တာကဲဒ ရှင်းဂန်း) သည် စည်းကမ်းတင်းကျပ်သူတစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး ဟာဂါကူရဲတွင် ရန်ဖြစ်သူ ၂ယောက် ကို ကွပ်မျက်ခြင်း နှင့် ပတ်သတ်၍ စံပြပုံပြင်တစ်ပုဒ်ရှိခဲ့သည်။ သူတို့နှစ်ယောက်ကို ရန်ဖြစ်သဖြင့် ကွက်မျက်ခြင်းမဟုတ်ပဲ သေသည်အထိ မတိုက်ခိုက်သောကြောင့် ကွပ်မျက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။" ကျမ်းကိုးစာရင်း Category:ဆာမူရိုင်း
စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးလုပ်ငန်း	စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး (Agribusiness) ဆိုသည်မှာ အပင်များကို စိုက်ပျိုးခြင်း နှင့် လူနှင့်ယဉ်ပါးသော တိရစ္ဆာန်များကို မွေးမြူခြင်းတို့ဖြင့် ကုန်စည်များကို ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနှင့်ဆိုင်သော ဘာသာရပ်ကို စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး သိပ္ပံ (agricultural science) ဟုခေါ်သည်။ ဥယျာဉ်စိုက်ပျိုးခြင်းနှင့် သက်ဆိုင်သော ဘာသာရပ်ကို ဥယျာဉ်စိုက်ပညာရပ် (horticulture) ဟုခေါ်သည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတွင် အထူးပြုနယ်ပယ်များစွာပါဝင်သည်။ သို့သော် စိုက်ပျိုးမြေများတွင် သီးနှံများကို စိုက်ပျိုးခြင်း နှင့် စားကျက်မြေများတွင် တိရစ္ဆာန်များကို မွေးမြူခြင်း တို့မှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးပညာရပ်၏ အခြေခံအုတ်မြစ်များပင်ဖြစ်သည်။ စိုက်ပျိုးရေးတွင်အောက်ပါ ဘာသာရပ်များပါဝင်သည်။ လယ်ယာသီးနှံဘာသာ ဥယျာဉ်ခြံသီးနှံဘာသာ စိုက်ပျိုးရေးဓာတုဗေဒဘာသာ ရုက္ခဗေဒဘာသာ ကိမိလဗေဒ (ပိုးမွှားဘာသာရပ်) အပင်ရောဂါဘာသာ စိုက်ပျိုးစီးပွားဘာသာ မြန်မာပြည်တွင်း အသုံးများသော ပိုးသတ်ဆေး၊ မှိုသတ်ဆေးများကို ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။ တိရစ္ဆာန်များ၏ ကျန်းမာရေးနှင့် လူသားမျိုးနွယ်များ၏ အသား၊ နို့၊ ဥ စားသုံးနိုင်ရေး၊ ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်ပြီး တိရစ္ဆာန်ရောဂါများ လူသို့ ကူးစက်မှုမဖြစ်စေရေး သင်ကြားလေ့လာ အသုံးပြုရသော ပညာရပ်ဖြစ်သည်။ Category:စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး
ကြယ်တံခွန်	x133px\|Comet Tempel collides with Deep Impact's impactor x133px\|Comet 67P/Churyumov–Gerasimenko orbited by Rosetta x122px\|Comet :en:17P/Holmes and its blue ionized tail x122px\|Comet Wild 2 visited by Stardust probe x200px\|Hale–Bopp seen from Croatia in 1997 x200px\|Comet Lovejoy seen from orbit Comets – nucleus, coma and tail: Top: :en:9P/Tempel (impactor collision: Deep Impact), :en:67P/Churyumov–Gerasimenko (Rosetta) Middle: :en:17P/Holmes and its blue ionized tail, and 81P/Wild (Wild 2) visited by Stardust Bottom: :en:Hale–Bopp seen from Earth in 1997, and C/2011 W3 (Lovejoy) imaged from Earth orbit ကြယ်တံခွန်ဆိုရာ၌ (သင်္ကေတ: 16px\|☄) တစ်ခါတစ်ရံသာလျှင် မြင်ရသော မီးရှုးသဏ္ဌာန် အရောင်တန်းထွက်နေသည့်ကြယ်ကို ဆိုလိုသည်။ ကောင်းကင်တန်ဆာတို့တွင် ကြယ်တံခွန်များသည် အံ့ဩစရာ ကောင်းပေသည်။ ကြယ်တံခွန်တို့သည် ရုတ်တရက် ပေါ်လာတတ်၍၊ ရက်အနည်းငယ်သော်လည်းကောင်း ရက်ပေါင်းများစွာသော်လည်းကောင်း ကြာအောင် မြင်မြင်ထင်ထင် ရှိပြီးနောက်၊ နေမှဝေးရာသို့ ဆုတ်ခွာပျောက်ကွယ် သွားတတ်ကြသည်။ ရှေးအခါက ကြယ်တံခွန်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ ယုံမှတ်မှုများစွာ ရှိခဲ့၏။ များသောအားဖြင့် ကြယ်တံခွန်ပေါ်လာလျှင် ကပ်ဘေးများ ဆိုက်ရောက်တတ်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ မည်သို့မည်ပုံ ဖြစ်ပေါ်လာ ကြယ်တံခွန်သည် မည်သို့မည်ပုံ ဖြစ်ပေါ်လာ၍၊ မည်သည့်အရပ်သို့ ထွက်သွားသည်ကို ယခုတိုင် ရှင်းလင်းစွာ မသိကြရသေးချေ။ ကြယ်တံခွန်ကို မှုန်မှီမှုန်မွှား သဏ္ဌာန်က စတင်၍ မြင်ရတတ်သည်။ နေဆီသို့ ချဉ်းကပ်လာသောအခါတွင်မှ ဦးခေါင်း၊ ဦးခေါင်း၏ နျူးကလီးယပ်အပိုင်းနှင့် အမြီးတို့သည် ကွဲကွဲပြားပြား ပေါ်လွင်လာသည်။ ကြယ်တံခွန်၏ ဦးခေါင်းတွင် နျူးကလီးယပ်အပိုင်းမှာ ပိုမိုထွန်းလင်း၍၊ ထိုအပိုင်းကို ကိုမားခေါ် မှုန်မွှားမွှားလင်းနေသောအပိုင်းက အိမ်ဖွဲ့ကာ ဝိုင်းရံထားသည်။ ကြယ်တံခွန်၏ အမြီးသည် နေနှင့် နီးကပ်လာမှ ပေါ်လာတတ်သည်။ ထို့ပြင် အမြီးသည် ဦးခေါင်း နောက်၌လည်း အမြဲမနေချေ။ နေဆီသို့ ကြယ်တံခွန်ချဉ်းကပ်သွားချိန်တွင် ကြယ်တံခွန်နောက်၌ အမြီးသည် ကြယ်တံခွန်၏ ဦးခေါင်းရှေ့သို့ ရောက်သွားသည်။ အခြားတစ်နည်းပြောရသော် ကြယ်တံခွန်သည် နေဖက်သို့ အမြဲဦးခိုက်နေသည်ဟုဆိုလိုသည်။ ဤကဲ့သို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ နေ၏မျက်နှာပြင်တွင် လျှပ်စစ် 'ဓာတ်မ'ရှိ၍၊ ကြယ်တံခွန်၏ အမြီးတွင်လည်း လျှပ်စစ် 'ဓာတ်မ'ရှိသဖြင့် နေ၏'ဓာတ်မ'က ကြယ်တံခွန်အမြီး၏ 'ဓာတ်မ'ကို တွန်းခွာသောကြောင့် ဖြစ်တန်ရာသည်ဟု ဆိုသည်။ ကြယ်တံခွန်သည် နေရှိရာသို့ ပြန်လာသည်လည်း ရှိသည်။ နောက်ထပ်ပြန်မလာတော့ဘဲ တစ်ခါတည်း အစအနပျောက်သွားသည်လည်း ရှိသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ယခုအခါ နက္ခတ်ဆရာအများကပင် ကြယ်တံခွန်ကို နေစကြဝဠာတွင်အပါအဝင်ဖြစ်သည် ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ယင်းသည် နေနှင့်ဂြိုဟ်များဖြစ်ပေါ်ရာ နက်ဗျူလာကြီး၏ ပါးသောအစွန်းအနားမှ ပေါ်ပေါက်လာဟန်ရှိသည်ဟူ၍လည်းကောင်း ယုံကြည်ယူဆလာကြလေပြီ။ ကမ္ဘာမှမြင်ရသော ကြယ်တံခွန်တို့သည် ဂြိုဟ်များ ကဲ့သို့ပင် ကိုယ်ပိုင်လမ်းကြောင်းများဖြင့် နေကိုလှည့်ပတ်နေ ကြသည်။ သို့သော် ကြယ်တံခွန်၏ လမ်းကြောင်းကား ဂြိုဟ်တို့၏ ဘဲဥပုံလမ်းကြောင်းတို့ထက် များစွာပို၍ရှည်လျားသည်။ ယင်းသို့ လှည့်ပတ်နေကြယင်း ကြယ်တံခွန်သည် နေရှိရာသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာမည်ဟု ယူဆကြရာ၊ ဤသို့ ယူဆသည့်အတိုင်းလည်း နေရှိရာသို့ အချိန်မှန် ပြန်လည့်လာသော ကြယ်တံခွန်များကို တွေ့မြင်ရပေသည်။ ကြယ်တံခွန်များကို အချိန်ကြာ ကြယ်တံခွန်နှင့် အချိန်တို ကြယ်တံခွန်ဟူ၍ ၂ မျိုး ၂ စား ခွဲခြားထားသည်။ အချိန်ကြာ ကြယ်တံခွန်သည် အလွန်တောက်ပ၍ သာမန်မျက်စိနှင့် မြင်နိုင်သော အမြီးပါရှိသည်။ အချိန်တိုကြယ်တံခွန်မျိုးတွင် အမြှီးမပါ သလောက် ဖြစ်သည်ကို တွေ့ရ၏။ ဟယ်လီကြယ်တံခွန် ၁၆၈၂ ခုနှစ်တွင် နာမည်ကျော် အင်္ဂလိပ်လူမျိုး သင်္ချာနှင့် နက္ခတ်ဆရာကြီး အက်ဒမန်ဟယ်လီသည် အလွန်တောက်ပသော ကြယ်တံခွန်ကြီးတစ်လုံးကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးပြီးနောက်၊ ထိုကြယ်တံခွန်သည် နောက် ၇၆ နှစ်ကြာ၍၊ ၁၇၅၈ ခုနှစ်သို့ရောက်လျှင် ကမ္ဘာမှမြင်နိုင်အောင် ပြန်လာလိမ့်မည်ဟု ကြိုတင် အဟောထုတ်ခဲ့လေသည်။ ဤသို့ အဟောထုတ်ခဲ့သည့်အတိုင်း ထိုကြယ်တံခွန်သည် ၁၇၅၈ ခုနှစ်၌ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပေသည်။ ဟောကိန်းထုတ်ခဲ့သူ နက္ခက်ဆရာကြီး၏ အမည်ကို အစွဲပြု၍၊ ထိုကြယ်တံခွန်ကိုလည်း ဟယ်လီကြယ်တံခွန်ဟု ခေါ်ကြသည်။ ဟယ်လီကြယ်တံခွန်သည် ၇၆ နှစ်တွင် တစ်ကြိမ် ကမ္ဘာသို့ ချဉ်းကပ်လာ၍၊ နောက်ဆုံးအကြိမ် ပေါ်ခဲ့သောနှစ်မှာ ၁၉၁၀ ခုနှစ် ဖြစ်လေသည်။ ကြယ်တံခွန်များသည် နေနှင့်ဝေးသောအချိန်၌ ကိုမာနှင့် အမြီးပိုင်းများ မရှိသေးပဲ အစိုင်အခဲအနေဖြင့်သာ တည်ရှိသည်။ ရွှေရှားနှုန်းမှာလဲ အလွန်နှေးသည်။ အခြားထင်ပေါ်ကျော်ကြားသော ကြယ်တံခွန်များမှာ အင်ကီကြယ်တံခွန်၊ ဗီအဲလားကြယ်တံခွန်၊ ဒိုနားတီးကြယ်တံခွန်တို့ ဖြစ်ကြသည်။ အင်ကီကြယ်တံခွန်သည် ၃ နှစ်နှင့် ၆ လကြာတိုင်း ကမ္ဘာသို့ တစ်ကြိမ် ချဉ်းကပ်လာသည်။ ဗီအဲလားကြယ်တံခွန်သည် ၁၈၄၆ ခုနှစ်တွင် ၂ ခြမ်းကွဲသွားပြီးနောက်၊ အစိတ်စိတ်အမြွာမြွာ ထပ်မံ၍ ကွဲထွက်သွားပြန်သည်။ ဒိုနားတီးကြယ်တံခွန်မှာ ၁၉ ရာစုအတွင်း ပေါ်သော ကြယ်တံခွန်တို့အနက် အထွန်းလင်းဆုံး ကြယ်တံခွန် ဖြစ်၏။ ကြယ်တံခွန်သည် အရွယ်ပမာဏအားဖြင့် အလွန်အမင်း ကြီးမားကြပေသည်။ ကြယ်တံခွန်၏ ဦးခေါင်းမှာ မိုင်ပေါင်း ၁၀၀၀၀ မှ ၁၀၀၀၀၀ အထိကျယ်ပြန့်၍၊ အမြီးမှာ မိုင်ပေါင်း အသိန်းအသန်းရှည်လျားသည်။ ကြယ်တံခွန်ဦးခေါင်း၏ နျူးကလီးယပ်အပိုင်းသည် မိုင် သုံး/လေးရာမှ မိုင် ခုနှစ်/ရှစ်ထောင်အထိ ကျယ်ပြန့်သည်။ ကြယ်တံခွန်တို့သည် အေးစက်နေသော အလင်းမဲ့ဒြဗ်ထုများဖြစ်၍၊ ယင်းတို့တွင် အစိုင်အခဲရော ဓာတ်ငွေ့များပါ ပါဝင်ကြသည်။ ကြယ်တံခွန်တို့သည် နေသို့ချဉ်းကပ်လာမှ အလင်းရောင် ထွက်လာသည်။ ထိုအလင်းရောင်သည် နေရောင်မှ ပြန်ဟပ်သော အလင်းရောင်ပြန်လော၊ သို့မဟုတ် နေပူရှိန်ကြောင့် ပူပြင်းတောက်လောင်ရာမှ ထွက်လာသော အလင်းရောင်လော ဆိုသည်ကိုမူ အတိအကျမသိရသေးပေ။ နေနှင့်ဝေးချိန်၌ ကြယ်တံခွန်တို့သည် နှေးကွေးစွာ ရွေ့လျားကြသော်လည်း နေသို့ ချဉ်းကပ်လာသောအခါ တစ်စက္ကန့်တွင် မိုင် ၃၀၀ (တစ်မိနစ်တွင် မိုင်ပေါင်း ၁၈၀၀)နှုန်း ပေါက်အောင်ပင် ကြောက်ခမန်းလိလိ လျင်မြန်လာတတ် ပေသည်။ ကြယ်တံခွန်နှင့် ကျွန်ုပ်တို့ကမ္ဘာ ဝင်တိုက်မိတတ်ပေသည်။ ကြယ်တံခွန်နှင့် ကျွန်ုပ်တို့ကမ္ဘာ ဝင်တိုက်မိသည့်အခါမျိုးနှင့် ကြုံကြိုက်ခဲ့ဘူးသော်လည်း၊ ကမ္ဘာ၌ မည်သို့မျှ ဘေးအန္တရာယ်မဖြစ်ခဲ့ပေ။ ဝင်တိုက်မိမှန်းကိုပင် မသိရချေ။ ကြယ်တံခွန်များ၏ အစိတ်အပိုင်း ၃ ပိုင်း ကြယ်တံခွန်တို့သည် နေအဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှ သေးငယ်သော အရာဝတ္ထုများဖြစ်ပြီး နေကို လှည့်ပတ်လျက် ရှိသည်။ နေနှင့် နီးလာသည်နှင့်အမျှ နေရောင်ခြည်လေ (solar wind) ၏ သက်ရောက်မှု့ကြောင့် တောက်ပသော အမြီးထွက်ပေါ်လာသည်။ ကြယ်တံခွန်တစ်ခုအား အောက်ပါအတိုင်း အစိတ်အပိုင်း (၃)ခု ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်သည် - ဝတ်ဆံပိုင်း (nucleus) ကိုမာ/ဦးခေါင်းပိုင်း (coma) အမြီးပိုင်း (tail) တို့ဖြစ်သည်။ ဝတ်ဆံပိုင်း (nucleus) နေနှင့်နီးလာသည်နှင့်အမျှ နေရောင်ခြည်၏သက်ရောက်မှု့ကို ခံစားရပြီး ဓာတ်ငွေ့နှင့်ဖုန်များပန်းထွက်လာပြီး ဝတ်ဆံပိုင်းကို တိမ်တိုက်သဖွယ် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ ၎င်းကို ကိုမာ (coma) ဟုခေါ်သည်။ ဝတ်ဆံပိုင်း (nucleus) သည် ရေခဲနှင့်ဖုန်မှုန့်များရောနှောနေခြင်းဖြစ်သည်။ အရွယ်အစားမှာ အချင်းမိုင်အနည်းငယ်မျှသာရှိတက်သည်။ အများအားဖြင့် ၁၀ကီလိုမီတာ (၆ မိုင်) ခန့်သာ ရှိတက်ပါသည်။ ဤအပိုင်းသည် အေးလွန်းသဖြင့် အဆိုင်အခဲဖြစ်နေသော အမာခံ ကျောက်တုံးကျောက်ခဲ အပိုင်းဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ရေခိုးရေငွေ့များ၊ မီသိန်း၊ မီသိုင်းစိုင်ယင်နိုက်၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်၊ အမိုးနီးယား မြူမှုန်များ၊ ဖုန့်မှုန့်များ နှင့် အခြားဟိုက်ဒရိုကာဗွန်များ စုပေါင်း ဖွဲ့စည်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ ကိုမာ/ဦးခေါင်းပိုင်း (coma) ကြယ်တံခွန်များသည် နေနှင့်နီးလာသည်နှင့်အမျှ ဝတ်ဆံအပိုင်း မှဓာတ်ငွေ့များက လေထုသဖွယ် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ၎င်းအပိုင်းကို ကိုမာ (coma) ဟုခေါ်သည်။ ကိုမာအပိုင်းသည် ၈၀၀၀၀ ကီလိုမီတာ (မိုင် ၅၀၀၀၀) ခန့်လောက်ထိရှိတက်ပြီး ဝတ်ဆံပိုင်း(nucleus)ကို တိမ်တိုက်များသဖွယ် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ ကိုမာအပိုင်းသည် နေနှင့်အနီးဆုံးအချိန်တွင် အကြီးဆုံးတွေ့မြင်ရပြီး နေနှင့်ဝေးလေ အချင်းငယ်သွားလေဖြစ်သည်။ နေနှင့် ပို၍ နီးကပ်လာသောအခါ နေ၏ဆွဲအားကြောင့် အရှိန်ပိုမြန်လာသည်။ နေရောင်ခြည်လေ (solar wind) သက်ရောက်မှု့ကြောင့် ဓာတ်ငွေ့နှင့် ဖုန်မှုန့်များသည် အမြီးအဖြစ် ပန်းထွက်လာသည်။ အမြီးပိုင်း (tail) ကြယ်တံခွန်၏ ပတ်လမ်းသည် ဘဲဥပုံရှိသည်။ အမြီး ၂ ခုပါဝင်ပြီး အိုင်ယွန်းအမြီးသည် နေနှင့် အစဉ် ဆန်ကျင်ဘက်သို့ဦးတည်နေပြီး ဖုန်မှုန့်အမြီးကား ပတ်လမ်းကြောင်းကို လိုက်၍ကွေးလျက် ရှိသည်။ ကြယ်တံခွန်များသည် နေနှင့်နီးလာသည်နှင့်အမျှ နေရောင်ခြည်လေ (solar wind) အားသက်ရောက်မှု့ကို ပိုမိုခံလာရပြီး ကိုမာမှ ဓာတ်ငွေ့များနှင့် ဖုန်မှုန့်များ သည် နောက်တွင်အမြီးသဏ္ဌာန် တန်း၍ထွက်ပေါ်လာသည်။ ကြယ်တံများ၏ အမြီးပိုင်းသည် နေနှင့်ဆန့်ကျင်ဘက် ကို အမြဲတစေတန်းလျက် ရှိကြသည်။ နေ၏ အနီးနားသို့ ရောက်လာသည်နှင့် အမျှ နေမှထုတ်လွှင့်သော ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်များနှင့် ကြယ်တံခွန်မှ ဓာတ်ငွေ့အမှုန်များ တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ကြသဖြင့် ကြယ်တံခွန်တို့၏အရောင်သည် ပို၍တောက်ပလာသည်။ အမြီးသည်လည်း ပို၍ရှည်လျားလာသည်။ ကြယ်တံခွန်တစ်လုံးတွင် အမြီး ၂ ပါရှိသည်။ ဖုန်မှုန့် အမြီး နှင့် အိုင်ယွန်းအမြီး တို့ဖြစ်သည်။ ပြင်ပလင့်များ Comets Page at NASA's Solar System Exploration International Comet Quarterly How to Make a Model of a Comet audio slideshow – National High Magnetic Field Laboratory Catalogue of the Solar System Small Bodies Orbital Evolution Information about comets and asteroids ကိုးကား ကဏ္ဍ:ကြယ်တံခွန်များ
ကင်မရာ	ခေတ်သစ် မှန်ဘီလူးတစ်ခုတည်းသာ ပါဝင်သော reflex ကင်မရာ ကင်မရာဆိုသည်မှာ ရုပ်ပုံများကို ရုပ်သေဓာတ်ပုံ အနေနှင့် ဖြစ်စေ ရုပ်ရှင်၊ ဗွီဒီယိုတို့ကဲ့သို့သော ပြောင်းလဲနေသော ရုပ်ပုံများအနေနှင့် ဖြစ်စေ ဖမ်းယူရိုက်ကူးသော ကိရိယာဖြစ်သည်။ ကင်မရာဆိုသော အင်္ဂလိပ်စကားလုံးမှာ လက်တင်ဘာသာ camera obscura မှဆင်းသက်လာပြီး မှောင်နေသောအခန်း ဟုအဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ထိုသို့အမည်မှည့်ခေါ်ရခြင်းမှာ ရှေးခေတ်ကာလများက ဓာတ်ပုံရိုက်ကူးရာတွင် အခန်းတစ်ခုလုံးကို ပြင်ပ၌လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသော ရုပ်ပုံများကို ဖမ်းယူရိုက်ကူးရန်အတွက် အသုံးချသောစနစ် ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ခေတ်သစ်ကင်မရာများသည် ထိုစနစ်မှ တိုးတက်ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ကင်မရာများသည် မြင်နိုင်သော ဖြာထွက်ရောင်ခြည် အပိုင်းအခြား (visible spectrum) မှ အလင်းရောင်ကို အသုံးပြု၍ ရိုက်ကူးနိုင်သကဲ့သို့ အခြားလျှပ်စစ်သံလိုက်ဖြာထွက်ရောင်ခြည် အပိုင်းအခြား(electromagnetic spectrum)များကို အသုံးပြု၍လည်း ရိုက်ကူးနိုင်သည်။ ကင်မရာတွင် အစွန်းတစ်ဖက်တွင် အလင်းရောင်ဝင်ရောက်နိုင်သည့် အဖွင့် (အပါချာ)တစ်ခု ပါဝင်သည့် အလုံပိတ်ထားသော အခေါင်းပေါက်တစ်ခု၊ အခြားတစ်ဖက်စွန်းတွင် အလင်းရောင်ကို ဖမ်းယူ၍ ရိုက်ကူးရန်နှင့် ကြည့်ရှုရန်အတွက် မျက်နှာပြင်တစ်ခုတို့ ယေဘူယျအားဖြင့် ပါဝင်သည်။ ကင်မရာအများစုတို့၌ ကင်မရာ၏အရှေ့ဘက် အဖွင့်ပိုင်းတွင် ဝင်ရောက်လာသော အလင်းတန်းများကို စုစည်းရန်နှင့် ရုပ်ပုံ၏ အားလုံး သို့မဟုတ် တစိတ်တဒေသကို တစ်နေရာတည်းသို့စုရုံး(focus) ရန် မှန်ဘီလူးတစ်ခုပါရှိသည်။ အပါချာ၏ အချင်းကို ကျဉ်းနိုင်ချဲ့နိုင်သော ဒိုင်ယာဖရမ်စနစ်ဖြင့် များသောအားဖြင့် ထိန်းချုပ်၍ရနိုင်သော်လည်း အချို့ ကင်မရာများတွင်မူ အသေတပ်ဆင်ထားသော အပါချာသာ ပါရှိသည်။ ဘိုးတော်ဘုရားနှင့် ကင်မရာ ကုန်းဘောင်မင်းဆက်၊ ဘိုးတော်ဘုရားလက်ထက် ၁၇၉၇ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ဦးဆုံးသော ကင်မရာ တစ်လုံးရောက်ရှိလာခဲ့ဖူးသည်။ ထိုစဉ်က ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဓာတ်ပုံပညာ ကို လေ့လာဆဲဖြစ်ပြီး ဓာတ်ပုံကင်မရာများ စမ်းသပ်နေဆဲကာလ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဓာတ်ပုံကင်မရာ ပေါ်ပေါက် ခဲ့သောနှစ်မှာ ၁၈၃၉ ခုနှစ်က ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့်မြန်မာနိုင်ငံသို့ ကင်မရာ ရောက်လာသော ခုနှစ်နှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် အလှမ်းဝေးလှသေးသည်။ တနည်းဆိုသော် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကင်မရာဟူ၍ သိသိမှတ်မှတ် မပေါ်ပေါက်မီကပင် မြန်မာနိုင်ငံ သို့ ကင်မရာတစ်လုံး ရောက်ရှိလာခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ယင်းကင်မရာကို မြန်မာနိုင်ငံသို့ ယူဆောင်လာခဲ့သူမှာ အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီကိုယ်စားလှယ် ကပ္ပတိန် ဟီရမ်ကော့ (Hiram Cox) ဆိုသူဖြစ်သည်။ ယင်းကင်မရာမှာ ကနဦး ရိုးရိုးကင်မရာဖြစ်သည့် ကင်မရာ အော့ဘ်စကူးရား (Camera Obscura) သေတ္တာကင်မရာ အမျိုးအစားပင်ဖြစ်သည်။ မစ္စတာကော့စ် သည် ယင်းကင်မရာဖြင့် နေကြက်ခြင်း ဓာတ်ပုံများ ရှုခင်းများ ရိုက်ယူရန် ယူဆောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်တွင် နန်းစံသော ဘိုးတော်ဘုရားထံတော်သို့ ယင်းကင်မရာကို ဆက်သလိုက်သောအခါ မင်းကြီးသည် လွန်စွာအံဩသဘောတွေ့သွား၍ မစ္စကော့စ် အားဆုတော်ငွေများ ချီးမြှင့် ခဲ့ကြောင်းလေ့လာ သိရှိရသည်။ ကိုးကား Category:ဓာတ်ပုံပညာ
နာရီ	လန်ဒန်မြို့ ကင်းခရော့စ်ဘူတာရုံ ပလက်ဖောင်းပေါ်မှနာရီ 220px\|ဂရင်းနစ်ရှိ တော်ဝင်လေ့လာရေးစခန်းမှ နာရီ နာရီဆိုသည်မှာ အချိန် သို့မဟုတ် ကာလကို ထိန်းသိမ်းညွှန်ပြသော ကိရိယာဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ clock ဆိုသော စကားလုံးမှာ (ဒတ်ချ်ဘာသာ၊ မြောက်ပိုင်းပြင်သစ်ဘာသာ၊ အလယ်ခေတ် လက်တင် ဘာသာမှတစ်ဆင့်) Celtic စကားလုံး clagan နှင့် clocca မှတစ်ဆင့် ဆင်းသက်လာပြီး ခေါင်းလောင်းဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အချိန်ကို လေ့လာတိုင်းတာသော ပညာရှင်များ (horologists) နှင့် အခြားအထူးပြုပညာရှင်များအတွက်မူ clock ဆိုသော စကားလုံးမှာ ခေါင်းလောင်းတီးခြင်းနှင့် မောင်းထုခြင်းစသော အသံပေးခြင်းနည်းအားဖြင့် အချိန်ကို ကြေညာပေးသော ရိုက်ခတ်သော နည်းစနစ်ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အထူးကိရိယာအဖြစ် ဆက်လက်၍ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုကြသည်။ ထိုသို့သောနည်းမပါပဲ ပြုလုပ်ထားသော အချိန်ကိုညွှန်ပြသည့် အသံတိတ်ကိရိယာကိုမူ ပုံမှန်အားဖြင့် အချိန်ပြကိရိယာ (timepiece) ဟု သိရှိကြသည်။ သို့သော် ယနေ့ခေတ်ကာလ အသုံးအနှုန်းတွင် ယေဘူယျအားဖြင့် clock ဆိုသော အသုံးအနှုန်းမှာ ခန္ဓာကိုယ်တွင် ဝတ်ဆင်သော လက်ပတ်နာရီ (watch) မှအပ အချိန်ကို ဖော်ပြတိုင်းတာသော မည့်သည့်ကိရိယာကိုမဆို ခေါ်ဆိုကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း ရှေးခေတ် တရုတ်လူမျိုး တို့သုံးသော incense နာရီ၏ ပုံတူ နာရီသည် လူတို့၏ ရှေးအကျဆုံးသော တီထွင်မှုများတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ သဘာဝအလျောက် တိုင်းတာသတ်မှတ်မှုများဖြစ်သော နေ့၊ လ နှင့် နှစ်တို့ထက် ပို၍တိုတောင်းသော အချိန်ကာလအပိုင်းအခြားကို တသမတ်တည်း တိုင်းတာရန် လူတို့၏ လိုအပ်မှုအတွက် အထောက်အကူဖြစ်စေသည်။ ထိုသို့သော တိုင်းတာမှုများအတွက် ကိရိယာများလိုအပ်သည်။ လွန်ခဲ့သော ထောင်စုနှစ်များအတွင်းက ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ သဘောတရားအရ ကွဲပြားခြားနားသော နည်းစနစ်များရှိသော ကိရိယာများကို အသုံးပြုခဲ့ကြပြီး နောက်ဆုံးတွင် ယနေ့ခေတ်တွင် အသုံးပြုသော နာရီများဖြစ်လာခဲ့သည်။ နေနာရီနှင့် အခြားကိရိယာများ နေနာရီသည် နေ့တစ်နေ့၏ အချိန်ကာလကို နေမှ အရိပ်ကျရာ အရပ်မျက်နှာပေါ်မူတည်၍ တိုင်းတာပြီး ရှေးဟောင်းခေတ်များက ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုခဲ့သည်။ ကောင်းမွန်စွာ ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားသော နေနာရီသည် ဒေသတစ်ခုအတွင်းရှိ နေနှင့်ပတ်သက်သော အချိန်ကို လက်ခံနိုင်လောက်သော တိကျမှုအထိ တိုင်းတာပေးနိုင်သည်။ ခေတ်သစ်အချိန်ကာလထိ တိုင်အောင်ပင် နေနာရီကို အသုံးပြု၍ နာရီတို့၏ ကောင်းမွန်မှုကို တိုင်းတာနိုင်သည်။ သို့သော် နေနာရီတွင် နေ၏ အလင်းရောင်လိုအပ်ခြင်းနှင့် ညဘက်တွင် လုံးဝ အလုပ်မလုပ်ခြင်းစသည့် အကန့်အသတ်များရှိသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် အချိန်ကို တိုင်းတာရန် အတွက် အခြားနည်းလမ်းများကို အသုံးပြုရန် တွန်းအားပေးသည့် ပမာပင်ဖြစ်သည်။ ဖယောင်းတိုင်နာရီ နှင့် အမွှေးတိုင်များကို ခန့်မှန်းနိုင်သော အချိန်ကာလဖြင့် လောင်ကျွမ်းစေခြင်းအားဖြင့်လည်း ကုန်လွန်သွားသော အချိန်ကာလကို ခန့်မှန်းရန် အသုံးပြုကြသည်။ သဲနာရီတွင်မူ အလွန်အရွယ်အစားသေးငယ်သော သဲမှုန်များကို အပေါက်ငယ်ကလေး တစ်ခုအတွင်းမှ ပုံမှန်အရှိန်နှုန်းဖြင့် ကျဆင်းစေပြီး ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်းမှ မိမိစိတ်ကြိုက် ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားသော အချိန်ကာလတစ်ခုကို ညွှန်ပြစေသည်။ ရေနာရီများ ရေနာရီများကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် clepsydra ဟုလည်းခေါ်ပြီး နေနာရီများနှင့်အတူပင် ရှေးအကျဆုံးအချိန်ကို တိုင်းတာသော ကိရိယာများ ဖြစ်နိုင်သည်။ ထိုထက်ပို၍ ရှေးကျသော အချိန်တိုင်းတာသည့် ကိရိယာဆို၍ gnomon ဟုခေါ်သည့် နေနာရီတစ်မျိုးနှင့် ရက်ကို ရေတွက်သည့် တာလီ များသာရှိသည်။ ရေနာရီများသည် အလွန်ရှေးကျသည့်အတွက်ကြောင့် မည်သည့်နေရာတွင် မည်သည့်အချိန်က စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည် ဆိုသည့်အချက်ကို မသိရှိကြပဲ သိရှိနိုင်ရန်လည်း မလွယ်ကူပေ။ ဟင်းချိုခွက်ပုံသဏ္ဌန် အပြင်ဘက်သို့စီးဆင်းသော ရေနာရီသည် အရိုးရှင်းဆုံးသော ရေနာရီပုံသဏ္ဌန်ပင် ဖြစ်ပြီး ဘေဘီလုံ နှင့် အီဂျစ်တို့တွင် ဘီစီ ၁၆ရာစုကပင် ရှိခဲ့သည်ဟု သိရှိရသည်။ အိန္ဒိယ နှင့် တရုတ် တို့အပါအဝင် အခြားဒေသများတွင်လည်း ရေနာရီကို အသုံးပြုခဲ့သော ရှေးကျသည့် အထောက်အထားများရှိသည်။ သို့သော် အစောဆုံး အသုံးပြုခဲ့သည့် အချိန်ကာလမှမူ မသေချာလှပေ။ အချို့သော စာရေးဆရာများကမူ ထိုဒေသများတွင် ရေနာရီသည် ဘီစီ ၄၀၀၀ ခန့်ကပင်ရှိခဲ့သည်ဟု ရေးသားကြသည်။ အစောပိုင်းနာရီများ ကိုးကား Category:နာရီများ Category:အချိန်တိုင်းတာရေး စနစ်များ
တံတား	အီရန်နိုင်ငံ အက်စ်ဖာဟန်ရှိ ဇယန်ဒါ မြစ်ကိုဖြတ်ကျော်၍ ပန်းရံအတတ်ပညာဖြင့်ဆောက်လုပ်ထားသော အခုံး ၃၃ခုပါသော တံတားသည် ဆာဖာဗစ်မင်းဆက် (၁၅၀၂-၁၇၂၂) တံတားပုံသဏ္ဌန် ၏ပြယုဂ်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယအရှည်ဆုံး ကြိုးတံတား ဖြစ်သော အာကားရှိ-ကိုင်ကျိုတံတား ဆွစ်အဲလ်ပ် တောင်တန်းရှိ ဆယ်ဂီနာတိုဘယ်လ် တံတားကို သမိုင်းဆိုင်ရာ မြို့ပြအင်ဂျင်နီယာ အထိမ်းအမှတ် အဖြစ် ၁၉၉၁တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ တံတားဆိုသည်မှာ ချောက်၊ ချိုင့်ဝှမ်း၊ လမ်း၊ ရထားသံလမ်း၊ မြစ်၊ ရေထု သို့မဟုတ် အခြားရုပ်ဝတ္ထုအတားအဆီးများ၏ အစွန်းနှစ်ဖက်ကို ဆက်သွယ်ထားသော တည်ဆောက်မှုဖြစ်ပြီး အရံအတားများကို ကျော်ဖြတ်သွားနိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ တည်ဆောက်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း ပထမဆုံးသော တံတားများမှာ သဘာဝအလျောက်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ စမ်းချောင်းများပေါ်တွင် သစ်ပင်များလဲကျခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ပထမဆုံး လူတို့တည်ဆောက်ခဲ့သော တံတားများမှာ သစ်တုံးများ၊ သစ်သားပြားများနှင့် နောက်ဆုံးတွင် ကျောက်တုံးများဖြင့် အစွန်းနှစ်ခုကို ချိတ်ဆက်ထားပြီး ရိုးရှင်းသော ထောက်ကန်မှုနှင့် ကန့်လန့်ဖြတ်ယက်မ များကို အစီအစဉ်တကျ ချထားခြင်းဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်။ အစောပိုင်းတည်ဆောက်ခဲ့သော တံတားအများစုမှာ လေးလံသော အလေးချိန်နှင့် ပြင်းထန်သောရေစီးအား၏ဒဏ်ကို မခံနိုင်ပေ။ ထိုသို့သော မပြည့်စုံမှုများကပင် ပိုမို၍ကောင်းမွန်သော တံတားများဖြစ်ပေါ်စေရေးအတွက် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ အိန္ဒိယမှ ရာမဇာတ်တော်ကြီးတွင် ရာမ၏စစ်တပ်မှ အိန္ဒိယ မှ လင်္ကာအထိ တံတားများဆောက်ခဲ့ကြောင်း ဒဏ္ဍာရီပမာ ရေးသားဖော်ပြထားသည်။ ကာဠုဒီသ ၏ အာသာသျှတ္တရတွင် တံတားများ နှင့် ဆည်များ တည်ဆောက်ခြင်းအကြောင်းဖော်ပြခဲ့သည်။ ဂျိမ်းစ်ပရင့်ဆက်က ဂယာနာ အနီးတွင် ရှိသော မောရိယတို့၏ တံတားကို ကွင်းဆင်း လေ့လာခဲ့ဖူးသည်။ ဝါးများကိုတွဲဆက်သုံးခြင်းနှင့် သံကြိုးများဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော ပိုမိုခိုင်မာသော တံတားများကို အိန္ဒိယတွင် ၄ ရာစုခန့်မှ စတင်တွေ့မြင်နိုင်သည်။ စစ်ဘက်သုံးရန် နှင့် အရပ်ဖက်သုံးရန် အတွက် တံတားများကို အိန္ဒိယတွင် မူဂယ် အုပ်ချုပ်ရေးခေတ်၌ တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ရှေးဟောင်းခေတ်တွင် အကြီးကျယ်ဆုံး တံတားတည်ဆောက်နိုင်သူများမှာ ရောမလူမျိုးများ ဖြစ်သည်။ ရှေးရောမလူမျိုးတို့သည် ယခင် ပျက်စီးနိုင်သည့်ဒီဇိုင်းကို မွမ်းမံ၍ အခုံးပါသော တံတားများနှင့် ရေသွယ်သည့်မြောင်းများ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ အချို့တံတားများကို ယနေ့ထက်တိုင်ပင်တွေ့နိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် စပိန်နိုင်ငံ တားဂတ်စ် (Tagus) မြစ်ပေါ်တွင် ဖြတ်၍ဆောက်လုပ်ထားသော အယ်လ်ကန်တာရာ (Alcántara) တံတားဖြစ်သည်။ အလွန်ရှေးကျသော ဒီဇိုင်းများတွင် ရေစီးသန်ပါက ရေစီးနှင့်အတူမျောပါသွားနိုင်သည်။ ရိုမန်တို့သည်လည်း သဘာ၀ကျောက်တုံးများတွင် ခံနိုင်အားကွာခြားမှုမရှိသော ဘိလပ်မြေကိုသုံးခဲ့ကြသည်။ ပိုဇိုလာနာ (pozzolana) ဟုခေါ်သော ဘိလပ်မြေတွင် ရေ၊ ထုံးကျောက်၊ သဲနှင့် မီးတောင်ကျောက်များပါဝင်သည်။ အုတ်နှင့် အင်္ဂတေသုံးသော တံတားများကိုမူ ရောမခေတ်နောက်ပိုင်းတွင်မှ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ ဘိလပ်မြေ၏ နည်းပညာမှာ ပျောက်ကွယ်ခဲ့ပြီး နောက်မှ တဖန် ပြန်လည်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ တရုတ်ပြည်တွင် ချင် မင်းဆက်မတိုင်မီ ပြည်ထောင်အချင်းချင်း စစ်ဖြစ်နေသော ကာလက သစ်သားတံတားများကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသော်လည်း ယနေ့တိုင် ကြွင်းကျန်ရစ်သော ရှေးအကျဆုံးသော တံတားမှာ အေဒီ ၅၉၅ ခုနှစ်မှ ၆၀၅ ခုနှစ်အတွင်း ဆွီမင်းဆက် လက်ထက်က တည်ဆောက်ခဲ့သော ကျောင်ကျို တံတား ဖြစ်သည်။ ထိုတံတားသည် စပန်ဒရယ်လ် အဖွင့် (open-spandrel) ပုံစံနှင့် အပိုင်းအခြား အလိုက် တည်ဆောက်ခဲ့သော တံတားများတွင် ရှေးအကျဆုံးသော တံတားအဖြစ် သမိုင်းတွင် ထင်ရှားသည်။ ဥရောပမှ အပိုင်းအခြား အလိုက် တည်ဆောက်ခဲ့သော တံတားမှာ အေဒီ ၂ရာစု ခန့်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော အယ်လ်ကွန်နက်တာ တံတားအထိ ခန့်မှန်း နိုင်သည်။ ရောမခေတ် အေဒီ ၁၀၅ ခုနှစ်ခန့်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော ထရာဂျန် တံတားမှာလည်း စပန်ဒရယ်အဖွင့် ပုံစံနှင့် အပိုင်းအခြားလိုက် သစ်သားဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော တံတား ဖြစ်သည်။ ကြိုးတံတားမှာ ဆပ်စပင်းရှင်း တံတား၏ ရိုးစင်းသောပုံစံ ဖြစ်ပြီး ဥရောပသားတို့ ကိုလိုနီမပြုမီ ၁၅၀၀-ခုနှစ်များတွင် တောင်အမေရိက အန်ဒပ်စ် တောင်တန်းများရှိ အင်ကာ ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် အသုံးပြုခဲ့သည်။ ၁၈ ရာစုနှစ် အတွင်းတွင် ဟန်အူးလ်ရစ်၊ ဂျိုဟန် ဂရူဘန်မန် နှင့် အခြားသူတို့က သစ်သားတံတားများ ၏ ဒီဇိုင်းကို အတွေးသစ် အမြင်သစ်ဖြင့် ကြံစည်ဖော်ထုတ် ခဲ့ကြသည်။ တံတား ဆောက်လုပ်ခြင်း အင်ဂျင်နီယာ ဘာသာရပ်နှင့် ပတ်သက်သည့် ပထမဆုံး စာအုပ်ကို ဟူးဘတ် ဂေါ်တီယာက ၁၇၁၆ တွင် ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၇၇၉ ခုနှစ် အင်္ဂလန် နိုင်ငံ ကိုးလ်ဘရွတ်ဒေးတွင် သံတံတား (The Iron Bridge) ကို စတင် တည်ဆောက်ခဲ့သည့် အချိန်မှ စ၍ တံတား နည်းပညာတွင် ကြီးကျယ်သော အပြောင်းအလဲ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ထိုတံတားတွင် ပထမဆုံး အနေနှင့် တံတားခုံးများကို သံဖြင့် ဆောက်လုပ်ခဲ့ပြီ: ဆီဗန်းမြစ်ကို ဖြတ်ကျော်ရန် ဆောက်လုပ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉ရာစု စက်မှုတော်လှန်ရေးနှင့်အတူ ကြီးမားသော တံတားများအတွက် သွန်းသံ (သံကြွပ်)များဖြင့် ဒိုင်းသဏ္ဌန် တည်ဆောက်သည့် စနစ်ကို တီထွင်ဖော်ထုတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် သံတွင် ကြီးမားသော ဝန်ကို ထမ်းနိုင်သည့် ဆန့်နိုင်အား (Tensile Strength) မရှိပေ။ ဆန့်နိုင်အား ပိုများသော သံမဏိ နည်းပညာ တိုးတက်မှုနှင့်အတူ ပိုမိုကြီးမားသော တံတားများကို တည်ဆောက်လာခဲ့ကြသည်။ အများစုမှာ ဂုစတာ့ဗ် အိုင်ဖယ်လ် (Gustave Eiffel) ၏ အိုင်ဒီယာကို ယူ၍ တည်ဆောက်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၂၇ ခုနှစ်တွင် ဂဟေကို ပထမဆုံးစတင် အသုံးပြုသူ စတီဖန် ဘရိုင်လာက ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ဂဟေအသုံးပြုသည့် တံတားကို ပိုလန်နိုင်ငံ လိုဝစ်ဇ် (Łowicz) ဒေသအနီးရှိ စလဒ်ဝီယာ မော်ဇိုက်စ် (Słudwia Maurzyce) မြစ်ကို ဖြတ်၍ ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် ဂဟေ အဖွဲ့အစည်းမှ ပိုလန်နိုင်ငံရှိ တံတားကို သမိုင်းဝင် ဂဟေဆက် အဆောက်အအုံဆု ပေးအပ်ခဲ့သည်။ အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်း(ZMA/Thae) အောက်စဖို့ဒ် အင်္ဂလိပ် အဘိဓာန်မှ bridge ဆိုသော အင်္ဂလိပ်စာလုံးသည် ရှေးခေတ်သုံး အင်္ဂလိပ်စာလုံး brycg မှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု ရေးသားထားသည်။ တံတားအမျိုးအစားများ အဓိကအားဖြင့် တံတားများကို ယက်မတံတားများ၊ မောင်းကန်တံတားများ၊ တံတားခုံးများ၊ ကြိုးတံတားများ၊ ကြိုးဆိုင်းတံတားများနှင့် ဒိုင်းကန်တံတားများဟူ၍ အမျိုးအစား (၆)မျိုးခွဲခြားနိုင်သည်။ ယက်မတံတားများ ယက်မတံတားများမှာ အလျားလိုက် ယက်မများကို အဆုံးသတ် တစ်ဖက်တစ်ချက်စီတွင် ကမ်းပါးအစပ်များက ထောက်ကန်ပေးထားခြင်းဖြစ်သည်။ အစောဆုံး ယက်မတံတားများမှာ စမ်းချောင်းများပေါ်တွင် သစ်တုံးများကို ကန့်လန့်ဖြတ်လှဲချထားခြင်းနှင့် ၎င်းနှင့် အလားသဏ္ဌန်တူသည့် ဆောက်လုပ်မှုများ ဖြစ်သည်။ ယခုခေတ်တွင်မူ ယက်မတံတားများမှာ သံမဏိယက်မများနှင့် ဆောက်လုပ်ထားသော ကြီးမားသော တံတားများ ဖြစ်သည်။ ယက်မများပေါ်ရှိ ဝန်မှာ တံတား၏ တစ်ဖက်တစ်ချက်ရှိ ကမ်းပါးအစပ်များကို တိုက်ရိုက် သက်ရောက်စေသည်။ ယက်မတံတားများကို အများအားဖြင့် သစ် သို့မဟုတ် သံထည်ဖြင့် တည်ဆောက်လေ့ရှိကြသည်။ မောင်းကန်တံတားများ ကိုးကား ကဏ္ဍ:တံတားများ
မာတင် လူသာကင်း ဂျူနီယာ	King (1964) မာတင်လူသာကင်း ဂျူနီယာ (Martin Luther King Jr) ( January 15,1929-April 4,1968) သည် အာဖရိကန်-အမေရိကန် သင်းအုပ်ဆရာ တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး အမေရိကန် လူ့အခွင့်ရေး လှုပ်ရှားသူများထဲတွင် တက်ကြွထင်ရှားသော သူတစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ သူ၏ ထင်ရှားခဲ့သော ဂုဏ်ရည်မှာ အမေရိကန် လူ့အခွင့်အရေးကို ပိုမိုထိရောက်သော အဆင့်အဖြစ်သို့ ပို့ဆောင်ပေးနိုင် ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မာတင်လူသာကင်းအား ယနေ့တိုင်ပင် လူ့အခွင့်အရေး သင်္ကေတ တစ်ခုအဖြစ် မကြာခဏ ရည်ညွှန်း ပြောဆိုလေ့ရှိကြသည်။ ကင်းသည် သင်းအုပ်ဆရာတော် ဖြစ်လာပြီးနောက် လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှုများတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက် လာလေသည်။ သူသည် မောင်ဂိုမာရီ ဘတ်(စ)ကားလိုင်းအား သပိတ်မှောက်မူ့တွင် ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး၊ တောင်ပိုင်း ခရစ်ယာန် ခေါင်းဆောင်မှု ညီလာခံနှင့် သားဖွားဆရာမ သင်တန်းသူများ၏ အကြမ်းမဖက်ရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ကော်မတီ စသည်တို့ကို ဖွဲ့စည်းပေးခဲ့သည်။ ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် ကင်းသည် အယ်လဘားမားပြည်နယ် ဘာမင်ဟန်မြို့သို့ချီတက်ကာ I Have a Dream (ကျွန်တော် အိပ်မက်မက်တယ်) ဟူသော မိန့်ခွန်းကို ဟောပြောခဲ့သည်။ ထိုနေရာတွင် သူသည် လူထု၏ လူ့အခွင့်အရေး အမြင်များအား နိုးကြားစေခဲ့ကာ သူကိုယ်တိုင်သည်လည်း အမေရိကန် သမိုင်းတွင် စည်းရုံးဟောပြောခြင်း အကောင်းဆုံးသူများထဲမှ တစ်ယောက်ဖြစ်လာသည်။ သူ၏ အကြမ်းမဖက်ရေး လှုပ်ရှားမှုများကြောင့် ၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် ငြိမ်းချမ်းရေး နိုဘယ်ဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ သူသေမည့် ၁၉၆၈ ခုနှစ်ထဲတွင် သူ၏ ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျော့ချခြင်းနှင့် ဗီယက်နမ် စစ်ပွဲအား ဆန့်ကျင်သည့် အချက်အား ဘာသာရေး ရှုထောင့် မှနေ၍ ပြန်လည်သုံးသပ်ခဲ့သည်။ ကင်းသည် ၁၉၆၈ ခုနှစ် ဧပြီ ၄ ရက်နေ့တွင် တန်နက်စီပြည်နယ်၊ မင်းဖစ်မြို့တွင် လုပ်ကြံခံခဲ့ရသည်။ သူသေဆုံးပြီးနောက်လည်း သူ့အားဂုဏ်ပြုကာ ဆုတံဆိပ်များစွာ ချီးမြှင့်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၇၇ တွင် Presidential Medal of Freedom ဆုကိုလည်းကောင်း၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် Congressional Gold Medal ဆုတံဆိပ်ကိုလည်းကောင်း ဂုဏ်ပြုချီးမြှင့်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် မာတင်လူသာကင်းနေ့ ဟူ၍ အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံလုံး အားလပ်ရက်အဖြစ် ဂုဏ်ပြုသတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ငယ်စဉ်ဘဝ မာတင်လူသာကင်းအား ဂျော်ဂျီယာပြည်နယ်၊ အတ္တလန်တာမြို့တွင် ၁၉၂၉၊ ဇန်နဝါရီ ၁၅ ရက်နေ့တွင်မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူ၏ မိဘများမှာ မာတင်လူသာကင်း စီနီယာနှင့် အယ်လဘာတာဝီလျံကင်းတို့ဖြစ်ကြသည်။ သူ၏ ဖခင်မှာ သားနှစ်ယောက်အား မိုက်ကယ်ကင်းနှင့် မိုက်ကယ်ကင်း ဂျူနီယာဟု အမည်ပေးခဲ့သော်လည်း ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် ဂျာမနီသို့သွားရောက် လည်ပတ်ပြီးသည်တွင် ခရစ်ယာန်ဝါဒပြုပြင်ရေး လုပ်ခဲ့သူ ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးအားဂုဏ်ပြုသည့် အနေဖြင့် သားနှစ်ယောက်လုံးအား မာတင်ဟု နာမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ မာတင်ဆိုသည့်နာမည်မှာ ထိုခရစ်ယာန်ဝါဒပြုပြင်ရေး လုပ်ခဲ့သူ ဂျာမနီပရိုတက်စတင့် ဂိုဏ်းဝင် မာတင်လူသာ ၏ အမည်ဖြစ်သည်။ အတ္တလန်တာ မြို့တွင် ကြီးပြင်းခဲ့စဉ်ကာလအတွင်း မာတင်လူသာကင်းသည် ဘွတ်ကာတီဝါရှင်တန် အထက်တန်းကျောင်း တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သူသည် ကိုးတန်း နှင့် ဆယ့်နှစ် တန်းအဆင့်များအား အဆင့်ကျော်အောင်မြင်နိုင်ခဲ့ပြီး ၁၅ နှစ်သားအရွယ်တွင် အတ္တလန်တာရှိ မိုးဟောက်စ် လူမည်းကောလိပ်တွင် ပညာဆက်လက်သင်ကြားခဲ့သည်။ မိုးဟောက်စ် ကျောင်းမှ လူမှုရေးဒဿန (sociology) ဘာသာဖြင့် ဘွဲ့ရခဲ့ပြီးနောက် ပင်ဆယ်လ်ဗေးနီးယားပြည်နယ်၊ ချက်စတာမြို့ရှိ ခရိုဇာ သီအိုလိုဂျီကယ် ဆီမင်နရီ ကျောင်းတွင် ပညာဆက်သင်ခဲ့သည်။ ထိုကျောင်းမှ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဘွဲ့ကိုရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် ဘာသာရေးအတွေးအခေါ် ဖြင့် ဒေါက်တာဘွဲ့ကို ရယူခဲ့သည်။ ကင်းသည် ကော်ရက်(စ်)တာစကော့ဆိုသူအမျိုးသမီးနှင့် ၁၉၅၃ ဂျွန်၊ ၁၈ ရက်နေ့တွင်လက်ထပ်ခဲ့သည်။ ကင်းနှင့် စကော့တို့သည် သားသမီး လေးယောက်ထွန်းကားခဲ့သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ် ကင်း အသက် ၂၅ နှစ်အရွယ်တွင် အယ်လဘားမား ပြည်နယ်၊ မောင့်ဂိုမာရီမြို့တွင် သင်းအုပ်ဆရာတော်အဖြစ် စတင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့လေသည်။ မောင့်ဂိုမာရီ ဘတ်စ်လိုင်းအား သပိတ်မှောက်မှု ၁၉၅၅ ခုနှစ် မတ်လတွင် အသက် ၁၅ နှစ်အရွယ်ကျောင်းသူလေး တစ်ယောက်သည် သူ၏ အနီးရှိ လူဖြူအမျိုးသား တစ်ယောက်အား ထိုင်ခုံပေးရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သောကြောင့် ဥပဒေအရ အရေးယူခံခဲ့ရလေသည်။ ဘာမင်ဂမ် အာဖရိကန်-အမေရိကန် ကော်မတီဝင်ဖြစ်သော ကင်းက ထိုကိစ္စကို အရေးယူဖြေရှင်းချင်သော်လည်း၊ အက်ဂါနစ်ဆန်(Edgar Nixon) နှင့် ကလစ်ဖို့ဂျား Clifford Durr တို့က ပိုမိုကောင်းမွန်သော အချက်ကြုံမှဖြေရှင်းရန် တားမြစ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၅၅ ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်နေ့တွင် လူမည်းအမျိုးသမီး တစ်ယောက်ဖြစ်သော ရိုဆာပတ်(Rosa Parks) သည် လူဖြူအမျိုးသားတစ်ယောက်အား ထိုင်ခုံပေးရန်ငြင်းဆန်မှုဖြင့် အဖမ်းခံခဲ့ရလေသည်။ ထိုကိစ္စအား လူမည်းများက မကျေနပ်သောကြောင့် ဘတ်စ်ကားလိုင်းအား သပိတ်မှောက်ခဲ့ရာ နစ်ဆန်က အဓိက အကြံဉာဏ်နှင့် အစီအစဉ်များ ချမှတ်၍ ကင်း ကဦးဆောင်ခဲ့သည်။ ရက်ပေါင်း ၃၈၅ ရက်မျှ သပိတ်မှောက် ခဲ့ပြီး လူမည်းများက တရားရုံးချုပ်အထိ လျှောက်လဲခဲ့ကြသည်။ ဆန္ဒပြကာလအတွင်း တင်းမာမူ့များဖြစ်လာခဲ့ပြီး ကင်း၏ အိမ်သည်လည်း လက်ပစ်ဗုံးဖြင့် တိုက်ခိုက်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ထိုလှုပ်ရှားမှုအတွင်းတွင် ကင်း သည်လည်း ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသည်။ နောက်ဆုံးတွင် မောင်ဂိုမာရီသည် ဘတ်စ်ကားလိုင်းသည် နီဂရိုး အစည်းအရုံးကို အလျှော့ပေးခဲ့ရပြီး အမေရိကန်တရားရုံးချုပ်ကလည်း မောင်ဂိုမာရီရှိ လူထုဘတ်စ်ကားများပေါ်တွင် လူဖြူ၊ လူမည်းခွဲခြားခြင်းကို ပယ်ဖျက်ရန်ဆုံးဖြတ်ချက်ချခဲ့သည်။ မောင်ဂိုမာရီ အရေးတော်ပုံတွင် အောင်ပွဲ စတင်ရရှိလိုက်သောကြောင့် ကင်း၏ဒဿနကို မှတ်ကျောက်တင်လိုက်သကဲ့သို့ ဖြစ်သွားခဲ့သည်။ ထိုနှစ်ကာလများအတွင်းတွင် ကင်း၏ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်မှုဖြင့် ထိုင်သပိတ်များ မှောက်ကြပြီး လူမည်း လွတ်လပ်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြသည်။ တောင်ပိုင်း ခရစ်ယာန် ခေါင်းဆောင်မှု ညီလာခံ ကင်း၊ Ralph Abernathy နှင့် အခြား လူမှုအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူများသည် ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် တောင်ပိုင်း ခရစ်ယာန် ခေါင်းဆောင်မှု ညီလာခံ(Southern Christian Leadership Conference,SCLC) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုအုပ်စုသည် လူမည်းဘုရားကျောင်း များ၏ သာသနာရေးအာဏာကို စုစည်းအသုံးပြုကာ မြို့ပြလူမှုအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားဆန္ဒပြသူများအတွက် အကြမ်းမဖက်ရေး လမ်းစဉ်ကို အသုံးပြုရန် ဖန်တီးလှုံ့ဆော်ခဲ့ကြသည်။ ကင်းသည် သူသေဆုံးသည်အထိ SCLC အဖွဲ့အား ဦးဆောင်မှုပေးခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် သူ၏ စာအုပ်ဖြစ်သော Strive Toward Freedom အား Harlem ကုန်တိုက်စတိုးတွင် လက်မှတ်ရေးထိုးပေးခိုက် စိတ်မနှံ့သူ လူမည်း အမျိုးသမီးတစ်ဦးမှ ဓားဖြင့်ထိုးခဲ့ရာ နှလုံးနှင့် အနီးဆုံးနေရာကို ထိသွားခဲ့ဖူးသည်။ အလွန်ကံကောင်း သောကြောင့် ကင်းသည် သေဘေးမှ လွတ်မြောက်ခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်။ ဂန္ဒီ၏ အကြမ်းမဖက်ရေး လှုပ်ရှားမူ့များသည် ကင်းအပေါ်တွင် များစွာလွှမ်းမိုးခဲ့ပြီး၊ ထိုနည်းလမ်းများသည် အယ်လဘားမား ပြည်နယ်ရှိ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှုများအား မှန်ကန်သောလမ်းကြောင်းပေါ်သို့ ပို့ဆောင်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ SCLC မှ စုစည်းပေးသော ဆန္ဒပြသူများအား ကင်းသည် အကြမ်းမဖက်ရေးဝါဒများကို ဟောပြောပို့ချပေးခဲ့သည်။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် သူသည် The Measure of A Man ဆိုသည့်စာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့ပြီး ထိုစာအုပ်အား What is Man ဟူသော စာအုပ်မှ ရေးသားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်းစာအုပ် The Measure of A Man တွင်လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး အဆောက်အဦးများ၏ အခက်အခဲရုန်းကန်ရမှုများကို ခြယ်မှုန်းရေးသားခဲ့သည်။ ပြည်ထောင်စု ထောက်လှမ်းရေး ဗျူရို(FBI) မှလည်း ကင်းအား ၁၉၆၃ ခုနှစ်မှစတင်ကာ တယ်လီဖုန်းကြားဖြတ် နားထောင်ကာ စုံစမ်းခဲ့သည်။ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် ဂျေအဂ္ဂါဟူးဗားသည် လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှုများတွင် ကွန်မြူနစ်များက စိမ့်ဝင်ထိုးဖေါက်လာမည်ကို ကြောက်ရွံ့ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် စုံစမ်းမှုများလုပ်ခဲ့သော်လည်း မည်သည့်အထောက်အထားမှ မရှိခဲ့သဖြင့် တယ်လီဖုန်းလိုင်းတစ်ခုမှ မတော်တဆဖမ်းယူခဲ့သော ကင်း၏ ပုဂ္ဂလိက အကြောင်းအား တိပ်ဖြင့်ဖမ်းကာ ကင်းအား ထင်ရှားသော ခေါင်းဆောင်အဖြစ်မှ နုတ်ထွက်ရန် ဖိအားပေး ခြိမ်းခြောက်ခဲ့သည်။ ကင်းသည် လူမည်းများအား စုစည်းကာ ဦးဆောင်မှုပေးနိုင်ခဲ့ပြီး လူမည်းများမဲပေးခွင့်၊ လူဖြူလူမည်း တန်းတူအခွင့်အရေး ရရှိမှု၊ အလုပ်သမား အခွင့်အရေးနှင့် အခြားအခြေခံ လူ့အခွင့်အရေးများအား တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ထိုတောင်းဆိုချက်များထဲမှ အများအပြားမှာ အောင်မြင်မှုများရရှိခဲ့ပြီး အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ဥပဒေများထဲတွင် ၁၉၆၄ လူမှုအခွင့်အရေး ဥပဒေနှင့် ၁၉၆၅ မဲပေးခွင့်ဥပဒေများအဖြစ် ထည့်သွင်းအသက်ဝင်စေခဲ့သည်။ ကင်းနှင့် SCLC တို့သည် အကြမ်းမဖက်ရေး ဆန္ဒပြမှု စည်းမျဉ်းများအား ချမှတ်နိုင်ခဲ့ပြီး ကြီးမားသော အောင်မြင်မှုများလည်း ရရှိခဲ့သည်။ အောင်မြင်ရသော အကြောင်းရင်းများတွင် ဆန္ဒပြမှု နည်းလမ်းများနှင့် ဆန္ဒပြရမည့် နေရာများအား မှန်ကန်စွာ ရွေးချယ်နိုင်ခဲ့ခြင်းတို့ကြောင့်လည်းဖြစ်သည်။ အာဏာပိုင်များမှ မကြာခဏဆိုသလိုပင် ပုံမှန်နှိပ်ကွပ်မှုများနှင့်လည်း ဆန္ဒပြသူများ ကြုံခဲ့ရသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ထိုနှိမ်နင်းမှုများသည် အကြမ်းဖက်ပွဲများဆီသို့ ဦးတည်သွားတတ်လေသည်။ ဘာမင်ဟန် တိုက်ပွဲ ဘာမင်ဟမ် ဆန္ဒပြပွဲသည် အာဖရိကန်-အမေရိကန် များ၏ လူမှုအခွင့်အရေးများ ပိုမိုရရှိစေရန်အတွက် SCLC ၏ မဟာဗျူဟာ မြောက်သော စီစဉ်မှုတစ်ရပ်လည်းဖြစ်သည်။ ထိုဆန္ဒပြပွဲသည် နှစ်လမျှကြာမြင့်ခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က အရေးအခင်းအား ပြည်သူ့လုံခြုံရေး ဌာန မင်းကြီး သီအိုဖီးလ်စ်(ဘူးလ်) ကွန်နာ က ကိုင်တွယ်ခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူအများအပြားအားလည်း ထောင်သွင်း အကျဉ်းချခဲ့ကြသည်။ ထိုအထဲတွင် ယောက်ျား၊ မိန်းမ၊ ကလေးသူငယ်များပင် ပါဝင်လေသည်။ ရဲများသည် ဆန္ဒပြသူများအား တုတ်ဖြင့်ရိုက်ခြင်း၊ သံချပ်ကာ ကားဖြင့် ဝင်တိုက်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပြီး၊ ထိုအဖြစ်အပျက်များအား မြင်တွေ့ရသော လူဖြူများပင်လျင် လူမှုအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမူ့အတွင်း ပါဝင်လာကြသည်ဟု ဆိုသည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ အကျပ်အတည်း တစ်ရပ်အား မာတင်လူသာကင်းသည် ဖန်တီးနိုင်ခဲ့လေသည်။ ထိုအကျပ် အတည်းမှ တဆင့် လိုချင်သော ဆန္ဒများအား အကြမ်းမဖက်ရေး နည်းလမ်းကို အသုံးပြုကာ တောင်းယူခဲ့ကြသည်။ ဆန္ဒပြပွဲကြီး ပြီးဆုံးသွားပြီးနောက် ကွန်နာသည် အလုပ်ပြုတ်သွားပြီး ကင်းမှာ ပိုမိုနာမည်ကျော်ကြားလာလေသည်။ အကျိုးဆက်အားဖြင့် အများပြည်သူဆိုင်ရာနေရာ အများစုသည် လူမည်းများအတွက်လည်း အကျုံးဝင်လာလေသည်။ လုပ်ကြံခံရခြင်း ကင်းလုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရသော လော်ရိန်း တည်းခိုခန်းအာ ယခုအခါ နိုင်ငံတော်လူမှုအခွင့်အရေး ပြတိုက်အဖြစ်ပြောင်း လဲထားသည်။ ၁၉၆၈ ခုနှစ်နွေဦးတွင် သာမန်အလုပ်သမား ပြဿနာလေးတစ်ခုအား ဖြေရှင်းရန် မင်းဖစ်မြို့သို့ ကင်းရောက်ရှိခဲ့သည်။ မင်းဖစ်မြို့တွင် တံမြက်လှည်း၊ မြောင်းဖော်၊ အညစ်အကြေး ဆေးကြောသန့်ရှင်းရသည့် အလုပ်သမား ၁၃၀၀ ခန့်ရှိသည်။ ထိုအလုပ်သမားအားလုံးမှာ လူမည်းများဖြစ်ကြပြီး လုပ်ခလစာ အလွန်နည်းပါးသည့် အတွက် လစာတိုးပေးရန် သပိတ်မှောက်ကြသည်။ ပထမဆုံး ဆန္ဒပြချီတက်ပွဲမှာပင် လူမည်းများက အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သဖြင့် ကင်းစိတ်ပျက်သွား ခဲ့သည်။ သူ၏ အကြမ်းမဖက်ရေး ဝါဒမှာ သဲထဲရေသွန်သကဲ့သို့ ဖြစ်သွားသည်ဟု ခံစားမိကာ မင်းဖစ်မြို့မှ ကင်းလှည့် ပြန်ခဲ့သည်။ သို့သော် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များက ဝိုင်း၍ တိုက်တွန်းကြသည့်အတွက် နောက်ဆုံတွင် မင်းဖစ်သို့ ပြန်သွားရန် သဘောတူခဲ့သည်။ လူမည်းတစ်ယောက်ပိုင်ဆိုင်သည့် လော်ရိန်းအမည်ရှိတည်းခိုခန်းတွင် တည်းခိုခဲ့သည်။ ဧပြီလ ၄ ရက်နေ့ညနေတွင် သူတည်းခိုသည့် အခန်း နံပါတ် ၃၀၆ မှနေ၍ အပြင်ဘက်ထွက်လာကာ လေညင်းခံရန်အတွက် လသာဆောင်တွင် ထွက်ရပ်သည်။ ထိုအချိန်တွင် လမ်းတစ်ဖက် မျက်နှာခြင်းဆိုင်အိမ်အပေါ်ထပ်မှ နေ၍ လူသတ်သမားက သေနတ်ဖြင့် ချောင်းမြောင်းပစ်ခတ်လိုက်သည်။ ကျည်ဆန်သည် ကင်း၏ လည်ပင်းကိုဖေါက်ထွက်သွားသည်။ သေနတ်ပစ်ခံရပြီး တစ်နာရီအကြာ ည ရ နာရီ ၅ မိနစ်တွင် စိန့်ဂျိုးဆက် ဆေးရုံတွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ သူကွယ်လွန်ချိန်တွင် အသက် ၃၉ နှစ်သာ ရှိသေးသည်။ မာတင်လူသာကင်းအား လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်သူမှာ လူဖြူကြီးစိုးရေး ဝါဒီ အစွန်းရောက်တစ်ဦး ဖြစ်သည့် ဂျိမ်းစ်အားလ်ရေး ဆိုသူ ဖြစ်သည်။ သူ့ကို ဖမ်းဆီးမိပြီးနောက် ထောင်ဒဏ် ၉၉ နှစ်ချမှတ်ခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ဝီကီ နှင့် ၂၀ ရာစုအကြီးကျယ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်များ၊ ရာပြည့်စာတည်းအဖွဲ့၊ အကိုးအကား Category:လူမှုရေး လုပ်ငန်းဖြင့် ထင်ရှားသူများ‎ Category:အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု
အဲလ်ဘတ် အိုင်းစတိုင်း	အဲလ်ဘတ် အိုင်းစတိုင်း ( ; ) ကို ဂျာမနီနိုင်ငံ၊ အမ်းမြို့မှာ ၁၈၇၉ ခုနှစ် မတ်လ ၁၄ ရက်၊သောကြာနေ့တွင် ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ သူ၏ မိဘများသည် ယဟူဒီ (ဂျူးလူမျိုး) နွယ်ဖွားများဖြစ်ပြီး လျှပ်စစ်ပစ္စည်း အရောင်းအဝယ်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ကြသည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ ဖခင် Hermann Einstein သည် အောင်မြင်သော စီးပွားရေးသမားတစ်ယောက် မဟုတ်ခဲ့သော်ငြားလည်း ဂျာမန် ဂန္ထဝင်မြောက် စာပေများ၊ ဒဿနကျမ်းများနှင့် ကဗျာစာပေများကို မြတ်မြတ်နိုးနိုး နှစ်သက်တတ်သူ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သူ၏ အိမ်တွင် ခံ့ညားသည့် စာကြည့်ခန်းတစ်ခုကို ထားရှိပြီး အိမ်ကိုအလည်လာသော ဧည့်သည်များနှင့်လည်း စာပေအကြောင်း၊ ဒဿနအကြောင်း ပြောဆိုဆွေးနွေးတတ်သူ ဖြစ်သည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ မိခင် Pauline Koch သည် ဂီတအနုပညာကို နှစ်သက်သူဖြစ်ပြီး စန္ဒယားတီးကောင်းသူ ဖြစ်သည်။ အိုင်းစတိုင်းတွင် မွေးချင်းညီမတစ်ဦးရှိပြီး Maja ဟု ခေါ်သည်။ ခေတ်သစ်ရူပဗေဒ၏ ခက်မာ ၂ ခုဖြစ်သော (ကွမ်တမ်မက္ကင်းနစ်နှင့်အပြိုင်) ယေဘုယျနှိုင်းရသီအိုရီကို မွမ်းမံဆန်းသစ်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်သည်။အိုင်းစတိုင်းသည်ဦးနှောက်ကောင်းသူဖြစ်ပြီးယခုခေတ်လူငယ်များသည်အိုင်းစတိုင်းကိုတချို့ဟာသများဖြစ်တွဲစည်။ကျွန်တော်သည်ယခုခေတ်လူငယ်ဖြစ်ပြီးအသက်မှ၁၁ရှိသည်ဒါ့ကြောင်းအိုင်းစတိုင်းကိုဒီလိုလှောင်ပြောင်ခြင်းကိုမလုပ်ပါရန်တောင်းဆိုပါသည်myanmarတင်မဟုတ်englishနဲ့တချို့လူမျိုးများမှလည်းtik tokများyou tubeများနှင့်အခြားသောဆိုချယ်မီလီယာများမှာတွေ့ရသည်။အိုင်းစတိုင်း ငယ်ဘဝ အိုင်းစတိုင်းသည် ငယ်စဉ် ကလေးဘဝမှာ အလွန်ထုံထိုင်းလေးလံရုံသာမက စကားလည်း နည်းလှသည်။ အခြားကလေးများလို ဆော့ကစားခြင်း မရှိဘဲ တစ်ယောက်တည်း တွေးနေ ငေးနေတတ်သည်။ မူလတန်း စတတ်သည့်အခါတွင်လည်း ဉာဏ်ထိုင်းသည်ဟု ဆရာများက မှတ်ချက်ပေးခြင်းခံရသည်။ ဒါပေမယ့် သူသည် အသက် ခြောက်နှစ်သားအရွယ်မှာ တယောထိုးခြင်းကို စတင်သင်ကြားနေပြီဖြစ်ပြီး ဂီတကိုလည်း မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားတတ်နေပြီဖြစ်သည်။ အသက် ၁၀ နှစ်အရွယ်တွင် ကျောင်းမနေချင်တော့ဘူးဟု မိဘများကို ပြောခဲ့ဖူးပါသည်။ အိုင်းစတိုင်းနှင့် သင်္ချာ အိုင်းစတိုင်းသည် ငယ်စဉ်ကတည်းက သင်္ချာနှင့် ရူပဗေဒဘာသာရပ်များတွင် ထူးချွန်ခဲ့သည်။ ၁၂ နှစ်သားအရွယ်ကပင် အက္ခရာသင်္ချာနှင့် ယူကလစ် ဂျီဩမေတြီကို တစ်နွေအတွင်း မိမိဘာသာ သင်ယူတတ်မြောက်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် အိုင်းစတိုင်းသည် ပိုင်သာဂိုရ သီအိုရမ်၏ မူလသက်သေပြချက်အား ၎င်းကိုယ်တိုင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သေးသည်။ အသက် ၁၄ နှစ် အရွယ် အိုင်စတိုင်း၊ ၁၈၉၃ ပထမကမ္ဘာစစ် စတင်ရန် နီးကပ်လာသည့်အချိန်တွင် ဂျာမန်လူမျိုးကြီးဝါဒ ကြီးထွားလာနေပြီး ပညာရေးစနစ်ကလည်း တင်းကျပ်ပြင်းထန်လွန်းနေလေသည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ မိဘများလည်း စီးပွားရေး အဆင်မပြေသည့်အတွက် ဂျာမနီမှာ ဆက်နေရန် ခက်ခဲလာသည့်အတွက် မြူးနစ်မြို့က မိတ်ဆွေတစ်ဦးဆီမှာ အိုင်းစတိုင်းကို အပ်ထားခဲ့ပြီး သူတို့က အီတလီနိုင်ငံ မီလန်မြို့ကို ပြောင်းရွှေ့သွားကြသည်။ သို့သော် အိုင်းစတိုင်းသည် အထက်တန်းပညာ မပြီးဆုံးခင် ၁၅ နှစ်သားအရွယ်မှာ ကျောင်းထုတ်ခံခဲ့ရပြီး ဂျာမနီနိုင်ငံကနေ ထွက်ခွာပြီး မိဘများရှိရာ မီလန်ကို လိုက်သွားခဲ့လေသည်။ အိုင်းစတိုင်း၏ မိဘများသည် စီးပွားရေး အခြေအနေမကောင်းလှသော်လည်း သားဖြစ်သူကို ပညာတတ်ကြီး ဖြစ်စေချင်သည့်အတွက် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဇူးရစ်မြို့က သိပ္ပံကျောင်းတိုက်တွင် ပညာဆက်သင်နိုင်အောင် ပို့ပေးခဲ့လေသည်။ ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းကို ဝင်ခွင့်ရရန် စာမေးပွဲဖြေဆိုရာမှာ အိုင်းစတိုင်းသည် သင်္ချာဘာသာတွင် အမှတ်ကောင်းသော်လည်း နိုင်ငံခြားဘာသာ (ခေါမ၊ လက်တင်)၊ ရုက္ခဗေဒနှင့် သတ္တဗေဒ ဘာသာရပ်များမှာ ကျရှုံးခဲ့လေသည်။ သို့သော် ကျောင်းအာဏာပိုင်များက သင်္ချာဘာသာရပ်တွင် ထူးထူးခြားခြား တော်နေသည့် အိုင်းစတိုင်းကို အထက်တန်းကျောင်း တစ်ကျောင်းမှာ ပြန်လည်သင်ယူဖို့ အကြံပေးခဲ့ကြသည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် Aarau ဆိုသည့် မြို့ငယ်လေးက အထက်တန်းကျောင်း တစ်ကျောင်းတွင် တစ်နှစ်ကြာ တက်ရောက် ဆည်းပူးခဲ့လေသည်။ သူသည် ၁၈၉၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ် ဩဂုတ်လအထိ ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားနေချိန်အတွင်း ဩစတြီးယား ဟန်ဂေရီနိုင်ငံက ဆာဘီးယား မျိုးနွယ်စုဝင် မိန်းကလေး Mileva Maritsch နဲ့ ချစ်ကြိုးသွယ်ခဲ့လေသည်။ လုပ်ငန်းခွင် ဝင်ခြင်း ကျောင်းပြီးသွားသည့်အချိန်တွင် သူငယ်ချင်းဖြစ်သူ Grossmann ၏ အကူအညီဖြင့် ဘန်းမြို့မှ စက်မှုလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ မူပိုင်ခွင့် ကန့်သတ်လက်မှတ် ထုတ်ပေးသည့် ရုံးတစ်ရုံးတွင် ၁၉၀၂ ဇူလိုင်လမှ စတင် အလုပ်ဝင်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၀၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၆ ရက်နေ့တွင် အိုင်းစတိုင်းနှင့် မီလီဗာတို့ လက်ထပ်ခဲ့လေသည်။ နှိုင်းရသီအိုရီ အိုင်းစတိုင်းသည် တတ်ထားသည့်ပညာရပ်များနှင့် လားလားမှမဆိုင်သော အလုပ်ကို လုပ်နေရသော်ငြား စိတ်ပျက်ခြင်းမရှိဘဲ အားလပ်ချိန်များတွင် တစ်ယောက်တည်း စဉ်းစားတွေးတောရင်း စာရွက်လွတ်တစ်ရွက်ပေါ်မှာ ခဲတံတိုတစ်ချောင်းဖြင့် တွက်ချက်နေတတ်လေသည်။ သူသည် ဓာတ်ခွဲခန်းမရှိဘဲ ရှေ့ ခေတ်အဆက်ဆက်က ပညာရှင်ကြီးများ၏ စာအုပ်စာတမ်းများကို ဖတ်ရှုစဉ်းစားပြီး တွက်ချက်လိုက်၊ အကြံထုတ်လိုက်၊ ညောင်းညာလာသည့်အခါ တယောထိုးလိုက်နှင့် နေခဲ့လေသည်။ ၁၉၀၅ ခုနှစ်တွင် သူ၏ နှိုင်းရသီအိုရီ (Relativity Theory) တစ်ခုကို တင်ပြနိုင်ခဲ့လေသည်။ ထို့နောက်မှာတော့ ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းတိုက်က အိုင်းစတိုင်းကို အထူးပါမောက္ခရာထူးပေးပြီး အလုပ်ခန့်ခဲ့လေသည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် ဂျာမနီဖွား ယဟူဒီအနွယ်ဝင် တစ်ဦး ဖြစ်သည့်အတွက် မခန့်ချင်ခန့်ချင် ခန့်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ ကျော်ကြားလှသည့် သီအိုရီကို ကမ္ဘာသိအောင် မထုတ်ပြန်ခင် တစ်နှစ်အလို ၁၉၀၄ ခုနှစ်က မီလီဗာက သူတို့ရဲ့ သားဦး Hans Albert ကို မွေးဖွားပေးခဲ့သည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် သူ၏ သီအိုရီကို ကမ္ဘာသိအောင် ထုတ်ပြန်ပြီးသည့်နောက်တွင် သဘောတရားပိုင်းကနေ သင်္ချာ ရူပဗေဒ ဖြစ်လာအောင် ကိန်းဂဏန်းတွေ၊ ညီမျှခြင်းတွေနဲ့ ပြည့်စုံလာသည်အထိ ခြောက်နှစ်ကြာ ကြိုးစားခဲ့လေသည်။ ၁၉၁၁ ခုနှစ်ရောက်သောအခါ သူ၏ ထူးရှားနှိုင်းရသီအိုရီ (Special Relativity Theory) သည် သင်္ချာပညာရပ်ဆိုင်ရာ ညီမျှခြင်းများနှင့် ပြည့်စုံသွားလေတော့သည်။ ၁၉၁၀ ခုနှစ် ဇွန်လ တွင် မီလီဗာက ဒုတိယသား Edward ကို မွေးဖွားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် သူတို့မိသားစုမှာ ကျပ်ကျပ်တည်းတည်း ရုန်းကန်နေခဲ့ကြရသည်။ ၁၉၁၀ နှစ်ကုန်ခါနီးတွင် ဩစတြီးယား ဟန်ဂေရီ အင်ပါယာ၏ ဘုရင်က အိုင်းစတိုင်းကို ပရပ်တက္ကသိုလ် (University of Prague) တွင် ပါမောက္ခတာဝန် ထမ်းဆောင်ဖို့ ဖိတ်ခေါ်ခဲ့သည်။ ထိုနေရာသည် ဇူးရစ်ထက် အစစအရာရာ သာသည့် အခြေအနေရှိသောကြောင့် အိုင်းစတိုင်းက သွားချင်သော်လည်း လူမျိုးကြီး စစ်ဝါဒကို မုန်းတီးသော မီလီဗာက အပြင်းအထန် ကန့်ကွက်ခဲ့လေသည်။ သို့သော် အိုင်းစတိုင်းကတော့ ပရပ်တက္ကသိုလ်တွင် သုံးနှစ်ကြာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ထိုနေရာတွင် အဖိနှိပ်ခံဘဝကို နာကြည်းနေသော ချက်လူမျိုးများနှင့် ယဟူဒီလူမျိုးများ အများအပြား ရှိလေသည်။ ပရပ်တက္ကသိုလ်မှာ အိုင်းစတိုင်း ရှိနေစဉ်က စာရေးဆရာ ကပ်ဖ်ကာ (Franz Kafka) နှင့် ယဟူဒီခေတ်ပညာတတ်များ ဦးဆောင်ပြီး ဇီယွန်လှုပ်ရှားမှုများ လုပ်နေချိန် ဖြစ်လေသည်။ ထို့နောက် အိုင်းစတိုင်းသည် လူမျိုးရေး ကျဉ်းမြောင်းမှုများကို စိတ်ပျက်သည့်အတွက် ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံသို့ ပြန်လာခဲ့သည်။ သူ့အား ဇူးရစ်သိပ္ပံကျောင်းတိုက်က ရူပဗေဒဌာန အကြီးအကဲအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရန် ဖိတ်ခေါ်သလို ဂျာမန်ဘုရင်ကလည်း ဘာလင်တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခတာဝန် ထမ်းဆောင်ဖို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့လေသည်။ အိုင်းစတိုင်းသည် ဂျာမန်ဘုရင်၏ ကမ်းလှမ်းမှုကို လက်ခံခဲ့ပြီး ၁၉၁၃ ခုနှစ်မှာပင် ဂျာမနီကို ပြန်သွားခဲ့လေသည်။ ထိုအချိန်မှစပြီး သူနှင့် မီလီဗာတို့လည်း လမ်းခွဲခဲ့ကြလေသည်။ ဂျာမနီတွင် အိုင်းစတိုင်းတစ်ယောက်တည်း ဖြစ်နေချိန်တွင် ညီမဝမ်းကွဲတော်စပ်သူ Elsa က လာရောက် စောင့်ရှောက်ပေးခဲ့သည်။ အယ်လ်ဆာသည် သမီးနှစ်ယောက်အမေ မုဆိုးမတစ်ဦးဖြစ်သော်ငြား ဆွဲဆောင်မှုအပြည့်ရှိသော အမျိုးသမီးတစ်ယောက် ဖြစ်လေသည်။ သူမသည် အိုင်းစတိုင်းကို လိုလေသေးမရှိအောင် ပြုစုလေသည်။ ၁၉၁၄ ခုနှစ် ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီး စဖြစ်နေသော်လည်း အိုင်းစတိုင်းကတော့ သူ၏ နှိုင်းရသီအိုရီကိုပဲ ဆက်လက် တိုးချဲ့ဆန့်ထုတ်နေခဲ့သည်။ ၁၉၁၆ ခုနှစ် စစ်ဖြစ်နေဆဲ အချိန်တွင်ပင် အိုင်းစတိုင်းသည် သူ၏ အထွေထွေနှိုင်းရသီအိုရီ (General Theory of Relativity) ကို ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေလိုက်လေသည်။ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် အိုင်းစတိုင်းသည် မီလီဗာနှင့် တရားဝင် ကွာရှင်းပြီး အယ်လ်ဆာနှင့် လက်ထပ်လိုက်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် ရူပဗေဒပညာရပ်ဆိုင်ရာ နိုဘယ်လ်ဆုကို ချီးမြှင့်ခံရလေသည်။ ထိုဆုသည် သူ၏ ကျော်ကြားလှသော ရီလေတီဗတီ သီအိုရီအတွက် မဟုတ်ဘဲ အလင်းလျှပ်စစ်အကျိုး (ဖိုတွန်သဘောတရား) အတွက် ရရှိခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၃၃ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဟစ်တလာ အာဏာရလာသည့်အခါတွင် လူမျိုးကြီးဝါဒများ ပြန်လည်ခေါင်းထောင်လာသည့်အတွက် အိုင်းစတိုင်းသည် အမေရိကန်ကို အပြီးအပိုင် ထွက်ခွာသွားခဲ့လေသည်။ သူသည် အမေရိကန် ပရင့်စတန်တက္ကသိုလ်တွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေရင်း ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီး အစပျိုးနေချိန် ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန်သမ္မတ ဖရင်ကလင်ဒီ ရုစဗဲ့ဆီသို့ အဏုမြူဗုံးနှင့် ပတ်သက်၍ သတိပေးစာ ရေးသားခဲ့သည်။ သူ၏ စာကြောင့် သမ္မတ ရုစဗဲ့သည် မန်ဟက်တန် စီမံကိန်းကို ရေးဆွဲပြီး အဏုမြူဗုံး ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၎င်းအဏုမြူဗုံး (သို့) အက်တမ်ဗုံးကို ထုတ်လုပ်နည်းသည် အိုင်းစတိုင်း၏ ကမ္ဘာကျော် ညီမျှခြင်းဖြစ်သည့် E=mc2 ဆိုသည့် ဒြပ်ထုစွမ်းအင် တူညီခြင်း နိယာမတရားပင်ဖြစ်သည်။ သူသည် စစ်ကြီးပြီးသည့်နောက်တွင် အဏုမြူစွမ်းအင်ကို ကောင်းသည့်ဘက်တွင် အသုံးချရန် တိုက်တွန်းခဲ့လေသည်။ ထို့နောက် သူ၏ ပေါင်းစပ်စက်ကွင်း သီအိုရီကို တင်ပြခဲ့သည်။ ထိုသီအိုရီသည် ရှင်းလင်းလွယ်ကူမှု မရှိသည့်အတွက် လူအများ နားမလည်ခဲ့ချေ။ ထို သီအိုရီကို ပို၍ ရှင်းလင်းလွယ်ကူအောင် ထပ်မံရှင်းမပြနိုင်ခင် ၁၉၅၅ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၈ ရက်၊တနလ်ာနေ့ မနက် ၁ နာရီ ၂၅ မိနစ်တွင် အိုင်းစတိုင်းသည် ပရင်စတန် ဆေးရုံကြီးပေါ်မှာ သေဆုံးသွားခဲ့လေသည်။ ကိုးကား ပြင်ပလင့်များ Einstein's Personal Correspondence: Religion, Politics, The Holocaust, and Philosophy Shapell Manuscript Foundation FBI file on Albert Einstein Einstein and his love of music, Physics World Albert Einstein on NobelPrize.org Albert Einstein, videos on History.com – free study course that explores the changing roles of physics and physicists during the 20th century Albert Einstein Archives Online (80,000+ Documents) (MSNBC, 19 March 2012) Einstein's declaration of intention for American citizenship on the World Digital Library Albert Einstein Collection at Brandeis University Digital Einstein at Princeton University အခြားကြည့်ရန် ယေဘုယျနှိုင်းရသီအိုရီ စတီဖင်ဟော့ကင်း နယူတန် ကဏ္ဍ:ရူပဗေဒ ပညာရှင်များ ကဏ္ဍ:စကြဝဠာဗေဒ ပညာရှင်များ ကဏ္ဍ:၁၈၇၉ မွေးဖွားသူများ ကဏ္ဍ:၁၉၅၅ ကွယ်လွန်သူများ
မုခ်ဝ:အနုပညာ	ဂီတ :Category:ဂီတ :Category:မဟာဂီတ မြန်မာ မြန်မာ အဆိုတော်များ မြန်မာ ဂီတပညာရှင်များ မြန်မာ တေးရေးဆရာများ နိုင်ငံတကာ ဂီတ နိုင်ငံတကာ ဂီတပညာရှင်များ နိုင်ငံတကာ အဆိုတော်များ နိုင်ငံတကာ ဂီတအဖွဲ့များ စာပေ :Category:စာပေ မြန်မာစာပေ :Category:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ :Category:မြန်မာ အမျိုးသမီး စာရေးဆရာများ နိုင်ငံတကာ စာပေ :Category:စာရေးဆရာများ ပန်းချီ :Category:ပန်းချီ မြန်မာပန်းချီ :Category:မြန်မာပန်းချီများ နိုင်ငံတကာ ပန်းချီ :Category:နိုင်ငံတကာ ပန်းချီများ ရုပ်ရှင် ရုပ်ရှင် မြန်မာရုပ်ရှင် မြန်မာ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ မြန်မာ ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ မြန်မာ ရုပ်ရှင် ဒါရိုက်တာများ နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင် နိုင်ငံခြား ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများ နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ နိုင်ငံတကာ ရုပ်ရှင်ဒါရိုက်တာများ Category:ဝီကီပီးဒီးယား ကဏ္ဍများ
မုခ်ဝ:လူမှုရေး	မနုဿတ္တ ဘာဝေါ ဒုလ္လဘောဟူ၍ အလွန်တရာ ရခဲလှသော လူ၏အဖြစ်ကို ရရှိကြသည့်အခိုက် လူလောက၌ဖြစ်ပျက် ပေါ်ပေါက်လျက်ရှိသော အကြောင်းအရာများကို အကြောင်းအကျိုးဆက်စပ်ကာ သိရှိနားလည်ထားကြမှသာ လူ့ဘဝကို ရရှိကျိုးနပ်ပေမည်။ ဤသို့ လူ့ လောက၏အကြောင်းကို လေ့လာဆည်းပူးခြင်းအတတ်ကို လူမှုရေးရာပညာ ဟုခေါ်သည်။ အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် လူမှုရေးရာပညာသည် လူလောကအဖွဲ့ အစည်းနှင့် လူလောက အဆောက်အအုံကြီးများ၏ သဘာဝနှင့် တိုးတက်ဖွံ့ ဖြိုးလာပုံကိုလေ့လာသော သိပ္ပံပညာတစ်ရပ်ဖြစ်ပေသည်။ လူမှုရေးရာ ပညာ ဟူသော ဝေါဟာရကို ပထမဦးဆုံး တီထွင်သုံးစွဲလိုက်သူမှာ ပြင်သစ်လူမျိုး ဒဿနိက ဗေဒပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သော ဩဂတ်ကွန့် ဖြစ်ပေသည်။ ဖရက် ဒရစ် လေပလေးဆိုသူကလည်း လူမှုရေးရာ ပညာအကြောင်းကို ရေးသားခဲ့ လေသည်။ သို့ရာတွင် လူမှုရေးပညာနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အများဆုံး ရှင်းလင်းရေး သားခဲ့သူမှာကား ဟာဗတ်စပင်ဆာ ဆိုသူပုဂ္ဂိုလ်ကြီးဖြစ်လေသည်။ လူမှုရေးပညာကို ကျွန်ုပ်တို့ လေ့လာကြရာတွင် လူ့လောက အဆောက်အအုံကြီးသည် မည်သို့ဖြစ်ပေါ်လာသနည်း။ လူအများအစုလိုက်အဖွဲ့လိုက်နေထိုင်ကြခြင်းသည် မည်သည့်အခါကစ၍ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သနည်း စသည်တို့ကို လေ့လာကြရပေသည်။ လူသည် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး သတ္တဝါတစ်ဦးဖြစ်သည် ဟုဆိုသည့်အတိုင်း ရှေးပဝေဏီအခါကပင် လူများသည် အချင်းချင်းစုဝေးနေထိုင် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခဲ့ကြ၍ ဤသို့ နေထိုင်ခြင်းပင်လျှင် လူလောကအပြင်ဘက်တွင် တစ်ကိုယ်တည်းနေခြင်း ထက် ကြီးပွားတိုးတက်နိုင်ကြောင်းကို သိရှိခဲ့ကြလေသည်။ လူများ အစုလိုက် အအုပ်လိုက် နေထိုင်ခြင်း၏ မူလဘူတမှာ အိမ်ထောင်စနစ်ပင် ဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်တစ်ခုတွင် မိခင် ဖခင်နှင့် သား သမီးများ တစ်စုတစ်ဝေးတည်း နေထိုင်စားသောက်ကြသည်။ ထိုမှတစ်ဆင့် တဖြည်းဖြည်း ဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟ အပေါင်းအသင်းများ တိုးတက်ပွားများ လာပြီးလျှင် အသင်းအဖွဲ့များ ပြုလုပ်နေထိုင်လာကြလေတော့သည်။ လူဦးရေ တိုးတက်လာသည်နှင့်အမျှ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတွင်လည်း နီးစပ်ရင်းနှီး လာပြီးလျှင် တစ်ဦးကိုတစ်ဦး အမှီသဟဲပြုသည်ထက် ပြုလာကြရလေတော့သည်။ လူမှုရေးရာပညာတွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်းထောင်သောင်းများစွာ ရှေးခေတ်လူများ၏ အိမ်ထေင်မှုစနစ် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပုံ၊ ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပုံ၊ တစ်စထက်တစ်စပိုမို ရှုပ်ထွေးလာ သော မျက်မှောက် လူ့လောကအဆောက်အအုံကြီးတွင် ဃရာဝါသ (အိမ် ထောင်ခြင်း) ကိစ္စများ၊ ပစ္စည်းဥစ္စာ ပိုင်ဆိင်ခြင်းများ၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ပညာ သင်ကြားရေး၊ အယူဝါဒ၊ စည်းရုံးလုပ်ကိုင်ရေး အစရှိသော အသွယ်သွယ် အဝဝ မြားမြောင်လှသည့် အကြောင်းကိစ္စများနှင့် မြို့ကြီးများတွင် နေထိုင် ခြင်း၊ ဆင်းရဲနွမ်းပါးခြင်း၊ အမှုအခင်းဖြစ်ပွားခြင်း၊ တိုင်းတစ်ပါးသားတို့ ဝင်ရောက်နေထိုင်ခြင်း၏ လူမျိုးတစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုး ပဋိပက္ခဖြစ်ခြင်းကြောင့်ပေါ်ပေါက်လာရသော ပြဿနာရပ်များ၏ အကြောင်းတို့လည်း လူမှုရေးရာ ပညာတွင် ပါဝင်လေသည်။ အဆိုပါ လူမှုရေးရာ စနစ်များသည် ထာဝစဉ်မပြောင်းလဲပဲ အမြဲ တည်ရှိနေသည် မဟုတ်သော်လည်း အသင့်အတင့် ခိုင်မြဲတည်တံ့လျက် ရှိနေပေသည်။ ဤစနစ်များမှာ ဒုက္ခအခက်အခဲကို ရှောင်နိုင်သမျှရှောင်၍ အေးချမ်းသာယာပျော်ရွှင်မှုတို့ကို ရရှိနိုင်စေရန် နှစ်ပေါင်းများစွာ အမျိုးမျိုး အဖုံဖုံရှာဖွေစမ်းသပ် ကြည့်ရှုခြင်းဖြင့်ရရှိသော စနစ်များပင်ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် အသစ်အသစ် ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသော အခြေအနေများနှင့် ဆီ လျော်အောင် လူမှုစံနစ်များကိုလည်း ပြုပြင်ပြေါင်းလဲကြရလေသည်။ ပမာ အားဖြင့် မျက်မှောက်ခေတ်တွင် ထွန်းကားသော စက်မှုလက်မှု ပညာရပ်များ နှင့် ကိုက်ညီအောင် လူမှုစနစ်နှင့် နေရေးထိုင်ရေးများကိုလည်း အကြီးအကျယ် ပြောင်းလဲပေးခဲ့ရလေသည်။ ပြောင်းလဲခြင်းမှာ ဓမ္မတာလူလောကကြီးသည် အစဉ်သဖြင့် ပြောင်းလဲလျက်ရှိသည်မှာ ဓမ္မတာပင်ဖြစ်သည်။ ယခင်ကလည်း အစဉ်အမြဲပြောင်းလဲခဲ့၍ နောင်အခါ တွင်လည် အစဉ်အမြဲ ပြောင်းလဲနေမည်သာဖြစ်သည်။ လူမှုရေးရာပညာသည် ထိုပြောင်းလဲမှုများကို အထူးသတိပြုကာ လေ့လာလေသည်။ ပြောင်းလဲမှု တစ်ခုသည် လူလောကအား ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုးပေးနိုင်ပုံကို ဆင်ခြင်သုံး သပ်လေသည်။ ကောင်းကျိုးပေးသော ပြောင်းလဲမှုကို လူမှုစနစ် တိုးတက်မှု ဟုခေါ်၍ လူမှုရေးရာ ပညာရှင်များက ပြောင်းလဲမှုသဘောနှင့် ပြောင်းလဲမှု ဖြစ်ပေါ်စေသော အကြောင်းတရားများကို ရှာဖွေကြလေသည်။ ရှေးပဝေဏီခေတ်ကစ၍ ကျွန်ုပ်တို့ မြန်မာလူမျိုးများတွင် ဆင်ခြင် တုံတရားကင်းမဲ့သော ရိုးရာအလိုက် ယုံကြည်မှုများရှိလေသည်။ ကျွန်ုပ်တို့ တွင်မျှမက ကမ္ဘာတစ်ဝှန်းလုံးရှိ နိုင်ငံခြားလူမျိုးများတွင်လည်း ဤကဲ့သို့ အလားတူ ယုံကြည်မှုများရှိသည်။ ထိုယုံကြည်မှုများမှာ အစွဲများဖြစ်လေ သည်။ လူမှုရေးရာပညာတွင် ထိုအစွဲများအကြောင်းကို ရှင်းလင်းဖော်ပြ ထားသည်ကို တွေ့ရှိရပေလိမ့်မည်။ ထို့အပြင် လူမှုရေးရာပညာကို လိုက်စား သူသည် လူများ၏ ထူးခြားသော အမူအကျင့်များ၊ ဓလေ့ထုံးစံများကို မည် မျှပင်သေးဖွဲသော အရာဖြစ်စေကာမူ လျစ်လျူရှု၍မထားချေ။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် ထိုအရာများသည် မည်မျှပင် သေးဖွဲစေကာမူ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံ ခြင်း၊ တစ်ဦးကိုတစ်ဦး အတုခိုးခြင်း အစရှိသည့် လူမှုရေးရာကိစ္စများတွင် များစွာအရေးပါ အရာရောက်သောကြောင့် ဖြစ်လေသည်။ ကျွန်ုပ်တို့ နေ့စဉ် လုပ်ကိုင်နေသော လုပ်ငန်းဆောင်တာများသည် လူမှုရေးရာ ပညာရပ်များတွင် အကျုံးဝင်နေသည်ဖြစ်ရာ ကျွန်ုပ်တို့အားလုံး သည် နေရင်းထိုင်ရင်း လူမှုရေးရာပညာကို လေ့လာလိုက်စားသည်နှင့် မခြားတော့ပေ။ ဤအချက်ကို သတိပြုမိသူ များစွာမရှိလှချေ။ သို့ရာတွင် မိမိတို့ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို သတိပြု၍ ဆင်ခြင် သုံးသပ်ကာ စနစ် တကျ လေ့လာသူများ၏ ဦးရေမှာ တစ်နေ့တခြါး များပြါးလာပေပြီ။ ကျွန်ုပ်တို့သည် လူမှုရေးရာပညာကို လေ့လာလိုက်စားရာ၌ မိမိတို့နေထိုင်သော မြို့ရွာ၏သမိုင်း၊ မြို့ရွာတွင် မှီတင်းနေထိုင်ကြသော လူများ၏ အကြောင်းအရာ၊ ထိုသူများ မည်ကဲ့သို့ အသက်မွေးမှုအတွက် လုပ်ကိုင်နေ ထိုင်ကြပုံ၊ ထိုမြို့ ရွာတွင် ဘုရားဘယ်နှစ်ဆူ၊ ဘုန်းကြီးကျောင်း ဘယ်နှစ် ကျောင်းရှိသည် အစရှိသော အကြောင်းအရာများကို အားလပ်သည့်အချိန် များတွင် စုံစမ်းလေ့လာခြင်းဖြင့် အလွန်စိတ်ပါဝင်စားဖွယ်ကောင်းသော ဝါသနာတစ်ခုကို ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်လေသည်။ လူမှုရေးရာပညာသည် ၁၉ ရာစုနှစ် အတွင်းကစ၍ စနစ်တစ်ကျ လေ့လာလိုက်စားလာသော ပညာတစ်ရပ်ဖြစ်ခဲ့သည်။ လူများသည် တစ်ဦး နှင့်တစ်ဦး ပိုမိုရင်းနှီးစွာ ဆက်ဆံပေါင်းသင်းလေလေ လူမှုရေးရာပညာသည် ပိုမို၍ အရေးပါအရာရောက်လာလေလေ ဖြစ်တော့သည်။ လူမှုရေးရာပညာ သည် လူတို့၏ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး၏ အကျိုးနှင့်အကြောင်းများကို လေ့လာ၍ ဥပဒေပြုပုဂ္ဂိုလ်များ လမ်းညွှန်သဖွယ် လိုက်နာရမည့် အဆုံး သတ် ယူဆချက်များကို ထုတ်ဖော်ပေးလေသည်။ လန်ဒန်တက္ကသိုလ်၊ အောက်စဖို့တက္ကသိုလ် စသော အနောက်နိုင်ငံ တက္ကသိုလ်ကျောင်းကြီးများ တွင် လူမှုရေးရာပညာများကို သင်ကြားပို့ချလျက်ရှိရာ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် တွင်လည်း လူမှုရေးရာပညာကို ဘာသာရပ်တစ်ခုအနေဖြင့် သင်ကြားပေး နေပေပြီ။ ကိုးကား မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း Category:လူမှုဗေဒ
မုခ်ဝ:ပထဝီဝင်	ဤဘာသာရပ်နှင့် ပတ်သက်၍ သက်ဆိုင်သော ခေါင်းစဉ်များကို ကြည့်လိုပါက အခြေခံ ပထဝီဆိုင်ရာ ခေါင်းစဉ်များ ကို ကြည့်ပါ။ Category:ပထဝီဝင် ကဏ္ဍ:ပထဝီဝင် မုခ်ဝများ
ခင်ညွန့် (ဗိုလ်ချုပ်ကြီး)	ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဦးခင်ညွန့် (၂၃ အောက်တိုဘာ ၁၉၃၉ မွေးဖွား) သည် မြန်မာ တပ်မတော်အရာရှိဟောင်းနှင့် နိုင်ငံရေးသမားတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သူသည် တပ်မတော် ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့ အကြီးအကဲအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ၂၅ ဩဂုတ် ၂၀၀၃ မှ ၁၈ အောက်တိုဘာ ၂၀၀၄ အထိ မြန်မာနိုင်ငံ၏ နဝမမြောက် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ဖြင့် ၇ နှစ်ခန့် ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရသည်။ ဦးခင်ညွန့်သည် မြန်မာတရုတ် တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ဘဝ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ခင်ညွန့်ကို ၁၉၃၉- ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၂၃ ရက်နေ့တွင် ရန်ကုန်တိုင်း၊ သံလျင်မြို့၊ ဗိုလ်ချုပ်ရွာတွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ တရုတ်နွယ်ဖွား တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဘွဲ့ရရှိပြီးနောက် ပေါင်းတည်မြို့တွင် အခြေခံပညာကျောင်းဆရာတစ်ဦးအဖြစ် အမှုထမ်းနေစဉ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်းက လာရောက်လည်ပတ်ရာတွင် တွေ့ရှိ သဘောကျသွားသဖြင့် အနားသို့ခေါ်ကာထားရှိရာမှ မမျှော်လင့်ဘဲ တပ်မတော်အတွင်းသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။ ဗိုလ်လောင်းသင်တန်းအမှတ်စဉ် ၂၅ ကိုတက်ရောက်ကာ ရာထူးအလွန် အတက်မြန်သဖြင့် အများကပင် အံ့အားသင့်ခဲ့ရသည်။ ဦးနေဝင်း၏ သမီးဖြစ်သူ ဒေါ်စန္ဒာဝင်းနှင့် မောင်နှမသဖွယ် အလွန်ရင်းနှီးသည့် ဆက်ဆံရေးမျိုး ရှိခဲ့ကြသည်။ နိုင်ငံရေး မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ ကာလ အမှတ် ၁ စက်မှုဝန်ကြီး ဗိုလ်မှူးချုပ် တင့်ဆွေ နှင့် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနေဝင်း (ခ) မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီဥက္ကဋ္ဌကြီး ဦးနေဝင်း ၏ ကိုယ်ရေးအရာရှိအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ အရေးအခင်းကာလ မတိုင်ခင်တွင် တပ်မတော် ထောက်လှမ်းရေး ညွှန်ကြားရေးမှူး ဗိုလ်မှူးကြီး ဖြစ်လာသည်။ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်ကာလ ၁၉၈၈ အရေးအခင်းနောက် ၁၈-၀၉-၁၉၈၈ တွင် နိုင်ငံတော် ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှု တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ (န-ဝ-တ) ပေါ်ထွန်းလာသောအခါ ဗိုလ်မှူးကြီးခင်ညွန့်သည် န-ဝ-တ အဖွဲ့၏ အတွင်းရေးမှူး(၁) အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ၎င်းကာလများတွင် အလွန်အရေးပါအရာရောက်ပြီး အခရာကျခဲ့သူတစ်ဦးဖြစ်ခဲ့သည်။ ၎င်းနောက် ၁၉၉၁ တွင် ဗိုလ်ချုပ်အဆင့်၊ ၁၉၉၃ တွင် ဒုတိယဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဆင့် ဖြစ်လာပြီး ၎င်း၏ ထောက်လှမ်းရေး အင်အားစုကြီးကို တိုးချဲ့လာခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် စိန်ရတု နှင့် မြို့မကျောင်း စိန်ရတုတွင် ဦးဆောင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ တွင် နိုင်ငံတော် အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ တွင် အတွင်းရေးမှူး (၁) ဖြစ်လာပြီးတပ်မတော် ထောက်လှမ်းရေး ညွှန်ကြားရေးမှူး ကို အဆင့်မြှင့်ကာ တပ်မတော် ထောက်လှမ်းရေး မှူးချုပ် အဖြစ် တိုးမြှင့် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၂ တွင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးအဖြစ်တိုးမြှင့်ခံရကာ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ တွင် နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တပ်မတော်ထောက်လှမ်းရေး အကြီးအကဲ အပြင် (၂၅-၈-၂၀၀၃) ရက်နေ့မှ (၁၈-၉-၂၀၀၄) ရက်နေ့အထိ နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ် ရာထူးများကို ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်- စစ်ဘက် နည်းဗျူဟာမှူး၊ အမှတ်(၄၄)ခြေမြန်တပ်မဌာနချုပ် (၁၉၈၃) တပ်မတော်ထောက်လှမ်းရေးညွှန်ကြားရေးမှူးရုံး ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၃-၂၀၀၁) စစ်မဟာဗျူဟာလေ့လာရေးဌာနကြီးမှူး (၁၉၉၅-၂၀၀၁) တပ်မတော်ထောက်လှမ်းရေးမှူးချုပ်(၂၀၀၁-၂၀၀၄) နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ ဥက္ကဋ္ဌ၏ စစ်ဘက်အကြံပေးအရာရှိ (၂၀၀၂-၂၀၀၄) အုပ်ချုပ်ရေးဘက် အတွင်းရေးမှူး(၁)၊ နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ (၁၉၈၈-၁၉၉၇) အတွင်းရေးမှူး(၁)၊ နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ (၁၉၉၇-၂၀၀၃) နိုင်ငံတော်ဝန်ကြီးချုပ်၊ ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရ၊ (နယကအဖွဲ့ဝင်) (၂၀၀၃-၂၀၀၄ အောက်တိုဘာ) ထူးခြားသောစွမ်းဆောင်ရည် ၁၉၈၃ အောက်တိုဘာ ၈ ရက်နေ့ ရန်ကုန်မြို့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံမှ ဝန်ကြီးအချို့အား မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံမှ ဝင်ရောက်လုပ်ကြံသည့် အရေးအခင်းအပြီးတွင် ခင်ညွန့်အား ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့ အကြီးအကဲအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၀-ခုနှစ်ကျော် နှစ်များ နောက်ပိုင်းအထိ ခင်ညွန့်အား ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်းက လွှမ်းမိုးထိန်းချုပ် နေသေးသည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ ပြည်တွင်းရှိ လူထုလူတန်းစား အလွှာအသီးသီးကြားတွင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးခင်ညွှန့်အနေဖြင့် အခြားအာဏာ သိမ်းခေါင်းဆောင်များထက် ပိုမိုထင်ရှား လူသိများလာခြင်းမှာ - လူထုမြင်ကွင်းတွင် စဉ်ဆက်မပြတ် ပုံရိပ်ထင်နေခြင်း၊ ဝါဒဖြန့်ချိမှုပုံစံများ ပါးနပ်သွက်လက်လျင်မြန် ထိရောက်ခြင်း၊ ပြည်သူလူထု၏ လိုအပ်ချက်ကို ကြိုတင်ထောက်လှမ်း စုဆောင်းပြီး အပြည့်အဝမဟုတ်သည့်တိုင် လိုဘပြည့် ကျေနပ်စေလောက်သည့် အခွင့်အရေးမျိုးဖြင့် ဖြည့်ဆည်းပေးခြင်း ဟုဆိုသော လူထုဆက်ဆံရေး လူထုဆက်သွယ်ရေးနည်းနာများကို မှန်မှန်ကန်ကန် အသုံးချ တတ်ခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ အိမ်ထောင်ရေး ဆေးဆရာဝန်တစ်ဦးဖြစ်သူ ဒေါက်တာ ခင်ဝင်းရွှေ နှင့် အိမ်ထောင်ကျသည်။ သမီး ဒေါ်သင်းလဲ့လဲ့ဝင်း၊ သား ဒုတိယဗိုလ်မှူးကြီး ဇော်နိုင်ဦး နှင့် Bagan Cybertech တည်ထောင်သူ ဒေါက်တာရဲနိုင်ဝင်း တို့ကို ထွန်းကားခဲ့သည်။ ဒေါက်တာခင်ဝင်းရွှေရဲ့ အကိုမှာ အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD)တွင် ၂၀၁၀ ပြည့်အထိ ဗဟို အလုပ်အမှုဆောင်တာဝန်ထမ်း ဆောင်ခဲ့သူ ဒေါက်တာသန်းငြိမ်း ဖြစ်သည်။https://7day.news/%E1%80%92%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%84%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%88%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%94-%E1%80%97%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9F%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8-%E1%80%A6%E1%80%B8%E1%80%81%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%8A%E1%80%BD%E1%80%94%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA-----11515https://www.bbc.com/burmese/burma/2014/05/140521_drthannyein ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခံရခြင်း ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် လုပ်ကြံရန်ကြိုးစားခဲ့သည့် ဒီပဲယင်းအရေးအခင်းအပြီး ၂၀၀၃ ခု ဩဂုတ်လတွင် ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် တာဝန်ပေးခြင်း ခံရသည်။ တာဝန်ရယူပြီး မကြာမီ ကာလအတွင်း လမ်းပြမြေပုံ ၇ ဆင့် ကို ကြေညာခဲ့သည်။ အာဆီယံ နိုင်ငံများနှင့် အနောက်နိုင်ငံများအကြား မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏ စစ်အစိုးရ ဝင်ဆံ့နိုင်ရန် ကြိုးစားဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ ခု အောက်တိုဘာ ၁၈ ရက်တွင် အဂတိ လိုက်စားမှု အကြောင်းပြချက်ဖြင့် အစိုးရအဖွဲ့မှ ထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရပြီး ရုံးတင်တရားစွဲဆို ခံရကာ ဆိုင်းငံ့ ပြစ်ဒဏ်ဖြင့် နေအိမ်၌ အကျယ်ချုပ် ၄၄ နှစ် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့ကို ဖျက်သိမ်း၍ ထောက်လှမ်းရေးအဖွဲ့မှ ဗိုလ်မှူးချုပ်လှအောင်၊ ဗိုလ်မှူးချုပ်ကျော်ဟန်၊ ဗိုလ်မှူးချုပ်သန်းထွန်း၊ ဗိုလ်မှူးချုပ်မြင့်ဇော်၊ ဗိုလ်မှူးချုပ်ကျော်သိန်း၊ ဗိုလ်မှူးချုပ်သိန်းဆွေ နှင့် ဗိုလ်မှူးကြီး ခင်အောင်၊ ဗိုလ်မှူးကြီးစန်းပွင့်၊ ဗိုလ်မှူးကြီးမြင့်အောင်ကျော်တို့ကို ဖမ်းဆီး အရေးယူခဲ့သည်။ ဗိုလ်မှူးချုပ်သိန်းဆွေနှင့် ဗိုလ်မှူးကြီး ခင်အောင်အပါအဝင် ၎င်းထောက်လှမ်းရေးအရာရှိကြီး ၃၈ ဦးကို အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများနှင့် အမှုဖွင့်ပြီး ထောင်ဒဏ် နှစ် ၂၀ မှ နှစ် ၁၀၀ ကျော်အထိ ပြစ်ဒဏ်များ အသီးသီးချမှတ်ခဲ့သည်။ ပြန်လွတ်လာခြင်း \|ပြန်လွတ်လာသော ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်းခင်ညွန့် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်းခင်ညွန့်သည် နေအိမ်အကျယ်ချုပ်ကျခံနေရင်း (၂၀၁၂) ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ (၁၃) ရက်နေ့၊ နံနက် (၁၀) နာရီတွင် နိုင်ငံတော် သမ္မတဦးသိန်းစိန်၏ စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် အကျဉ်းသား ၆၅၁ ဦး လွှတ်ရာ၌ ရန်ကုန်၊ မရမ်းကုန်းမြို့နယ်၊ နဝဒေးလမ်းနေအိမ်၌ နေအိမ်အကျယ်ချုပ်မှ လွတ်မြောက်သည်။ လွတ်မြောက်ပြီးသည်နှင့် ပြည်တွင်းပြည်ပမီဒီယာများနှင့် နာရီဝက်ခန့် တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေး မလုပ်တော့ကြောင်း သူက ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။ ရေးသားခဲ့သော စာအုပ်များ အကျယ်ချုပ်မှ လွတ်မြောက်ပြီးနောက် အောက်ပါစာအုပ်များ ရေးသားခဲ့သည် - နိုင်ငံ၏ အနောက်ဘက်တံခါးပေါက်က ပြဿနာ ကြုံတွေ့ခဲ့ရ ကျွန်တော့်ဘဝအထွေထွေ ဥပဒေ၏အထက်မှာ သစ်လုံးတွေ တောင်လိုပုံလို့ မြန်မာတကောင်း ပျူတကောင်း ကျွန်တော်ရယ် ထောက်လှမ်းရေးရယ် နဝတနှင့်နအဖရယ် မဟာမြိုင်တောရ ခရီးသွားမှတ်တမ်း မဟာမြိုင်တောကြီးအတွင်းက လေးကျွန်းရန်အောင်စေတီတော်မြတ်ကြီး ရွှေထီးတော်တင်လှူပူဇော်ပွဲ အတွင်းရေးမှူး (၁) ဦးခင်ညွန့်အကြောင်းရေးထားသောစာအုပ်များ ဦးခင်ညွန့် (သို့) ရက်စက်မှုအပေါင်း သရဖူ ဆောင်းခဲ့သူ လက်ရှိအခြေအနေ ၂၀၂၁စစ်အာဏာသိမ်းမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက်က ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်နှင့် တွေဆုံခဲ့ရာတွင် အသက် ၈၂နှစ် ထောက်လှမ်းရေး အရာရှိဟောင်းကြီး ဦးခင်ညွန့်သည် အယ်ဇိုင်းမား ရောဂါခံစားနေရသည် ဟုလည်း သိရသည်။ ထို့အပြင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီး မင်းအောင်လှိုင်၏ တပ်သားများသည် ၎င်း၏ အိမ်သို့သွား၍ အကူအညီလိုပါက ပေးမည် ဟု ပြောရာ ဦးခင်ညွန့်သည် ၎င်း၏ ပင်စင်နှင့် အခြားသောအကျိုးခံစားခွင့်များကို တောင်းဆိုခဲ့ရာ စစ်ကောင်စီက ကရုဏာကြေး အများအပြားပေးခဲ့သည် ဟုလည်း သိရသည်။ ကိုးကား Category:မြန်မာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးခေတ် အကြီးအကဲများ‎ Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဝန်ကြီးချုပ်များ
အယူသည်းခြင်း	အယူသည်းခြင်းဆိုသည်မှာ သဘာဝလွန်အဖြစ်အပျက်များကို ရိုးရာအစဉ်အလာအားဖြင့်သို့မဟုတ် မသိလိုက်မသိဖာသာ ယုံကြည်လက်ခံကျင့်သုံးခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ အချို့သော ထုံးတမ်းစဉ်လာများမှာ အယူသည်းခြင်းများနှင့် ဆက်စပ်နေသော်လည်း အယူသည်းခြင်း မဟုတ်ဘဲ လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်အဖြစ်ပြုလုပ်နေခြင်းမျိုးလည်း ရှိသည်။ နိုင်ငံတကာမှ အယူသည်းခြင်းများ ၁၃ ဂဏန်းနှင့် ဆက်စပ်သော အယူသည်းခြင်း ခရစ်တော် သည် နောက်ဆုံးညစာစားပွဲတွင် တပည့်သာဝက ၁၃ ဦးနှင့် အတူ ညစာစားခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၃ ဂဏန်းကို ကံမကောင်းသော ဂဏန်းအဖြစ် လူအများစုက လက်ခံကြသည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ဟိုတယ်အများစုတွင် ၁၃ ဂဏန်း သို့မဟုတ် ပေါင်းခြင်း ၁၃ ရသော အခန်းနံပါတ် ထားလေ့မရှိကြပေ။ ရန်ကုန်မြို့ ကုန်သည်ကြီးများ ဟိုတယ်အပါအဝင် အချို့ ဟိုတယ်များတွင် ၁၃ ထပ်ကို ပင် အင်္ဂလိပ်အက္ခရာဖြင့် ပြောင်းရေးလေ့ရှိသည်။ အသုဘအခမ်းအနားများမှ အယူသည်းခြင်း အသုဘ အခမ်းအနားများ၌ ပန်းခွေချခြင်းသည် အယူသည်းခြင်းမှ ဆင်းသက်လာသော ထုံးတမ်းအစဉ်အလာဖြစ်သည်။ အသုဘအခမ်းအနားများတွင် ပန်းခွေချခြင်းဖြင့် သေဆုံးသူ၏ ဝိဉာဉ်ကို လွတ်ထွက်မသွားအောင် ချုပ်တည်းနိုင်သည် ဟု ရှေးယခင်အချိန်များက ယူဆခဲ့ကြသည်။ နောင်တွင် ထိုအယူအဆသည် ထုံးတမ်းစဉ်လာတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အသုဘအခမ်းအနားများတွင် သေနတ်ပစ်ဖောက်ခြင်းသည် တစ်ချိန်က တစ္ဆေ သူရဲများကို ခြောက်လှန့်သည့်အနေနှင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ နောင်တွင် သေနတ်ဖောက်ခြင်းသည် သေသူကို ဂုဏ်ပြုသည့် ထုံးတမ်းစဉ်လာတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့သည်။ လှေကားအောက်မှဖြတ်လျှောက်ခြင်း အနောက်တိုင်းတွင် လှေကားအောက်မှ ဖြတ်လျှောက်ပါက ကံမကောင်းဟု ယူဆကြသည်။ ထိုအယူအဆသည် ပြင်သစ်နိုင်ငံမှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ရှေးယခင်က ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် သေဒဏ်အချခံရသည့် သူသည် ခေါင်းဖြတ်စက်ပေါ်သို့အတက်တွင် လှေကားအောက်မှ ဖြတ်လျှောက်ရသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် လှေကားအောက်မှ ဖြတ်လျှောက်ပါက ကံမကောင်းဟု အနောက်တိုင်းတွင် ယူဆကြသည်။ အခြားသော အယူသည်းခြင်းများ မွေးနေ့ကိတ်ပေါ်ရှိ ဖယောင်းတိုင်များကို တစ်ချက်တည်းမှုတ်နိုင်ပါက ဆုတောင်းပြည့်မည်ဟု ယူဆခြင်း။ လက်ထပ်လက်စွပ်ကို ချွတ်မိပါက ကံမကောင်းဟု ယူဆခြင်း။ မြန်မာတို့၏ အယူသည်းခြင်းများ လယ်တွင်းကိုးခရိုင်ဒေသ (ကျောက်ဆည် ပြင်ဦးလွင်တို့ပါဝင်သည်။) တွင် လူ ၉ ယောက် သို့မဟုတ် ၁၃ ယောက် ခရီးမသွားကောင်းဟု ယုံကြည်ကြခြင်း။ ခရီးသွားရာတွင် ရောက်မည့်အချိန်ကို မခန့်မှန်းကောင်း ဟု ယုံကြည်ကြခြင်း။ ညဘက်တွင် အိမ်ထဲ၌ ခြေသည်းလက်သည်း မညှပ်ကောင်းဟု ယုံကြည်ကြခြင်း။ ကိုးကား Category:အယူသည်းမှုများ
ပန်းပု	မန္တလေးမြို့၊ ရွှေနန်းတော်ကျောင်းရှိ ပန်းပုလက်ရာတစ်ခု မိုက်ကယ်အိန်ဂျလို ၏ Pietà ၁၄၉၉ ပန်းဆယ်မျိုးထဲမှ တခု ဖြစ်သော ပန်းပု (သို့) ပန်းပုပညာ ဆိုသည်မှာ သစ်သား၊ ကျောက်သား၊ ပလတ်စတစ် စသည့် ပစ္စည်းသားများကို ထုထွင်းပုံဖော်၍ တိုင်းကြောင်း-၃ခုလုံးစာ ပုံပေါ်သော သုခုမအနုပညာပစ္စည်းများ ဖန်တီးသည့် အတတ် ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ကျောက်တုံး (ကျောက်သား သို့မဟုတ် စကျင်ကျောက်)၊ သတ္တုနှင့် သစ်သားတို့ကို အသုံးပြုကြသည်။ အချို့သော ပန်းပုရုပ်တို့ကို ကျောက်သားမှ တိုက်ရိုက်ဖဲ့ထုတ်ခြင်းမှ ရရှိပြီး အချို့ကိုမူ တစ်စစီတပ်ဆင်ပြီး အပူပေးခြင်း၊ ဂဟေဆော်ခြင်း၊ ပုံစံခွက်တွင် ထည့်သွင်းခြင်း သို့မဟုတ် မိုဖြင့် ပုံဖော်ခြင်းတို့မှ တဆင့် ပြုလုပ်ကြသည်။ ပန်းပု ကိုဖန်တီးသောသူကို ပန်းပုဆရာဟုခေါ်သည်။ မြန်မာ့လက်မှုပညာ ပန်းဆယ်မျိုးထဲတွင် ပန်းပုလုပ်ငန်းလည်းပါဝင်သည်။ သစ်သား၊ တိရစ္ဆာန်အရိုး၊အစွယ်၊ ရွှံ့စေး၊ ဖယောင်း စသည်တို့ဖြင့် ရုပ်လုံးရုပ်ကြွပေါ်အောင် ထွင်းထုရသည့် ပညာရပ်အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ ပန်းပုပညာတွင် အကြမ်းထည်ပစ္စည်းများကို ပုံသွင်းခြင်း ပုံစံပြောင်းလဲခြင်းပြု နိုင်သဖြင့် ပန်းပုပညာကို ပလတ်စတစ် အနုပညာဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ အများပြည်သူပိုင်သော နေရာတွင် များသောအားဖြင့် ရှိတတ်သည့် အနုပညာမှာ ပန်းပုပင်ဖြစ်သည်။ ပန်းပုရုပ်အများအပြားကို ပန်းခြံတွင်း၌ ခင်းကျင်းပြသထားခြင်းကို ပန်းပုဥယျာဉ်ဟု ခေါ်ကြသည်။ ပန်းပု ပညာရပ်နှစ်မျိုးရှိသည်။ အပေါင်းပညာ နှင့် အနှုတ်ပညာ ဖြစ်ပြီး ပေါင်းပညာသည်ကား ရွှံ့၊ ဖယောင်းနှင့်ပြုလုပ်ကာ အနှုတ်ပညာကိုမူ သစ်သား၊ဆင်စွယ်၊ ကျောက်စိမ်း စသည်တို့ဖြင့် ဆောင်ရွက်သည်။ ကိုးကား Category:အနုပညာ Category:ပန်းဆယ်မျိုး Category:ပန်းပု
ကဏ္ဍ:User de	Category:ဘာသာစကားအလိုက် ဝီကီပီးဒီးယန်းများ
ဖရန့်ဇ်ကပ်ဖ်ကာ	ဖရန့်ဇ်ကပ်ဖ်ကာ (Franz Kafka) (၁၈၈၃ ဇူလိုင်လ ၃ရက် - ၁၉၂၄ ဇွန်လ ၃ရက်)သည် ၂၀ရာစု၏ ထင်ရှားသော ဝတ္ထုရေးဆရာတစ်ဦးဖြစ်သည်။ သူသည် ယခု ချက်သမ္မတနိုင်ငံ၏ နေရာဖြစ်သော ဩစတီးယား-ဟန်ဂေရီရှိ ပရက်ဂ်မြို့ရှိ အလယ်တန်းစား ဂျူးလူမျိုးမိသားစုတွင် မွေးဖွားသည်။ သူ၏စာများစုမှာ အပြည့်အစုံမဟုတ်ဘဲ သူသေဆုံးပြီးသော အချိန်ကာလမှသာ ထုတ်ဝေခဲ့သော်လည်း သူ၏ သီးခြားဖြစ်သော ရေးဟန်သည် အနောက်တိုင်းစာပေတွင် လွှမ်းမိုးမှု အပေးနိုင်ဆုံးဖြစ်သည်။ သူ၏ဝတ္ထုများဖြစ်သော အသွင်ပြောင်းလဲခြင်း (The Metamorphosis) (၁၉၁၅)၊ တရားခွင်(The Trial) (၁၉၂၅) နှင့် ရဲတိုက် (The Castle) (1926) တို့သည် အိပ်မက်ဆိုးနှင့်တူပြီး တသီးပုဂ္ဂလမဆန်သော ဗျူရိုကရက်တစ်ကမ္ဘာအတွင်းမှ စိတ်ဒုက္ခရောက်နေသော လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ ခံစားမှုများကို ထုတ်ဖော်ထားသည်။ မိသားစု ကပ်ဖ်ကာသည် ဘိုဟီးမီးယား၏ မြို့တော်ဖြစ်သော ပရက်ဂ်မြို့ရှိ အလယ်တန်းစား ဂျူးမိသားစုတစ်ခုမှ မွေးဖွားသည်။ သူ၏အဖေ ဟာမန်းကပ်ဖ်ကာ (Hermann Kafka) (၁၈၅၂–၁၉၃၁) ကို ခန္ဓာကိုယ်ကြီးမားပြီး တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်၍ မောက်မာသော စီးပွားရေးသမားတစ်ယောက်အဖြစ် ဖော်ပြကြသည်။ ကဖ်ကာကိုယ်တိုင်ကမူ ခွန်အားရှိသော၊ကျန်းမာသော၊အစားအသောက်ကိုခုံမင်သော၊ အသံကျယ်သော၊ စကားပြောကောင်းသော၊ မိမိကိုယ်ကို ကျေနပ်မှုရှိသော၊ ရုပ်ဝတ္ထုပိုင်းဆိုင်ရာ လွှမ်းမိုးမှုအပြည့်ရှိသော၊ သည်းခံနိုင်သော၊ စဉ်းစားတတ်ပြီး လူအကြောင်းကို ကောင်းကောင်းသိသော ကဖ်ကာ အစစ်ဟုဖော်ပြခဲ့သည်။ ဟာမန်းသည် အခမ်းအနားများအတွက် သားသတ်သမားဖြစ်သော ဂျက်ကော့ ကပ်ဖ်ကာ (Jacob Kafka) ၏ စတုတ္ထမြောက်သားဖြစ်ပြီး ဘိုဟီးမီးယားတောင်ပိုင်း ပီဆက် (Písek) အနီးရှိ ချက်ဘာသာစကားပြောသော ဂျူးရွာတစ်ခုဖြစ်သည့် အိုဆက်(Osek) မှတဆင့် ပရဂ်သို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သည်။ နယ်လှည့်အရောင်းကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီးနောက် သူသည် ယောက်ျားမိန်းမတို့၏ အသစ်အဆန်း အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများကို ရောင်းသော ကိုယ်ပိုင်လုပ်ငန်းကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အလုပ်သမား ၁၅ ဦးအထိခန့်ထားခဲ့သည်။ Category:ဩစတြီးယား စာရေးဆရာများ
ကြယ်	နာဆာမှ ရိုက်ကူးထားသော မက်ဂလင်းနစ် ကြယ်တိမ်တိုက် အစုအဝေးကြီး ကြယ်ဆိုသည်မှာ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းသည့် အက်တမ်တို့ များပြားသဖြင့် ထိုဒြပ်များပြားမှုကြောင့် ဗဟိုပိုင်းသည် နျူကလီးယား ပေါင်းစည်းမှု (nuclear fusion) ဖြစ်သည်အထိ ပြင်းစွာ ဖိသိပ်ခံရလျက်ဖြင့် အလင်း နှင့် စွမ်းအင်များ အစဉ်ဖြာထွက်နေသည့် ဒြပ်သားအစုအဝေး ဖြစ်သည်။ ဖြာထွက်သော စွမ်းအင်များသည် လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းအသွင်ဖြင့် ပျံ့နှံ့ထွက်ခွါသည်။ ကမ္ဘာနှင့် အနီးဆုံးကြယ်မှာ နေဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ကမ္ဘာမြေအတွက် စွမ်းအင်အများစု၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သည်။ နေရောင်မမြင်ရသော ညကောင်းကင်တွင် အခြားကြယ်များကို သိသာစွာ တွေ့မြင်ရတတ်သည်။ သမိုင်းအစဉ်အဆက်တွင် ကောင်းကင်ထက်ရှိ ထင်ရှားသော ကြယ်များကို အစုဖွဲ့၍ နက္ခတ်တာရာ အဖြစ် သတ်မှတ်ကြပြီး အတောက်ပဆုံးသော ကြယ်များမှာ စနစ်တကျ အမည်ပေးခြင်း ခံရသည်။ နက္ခတ်ဗေဒပညာရှင်များက ကြယ်များအတွက် အလွန် စေ့စပ်သော ကက်တလောက်များကို ပြုစုထားပြီး စံနှုန်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော နာမည်များကို ထိုကက်တလောက်များမှ လေ့လာတွေ့ရှိနိုင်သည်။ ကြယ်သည် ၎င်း၏သက်တမ်းတလျှောက်တွင် သူ၏ဗဟိုထုတွင်းမှ သာမိုနျူကလီးယား ပေါင်းစပ်မှုများဖြင့် စွမ်းအင်ကို လွှတ်ထုတ်လေ့ရှိပြီး ထိုစွမ်းအင်များသည် ကြယ်၏ အတွင်းပိုင်းကို ကန့်လန့်ဖြတ်ဖြတ်သွားကြပြီးနောက် ပြင်ပအာကာသအတွင်းသို့ ပျံနှံ့ထွက်ခွာသွားကြသည်။ ဟိုက်ဒရိုဂျင်နှင့် ဟီလီယမ်တို့ထက်လေးသော ဒြပ်စင်များအားလုံးလိုလိုသည် ကြယ်များအတွင်းရှိ ထိုသို့ပေါင်းစပ်ခြင်း အဖြစ်အပျက်များမှထွက်ပေါ်လာကြခြင်းဖြစ်သည်။ အာကာသသိပ္ပံပညာရှင်များသည် ကြယ်တို့၏ ဒြပ်ထု၊ သက်တမ်း၊ ဓာတုဗေဒဓာတ်များပေါင်းစပ်ခြင်း အချိုးအစားနှင့် အခြား ဂုဏ်သတ္တိများတို့ကို ကြယ်တို့၏ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်များ၊ အလင်းရောင် ထွန်းလင်းတောက်ပမှုများနှင့် အာကာသအတွင်း ရွေ့လျားပုံတို့မှတဆင့် သိရှိနိုင်သည်။ ကြယ်တို့၏ စုစုပေါင်းဒြပ်ထုသည် ၎င်းတို့၏ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်တိုးတက်လာခြင်း နှင့် အဆုံးသတ်မှေးမှိန်ပျောက်ကွယ် သွားခြင်းတို့အတွက် အဓိက အဆုံးအဖြတ်ပေးသည့် အရာဖြစ်သည်။ ကြယ်၏ အခြားစရိုက်သဘာဝများကိုမူ ကြယ်၏အချင်း၊ လည်ပတ်ပုံ၊ ရွေ့လျားပုံ နှင့် အပူချိန်တို့အပါအဝင် ၎င်း၏ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ် ပြောင်းလဲတိုးတက်လာခြင်း သမိုင်းကြောင်း မှ ဆုံးဖြတ်ပေးသည်။ ကြယ်များ၏ အပူချိန်နှင့် ၎င်း၏ အလင်းရောင်ထွန်းလင်းတောက်ပမှု တို့အား နှိုင်းယှဉ်ရေးဆွဲထားသော ပုံကို ဟတ်ဇပရင်း-ရပ်ဆဲလ်ပုံ (Hertzsprung-Russell diagram) သို့ H–R diagram ဟုခေါ်ဝေါ်ကြပြီး ထိုပုံမှတဆင့် ကြယ်၏ သက်တမ်းနှင့် ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ် ပြောင်းလဲမှု တို့ကို တိုင်းတာနိုင်သည်။ ကြယ်များသည် အဓိကအားဖြင့် ဟိုက်ဒရိုဂျင်ပါဝင်ပြီး ဟီလီယမ်နှင့် အခြားလေးလံသော ဒြပ်စင်များ အနည်းငယ်မျှ ပါဝင်သော အရာဝတ္ထု အစုအဝေးတို့ သိပ်သည်းစွာ စုစည်းခြင်းမှ တဆင့် စတင်ဖြစ်ပေါ်လာကြသည်။ ကြယ်၏ အတွင်းပိုင်းတွင် လုံလောက်သော သိပ်သည်းမှု ရရှိသော အချိန်တွင် အချို့သော ဟိုက်ဒရိုဂျင်ဓာတ်တို့သည် နျူးကလီးယား ပေါင်းစပ်ခြင်း နည်းလမ်းအားဖြင့် ဟီလီယမ် အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားကြသည်။ ကျန်ရှိသော ကြယ်၏အတွင်းပိုင်းများသည် ဖြာထွက်ရောင်ခြည်နည်းလမ်းနှင့် အရည်အတွင်း မော်လီကျူးများ လှုပ်ခါခြင်း နည်းလမ်း နှစ်ခုတို့ ပေါင်းစပ်ခြင်းအားဖြင့် ဗဟိုထုမှ စွမ်းအင်ကို ပြင်ပသို့ လွှတ်ထုတ်ကြသည်။ ဗဟိုထုအတွင်းရှိ ဟိုက်ဒရိုဂျင်လောင်စာများ ကုန်ဆုံးသွားသောအခါတွင် နေ၏ဒြပ်ထုထက် ၁၀ ပုံ ၄ ပုံမျှရှိသောကြယ်များသည် ဧရာမ ကြယ်နီ အဖြစ် ပြောင်းလဲသွားကြသည်။ တခါတရံတွင် ပိုမို လေးလံသော ဒြပ်ထုများကို ဗဟိုထု၌ သို့မဟုတ် ဗဟိုထု၏ ပတ်ပတ်လည်ရှိ အခွံများ၌ ပျော်ဝင်ပေါင်းစပ်သွားစေသည်။ ထို့နောက်တွင် ကြယ်များသည် ပြိုကွဲပျက်စီးသော ပုံသဏ္ဌန်သို့ ရောက်ရှိကြပြီး ဒြပ်ထုများ၏ တစိတ်တပိုင်းကို ပတ်ဝန်းကျင်သို့ လွှတ်ထုတ်ကြသည်။ ထိုနေရာများတွင် ပိုမိုလေးလံသော ဒြပ်ထုများ၏ အဆ ပိုမိုပါဝင်သည့် မျိုးဆက်သစ်ကြယ်များကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ဒွိကြယ် နှင့် ကြယ်များစု စနစ်များတွင် ကြယ်နှစ်လုံး သို့မဟုတ် နှစ်လုံးထက်ပိုသော ကြယ်များ ပါဝင်ကြပြီး ၎င်းတို့ကို ဆွဲငင်အားဖြင့် အချင်းချင်း ထိန်းချုပ်ထားကြကာ ကြယ်တစ်ခုနှင့်တစ်ခု ပုံသဏ္ဌန်မပြောင်းသော ပတ်လမ်းအတွင်းတွင် ယေဘူယျအားဖြင့် လှည့်ပတ်နေကြသည်။ ထိုသို့ အချင်းချင်းလှည့်ပတ်နေသော ကြယ်နှစ်လုံးတွင် အလွန်နီးကပ်သော ပတ်လမ်းရှိပါက ၎င်းတို့၏ ဆွဲငင်အား အချင်းချင်း အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှုသည် ၎င်းတို့၏ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်မှုတွင် သိသာစွာ အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိသည်။ ကြယ်များစုတို့သည် ကလပ်စတာ နှင့် ဂယ်လက်ဆီ တို့ကဲ့သို့သော ဆွဲငင်အားဖြင့် ထိန်းချုပ်ထားသော ပုံသဏ္ဌန်တို့၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း အဖြစ် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ လေ့လာခြင်း သမိုင်းကြောင်း right\|လူတို့သည် ရှေးခေတ်အခါ ကတည်းကပင် ကြယ်များအတွင်း ပုံသဏ္ဌန်ကို တွေ့မြင်ခဲ့ကြသည်။ ၁၆၉၀ ခုနှစ်တွင် ပုံဖော်ရေးဆွဲခဲ့သော သိဟ် (လီယို) ရာသီခွင်၏ ပုံသဏ္ဌန် ခြင်္သေ့မှာ ဂျိုဟန်နပ်စ် ဟေဗေးလီးယပ်စ်၏ လက်ရာဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်းအား ပြန်လည်ကြည့်ရှုမည် ဆိုလျှင် ကြယ်တို့သည် ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးရှိ ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းတို့အတွက် အရေးပါသော ကဏ္ဍတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ကြယ်တို့သည် ဘာသာရေး ထုံးတမ်းစဉ်လာများ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ခဲ့ရုံသာမက ကောင်းကင်ကို အသုံးပြု၍ လမ်းကြောင်းရှာ သွားလာခြင်းနှင့် အရပ်မျက်နှာရှာဖွေခြင်းတို့တွင်လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ရှေးခေတ် နက္ခတ္တ ပညာရှင်အများစုတို့က ကြယ်များသည် ကောင်းကင်ဘုံနှင့် သက်ဆိုင်သော စက်ဝန်းကြီးတစ်ခုတွင် အသေနေရာချထားပြီး မပြောင်းလဲနိုင်သော အရာများဟု ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ ထုံးတမ်းစဉ်လာအရ နက္ခတ္တ ပညာရှင်တို့သည် ကြယ်များကို အစုဖွဲ့၍ နက္ခတ်တာရာများ အဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြပြီး ၎င်းတို့ကို အသုံးပြု၍ ဂြိုဟ်တို့၏ ရွေ့လျားပုံနှင့် နေကို ရည်ညွှန်း၍ ရောက်ရှိနေသော နေရာတို့ကို ခြေရာခံ စောင့်ကြည့်ခဲ့ကြသည်။ နောက်ခံတွင် ရှိသော ကြယ်များကို မူတည်၍ နေ၏ ရွေ့လျားပုံကို အသုံးပြု၍ ပြက္ခဒိန်များကို တီထွင်ခဲ့ကြပြီး ထိုပြက္ခဒိန်များကို စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းများအတွက် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ယနေ့ကမ္ဘာ၏ နေရာအတော်များများတွင် အသုံးပြုနေကြသော ဂျော်ဂျီယန် ပြက္ခဒိန်မှာ နေအပေါ်တွင် မူတည်၍ ဖန်တီးထားသော ပြက္ခဒိန်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ၏ မိမိဝင်ရိုးပေါ်တွင် လည်ပတ်မှု နှင့် ပတ်သက်သော ထောင့်ကို အနီးဆုံးကြယ်ဖြစ်သည့် နေအပေါ်တွင် မူတည်၍ တွက်ချက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ရှေးအကျဆုံးဖြစ်ပြီး နေ့စွဲရေးထိုးထားသော ကြယ်တို့၏ တည်ရှိရာကို ပြသောပုံကို ဘီစီ ၁၅၃၄ ခုနှစ် ရှေးခေတ်အီဂျစ် ကာလတွင် တွေ့ရသည်။ ဂရိလူမျိုး နက္ခတ္တ ဗေဒပညာရှင် အာရီစတေးလပ်စ် (Aristillus) သည် ပထမဆုံးသော ကြယ်ကတ်တလောက်ကို ဘီစီ ၃၀၀ ခုနှစ်ခန့်က တီမိုခေးရစ် (Timocharis) ၏ အကူအညီဖြင် စတင်ဖန်တီးခဲ့သည်။ တော်လမီ ၏ ကြယ်ကတ်တလောက် မှာမူ ဘီစီ ၂ရာစုခန့်က ဟစ်ပါးကပ် ၏ မှတ်တမ်းပေါ်တွင် မူတည်၍ ရေးဆွဲခဲ့သည်။ ဟစ်ပါးကပ်မှာ နိုဗာ ခေါ် ကြယ်ပေါက်ကွဲမှု ကို ပထမဆုံး ရှာဖွေတွေ့ရှိသူ အဖြစ် သိရှိကြသည်။ အစ္စလာမ် နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရှင်တို့သည် ကြယ်များကို အာရပ်အမည်များ ပေးခဲ့ကြပြီး ထိုအမည်များကို ယနေ့တိုင် အသုံးပြုဆဲ ဖြစ်သည်။ သူတို့သည် ကြယ်တို့၏ တည်နေရာကို တွက်ချက်ပေးနိုင်သည့် အာကာသ လေ့လာရေးနှင့် သက်ဆိုင်သော ကိရိယာ အမြောက်အမြားကို တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ ၁၁ ရာစုတွင် အဘူ ရေဟန် အယ်လ်ဘာရူနီက (Abū Rayhān al-Bīrūnī) နဂါးငွေ့တန်း ဂယ်လက်ဆီအား နက်ဗျူလာတို့၏ ဂုဏ်သတ္တိရှိပြီး မြောက်မြားလှသော အစိတ်အပိုင်းများ ပေါင်းစပ်ထားသည့် အရာအဖြစ် ပုံဖော်ခဲ့ပြီး ၁၀၁၉ ခုနှစ် လကြတ်သည့်အချိန်တွင် ကြယ်ပေါင်းများစွာတို့၏ လတ္တီကျုကို တွက်ချက်ဖော်ပြခဲ့သည်။ ကောင်းကင်သည် ပြောင်းလဲနိုင်ခြင်းမရှိဟု အမြင်အားဖြင့် ထင်ရသော်လည်း ကြယ်အသစ်တို့ ပေါ်ထွက် လာနိုင်ကြောင်းကို တရုတ်လူမျိုး နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရှင်တို့ သတိပြုမိ ခဲ့ကြသည်။ တိုင်ချို ဘရာဟေ (Tycho Brahe) တို့ ကဲ့သို့သော အစောပိုင်း နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရှင်တို့သည် ညဖက်ကောင်းကင်ပြင်တွင် နောက်အခါတွင် နိုဗေး ဟု ခေါ်ဆို သုံးစွဲကြသည့် ကြယ်အသစ်များကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ကြပြီး ကောင်းကင်ဆိုသည်မှာ မပြောင်းမလဲနိုင်သည့် အရာမဟုတ်ကြောင်း ဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့ကြသည်။ ၁၅၈၄ ခုနှစ်တွင် ဂျော်ဒါးနိုး ဘရူနိုက ကြယ်များသည် နေနှင့် သဏ္ဌန်တူသော အရာများဖြစ်ကြပြီး ၎င်းတို့တွင် အခြားဂြိုဟ်များလည်း ရှိနိုင်ကြောင်း၊ ၎င်းတို့၏ ပတ်လမ်းကြောင်းတွင် ကမ္ဘာနှင့် တူသော ဂြိုဟ်များပင် ရှိနိုင်ကြောင်း ဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့သည်။ ထိုအယူအဆကို ရှေးခေတ် ဂရိတွေးခေါ်ရှင်များ ဖြစ်ကြသော ဒီမိုကရိတပ် နှင့် အက်ပီကျူးရပ်စ် တို့ကလည်း ဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့ဖူးသည်။ နောက်ရာစုနှစ် တစ်ခုသို့ ကူးပြောင်းသော အချိန်တွင် ကြယ်များသည် ဝေးလံသော ဒေသမှ နေများဖြစ်သည်ဆိုသော အယူအဆသည် နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရှင်အများစုတို့ သဘောတူလက်ခံသော အယူအဆ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကျမ်းစာဆရာ ရစ်ချက် ဘန်တလေ က ထိုကြယ်များသည် အဘယ့်ကြောင့် နေအဖွဲ့အစည်းသို့ ပေါင်းစပ်ဆွဲငင်အား သက်ရောက်မှု မရှိရသနည်း ဆိုသောမေးခွန်းကို စတင်တင်ပြခဲ့ပြီး ကြယ်များသည် အရပ်မျက်နှာ အသီးသီး၌ ညီမျှစွာ ဖြန့်ကြက်တည်ရှိနေခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု အိုင်ဆက်နယူတန်က ပြန်လည် ဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့သည်။ အီတလီလူမျိုး နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရှင် ဂျီမီနီယာနို မွန်တာနာရီ (Geminiano Montanari) က အယ်လ်ဂေါလ် (Algol) ကြယ်၏ အလင်းရောင်ထွန်းလင်း တောက်ပမှုများ၏ အပြောင်းအလဲကို လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ အက်မော ဟေလီ (Edmond Halley)က အနီးအနားရှိ တစ်နေရာတည်းတွင် တည်ရှိနေသည်ဟု ယူဆရသော ကြယ်စုံတွဲ၏ တိကျသေချာသော ရွေ့လျားမှု ကို တိုင်းတာနိုင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် ရှေးဟောင်း ဂရိခေတ် တော်လေမီ နှင့် ဟစ်ပါးကပ်တို့လက်ထက်က မှတ်သားထားခဲ့သော နေရာမှ ရွေ့ပြောင်းသွားကြောင်း ပြသနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၈၃၈ ခုနှစ်တွင် ဖရိုင်းဒရစ် ဘပ်ဆဲလ် (Friedrich Bessel) က parallax နည်းလမ်းကို အသုံးပြု၍ ကြယ်သို့ အကွာအဝေး (61 Cygni နှင့် အလင်းနှစ် ၁၁.၄ နှစ် ဝေးကြောင်း) ကို ပထမဆုံး အကြိမ်အဖြစ် တိုင်းတာနိုင်ခဲ့သည်။ Parallax တိုင်းတာခြင်း နည်းလမ်းမှ ကောင်းကင်ယံ၌ ကြယ်တို့အကြား အလွန်တရာ ကွာဝေးကြောင်းကို ပြသနိုင်ခဲ့သည်။ ဝီလီယံ ဟာရှယ် (William Herschel) သည် ကောင်းကင်ယံတွင် ကြယ်တို့ပျံ့နှံ့တည်ရှိပုံကို ဆုံးဖြတ်ရန် ကြိုးစားသော ပထမဆုံး နက္ခတ္တဗေဒ ပညာရှင်ဖြစ်သည်။ ၁၇၈၀ နှစ်များအတွင်းတွင် သူသည် ဦးတည်ရာအရပ် ၆၀၀ ခန့်တွင် တိုင်းတာမှုများကို ဆက်တိုက် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ထိုအရပ်များတွင် တွေ့ရှိရသော ကြယ်တို့ကို ရေတွက်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ တိုင်းတာမှု ပြုလုပ်ပြီးနောက် ကြယ်တို့၏ အရေအတွက်သည် နဂါးငွေ့တန်း ဂလက်ဆီ၏ ဗဟိုထုရှိရာသို့ ဦးတည်၍ ကောင်းကင်၏ အရပ်မျက်နှာ တစ်ဖက်တည်းသို့ တဖြည်ဖြည်းချင်း တိုးပွားသွားကြောင်း ကောက်ချက်ချ ခဲ့သည်။ သူ၏ သားဖြစ်သူ ဂျွန်ဟာရှယ် (John Herschel) ကလည်း အလားတူ စမ်းသပ်ချက်ကို တောင်ကမ္ဘာခြမ်းတွင် ထပ်မံပြုလုပ်ခဲ့ပြီး တူညီသောအရပ်မျက်နှာသို့ပင် ကြယ်အရေအတွက် တိုးပွားသွားကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဝီလီယမ် ဟာရှယ်၏ အခြားသော ပြောင်မြောက်သည့် တွေ့ရှိချက်မှာ အချို့ကြယ်များသည် အခြားကြယ်တို့နှင့် မျဉ်းတစ်ဖြောင့်တည်း ကျရုံသာမက အဖော်အဖြစ် တည်ရှိပြီး ဒွိကြယ်စနစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေကြောင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိချက် ဖြစ်သည်။ ကြယ်တို့၏ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်နှင့် ပတ်သက်သော သိပ္ပံပညာကို အစပြုခဲ့သူမှာ ဂျိုးဆက်ဗွန် ဖရောင်ဟိုဖာ (Joseph von Fraunhofer) နှင့် အန်ဂျလို ဆက်ချီ (Angelo Secchi) တို့ ဖြစ်သည်။ စီးရီးယပ်ကြယ်၏ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်ကို နေ၏ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်ဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ခြင်း အစရှိသည့် စမ်းသပ်ချက်တို့မှ သူတို့၏ အားမတူညီမှု နှင့် ဖြာထွက်ရောင်ခြည်ကို စုပ်ယူသော လမ်းကြောင်းအရေအတွက် ခြားနားမှု တို့ကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဖြာထွက်ရောင်ခြည်ကို စုပ်ယူသော လမ်းကြောင်း ဆိုသည်မှာ လေထုမှ အချို့သော လှိုင်းလျားတို့ကို စုပ်ယူမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ကြယ်တို့၏ ဖြာထွက်ရောင်ခြည် လမ်းကြောင်းများအတွင်းရှိ အလင်းရောင်မဲ့သော လှိုင်းများကို ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၈၆၅ ခုနှစ်တွင် ဆက်ချီသည် ဖြာထွက်ရောင်ခြည်လမ်းကြောင်းများ၏ အမျိုးအစားပေါ် မူတည်၍ ကြယ်တို့ကို အမျိုးအစားခွဲခြားခဲ့သည်။ သို့သော် ခေတ်သစ် ကြယ်တို့၏ အမျိုးအစား ခွဲခြားခြင်းကိုမူ အန်နီ ဂျေ ကန်နွန် (Annie J. Cannon) က ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်များအတွင်း စတင် ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ နှစ်လုံးတွဲကြယ်တို့ကို လေ့လာခြင်းသည် ၁၉ရာစုအတွင်း အရေးပါသော အရာတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။ ၁၈၃၄ ခုနှစ်တွင် ဖရိုင်းဒရစ် ဘက်ဆယ် (Friedrich Bessel) သည် ဆီးရီးယပ်ကြယ်၏ ပုံမှန်ရွေ့လျားမှုအတွင်းတွင် အပြောင်းအလဲကို လေ့လာတွေ့ရှိခဲ့ပြီး မမြင်နိုင်သော အဖော်ကြယ် တစ်ခု ရှိကြောင်း ယူဆနိုင်ခဲ့သည်။ အက်ဒဝပ် ပစ်ကားရင်း (Edward Pickering) သည် မီဇာ (Mizar) ကြယ်၏ အချိန်မှန် ခွဲဖြာထွက်သော ဖြာထွက်ရောင်ခြည် လမ်းကြောင်းများကို ရက်ပေါင်း ၁၀၄ ရက်ကြာမျှ လေ့လာရာမှ ပထမဆုံးသောကြယ်စုံတွဲကို ၁၈၉၉ ခုနှစ်တွင် ဖြာထွက်ရောင်ခြည် နည်းလမ်းကို အသုံးပြု၍ ပထမဆုံး ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဒွိကြယ်စနစ်တို့၏ အသေးစိတ်လေ့လာခြင်း အကြောင်းများကို ဝီလီယံ စထရု (William Struve) နှင့် အက်စ် ဒဗလျူ ဘန်ဟမ် (S. W. Burnham) အစရှိသော နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်တို့က စုဆောင်းခဲ့ပြီး ပတ်လမ်းကြောင်း အတွင်း ရှိနေသော အရာဝတ္ထုများ အပေါ် မူတည်၍ ကြယ်တို့၏ ဒြပ်ထုကို အဆုံးအဖြတ် ပေးနိုင်စေခဲ့သည်။ ၁၈၂၇ ခုနှစ်တွင် ဖဲလစ် ဆေဗာရီ (Felix Savary) က တယ်လီစကုပ် လေ့လာရေးနည်းလမ်းကို အသုံးပြု၍ ဒွိကြယ်တို့၏ ပတ်လမ်းကြောင်းကို တိုင်းတာခြင်း ပြဿနာကို ပထမဆုံးအကြိမ် အဖြစ် ဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့သည်။ ၂၀ ရာစုနှစ်အတွင်းတွင် ကြယ်များကို သိပ္ပံနည်းကျ လေ့လာခြင်းတွင် လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ဓာတ်ပုံများသည် အာကာသ လေ့လာရာတွင် တန်ဖိုးရှိသော ကိရိယာများ ဖြစ်လာသည်။ ကားလ် ရှဝါ့ဇ်ချိုင်းက ကြယ်တို့၏ အရောင် နှင့် ထိုအကြောင်းကြောင့်ဖြစ်သော အပူချိန်တို့ကို မျက်စိဖြင့် မြင်ရသော အတိုင်းအတာကို ဓာတ်ပုံတွင် မြင်ရသော အတိုင်းအတာ ပေါ်မူတည်၍ ဆုံးဖြတ်နိုင်ကြောင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ photoelectric photometer ကိုတီထွင်နိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် လှိုင်းအလျား အမျိုးမျိုးတို့၏ အပိုင်းအခြား အမျိုးမျိုးတို့တွင် အလွန်တိကျသော တိုင်းတာမှုကို ပြုနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် အဲလ်ဘတ် အေ မိုက်ကယ်ဆန်သည် ဟွတ်ကာ တယ်လီစကုပ် ပေါ်တွင် အင်တာဖယ်ရိုမီတာ (interferometer) ကို အသုံးပြု၍ ပထမဆုံးအနေဖြင့် ကြယ်၏ အချင်းကို တိုင်းတာနိုင်ခဲ့သည်။ ကြယ်တို့၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အခြေခံနှင့် ပတ်သက်သည့် အရေးပါသော အယူအဆများသည် နှစ်ဆယ်ရာစု အစပိုင်း ပထမဆုံး ဆယ်စုနှစ်တွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် ဟတ်ဇ်စပရန်း-ရပ်ဆဲလ် ပုံဆွဲနည်း (Hertzsprung-Russell diagram) ကို တီထွင်ဖော်ထုတ်ခဲ့ပြီးနောက် အာကာသရူပဗေဒနှင့် သက်ဆိုင်သော ကြယ်တို့၏ လေ့လာမှုမှာ ပိုမို တိုးတက်လာခဲ့သည်။ ကြယ်တို့၏ အတွင်းပိုင်းနှင့် ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်လာပုံတို့ကို ရှင်းလင်းပြနိုင်သည့် အောင်မြင်သော သရုပ်ပြပုံစံများကိုလည်း တီထွင်ဖော်ထုတ် နိုင်ခဲ့သည်။ ကွမ်တမ် ရူပဗေဒ တိုးတက်လာမှုကြောင့် ကြယ်တို့၏ ဖြာထွက်ရောင်ခြည် အလင်းတန်းများ အကြောင်းကို အောင်မြင်စွာ ရှင်းလင်း ပြသနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုအကြောင်းကြောင့် ကြယ်တို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ ဓာတ်များ ပါဝင်ဖွဲ့စည်းပုံကို အဆုံးအဖြတ် ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ စူပါနိုဗာကြယ်များမှ လွဲ၍ အခြားသော ကြယ်တစ်လုံးချင်းစီကို ကျွန်ုပ်တို့ နေထိုင်ရာ ဇာတိ ဂယ်လက်ဆီ အစုအဝေးများထဲတွင် အဓိကအားဖြင့် လေ့လာကြသည်။ အထူးသဖြင့် နဂါးငွေ့တန်း ဂယ်လက်ဆီ၏ မြင်သာထင်ရှားသော အပိုင်းအတွင်း တွင် ဖြစ်သည်။ ကျွန်ုပ်တို့ ဂယ်လက်ဆီ၏ အသေးစိတ် ကြယ် ကတ်တလောက် ကိုကြည့်လျှင် ထိုအချက်မှာ သိသာထင်ရှားသည်။ သို့သော် အချို့ ကြယ်များကိုမူ ကမ္ဘာမှ အလင်းနှစ် သန်း ၁၀၀ မျှဝေးသော ဗာဂို ကြယ်အစုအဝေး Virgo Cluster၏ M100 ဂယ်လက်ဆီအထိပင် လေ့လာ တွေ့ရှိကြသည်။ ဇာတိ မဟာကြယ်အစုအဝေးကြီး အတွင်းတွင် ကြယ်အစုအဝေးများကို မြင်တွေ့နိုင်သည်။ လက်ရှိ တယ်လီစကုပ်များ အနေနှင့် ယေဘူယျအားဖြင့် ဇာတိ ကြယ်အစုအဝေးအတွင်းရှိ မှေးမှိန်နေသော ကြယ်တစ်လုံးချင်းစီကိုပင် လေ့လာနိုင်သည်။ အဝေးဆုံးလေ့လာတွေ့ရှိနိုင်သော ကြယ်မှာ အလင်းနှစ် သန်းပေါင်း ၁၀၀ မျှ အကွာအဝေးတွင် ရှိသည်။ (ဥပမာ Cepheids ကြယ်) သို့သော် ဇာတိ မဟာ ကြယ်အစုအဝေးကြီး၏ အပြင်ဘက်တွင်မူ ကြယ်တစ်လုံးချင်း သို့မဟုတ် ကြယ်အစုအဝေးများကို လေ့လာနိုင်စွမ်း မရှိပေ။ တစ်ခုတည်းသော ခြွင်းချက်မှာ ကြယ်အလုံးရေ သိန်းပေါင်းများစွာ ပါဝင်ပြီး အလင်းနှစ်သန်းပေါင်း တစ်ထောင် အကွာအဝေးတွင် ရှိသော ကြီးမားသော ကြယ်အစုအဝေးကြီး၏ မှေးမှိန်သော ရုပ်ပုံတစ်ခုသာ ဖြစ်ပြီး ယခင်က လေ့လာတွေ့ရှိဖူးသော အဝေးဆုံးကြယ်ထက် ဆယ်ဆမျှ ဝေးကွာသော အကွာအဝေးတွင် တည်ရှိသည်။ အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်း \|ဤမြင်ကွင်းတွင် အပြာရောင် နောက်ကျန်ရစ်သူများ အမည်ရှိသော ကြယ်ပြာများကို တွေ့နိုင်ပြီး ဟတ်ဇ်စပရန်း-ရပ်ဆဲလ် ပုံပေါ်မှ သူတို့၏ တည်နေရာပေါ်မူတည်၍ ထိုသို့ ခေါ်ဝေါ်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ကြယ်အစုအဝေးများအား အမည့်မှည့်ခေါ်သည့် အလေ့အထသည် ဘေဘီလုံခေတ် ကတည်းက ရှိခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ ရှေးခေတ် ကောင်းကင်လေ့လာသူများက ကြယ်များသည် ပုံသဏ္ဌာန်တစ်ခု အဖြစ်တည်ရှိနေသည်ဟု စိတ်ကူးကြည့်ကြပြီး ထိုကြယ်စုတို့ကို သဘာဝတွင် တည်ရှိနေသည့် အရာများ သို့ ဒဏ္ဍာရီပုံပြင်များနှင့် ဆက်စပ်တွေးတော ကြသည်။ ၁၂ ခုမျှသော ကြယ်အစုအဝေးတို့သည် မိုးကုပ်စက်ဝိုင်း တစ်လျှောက် တည်ရှိနေကြပြီး ထိုကြယ်စုတို့မှာ နက္ခတ်ဗေဒင် ပညာ၏ အခြေခံ အဖြစ် ရှိနေကြသည်။ အခြားသော ကြယ်များထဲမှာ ထင်ရှားသော ကြယ်များကိုလည်း အာရပ်ဘာသာ သို့မဟုတ် လက်တင်ဘာသာဖြစ် နာမည်ပေးထားကြသည်။ နေ အပါအဝင် အချို့သော တာရာများတွင် ၎င်းတို့နှင့် သက်ဆိုင်သော ကိုယ်ပိုင် ဒဏ္ဍာရီများ ရှိကြသည်။ ရှေးခေတ်ဂရိများအတွက်မူ ပလဲနက် သို့မဟုတ် လျှောက်သွားနေသူများဟု အဓိပ္ပာယ်ရသော ဂြိုဟ်များမှာ အရေးကြီးသော နတ်ဘုရားများကို ကိုယ်စားပြုနေကြသည်။ ထို့ကြောင့် ဂြိုဟ်များကို မာကျူရီဂြိုဟ်၊ ဗီးနပ်စ်ဂြိုဟ်၊ မားစ်ဂြိုဟ်၊ ဂျူပီတာဂြိုဟ် နှင့် စေတန်ဂြိုဟ် ဟု အမည်များ မှည့်ခေါ်ခဲ့ကြသည်။ ယူရေးနပ်စ် နှင့် နပ်ပကျွန်းတို့မှာလည်း ဂရိ နှင့် ရောမတို့၏ ဒဏ္ဍာရီလာ နတ်ဘုရားများ ဖြစ်ကြသည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းတို့၏ အလင်းရောင် မှေးမှိန်မှုကြောင့် ရှေးခေတ် အခါက ရှိမှန်း မသိခဲ့ကြပေ။ ၎င်းတို့၏ နာမည်ကို နောက်ပိုင်းခေတ် နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင်များက မှည့်ခေါ်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၆၀၀ မှ စ၍ တာရာတို့၏ အမည်များမှာ ကောင်းကင်ပြင်၏ သက်ဆိုင်ရာ အပိုင်းများအလိုက် အမည်များ မှည့်ခေါ်ခဲ့ကြသည်။ ဂျာမန် နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင် ဂျိုဟန် ဘေယာက ကြယ်မြေပုံများကို အတွဲလိုက် ဖန်တီးခဲ့ပြီး တာရာ တစ်ခုချင်းစီတွင် ဂရိအက္ခရာများဖြင့် အမည်သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဂျွန်ဖလမ်စတိက သူ၏ စာအုပ်အတွင်းရှိ ကြယ်ကက်တလောက်များတွင် ကြယ်တို့၏ အီကွေတာမှ လက်ယာရစ် အတိုင်း တိုင်းတာသည့် ထောင့်အကွာအဝေးပေါ်မူတည်၍ နံပါတ်စဉ် ထားသော စနစ်ကို ထည့်သွင်းဖော်ပြခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုနံပါတ် စနစ်ကို ဖလမ်စတိ အမည်ပေးပုံ သို့မဟုတ် ဖလမ်စတိ နံပါတ်စနစ် ဟု ခေါ်ဆိုကြလေသည်။ ကောင်းကင်အတွင်းမှ အရာဝတ္ထုများကို အမည်ပေးရာတွင် နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုထားသော အဖွဲ့အစည်းမှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နက္ခတ္တဗေဒ သမဂ္ဂ (အိုင်အေယူ) ဖြစ်သည်။ အချို့သော ပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီများက ကြယ်တို့၏ အမည်များကို ရောင်းချလျက် ရှိပြီး ဗြိတိသျှ စာကြည့်တိုက်မှ စည်းမျဉ်းမရှိသော ကုန်သွယ်မှု အင်တာပရိုက်စ်များဟု ခေါ်ကြသည်။ သို့သော်လည်း အိုင်ဒေယူမှ ကုန်သွယ်ခြင်းများတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်းမရှိဘဲ ထိုနာမည်များမှ အိုင်အေယူမှ အသိအမှတ်ပြုခြင်း သုံးစွဲခြင်း မရှိပေ။ ၁၉၈၀ နှစ်များက ထိုသို့သော ကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်သည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြယ်မှတ်ပုံတင်ကုမ္ပဏီမှာ သူတို့ပေးသော အမည်များမှာ တရားဝင် ဖြစ်သည့်ပမာ လုပ်ကိုင်ကြသဖြင့် လိမ်လည် လုပ်ကိုင်ကြောင်း စွပ်စွဲခံရသည်။ ယခု မရှိတော့သော ကြယ်မှတ်ပုံတင်ခြင်း အလုပ်ကို ရိုက်စားလုပ်သည် သို့မဟုတ် ကလိမ်ကကျစ် လုပ်သည်ဟု ယခုအခါ ရည်ညွှန်းကြပြီး နယူးယောက်မြို့တော် စားသုံးသူရေးရာ ကိစ္စ ဌာနမှ ကြယ်မှတ်ပုံတင်ကုမ္ပဏီအား လိမ်လည်သော ကုန်သွယ်မှု ပြုလုပ်သူအဖြစ် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ အတိုင်းအထွာ ယူနစ်များ ကြယ်တစ်စင်းနှင့်တစ်စင်းသို့လည်းကောင်း ဂယ်လက်ဆီတို့၏ အကွာအဝေးအားလည်းကောင်း မဟာစကြဝဠာအား တိုင်းတာရာတွင် စံအဖြစ် အလင်းနှစ်ကို အသုံးပြုသည်။ ကိုးကားချက်များ ပြင်ပလင့်များ Category:နက္ခတ္တဗေဒ * ကဏ္ဍ:အလင်း ပင်ရင်းများ
ကိုကို	ကိုကို သည် အစ်ကိုကိုဖြစ်စေ၊ အစ်ကိုအရွယ်ကိုဖြစ်စေ ချစ်ခင်ရင်းနှီးစွာ လေးစားစွာခေါ်သော စကားလုံး ဖြစ်သည်။Burmese Orthography, Myanmar Language Commission, 1993. ညီအစ်ကို၊ မောင်နှမအချင်းချင်း အကြီးဖြစ်သူကို ညီငယ်၊ နှမငယ်က ခေါ်သော အခေါ်အဝေါ် ဖြစ်သည်။ လူအမည် အဖြစ်လည်း သုံးသည်။ အထူးသဖြင့် အမွှာညီအစ်ကိုများတွင် ကိုကို နှင့် ညီညီ ဟု ခေါ်လေ့ရှိသည်။ အိမ်ထောင်သည်နှင့် ချစ်သူ ရည်းစားများတွင်လည်း အမျိုးသမီးငယ်များက ကိုယ့်ထက်ကြီးသော ချစ်သူ၊ ခင်ပွန်းသည်ကို နာမ်စားအဖြစ် ကိုကိုဟု ခေါ်ဝေါ်လေ့ ရှိကြသည်။ ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် ကိုကို မောင် ညီညီ ကိုးကား ပြင်ပလင့်ခ်များ Category:မြန်မာဝေါဟာရများ
စမ်းသပ်ခြင်း	အာကာသယာဉ်မှူး ဒေးဗစ်စကော့ က လပေါ်တွင် တူ နှင့် ငှက်မွှေးကို အသုံးပြု၍ ဆွဲငင်အားကို စမ်းသပ်နေစဉ် စမ်းသပ်မှု () ဆိုသည်မှာ အဆိုကြမ်းတစ်ခုကို ထောက်ခံရန် သို့မဟုတ် ချေဖျက်ရန်၊ သို့မဟုတ် ယခင်က မစမ်းဖူးသောအရာတစ်ခု၏ ထိရောက်မှု သို့မဟုတ် ဖြစ်နိုင်ခြေကို ဆုံးဖြတ်ရန် ဆောင်ရွက်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ စမ်းသပ်မှုများသည် သီးခြားအကြောင်းအချက်တစ်ခုကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲလိုက်သောအခါ မည်သည့်ရလဒ် ဖြစ်ပေါ်သည်ကို သရုပ်ပြခြင်းဖြင့် အကြောင်းနှင့်အကျိုး ဆက်စပ်မှုကို ထိုးထွင်းသိမြင်စေသည်။ စမ်းသပ်မှုများသည် ရည်မှန်းချက်နှင့် အတိုင်းအတာအရ များစွာကွဲပြားသော်လည်း ထပ်ခါတလဲလဲလုပ်ဆောင်နိုင်သော လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် ရလဒ်များကို ယုတ္တိကျကျ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းအပေါ် အမြဲမှီခိုသည်။ သဘာဝအတိုင်း စမ်းသပ်လေ့လာမှုများ လည်း ရှိသေးသည်။ ကလေးတစ်ဦးသည် အရာဝတ္ထုများ မြေပြင်ပေါ်သို့ မည်သို့ကျသည်ကို နားလည်ရန် အခြေခံစမ်းသပ်မှုများကို ပြုလုပ်နိုင်သကဲ့သို့၊ သိပ္ပံပညာရှင်အဖွဲ့များသည် ဖြစ်စဉ်တစ်ခုအပေါ် ၎င်းတို့၏ နားလည်မှုကို တိုးမြှင့်ရန်အတွက် နှစ်ပေါင်းများစွာ စနစ်တကျ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရနိုင်သည်။ သိပ္ပံသင်ခန်းစာတွင် ကျောင်းသားများ သင်ယူတတ်မြောက်ရေးအတွက် စမ်းသပ်မှုများနှင့် အခြားသော လက်တွေ့လုပ်ဆောင်မှုများသည် အလွန်အရေးကြီးသည်။ စမ်းသပ်မှုများသည် စာမေးပွဲရမှတ်များကို တိုးတက်စေနိုင်ပြီး၊ အထူးသဖြင့် အချိန်ကြာမြင့်စွာ အသုံးပြုပါက ကျောင်းသားတစ်ဦးကို ၎င်းတို့သင်ယူနေသော အကြောင်းအရာများအပေါ် ပိုမိုစိတ်ဝင်စားပါဝင်လာစေရန် ကူညီပေးနိုင်သည်။ စမ်းသပ်မှုများသည် (ဥပမာ- အကြိုက်ဆုံးကိုရှာရန် ချောကလက်အမျိုးမျိုးကို မြည်းစမ်းကြည့်ခြင်းကဲ့သို့သော) ပုဂ္ဂိုလ်ရေးနှင့် တရားမဝင်သော သဘာဝနှိုင်းယှဉ်မှုများမှသည် (ဥပမာ- အက်တမ်အောက်အမှုန်များအကြောင်း သတင်းအချက်အလက် ရှာဖွေတွေ့ရှိရန် မျှော်လင့်နေသော သိပ္ပံပညာရှင်များစွာက ကြီးကြပ်သည့် ရှုပ်ထွေးသောကိရိယာများ လိုအပ်သော စမ်းသပ်မှုများကဲ့သို့သော) အလွန်အမင်း ထိန်းချုပ်ထားသည့် စမ်းသပ်မှုများအထိ အမျိုးမျိုးကွဲပြားနိုင်သည်။ သဘာဝသိပ္ပံနှင့် လူမှုသိပ္ပံတို့အကြား စမ်းသပ်မှုများ၏ အသုံးပြုပုံမှာ သိသိသာသာ ကွဲပြားသည်။ စမ်းသပ်မှုများတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော လွတ်လပ်သော ပြောင်းလဲနိုင်သည့်ကိန်း (independent variable) မှလွဲ၍ အခြားပြောင်းလဲနိုင်သည့်ကိန်းများ၏ သက်ရောက်မှုများကို အနည်းဆုံးဖြစ်အောင် ဒီဇိုင်းထုတ်ထားသော ထိန်းချုပ်မှုများ ပါဝင်သည်။ ၎င်းသည် ထိန်းချုပ်တိုင်းတာမှုများနှင့် အခြားတိုင်းတာမှုများအကြား နှိုင်းယှဉ်ခြင်းမှတစ်ဆင့် ရလဒ်များ၏ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုကို တိုးမြှင့်ပေးသည်။ သိပ္ပံဆိုင်ရာ ထိန်းချုပ်မှုများသည် သိပ္ပံနည်းကျ နည်းလမ်း၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ အကောင်းဆုံးအားဖြင့်၊ စမ်းသပ်မှုတစ်ခုရှိ ပြောင်းလဲနိုင်သည့်ကိန်း အားလုံးကို ထိန်းချုပ်ထားသင့်သည် (ထိန်းချုပ်တိုင်းတာမှုများဖြင့် ထည့်သွင်းစဉ်းစားထားသည်)။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:သုတေသန *
ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့သုံး ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ	ကုလမဂ္ဂအဖွဲ့သုံး ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂတွင် သုံးစွဲသည့် ရုံးသုံး ဘာသာစကား (၆) ခုမှာ စပိန်၊ တရုတ်၊ ပြင်သစ်၊ ရုရှ၊ အင်္ဂလိပ်နှင့် အာရပ် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူး သုံးစွဲရန် ဘာသာစကားများမှာ ပြင်သစ်နှင့် အင်္ဂလိပ်တို့သာ ဖြစ်သည်။ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ကြီးကို စတင်ဖွဲ့စည်းချိန်က ရုံးသုံး ဘာသာစကား (၅) မျိုးကို သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ၁၉၇၃ ခုနှစ်တွင် အာရပ်ဘာသာစကားကို ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ ရုံးသုံး ဘာသာစကားများကို ထပ်မံ တိုးချဲ့သင့်သည် သို့မဟုတ် အင်္ဂလိပ် တစ်ခုတည်းကိုသာ အသုံးပြုသင့်သည်ဆိုသည့် အငြင်းပွားမှုကား ယခုအချိန်ထိ ရှိနေဆဲပင်။ အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါလျှင် စပိန်ဘာသာစကားမှာ အဆင့်အတန်းတူ မရရှိကြောင်း စပိန်စကားပြော နိုင်ငံများက ကန့်ကွက်ပြောကြားနေကြသည်။ အိန္ဒိယ နိုင်ငံသုံး ဟင်ဒီဘာသာစကားကိုလည်း သတ္တမမြောက် ဘာသာစကားအဖြစ် ထည့်သွင်းပေးပါရန် ဖိအားပေးခြင်း ခံနေရသည်။ ယခုလက်ရှိ ဘန်ကီမွန်း အပါအဝင် အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးတိုင်း ပြောဆိုနိုင်ရန် အခက်တွေ့သောကြောင့် ပြင်သစ် ဘာသာစကား၏ အရေးပါမှုကို လျှော့ချပေးပါရန် တောင်းဆိုမှုများ ရှိနေသော်လည်း ပြင်သစ် ဘာသာစကားမှာ နိုင်ငံတကာတွင် သံတမန်သုံး ဘာသာစကားအဖြစ် ရှင်သန်နေဆဲပင်။ ကုလသမဂ္ဂတွင် ထုတ်ပြန်သည့် စာရွက်စာတမ်းများကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့် အသုံးပြုပါလျှင် ဗြိတိသျှ အသုံးအနှုန်းကိုသာ အသုံးပြုသည်။ ကုလ သမဂ္ဂနှင့် လက်အောက်ခံ အဖွဲ့အစည်းများသည် အောက်(စ်)ဖို့ သတ်ပုံဖြင့်သာ အတည်ပြုသည်။ တရုတ် သမ္မတနိုင်ငံ (တိုင်ဝမ်တရုတ်) ကို ဆက်ခံသည့် တရုတ် ပြည်သူ့ သမ္မတနိုင်ငံ (ပြည်မတရုတ်) က ကုလသမဂ္ဂသုံး တရုတ်စကား မန်ဒရင် ဘာသာစကားကို ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် အပြောင်းအလဲ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ကြီး စတင်ဖွဲ့စည်းသည့် ၁၉၄၅ ခုနှစ်မှ ၁၉၇၁ ခုနှစ်ထိတိုင် ရိုးရာ တရုတ်ဘာသာစကားကို အသုံးပြုသော်လည်း ၁၉၇၁ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းတွင် ရိုးရှင်းသည့် တရုတ်စာကို အသုံးပြုသည်။ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံများထဲတွင် အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားကို ရုံးသုံးအဖြစ် (၅၂) နိုင်ငံက အသုံးပြုကာ ပြင်သစ်က (၂၉) နိုင်ငံတွင် အသုံးပြုသည်။ အာရပ် ဘာသာစကားကို (၂၄) နိုင်ငံ၊ စပိန်ဘာသာဖြင့် နိုင်ငံပေါင်း (၂၀)၊ ရုရှ ဘာသာစကားဖြင့် (၄) နိုင်ငံနှင့် တရုတ်ဘာသာစကားဖြင့် (၂) နိုင်ငံတို့က အသုံးပြုကြသည်။ Category:ဘာသာစကား
အင်ဂျင်	မာစီဒီးကားမှ V6 အင်ဂျင် အင်ဂျင် သို့မဟုတ် မော်တာ ဆိုသည်မှာ စွမ်းအင်ကို အသုံးပြုနိုင်သော ရွေ့လျားခြင်း တစ်မျိုးသို့ အသွင်ပြောင်းပေးသော စက်တစ်မျိုးပင် ဖြစ်သည်။Dictionary.com: (World heritage) "3. any device that converts another form of energy into mechanical energy so as to produce motion" စွမ်းအင်သည် ပုံသဏ္ဌာန် အမျိုးမျိုး ဖြစ်နိုင်သော်လည်း အင်ဂျင်များတွင် အသုံးများသည့် စွမ်းအင်အမျိုးအစားများမှာ လျှပ်စစ်စွမ်းအင်၊ ဒီဇယ်ဆီ သို့ ဓာတ်ဆီ စသော ဓာတု စွမ်းအင်နှင့် အပူစွမ်းအင် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဓာတုဗေဒဖြင့် အင်ဂျင်ကို မောင်းနှင်သည့် အခါတွင် အသုံးပြုသည့် ဓာတုပစ္စည်းများကို လောင်စာဆီ ဟု ခေါ်ကြသည်။ ပစ်စတင် အင်ဂျင်များ အစောပိုင်း အင်ဂျင်များသည် အင်ဂျင်၏ အပြင်ဘက်မှ အပူအားကို အသုံးပြု၍ အင်ဂျင်အတွင်း ရှိဓာတ်ငွေ့များကို ဖိအားများအောင် အပူပေးကြသည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ရေနွေးငွေ့ကို အသုံးပြုသော အခါတွင် တွေ့ရလေ့ ရှိပြီး ထိုသို့သော အင်ဂျင် အမျိုး အစားကို ရေနွေးငွေ့သုံး အင်ဂျင်ဟု ခေါ်ကြသည်၊ ရေနွေးငွေ့များကို အင်ဂျင်သို့ ပိုက်လိုင်းများဖြင့် ဆက်သွယ်ထားလေ့ ရှိကြပြီး ထိုမှ တဆင့် ရေနွေးငွေ့များကို အသုံးပြု၍ ပစ်စတင်များကို ရွေ့လျားစေခြင်းဖြင့် အရွေ့စွမ်းအင်ကို ထုတ်ယူကြသည်၊ မော်တော်ကား အများစုသည် လောင်စာဆီကို အထဲတွင် လောင်ကျွမ်းစေသော ဓာတုအင်ဂျင်များကို အသုံးပြုကြသည်။ ထိုသို့သော အင်ဂျင်မျိုးကို အတွင်းတွင် ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်များဟု ခေါ်ကြသည်။ အတွင်းတွင် ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်များကို အသုံးပြုသော လောင်စာဆီ၊ လည်ပတ်သော အချက်အရေအတွက်နှင့် တည်ဆောက်ပုံပေါ်တွင် မူတည်၍ အမျိုးမျိုး ခွဲခြားနိုင်သည်။ဌာန် အ Heat Engine (အပူအင်ဂျင်) (အတွင်းမီးလောင်ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်) (I.C Engine) များနှင့် External Combustion Engine ( အပြင်မီးလောင်ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်) များဟူ၍ခွဲခြားနိုင်သည်။အင်ဂျင်တစ်လုံးသည် အပူစွမ်းအင်ကို စက်မှုစွမ်းအင်သို့ပြောင်းလျှင် ထိုအင်ဂျင် ကို Heat Engine (အပူအင်ဂျင်) ဟုခေါ်သည်။ အပူအင်ဂျင်ကို Internal Combustion Engine Internal Combustion Engine (အတွင်းမီးလောင်ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်) အတွင်းမီးလောင်ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်များကို Reciprocating Type (အပြန်အလှန်အလုပ်လုပ်သော အမျိုးအစား) နှင့် Rotary Type (ပတ်လည်လည်သည့်အမျိုးအစာ)ဟူ၍ ခွဲခြားထားသည်။ ဤအမျိုးအစား နှစ်မျိုးထဲမှ Reciprocating Type ကို မော်တော်ယဉ်များနှင့် စက်ပြု ကိရိယာများ ( Machinery Tools) တွင် အသုံးများသည်။ ၎င်းစက်များ၏ ရိုးရှင်းမှုနှင့် စရိတ်သက်သာမှုတို့ကြောင့် အသုံးများသည်။ ဤစက်များကို လှေများ၊ သင်္ဘောများ၊ မီးရထားများနှင့် လေယာဉ်များတွင်လည်း သုံးသည်။ Reciprocating Internal Combustion Engines (အပြန်အလှန်အလုပ်အလုပ်သည့် အတွင်းမီးလောင် ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်) များကို ၎င်းတို့၏တည်ဆောက်ပုံနှင့် Operating Cycle (အလုပ်လုပ်သော ဆိုင်ကယ်) ပေါ်မူတည်လျှက် Two Stroke (နှစ်ချက်ခုတ်) နှင့် Four Stroke (လေးချက်ခုတ်) အင်ဂျင် ဟူ၍ ထပ်ဆင့်ခွဲထားသည်။ ဤနှစ်မျိုးကို ထပ်ဆင့်၍ Spark Ignition Engines (SI Engine) [စပါ့(ခ)မှ မီးကူးရှို့သော အင်ဂျင်များ] နှင့် Compression Ignition Engines (CI Engines) [ကွန်ပရက်ရှင်း (ဖိသိပ်ခြင်း) ဖြင့် မီးလောင်ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်များ] ဟူ၍ သုံးသော လောင်စာဆီအပေါ် အခြေခံ၍ ခွဲပြန်သည်။ SI Engines (မီးပွား ပလပ်) စပေါ့(ခ)မှ မီးကူးရှို့သော အင်ဂျင်များတွင် ဓာတ်ဆီသုံးပြီး ကာဖြူရေတာနှင့် Spark [စပါ့(ခ)] ဖြင့် မီးကူးသည့် စနစ်ကို သုံးသည်။ CI Engines (ကွန်ပရက်ရှင်း(ဖိသပ်ခြင်း) ဖြင့် မီးလောင်ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင်များ တွင် ဒီဇယ်ကို သုံးပြီး Fuel Injection Pump (ဆီတွန်းပို့ပန့်) နှင့် Nozzles (နော်ဇယ်များ) ပါဝင်သည်။ဦးကိုကိုကြီး (အလုပ်ရုံမှူး) (စက်မှုအင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ အခြေခံနည်းပညာရပ်များ) ကိုးကား Category:အင်ဂျင် Category:အင်ဂျင် နည်းပညာ
သမုဒ္ဒရာ	right\| ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သမုဒ္ဒရာရေကို Animation ဖြင့် ပြထားသော မြေပုံ။ ကမ္ဘာကိုလွှမ်းခြုံထားသော ရေထု သို့မဟုတ် တကမ္ဘာလုံးနှင့်ဆိုင်သော သမုဒ္ဒရာကို ဒေသအချို့အနေဖြင့် ခွဲခြားထားသည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ပစိဖိတ်၊ အတ္တလန္တိတ်၊ အိန္ဒိယ၊ အာတိတ် နှင့် တောင်ပိုင်းသမုဒ္ဒရာ ဟူ၍ ၅ ပိုင်းခွဲခြားထားပြီး နောက်ဆုံး ၂ ခုကို တစ်ခါတစ်ရံ ပထမ ၃ ခု ထဲတွင် ပေါင်းစပ်ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ သမုဒ္ဒရာ (; Okeanos (Oceanus)) သည် ပင်လယ်ရေ၏ အဓိကကိုယ်ထည်ဖြစ်ပြီး ဟိုက်ဒရိုစဖီးယား (Hydro Sphere) (ခေါ်) ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှိနေသော ရေအားလုံးတို့၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းလည်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၇၁ ရာခိုင်နှုန်း (ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် စတုရန်းကီလိုမီတာ ၃၆၁ သန်း) ကို ပုံမှန်အားဖြင့် သမုဒ္ဒရာအချို့ နှင့် ပို၍ အရွယ်အစားငယ်သော ပင်လယ်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော သမုဒ္ဒရာထုက ဖုံးလွှမ်းထားသည်။ ထိုဒေသ၏ တစ်ဝက်ကျော်ခန့်သည် ပေပေါင်း ၉၈၀၀ (မီတာ ၃၀၀၀ ကျော်) နက်သည်။ သမုဒ္ဒရာဒေသ၏ ပျမ်းမျှ ဆားငံဓာတ်ပါဝင်နှုန်းသည် ၁၀၀၀ ပုံလျှင် ၃၅ ပုံခန့် သို့မဟုတ် ၃.၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ရှိပြီး ပင်လယ်ရေအားလုံးနီးပါး၏ ဆားငံဓာတ်ပါဝင်မှုနှုန်းသည် ၁၀၀၀ ပုံလျှင် ၃၀ ပုံမှ ၃၈ ပုံ အထိရှိသည်။ ခြုံငုံသုံးသပ်ချက် ပုံမှန်အားဖြင့် ကွဲပြားခြားနားသော သမုဒ္ဒရာများ အနေဖြင့် ခွဲခြားသတ်မှတ်လေ့ရှိသော်လည်း ထိုသမုဒ္ဒရာရေများသည် အားလုံးဆက်စပ်လျက် ရှိပြီး အားလုံးကိုစုပေါင်း၍ ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာ သို့မဟုတ် ကမ္ဘာလုံးနှင့်ဆိုင်သော သမုဒ္ဒရာ အနေနှင့် ရည်ညွှန်းလေ့ရှိကြသည်။ ထိုသို့ ရေထုအားလုံးဆက်စပ်နေပြီး အစိတ်အပိုင်း အသီးသီးတွင် အချင်းချင်းလွတ်လပ်စွာဖလှယ်နေကြခြင်း စသည့် တကမ္ဘာလုံးနှင့်ဆိုင်သော သမုဒ္ဒရာအယူအဆ သည် သမုဒ္ဒရာဗေဒအတွက် အရေးကြီးသော အခြေခံအချက်အလက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ အဓိက သမုဒ္ဒရာ အစိတ်အပိုင်းများ ခွဲခြားမှု ကို တိုက်ကြီးများ၊ ကျွန်းစုများ နှင့် အခြားအချက်အလက်များပေါ် မူတည်၍ ခွဲခြားသတ်မှတ်ကြသည်။ ထိုခွဲခြားမှုများကို အရွယ်အစားလိုက် ကြီးစဉ်ငယ်လိုက် ကြည့်မည်ဆိုပါက ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ၊ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ၊ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ၊ တောင်ပိုင်း သမုဒ္ဒရာ ( တစ်ခါတစ်ရံတွင် ထိုသမုဒ္ဒရာဒေသကို ပစိဖိတ်၊ အတ္တလန္တိတ် နှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ တို့၏ တောင်ပိုင်းအဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။) နှင့် [အာတိတ် သမုဒ္ဒရာ]] (တစ်ခါတစ်ရံတွင် အတ္တလန္တိတ် သမုဒ္ဒရာ၏ ပင်လယ်အဖြစ် သတ်မှတ်လေ့ရှိကြသည်။) စသည်ဖြင့်ဖြစ်သည်။ ပစိဖိတ်နှင့် အတ္တလန္တိတ် သမုဒ္ဒရာတို့ကို အီကွေတာပေါ်မူတည်၍ တောင်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဟူ၍ ထပ်မံခွဲခြား သတ်မှတ်နိုင်သည်။ သမုဒ္ဒရာ၏ အစိတ်အပိုင်း အသေးစားများကို ပင်လယ်များ၊ ပင်လယ်ကွေ့များ၊ ပင်လယ်အော်များနှင့် အခြားအမည်များဖြင့် ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ထို့ပြင် ကုန်းမြေပေါ်တွင် သမုဒ္ဒရာနှင့် ဆက်စပ်မနေသော အာရယ်ပင်လယ် နှင့် မဟာ ဆားငန်ရေကန်ကြီးစသည့် အခြားသော ဆားငန်ရေထုများလည်း ရှိတတ်သည်။ ထိုအရာများကို ပင်လယ်အဖြစ် ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုကြသော်လည်း တကယ်တမ်းမှာ ဆားငန်ရေကန်များသာ ဖြစ်သည်။ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာသည်အကြီးဆုံးဖြစ်၍ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာသည်အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာများသည် ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်၏ ၄ပုံ ၃ပုံကို ဖုံးလွှမ်းထားပြီး ဇီဝစက်ဝန်းပေါ်တွင် လွန်စွာမှပင် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိသည်။ ကျွန်ုပ်တို့ ရရှိနေသော မိုးရွာသွန်းမှုမှာ ထိုသမုဒ္ဒရာများမှ ရေငွေ့ပျံခြင်းမှတဆင့် ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့၏ အပူရှိန်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ ရာသီဥတု နှင့် လေတိုက်ခတ်ပုံကို အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်။ သမုဒ္ဒရာ အတွင်းမှ သက်ရှိများသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သတ္တဝါတို့ စတင်မရွေ့လျားမီနှင့် အပင်တို့ စတင်အသက်မရှိမီ နှစ်ပေါင်း ၃ ဘီလီယံအကျော်မှ စတင်ဖြစ်ထွန်းခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့သမုဒ္ဒရာများ သမုဒ္ဒရာငါးစင်းတို့သည် တစ်စင်းနှင့်တစ်စင်း သီးသန့်ခွဲခြား၍ တည်ရှိနေကြသည်မဟုတ်ဘဲ တစ်စင်းနှင့်တစ်စင်း ဆက်စပ်လျက်ရှိကြသည်။ အချို့နေရာတွင် တိုက်ကြီးများခြားနေသည့်အခါ တစ်စင်းမှ တစ်စင်းသို့ အလွယ်တကူကူးသန်းသွားလာနိုင်စေရန် မြေအကျဉ်းဆုံးနေရာကို ဖြတ်၍တူးမြောင်းများ တူးထားကြလေသည်။ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာမှ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာသို့ အလွယ်တကူဖြတ်ကူးနိုင်ရန် ဆူးအက်တူးမြောင်းကိုလည်းကောင်း၊ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာမှ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာသို့ အလွယ်တကူဖြတ်ကူးနိုင်ရန် ပနားမားတူးမြောင်းကိုလည်းကောင်း ဖောက်လုပ်ထားလေသည်။ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာသည်အရှေ့ဘက်တွင်အမေရိကတိုက်နှစ်တိုက်၊ အနောက်ဘက်တွင် အာရှနှင့် ဩစတြေးလျတိုက်တို့အကြား၌ ခပ်ဝိုင်းဝိုင်း သဏ္ဌာန်ရှိသည်။ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၆၈၆၃၄ဝဝဝ ကျယ်၍ ပျမ်းမျှခြင်းအားဖြင့် ပေ ၁၄ဝ၅ဝနက်သည်။ ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစုတွင်ပါဝင်သော မင်ဒါနာအိုကျွန်းအလွန်တွင် အနက်ဆုံးဖြစ်၍ ထိုနေရာတွင်ပေ ၃၅၄၁ဝခန့် နက်သည်။ အီကွေတာမျဉ်း၏ မြောက်ပိုင်းကို မြောက်ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာဟုခေါ်၍ တောင်ပိုင်းကိုတောင် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာဟုခေါ်သည်။ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာသည် အနောက်ဘက်တွင် အမေရိကတိုက်နှစ်တိုက်၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဥရောပတိုက်နှင့် အာဖရိကတိုက်တို့အကြား၌ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ အက်(စ)ပုံသဏ္ဌာန် ခပ်ကောက်ကောက်တည်ရှိသည်။ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၄၁၃၂၂ဝဝဝ ကျယ်၍ပျမ်းမျှခြင်းအားဖြင့် ပေ၁၂၈၈ဝနက်သည်။ အနောက်အိန္ဒိယကျွန်းစုတွင် ပါဝင်သော ပွားတိုးရီးကိုးကျွန်းအလွန်တွင် အနက်ဆုံးဖြစ်၍ ထိုနေရာ၌ ၂၇၉၆၅ ပေနက်သည်။ အီကွေတာမျဉ်းကြောင်း၏ မြောက်ပိုင်းကို မြောက်အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာဟု ခေါ်၍ တောင်ပိုင်းကို တောင်အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာဟု ခေါ်သည်။ မြောက်အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကို ဝန်းရံထားသောနိုင်ငံများသည် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဖွံ့ဖြိုးသဖြင့် မြောက်အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာတွင် သင်္ဘောအသွားအလာအဖြတ်အသန်း များပြားစည်ကားသည်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာသည် မြောက်ဘက်တွင် အာရှတိုက်၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဩစတြေးလျတိုက်၊ အနောက်ဘက်တွင် အာဖရိကတိုက်တို့အကြား၌ ခပ်ဝိုင်းဝိုင်းပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၂၈၃၅ဝဝဝဝကျယ်၍ ပျမ်းမျှခြင်းအားဖြင့်ပေ ၁၃ဝဝဝနက်သည်။ ဂျားဗားကျွန်းတောင်ဘက် အလွန်တွင် အနက်ဆုံးဖြစ်၍ ထိုနေရာ၌ ပေ ၂၄၄၄ဝနက်သည်။ အန္တာတိတ်သမုဒ္ဒရာ အန္တာတိတ်သမုဒ္ဒရာသည် တောင်ဝင်ရိုးစွန်းတစ်ဝိုက် အန္တာတိကတိုက်ကို ဝန်းရံတည်ရှိသည်။ ပထဝီပညာရှင်အများက အန္တာတိတ်သမုဒ္ဒရာကို သီးခြားသမုဒ္ဒရာတစ်ခုအနေနှင့် မယူဆဘဲ အတ္တလန္တိတ်၊ ပစိဖိတ်နှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာတို့၏ တောင်ဘက်အဖျားပိုင်းအဖြစ် ထားရှိကြသည်။ ယင်းသမုဒ္ဒရာကြီးများနှင့် ပိုင်းခြားထားသော ကုန်းမြေဟူ၍မရှိချေ။ အန္တာတိတ်သမုဒ္ဒရာသည် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၇၅ဝဝဝဝဝ လုံးကျယ်သည်။ ရေမြေသစ်များ စူးစမ်းရှာဖွေသူတို့တိုင်းတာခြင်း မပြုနိုင်သေးသဖြင့် အတိမ်အနက်ကိုအတိအကျ မသိရသေးချေ။ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာသည် မြောက်ဝင်ရိုးစွန်းတစ်ဝိုက်တွင်တည်ရှိသောကြောင့် ကမ္ဘာလုံး၏ထိပ်တွင် ရှိနေသောသမုဒ္ဒရာဟု ယူဆကြသည်။ ယင်းသည် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာနှင့် ဗဲယားရင်းပင်လယ်ဖြင့် ခြားနေ၍ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ နှင့်မူ ဂရင်းလန်းကျွန်းနှင့် နော်ဝေးနိုင်ငံအကြား ရေပြင်နှင့် ခြားလျက်ရှိသည်။ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၅၄၄ဝဝဝဝ ရှိ၍ ပျမ်းမျှခြင်း ၃၉၅၅ ပေနက်သည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၇၇၄၅ နှင့်အနောက်လောင်ဂျီတွဒ် ၁၇၅ နေရာတွင်အနက်ဆုံးဖြစ်၍ ထိုနေရာ၌ ၁၈၄၅၆ပေ နက်သည်။ အာတိတ်သမုဒ္ဒရာရေပြင်သည် အမြဲပင် ရေခဲနေလေသည်။ သမုဒ္ဒရာ အောက်ခြေမျက်နှာပြင် သမုဒ္ဒရာတို့ အောက်ခြေမြေမျက်နှာပြင်သည် တစ်ပြေးညီညာ ရှိသည်မဟုတ်ဘဲ ခွက်ကြီးသဖွယ် တစ်ဖြည်းဖြည်း အလယ်သို့ နိမ့်ဆင်းသွားလေသည်။ သမုဒ္ဒရာ၏ အနက်ဆုံးသောနေရာတွင် ကမ္ဘာပေါ်၌ အမြင့်ဆုံးဖြစ်သော ဧဝရက် တောင်ထိပ်ကို ချလိုက်လျှင် ထိုတောင်ထိပ်သည်ရေအောက်သို့စုံးစုံး မြုပ်သွားပေလိမ့်မည်။ သမုဒ္ဒရာ၏အောက်ခြေမြေပြင်တို့သည် ကမ္ဘာမြေပြင်ကဲ့သို့ ချောင်းမြောင်းလျှိုရိုးတို့မရှိဘဲ များသောအားဖြင့် ညီညာပြေပြစ်လျက်ရှိကြသည်။ သို့ရာတွင်အချို့နေရာ၌ တောင်တန်းကြီးများနှင့် ချိုင့်ဝှမ်းကြီးများရှိလေသည်။ အချို့တောင်တန်းတို့၏ ထိပ်များသည် ရေအောက်တွင် နစ်မြုပ်မနေဘဲ ရေမျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ ထိုးထွက်ကာ ကျွန်းများဖြစ်လျက် ရှိကြသည်။ အချို့ကျွန်းများသည် သာမန်တောင်တန်းတို့၏ တောင်ထိပ်များ မဟုတ်ဘဲ မီးတောင်၏ ထိပ်များဖြစ်ကြသည်။ ဓာတ်သတ္တုများပါဝင်မှု သမုဒ္ဒရာ၏ရေနက်ပိုင်းတွင် တဖြည်းဖြည်းအနည်ထိုင်၍ အောက်သို့ ကျဆင်းသွားသော အမှိုက်သရိုက်အမှုန်ကလေးများနှင့် ရေသတ္တဝါကလေးများ၏ အခွံကလေးများပါသော အလွန်နူးညံ့ညက်ညောသည့် ရွှံ့ညွန်ရှိသည်။ ကမ်းခြေဒေသများ၌ ကျောက်စရစ်နှင့်သဲများကို အများအပြား တွေ့ရှိရသည်။ ကမ်းခြေနှင့်ရေနက်ပိုင်းကြား၌မူ ထုံးစသည်တို့ပါရှိသော ရွှံ့ညွန်များနှင့် ယင်းတို့မှဖြစ်သော သဲ၊ ကျောက်၊ ကျောက်ဖြုန်းစသည်တို့ကို တွေ့ရသည်။ သမုဒ္ဒရာရေသည် ဆားအမြောက်အမြားပါသဖြင့် အလွန်ငန်သည်။ သမုဒ္ဒရာရေတစ်ပိဿာလျှင် ဆားငါးကျပ် သား၊ မက်ဂနီဆီယမ်၊ ကယ်လဆီယမ်ဗရိုမင်းစသည်တို့ အနည်းအကျဉ်းပါဝင်သည်။ ဤသို့ သမုဒ္ဒရာရေ၌ဆား များစွာပါဝင်ခြင်းမှာ ယင်းအတွင်းသို့ စီးဆင်းသောမြစ်များက ကုန်းမှဆားများကို ယူဆောင်လာခြင်း၊ ရေများသည် ရေခိုးရေငွေ့ဖြစ်သွားသောအခါ သမုဒ္ဒရာထဲ၌ ဆားများကြွင်းကျန်နေရစ်ခဲ့ခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု အချို့ကယူဆကြ၏။ သို့သော် သမုဒ္ဒရာမှ ရရှိသောဆားများသည် မီးတောင်များမှ ထွက်လာသည့် ချော်ရည်သတ္တုရည်များတွင် ပါသောဆားများနှင့်လွန်စွာတူလှသဖြင့် သမုဒ္ဒရာရေသည် ကမ္ဘာဦးကစ၍ ငန်လာခဲ့သည်ဟု အချို့က ယုံကြည်ကြသည်။ သမုဒ္ဒရာရေဆားငန်ခြင်းသည် တစ်နေရာနှင့် တစ်နေရာမတူချေ။ နေအလွန်ပူသဖြင့် ရေခိုးရေငွေ့အဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲခြင်းကများ၍ ရေချိုများကို ယူဆောင်လာသည့်မြစ်များမှ စီးဝင်ခြင်းနည်းသောနေရာ၌ ရေပိုငန်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် သုံးစွဲနေကြသော အိမ်သုံးဆားများ အမြောက်အမြားကို ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာရေမှ ချက်ယူကြသည်။ သမုဒ္ဒရာရေတွင် ရှိသောဆားအားလုံးကို ကျိုချက်၍ ပုံလိုက်ပါက ဆားပုံကြီး၏အကျယ်အဝန်းသည် မြန်မာနိုင်ငံ ထက်အဆ ၄ဝ ကျော်မျှကျယ်ဝန်းမည်ဟု ဆိုသည်။ သမုဒ္ဒရာရေတွင် အထက်ပါဓာတ်သတ္တုများသာမက ရွှေလည်းရရှိနိုင်သည်။ သမုဒ္ဒရာအတွင်းမှ ရွှေအားလုံးကို ထုတ်ယူနိုင်ပါက ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူတိုင်းလူတိုင်းတစ်ဦးလျှင် ရွှေသုံးပိဿာခန့်စီ ရရှိလိမ့်မည်ဟု တွတ်ဆကြသည်။ ထို့ကြောင့်အချို့ ပညာရှင်တို့က သမုဒ္ဒရာတို့သည် ဓာတ်သတ္တု အရည်တို့ဖြင့် ပြည့်နှက်နေသော သတ္တုတွင်းကြီးဖြစ်သည် ဟုဆိုကြခြင်းဖြစ်သည်။ သမုဒ္ဒရာ ရေစီးကြောင်း အီကွေတာနားနီးသော သမုဒ္ဒရာရေသည် ဝင်ရိုးစွန်းများနှင့် နီးကပ်သော သမုဒ္ဒရာရေထက် နွေးလေသည်။ ယင်းသို့တစ်နေရာနှင့်တစ်နေရာ ရေ၏အပူအအေးမတူမှုကြောင့် တစ်ကြောင်း၊ တိုက်ခတ်နေသော လေတို့၏လမ်းကြောင်းများကြောင့် တစ်ကြောင်း၊ ကမ္ဘာကြီးသည်ဝင်ရိုးပေါ်၌ လည်နေသောကြောင့် တစ်ကြောင်း သမုဒ္ဒရာတွင်ရေစီးကြောင်းများ ဖြစ်ပေါ်လျှက် ရှိကြသည်။ ယင်းတို့သည်များသောအားဖြစ် အီကွေတာအနီးတစ်ဝိုက်တွင် အရှေ့မှအနောက်သို့ စီးလေ့ရှိကြပြီးလျှင် ကမ်းခြေနားသို့ ရောက်သောအခါ ဝင်ရိုးစွန်းများဘက်သို့ လည်၍စီးသွားလေ့ရှိကြသည်။ သမုဒ္ဒရာတို့၏ အနောက်ဘက် ကမ်းခြေများတွင် ရေနွေးစီးကြောင်းများကို တွေ့ရ၍ကပ်စီးသွားရာကုန်းမြေ၏ ရာသီဥတုကို ပြောင်းလဲစေတတ်သည်။ ပင်လယ်ရေတိမ်အပိုင်း၌ မြစ်များ ယူဆောင်လာသည့် သဲများရွှံများရှိ၏။ ထိုထက်နက်သော အပိုင်း၌ သစ်ပင်များ၊ သတ္တဝါများ၏ အခွံအကြေးများဖြင့် ဖြစ်လာသော ဖြူယောင်ယောင် ညိုသန်းသန်း နုံးနှစ်များရှိ၏။ ထိုအမှုန်များမှာ အလွန်သေးငယ်၍ သာမန်မျက်စိဖြင့် မမြင်နိုင်ချေ။ အပူချိန် အလွန်နက်သော အပိုင်းများ၌ကား ရွှံ့စေးနီများရှိ၏။ ထိုအောက်အနက်ဆုံးသော နေရာများ၌မူ ကျောက်သားအနှစ်များဖြင့် ပြီးလျက်နေသော မြေကိုတွေ့ရသဖြင့် ထိုမြေသည်ကား ကမ္ဘာဦးကစ၍ သမုဒ္ဒရာများနှင့်အတူ တည်ရှိလာဟန် လက္ခဏာရှိပေသည်။ နေရောင်သည် ရေမျက်နှာပြင်အောက်သို့ ပေပေါင်းအနည်းငယ်မျှသာ ရောက်ရှိနိုင်လေရာ ရေအနက်ပေ ၆ဝဝ အောက်၌ကား မြေပြင်တွင် ဖြစ်ပေါ်ပြောင်းလည်းနေသည့် ရာသီဥတုမျိုးကို မတွေ့ရတော့ချေ။ ထိုအပိုင်း၌ ရေသည် အစဉ်မပြတ်ရေခဲကဲ့သို့ အေးလျက်ရှိ၏။ သမုဒ္ဒရာရေ မျက်နှာပြင်တို့၌ များသောအားဖြင့် ရေ၏အပူချိန်သည် အမြင့်ဆုံး ၅၆ ဖာရင်ဟိုက်ခန့်ရှိ၏။ သမုဒ္ဒရာအားလုံး၏ ပျမ်းမျှခြင်းအပူချိန်မှာ ၃၉ ဖာရင်ဟိုက်ခန့်ရှိသည်။ ပေ ၃ဝဝဝ ခန့်နက်သောနေရာများ၌ ရေ၏အပူချိန်သည် ၂၂ ဖာရင်ဟိုက်ခန့်ရှိ၍ ပေ၄ဝဝဝ ခန့်ရောက်သောအခါ ၁၅ ဖာရင်ဟိုက်သာ အများဆုံးရှိပြီးလျှင် ပေ ၉ဝဝဝ အနက်တွင် ၇ ဖာရင်ဟိုက်ခန့်သာ ရှိတော့သည်။ နွေအခါ၌ သမုဒ္ဒရာ ရေပြင်သည် ကုန်းမြေပြင်ကဲ့သို့ လျင်မြန်စွာမပူတတ်ဘဲ ဆောင်းအခါ၌လည်း လျင်မြန်စွာမအေးတတ်ချေ။ သမုဒ္ဒရာရေ မျက်နှာပြင်၏ အပူအအေးသည်လည်းကောင်း၊ လှုပ်ရှားမှုသည်လည်းကောင်း၊ ထိုအောက်ဘက်ရှိ ရေနက်ပိုင်းကို ပြုပြင်ဖန်တီးနိုင်စွမ်း မရှိတော့ချေ။ ရေစီးကြောင်း၏ လှုပ်ရှားမှုများ မဆိုစလောက်သာရှိပြီးလျှင် ရေသည်ပကတိ ငြိမ် သက်လျက်ရှိ၏။ ရေဖိအား ရေ၏ဖိနှိပ်အားသည်ကား ရေ၏အနက်ကိုလိုက်ပြီးလျှင် တစ်ဖြည်းဖြည်းပိုမိုကြီးမားလာလေသည်။ တစ်မိုင်ခန့်နက်သောနေရာတွင် ရေ၏ဖိအားသည် တစ်စတုရန်းလက်မပေါ်၌ အလေးချိန်တစ်တန်မျှရှိ၏။ ခြောက်မိုင်နက်သောနေရာတွင် ရေ၏ဖိအားသည် တစ်စတုရန်းလက်မပေါ်၌ အလေးချိန်ခြောက်တန်မျှ ရှိလေသည်။ ယင်းသို့လျှင် ရေ၏ဖိအားသည် ရေ၏အနက်ကိုလိုက်၍ တိုးသွားလေသည်။ စူးစမ်းလေ့လာမှုများ ယခုအခါလူတို့သည် အလွန်နက်သော သမုဒ္ဒရာ အောက်ပိုင်းအကြောင်းကို နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့်စုံစမ်း ပြီးဖြစ်၏။ အထူးပြုလုပ်ထားသောပိုက်များ၊ သံချိတ်များ၊ ပုလင်းများကို ရေအောက်မြေပြင်ရောက်အောင်ချ၍ ထိုမြေပြင်ပေါ်ရှိ သက်ရှိသက်မဲ့အရာဝတ္ထုများကို ဆယ်ယူကြ၏။ အထူးပြုလုပ်ထားသော ကရိယာများဖြင့် သမုဒ္ဒရာအောက်ရှိ ရေ၏အပူအအေးကို တိုင်းတာကြည့်ကြ၏။ ထိုသို့စုံစမ်းခဲ့သဖြင့် သမုဒ္ဒရာအောက်မြေပြင်ပေါ်၌ မရေတွက်နိုင်အောင်များပြားလှသော သတ္တဝါအမျိုးမျိုးရှိကြောင်းကို သိရှိရပေသည်။ သမုဒ္ဒရာ ဇီဝဗေဒ သာမန်မျက်စိဖြင့် မမြင်နိုင်ဘဲ မှန်ဘီလူးဖြင့် ကြည့်မှသာမြင်နိုင်သည့် သတ္တဝါကလေးများမှ ပေ ၈ဝ မျှရှည်လျားကြီးမားသော ဝေလငါးကြီးများအထိ သမုဒ္ဒရာထဲတွင် သတ္တဝါအမျိုးမျိုးရှိသည်။ ခရု၊ ကနန်း၊ ပုစွန်တို့ကဲ့သို့သော အခွံရှိသတ္တဝါများ၊ လိပ်ကဲ့သို့သောတွားသွား သတ္တဝါများ၊ ဝေလငါး၊ ပင်လယ်ဖျံတို့ကဲ့သို့သော နို့တိုက်သတ္တဝါများ၊ ငါးစသည်တို့ကဲ့သို့သော ဥအုသည့် ကိုယ်ရေအေးသတ္တဝါများ ရှိကြသည်။ သမုဒ္ဒရာ၏ အလွန်နက်သောအပိုင်း၌ နေကြသောသတ္တဝါများသည် မျက်စိကောင်းကောင်းမမြင်ကြချေ။ အားလုံးလိုလိုပင် မီးစုန်းအလင်းရောင်ထွက်သော သတ္တဝါများ ဖြစ်ကြ၏။ ထိုသို့ အလင်းရောင်ထွက်ခြင်းမှာ အပူဓာတ်မပါဘဲနှင့် အလင်းရောင်ထွက်နေခြင်း ဖြစ်၏။ ဤရေသတ္တဝါများ စားသောအစာများမှာ ဒိုင်အက်တမ်နှင့် ပလင့်ကတမ်ခေါ် ပိုးမွှားကောင်ကလေးများ ဖြစ်ကြ၏။ ထိုပိုးကောင်ကလေးများမှာ အလွန်သေးငယ်လှသဖြင့် အားကောင်းသောမှန်ဘီလူးဖြင့် ကြည့်မှသာ မြင်နိုင်၏။ ယင်းတို့သည် အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလောက်အောင် လျင်မြန်စွာတိုးပွားကြ၍ ရေသတ္တဝါများ၏ အသက်သခင်များဖြစ်ကြပေသည်။ သမုဒ္ဒရာတို့၏ရေတိမ်များ အထူးသဖြင့် ကမ်းခြေနှင့်မလှမ်းမကမ်းနေရာများ၌ အပင်တို့ ပေါက်ရောက်လျက်ရှိကြသည်။ အချို့အပင်များသည် မည်သည့်မြေကိုမျှ အမှီသဟဲမပြုပဲ ရေအလယ်တွင် ပေါက်လေ့ရှိကြသည်။ မည်သို့ပင်ပေါက်နေစေကာမူ အလင်းရောင်သည် ရေပြင်အတွင်းသို့ပေပေါင်း ၁၃၂ဝ ခန့်အထိလောက်သာ ထိုးဖောက်ဝင်နိုင်သဖြင့် အပင်တို့အဖို့ အလင်းရောင်ရမှ ရှင်နိုင်သည့်အလျောက် ထိုထက်နက်ရှိုင်းသောဒေသ၌ အပင်များမရှိနိုင်ဟု ယူဆကြသည်။ အပင်များမရှိကလည်း ယင်းတို့ကိုမှီတင်းနေထိုင်သော သတ္တဝါများ နေနိုင်မည်မဟုတ်ချေ။ သို့ရာတွင် တစ်ခါက မြေထဲပင်လယ် ကိုဖြတ်ကူးထားသော ကြေးနန်းကြိုးတစ်ချောင်းသည် ပင်လယ်ရေပြင် အောက်ပေ ၇ဝဝဝ အနက်လောက်၌ ရုတ်တရက် ပြတ်ကျသွားခဲ့ဖူး၏။ ထိုကြိုးစမှ အောက်သို့ မည်မျှနက်သည်အထိ ကျသွားသည်ကိုမသိရချေ။ သို့သော်ထိုကြိုးပြတ်ကို ဆယ်ယူသောအခါ ကြိုးအဖျား၌ အလွန်သေးငယ်သော ပိုးမွှားကောင်ကလေး အများအပြား ကပ်၍ ပါလာသည်ကို တွေ့ရသဖြင့် သမုဒ္ဒရာအောက် အလွန်နက်သောနေရာများ၌ ပိုးမွှားကလေးများရှိကြောင်းကို သိရှိကြရလေသည်။ သမုဒ္ဒရာသည် ကမ္ဘာ့ရိက္ခာဂိုဒေါင်ကြီးသဖွယ် ဖြစ်သည်။ လူတို့စားသောက်မှီဝဲရသော ငါး၊ ပုစွန်စသည်တို့ သည်ရေထဲတွင် မကုန်ခန်းနိုင်အောင် များလေသည်။ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ၏ အမေရိကန်ကမ်းခြေတစ်လျှောက်တွင် ကျက်စားပေါက်ပွားလေ့ရှိကြသော မင်ဟာဒင်ခေါ်ငါးတစ်မျိုးသည် စား၍မကောင်းသော်လည်း မြေဩဇာပြုလုပ်ရန်အတွက် အသုံးကျသည်။ ပန်းထိမ်သည်တို့အသုံးပြုသော စပန်းခေါ် ပင်လယ်ရေမြုပ်တစ်မျိုးကိုလည်း သမုဒ္ဒရာထဲမှပင် ရရှိသည်။ အလွန်အဖိုးထိုက်တန်လှသော ပုလဲရတနာအတွက် မုတ်ကောင်(ကမာကောင်)တို့ ကိုလည်း သမုဒ္ဒရာ ထဲ၌ပင်ဖမ်းယူရရှိနိုင်သည်။ ရှေးအခါက သမုဒ္ဒရာကြီးများသည် ရေမြေခြား၍ အလွန်ဝေးလံသော ဒေသကြီးများကို ကူးလူးဆက်ဆံရန် တံတိုင်းကြီးများသဖွယ်ဖြစ်ခဲ့သော်လည်း ရေကြောင်းခရီးသွားလာမှုအောင်မြင်လာသည်နှင့်အမျှ အသုံးဝင်သောခရီးလမ်းမကြီးများ ဖြစ်လာလေသည်။ ကမ္ဘာမြေပေါ်၌ ရွာသွန်းချသမျှ မိုးရေတို့သည် သမုဒ္ဒရာရေမှအရင်းတည်ခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် တိုက်ခတ်သော လေတို့သည်သမုဒ္ဒရာမျက်နှာပြင်မှ ရေခိုးရေငွေ့များကို သယ်ဆောင်၍မိုးအဖြစ်ရွာချကြသည်။ အသုံးချမှုများ ပင်လယ်နီနှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာတို့ကို ဆက်စပ်ထားသည့်ရေလက်ကြားကျဉ်းကလေးကိုတာတမံတုတ်၍ ပင်လယ်နီတွင်းသို့ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာထဲမှ စီးဝင်လာသော ရေအားကိုအသုံးပြု၍ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်စက်များကိုမောင်းနှင်စေမည်ဆိုလျှင် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား မြင်းကောင်ရေငါးသန်းမျှ ရနိုင်မည်ဟု ဆွီဒင်နိုင်ငံသား သိပ္ပံပညာရှင်ပါမောက္ခတစ်ဦးက ခန့်မှန်းလေသည်။ ဗြိတိသျှသိပ္ပံပညာရှင်ကြီးဟောလဒိန်းကမူ ဒီရေအတက် အကျကိုစေခိုင်း၍လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်လုပ်ရန် ကြံစည်ခဲ့ဖူး၏။ သိပ္ပံပညာရှင်တို့သည် များပြားလှသော သမုဒ္ဒရာရေထုမှ နည်းသုံးနည်းဖြင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်အသုံးချရန် ကြံစည်လျက်ရှိကြသည်။ ယင်းတို့မှာ (၁)ရေလှိုင်းအားဖြင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်ခြင်း၊ (၂) တက်လာသောဒီရေကို သိုလှောင်ပိတ်ဆို့ထားပြီးလျှင် ထိုရေတို့ကို အတိုင်းအဆနှင့် ပြန်လွှတ်၍ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်ခြင်း၊ (၃)ပင်လယ်မျက်နှာပြင်ရေနှင့် ပင်လယ်အောက်ရေတို့၏ အပူခြားနားခြင်းကို အသုံးချကာ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားထုတ်ခြင်း တို့ဖြစ်လေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃) ကိုးကား Category:ပထဝီဝင် *
ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ	right\|အီတလီရှိ ရှေးခေတ်ရောမမှ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်မှ အကြွင်းအကျန်များကို ရှေးဟောင်းသုတေသန ပညာရှင်များက တူးဖော်၍ မြေပုံဆွဲမှတ်တမ်းတင်နေပုံ အီဂျစ်နိုင်ငံ အလက်ဇန်းဒရီးယားရှိ ရောမဇာတ်ရုံ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ ဆိုသည်မှာ ရှေးဟောင်းခေတ်မှ လူသား တို့ကြွင်းကျန်ခဲ့သော ရုပ်ဝတ္ထုပစ္စည်းတို့နှင့် ပတ်ဝန်းကျင် အနေအထား အချက်အလက်များကို ပြန်လည်ရှာဖွေ၍ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းဖြင့် ထိုခေတ်ထိုအခါက လူ့အဖွဲ့အစည်းကို လေ့လာသော ပညာရပ်ဖြစ်သည်။ ထို့သို့သော အချက်အလက်များတွင် လက်မှုပစ္စည်းများ၊ ဗိသုကာပညာရပ်များ၊ ဇီဝဆိုင်ရာ အချက်အလက်များ နှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အခြေအနေများ ပါဝင်သည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရပ်တွင် အမျိုးမျိုးသော လုပ်ငန်းဆောင်တာတို့ ပါဝင်လေ့ ရှိသဖြင့် သိပ္ပံပညာဟု ခေါ်ဆိုနိုင်သကဲ့သို့ လူမှုရေးပညာဟုလည်း ခေါ်ဆိုနိုင်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် မနုဿဗေဒ ၏ ဘာသာရပ်ခွဲ တစ်ခု အဖြစ် မှတ်ယူလေ့ရှိပြီး ဥရောပတွင်မူ သီးသန့် ဘာသာရပ်တစ်ခုအဖြစ် မှတ်ယူကြသည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသန ပညာတွင် လူသားတို့၏ ရာဇဝင်ကို အရှေ့အာဖရိကတွင် ပထမဆုံးသော ကျောက်လက်နက်များများ တီထွင်သုံးစွဲခဲ့ကြသည့် နှစ်ပေါင်း ၃.၄ သန်းမှ အစပြု၍ လတ်တလော ဆယ်စုနှစ်များ အထိ လေ့လာကြသည်။ ထိုပညာရပ်သည် သမိုင်းမတင်မီခေတ်က လူ့အဖွဲ့အစည်းများကို လေ့လာရာတွင် အလွန်အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ထိုအချိန်က လူတို့၏ သမိုင်းကြောင်းကို ရေးသားမှတ်တမ်းတင်မှုများ မရှိသော်လည်း လူသားတို့ရာဇဝင်၏ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းသော အဖြစ်အပျက်တို့မှာ ထိုခေတ်အခါက ဖြစ်ပျက်ခဲ့လေသည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရပ်တွင် လူတို့၏ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှုကို လေ့လာခြင်းမှ ယဉ်ကျေးမှု ဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာခြင်း အထိ လေ့လာရန် အထိ ရည်ရွယ်ချက် အမျိုးမျိုး ရှိသည့်အပြင် ယဉ်ကျေးမှု သမိုင်းကြောင်းကို ပိုမိုနားလည်သိရှိနိုင်ရန် အတွက်လည်း ရည်ရွယ်လေ့ ရှိသည်။ ကိုးကား Category:ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ
ကျူရှင်	ကျူရှင်သည် အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကား tuition မှ မွေးစားထားသည့် စကားလုံးဖြစ်သည်။ မူရင်း အဓိပ္ပာယ်မှာ အခကြေးငွေပေးရသည့် သင်တန်းတစ်မျိုးမျိုးကို ဆိုလိုသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် တက္ကသိုလ် တက်ရောက်ခွင့်တွင် tuition fee ကိုပါ ပေးဆောင်ရသည်။ မြန်မာစကားတွင်မူ ကျူရှင်ဆိုသည့် စကားလုံးကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် အသုံးပြုခဲ့သည်မှာ ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်လွန် နောက်ပိုင်းတွင် ဖြစ်သည်။ထိုစဉ်ကအထက်တန်းကျောင်းသားအချို့သာကျူ ရှင်ယူခဲ့ကြသော်လည်း၊တဖြည်းဖြည်းပျက်စီးလာသောမြန်မာနိုင်ငံပညာရေးစနစ်၏အားနည်းချက်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ဝန်ထမ်းဖြစ်သောဆရာ၊ဆရာမတို့၏မလုံလောက်သောလစာဝင်ငွေနည်းပါးမှုကိုဖြေရှင်းရန်ကြိုးစားရာမှလည်းကောင်း၂ဝဝဝခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင်ကျောင်းမနေရသေးသောကလေးပေါက်စလေးများပင်ကျူ ရှင်ယူကြသည်အထိကျူ ရှင်မှာမြန်မာ့ပညာရေးလောကကိုလွှမ်းမိုးလာခဲ့လေသည်။ Category:ပညာရေး
သင်္ဘော	အီတလီ မှ ရွက်အများအပြားပါသော သင်္ဘော အမေရီဂို ဗက်စပူချီကို နယူးယောက်ဆိပ်ကမ်းတွင် တွေ့ရပုံ (၁၉၇၆) သင်္ဘောဟုဆိုရာ၌ ရေနက်တွင် သွားလာနိုင်သော ရေယာဉ်အကြီးစားများကို ဆိုလို၍ ရှေးကပေါ်ခဲ့သော ရွက်လှေကြီးများမှအစ ယခုခေတ်ပေါ်ရေနွေးစက်၊ သို့မဟုတ် မော်တော်စက်စသည်တို့ဖြင့်ခုတ်မောင်းသော ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများအထိ ပါဝင်သည်။ လူတို့၏အသုံးလိုမှု ကိစ္စကိုလိုက်၍ လည်းကောင်း၊ လူတို့၏ပညာဗဟုသုတ တိုးတက်လိုမှုကိုလိုက်၍လည်းကောင်း လူတို့၏အသုံးအဆောင်၊ ပရိဘောဂတို့သည် တမျိုးထက်တမျိုး တခေတ်ထက်တခေတ် သာလွန်ကောင်းမွန်လာမြဲဖြစ်သည့်အတိုင်း ရေနက်သွား ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောများသည်လည်း ရှေးခေတ်မှစ၍ တဖြည်းဖြည်း ထူးခြားတိုးတက်လာသည်ကို တွေ့ရပေသည်။ သင်္ဘောကို လှေနှင့် ခွဲခြားရာတွင် အရွယ်အစားပေါ်မူတည်၍ ခွဲခြားကြသည်။ သင်္ဘောကို ကန်များ၊ ပင်လယ်များနှင့် မြစ်များတွင် တွေ့ရနိုင်ပြီး၊ လူများနှင့် ကုန်စည်များကို သယ်ဆောင်ရန်၊ ငါးဖမ်းရန်၊ အပန်းဖြေရန်၊ ပြည်သူတို့၏ အန္တရာယ်ကင်းရှင်းရေးနှင့် စစ်ဘက်သုံး တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် စသည့်ရည်ရွယ်ချက် အမျိုးမျိုးဖြင့် အသုံးပြုကြသည်။ သင်္ဘောများနှင့် လှေများသည် လူတို့၏တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုနှင့် အတူဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ အရေးပါသော စစ်ပွဲများနှင့် နေ့စဉ်ဘဝတို့တွင် သုံးစွဲမှု တို့ကြောင့် ၎င်းတို့သည် ခေတ်သစ် စစ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးစနစ်တို့၏ မရှိမဖြစ် အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သန်းပေါင်းများစွာသော ငါးဖမ်းသမားတို့သည် ငါးဖမ်းလှေများကို အသုံးပြုကြသည်။ စစ်တပ်များသည် အလွန်ခေတ်မီသော ရေယာဉ်များကို သုံးစွဲ၍ ကမ်းပေါ်ရှိ စစ်အင်အားများကို ထောက်ပံ့ခြင်းနှင့် ပို့ဆောင်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ကြသည်။ ၃၅၀⁠၀၀ နီးပါများရှိသော ကုန်သွယ်သင်္ဘောများသည် ၂၀⁠၀၇−ခုနှစ်တွင် ကုန်စည်ဘီလီယံပေါင်းများစွာကို သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ ထိုရေယာဉ်များသည် ကြီးကျယ်သော စွန့်စားရှာဖွေမှုများနှင့် သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာတိုးတက်မှု တို့တွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ကြသည်။ ကျန်ဟီတို့ ကဲ့သို့သော ရေကြောင်းသွားလာသူတို့သည် သံလိုက်အိမ်မြှောင်နှင့် ယမ်းမှုန့်အစရှိသည့် တီထွင်မှု တို့ကို နေရာအနှံ့အပြား ပျံ့နှံ့စေခဲ့သည်။ တဖက်က ကြည့်လျှင် သင်္ဘောများကို ကိုလိုနီနယ်ချဲ့ခြင်း နှင့် ကျွန်ကုန်ကူးခြင်းတို့တွင် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ အခြားတဖက်တွင်မူ ၎င်းတို့သည် သိပ္ပံဆိုင်ရာ၊ ယဉ်ကျေးမှု ဆိုင်ရာ နှင့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားရေးဆိုင်ရာ လိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့ကြသည်။ သောဟေယာဒယ်မှ သူ၏ သေးငယ်သော လှေငယ် ကွန်တီကီဖြင့် သရုပ်ပြခဲ့သည့်ပမာပင် ရိုးစင်းသော သစ်သားဖောင်ကလေးတစ်ခုဖြင့်ပင် ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော အရာများစွာကို လုပ်ကိုင်နိုင်သည်။ ကျောက်ခေတ်အလယ်ပိုင်း၊ ကနူးလှေများမှ ယနေ့အသုံးပြုနေသော နျူကလီးယား စွမ်းအင်သုံး လေယာဉ်တင်သင်္ဘော များအထိသည် လူတို့၏သမိုင်းကို ပြောပြနေကြသည်။ အမည်မှည့်ခေါ်ပုံ သင်္ဘောတစ်စီး၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်းများ 1: မီးခိုးခေါင်းတိုင်; 2: ပဲ့ပိုင်း; 3: ပန်ကာနှင့် တက်မ ; 4: လက်ဝဲဘက် Portside (လက်ယာဘက်ကို Starboard ဟုခေါ်သည်။); 5: ကျောက်ဆူး; 6: ဘဲဥပုံ ဦးပိုင်း; 7: ဦးပိုင်း; 8: ကုန်းပတ်; 9: ပဲ့စင် သင်္ဘောများသည် ၎င်းတို့၏ အရွယ်အစားနှင့် မိမိဘာသာ အချိန်ကာလကြာမြင့်စွာ မောင်းနှင်နိုင်မှုအပေါ်တွင် မူတည်၍ လှေမှ ကွဲပြားသွားသည်။ အများလက်ခံထားသော သတ်မှတ်ချက်မှာ အကယ်၍ ရေယာဉ်တစ်စီးမှ အခြားတစ်စီးကို သယ်ဆောင်နိုင်ပါက ကြီးသောရေယာဉ်သည် သင်္ဘောဖြစ်သည်ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ သို့သော် ၃၅ပေ(၁⁠၁မီတာ) မျှရှည်လျားသော ရွက်လှေများသည်ပင် ဒင်ဂျီ(dinghies) ဟု ခေါ်သော လှေငယ်လေးများကို သယ်ဆောင်လေ့ရှိသဖြင့် ထိုသတ်မှတ်ချက်မှာ လုံးဝဥဿုံ မှန်ကန်သည်ဟု မဆိုနိုင်ပေ။ ရေယာဉ်အများအပြားကို လှေဟုပင် ရည်ညွန်းခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ရေငုပ်သင်္ဘောကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် လှေဟူ၍ပင် ရည်ညွှန်းကြသည်။ အခြားလှေဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသော ရေယာဉ်များမှာ ကန်ကြီးများအတွင်း သွားလာကြသော ကုန်တင်သင်္ဘောများ၊ မြစ်တွင်းသွား ရေယာဉ်များနှင့် လွန်းပျံရေယာဉ်များ တို့ဖြစ်ကြသည်။ ထိုရေယာဉ်များမှာ မိမိတို့ဘာသာ လှေများနှင့် အကြီးစားကုန်စည်များကို သယ်ဆောင်နိုင်ကြသော်လည်း ဤရေယာဉ်များမှာ ကုန်းတွင်းရေကြောင်းနှင့် အကန့်အသတ်ရှိသော ကမ်းရိုးတန်းဝန်းကျင်တွင်သာ သွားလာလှုပ်ရှားနိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ တည်ဆောက်ထားကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း သမိုင်းမတင်မီခေတ်နှင့် ရှေးခေတ် left\|\|ဖောင်သည် လှေများတွင် အရိုးရှင်းဆုံး ပုံစံဖြစ်သည်။ လှေများ၏ သမိုင်းသည် လူတို့၏စွန့်စားခန်းများနှင့် အပြိုင်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ လေ့လာသိရှိရသမျှတွင် ပထမဆုံးသော လှေမှာ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၀⁠၀၀⁠၀ ကျော် နီယိုလစ်သစ် ကာလမှပင် ဖြစ်သည်။ ထိုအစောပိုင်းလှေများမှာ ရေပေါ်တွင် သွားရုံမျှသာ အလုပ်လုပ်နိုင်ပြီး ထိုထက်ပို၍ ဘာမျှမလုပ်နိုင်ပေ။ ထိုလှေများကို အမဲလိုက်ရာနှင့် ငါးဖမ်းရာတွင် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်တို့ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သော ရှေးအကျဆုံး သစ်ထွင်းကနူးလှေမှာ ထင်းရူးပင်၏ သစ်တုံးများကို ဖြတ်၍ ရိုးရှင်းသော ကျောက်လက်နက်များဖြင့် တည်ဆောက်ထားကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရသည်။ သင်္ဘောအစ သင်္ဘောများကိုအီဂျစ်လူမျိုးတို့က စတင်၍ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသည်ဟု ဆိုသည်။ လွန်ခဲ့သောနှစ် ပေါင်း၆ဝဝဝခန့်က အီဂျစ်လူမျိုးတို့တွင် ခရီးသည် ၅ဝခန့် တင်ဆောင်နိုင်သော သင်္ဘောများ ရှိခဲ့ဖူးသည်။ သို့သော် ထိုသင်္ဘောများမှာ သစ်သားဖြင့် တည်ဆောက်ထားသော ရွက်သင်္ဘောများသာဖြစ်ကြ၏။ ၁၉ ရာစု အစလောက်တွင်မှ ခေတ်မီသင်္ဘောသစ်များ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ခေတ်မီသင်္ဘောများတွင် လေကို အားကိုးရသော ရွက်များအစား ရေနွေးငွေ့နှင့် ခုတ်မောင်းသောစက်များကို တပ်ဆင်လာကြသည်။ သစ်သားနှင့်ဆောက်လုပ်ခဲ့ရာမှသံဖြင့်၎င်း၊ ထိုနောက် သံထက် ပို၍ခိုင်ခန့်သောသံမဏိဖြင့်၎င်း ဆောက်လုပ်လာကြလေသည်။ ဘီစီ ၃၀⁠၀၀ ခန့်ကပင် ရှေးဟောင်းအီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် သစ်သားပျဉ်ချပ်များမှ သင်္ဘော၏ ကိုယ်ထည်ဖြစ်အောင် ဆောက်သည့်နည်းကို သိရှိခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။ ကျစ်ထားသော ကြိုးများကို သုံး၍ ပျဉ်ပြားများကို အတူတကွ စုစည်းချည်နှောင်ခဲ့ကြသည်။ ကျူပင်နှင့် မြက်ပင်များကို သစ်သားပြားများကြားတွင်ထည့်ခြင်းဖြင့် ဆက်ကြောင်းများမှ ရေလုံအောင် တားဆီးနိုင်ခဲ့သည်။ ဂရိလူမျိုး သမိုင်းရေးသူနှင့် မြေပုံဆွဲသူ အာဂါသာချီဒိစ် မှ ရှေးဟောင်းအီဂျစ်လူမျိုးတို့ကြား သင်္ဘောဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်းကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ပုံမှာ " ဘီစီ ၃၀ ရာစု နှင့် ၂၅ ရာစုကြား အီဂျစ် တိုင်းနိုင်ငံတော်ဟောင်း (Old Kingdom)၏ ချမ်းသာကြွယ်ဝသော အချိန်များတွင် မြစ်ကြောင်းလမ်းများမှာ စနစ်တကျရှိနေသည်။ အီဂျစ်သင်္ဘောများသည် ပင်လယ်နီအတွင်း သစ်စေးမွှေး နိုင်ငံ (myrrh-country) သို့တိုင်အောင် ရွက်လွင့်ခဲ့ကြသည်။" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဒိန်းမတ် ရှိ ကွန်ဂန်လင်ဘီ (Kongens Lyngby) အနီးတွင် နေထိုင်သူများက အခန်းခွဲထားသော သင်္ဘောကိုယ်ထည်ကို တီထွင်ခဲ့ပြီး ထိုသို့ တည်ဆောက်မှု ကြောင့် လှေ၏ အရွယ်ပမာဏကို တဖြည်း⁠ဖြည်းချင်း တိုးချဲ့နိုင်သည်။ မကြာမီတွင် လှေများသည် ယနေ့ခေတ် အပျော်စီးလှေနှင့်တူသော မြစ်တွင်းသွား လှေများ(keel boats) အဖြစ် တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ ပထမဆုံးသော ရေကြောင်းသွားလာသူများသည် တိရစ္ဆာန်တို့၏ အရေပြားများနှင့် ရက်လုပ်ထားသော အဝတ်စများကို ရွက်များအဖြစ်စတင် အသုံးပြုလာကြသည်။ လှေပေါ်တွင် မတ်⁠မတ်ထောင်ထားသော ရွက်တိုင်၏ ထိပ်တွင် ခိုင်မြဲစွာ တပ်ဆင်ခြင်းဖြင့် ဤရွက်များသည် အစောပိုင်းသင်္ဘောများကို အလွန်ဝေးကွာသော အကွာအဝေးအထိ သွားလာစေနိုင်ခဲ့သည်။ ဤသို့ သွားလာနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် လူတို့ကို ကျယ်ပြန့်စွာ စူးစမ်းရှာဖွေသွားလာစေနိုင်ခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် အိုရှန်းနီးယားဒေသတွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၃၀⁠၀၀ ကျော်ကစ၍ အခြေချနေထိုင်နိုင်ခဲ့ခြင်း ကို ကြည့်နိုင်သည်။ ရှေးဟောင်းအီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် အလွန်လွယ်ကူစွာ နှင့် ပြည့်စုံစွာ ရွက်သင်္ဘောများတည်ဆောက်နိုင်ခဲ့သည်။ သူတို့၏ သင်္ဘောတည်ဆောက်ခြင်း အတတ်ပညာမှ မှတ်သားလောက်ဖွယ် ကျွမ်းကျင်မှုမှာ ကူဖူးသင်္ဘောဖြစ်သည်။ ထို ၁၄၃ ပေ (၄၄ မီတာ) ရှည်သော သင်္ဘောကို ဘီစီ ၂၅၀၀ ခန့်က ဂိုင်ဇာမဟာပိရိမစ်ကြီး၏ အောက်ခြေတွင် ထည့်သွင်းမြှုပ်နှံခဲ့ပြီး ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် မပျက်မယွင်းဘဲ ပြန်လည်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဟီရိုဒိုးတပ်၏ အဆိုအရ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် ဘီစီ ၆၀၀ ခန့်တွင် အာဖရိကကိုပတ်၍ ပထမဆုံး ရွက်လွှင့်ခဲ့သည် ဟု သိရသည်။ ဖိုနီးရှန်းလူမျိုး နှင့် ဂရိလူမျိုးတို့သည် ပင်လယ်တွင်း၌ ထရိုင်ရင်းမ် (triremes) ခေါ်သော ရွက်နှင့် လှော်ခတ်သူ နှစ်မျိုးစလုံးပါသည့် လှေများကို သုံး၍ ရေကြောင်းသွားလာခြင်းတွင် တဖြည်းဖြည်း ကျွမ်းကျင်လာကြပြီး မြေထဲပင်လယ်ဒေသတွင် သင်္ဘောသုံး၍ စူးစမ်းရှာဖွေခြင်း နှင့် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့ခြင်း တို့ကို ပြုလုပ်လာကြသည်။ ဘီစီ ၃၄၀ ခန့်တွင် ဂရိ ရေကြောင်းသွားလာသူ မာဆာလီးယားမှ ပိုင်သီးယာစ်သည် ဂရိမှနေ၍ အနောက်ဥရောပ နှင့် ဂရိတ်ဗြိတိန်တို့သို့ စွန့်စားသွားရောက်ခဲ့သည်။ သံလိုက်အိမ်မြှောင်ကို အသုံးမပြုမီအချိန်က ကောင်းကင်ကိုကြည့်၍ သွားလာခြင်းသည်သာ ပင်လယ်ရေကြောင်းသွားလာရေးအတွက် တစ်ခုတည်းသော နည်းလမ်းဖြစ်သည်။ တရုတ်ပြည်တွင် သံလိုက်အိမ်မြှောင်၏ အစောပိုင်း ပုံစံကို တီထွင်ပြုလုပ်ခဲ့ကြပြီး ၁၀၄၀ ခုနှစ် မှ ၁⁠၁၁၇ ခုနှစ်အတွင်း ရေကြောင်းသွားလာရေးတွင် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ရေကြောင်းသွားသူတို့သုံးသော ခြောက်သွေ့နေသော သေတ္တာထဲတွင် လည်ပတ်နေသော အပ်ထည့်ထားသည့် သံလိုက်အိမ်မြှောင် ကို ဥရောပတွင် ၁၃၀၀ ခုနှစ် မတိုင်မီတွင် တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ ယဉ်ကျေးမှု ပြန်လည်ဆန်းသစ်လာသော ခေတ်တလျှောက် ခရစ်စတိုဖာ ကိုလံဘတ် ၏ carrack အမျိုးအစား ရွက်သင်္ဘော စန်တာမာရီယာ နှင့် ပုံစံတူ သင်္ဘော ယဉ်ကျေးမှု ပြန်လည်ဆန်းသစ်လာသောခေတ်တိုင်အောင်ပင် ရေကြောင်းသွားလာရေးနည်းပညာများမှာ အခြားအရာများနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အခြေခံအဆင့်သာ ရှိသည်။ သို့သော် ထိုသို့ လစ်ဟာနေသော နည်းပညာသည် အချို့ ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းများကို ပင်လယ်တွင် လွှမ်းမိုးမှုမှ တားဆီးနိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ပေ။ ဥပမာအားဖြင့် ပြရလျှင် ရေကြောင်းဖြင့် ထွန်းကားသော ဂျီနိုဝါ နှင့် ဗင်းနစ် နိုင်ငံ နှင့် ဘိုင်ဇင်တိုင်း ရေတပ်တို့ဖြစ်သည်။ ဗိုက်ကင်းတို့သည် သူတို့၏ နား (knarrs) သင်္ဘောများကို အသုံးပြု၍ မြောက်အမေရိကသို့ သွားရောက်စူးစမ်းခဲ့ပြီး ဘောလတစ်ပင်လယ်တွင် ကုန်သွယ်ကြကာ အနောက်ဥရောပ၏ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများတွင် လုယက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ ၁၄ ရာစု ကုန်ပိုင်း လောက်အထိ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသော ကာရက် ကဲ့သို့သော သင်္ဘောများ၏ ဦးပိုင်းနှင့်ပဲ့ပိုင်းတို့တွင် တာဝါများ ထည့်သွင်းတည်ဆောက်လာခဲ့သည်။ ထိုတာဝါများသည် ရေယာဉ်၏ တည်ငြိမ်အောင် ထိန်းနိုင်စွမ်းကို လျော့ကျစေသည်။ ၁၅ ရာစုသို့ ရောက်သောအခါတွင် ကာရာဗယ် သင်္ဘောများကို ပိုမို အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ တာဝါများကို ခရစ်စတိုဖာ ကိုလံဘတ်၏ စန်တာမာရီယာ ကာရက် သင်္ဘောတွင် တွေ့ရသည့် ဦးပိုင်းကပ်စတယ် နှင့် ပဲ့ပိုင်းကပ်စတယ်များဖြင့် အစားထိုးခဲ့ကြသည်။ ထို့သို့ နေရာပိုမို ကျယ်ဝန်းလာမှုကြောင့် သင်္ဘော၏ ညာဘက်ပိုင်းကို ရှင်းလင်းနိုင်ပြီး ထိုအပိုင်းနှင့် သက်ဆိုင်သော လက်နက်ကိရိယာများတွင် အသစ်တီထွင်မှု ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ သင်္ဘော ရှေးကရွက်သင်္ဘောများကို ကုန်များများတင် ဆောင်နိုင်ရေးအတွက်သာဂရုပြု၍ ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသဖြင့် အသွားနှေးကြသည်။ ထိုကြောင့်ခရီးဝေးမှ တင်ဆောင်လာသောကုန်စိမ်းများ မကြာခဏ ပင်ပုပ်သိုးသွားတတ်ကြ၏။ ထိုအတွက်အမြန်သွားလာနိုင်မည့် ရွက်သင်္ဘောများကိုတည်ဆောက်ရန်ကြံ စည်ရာမှကိုယ်လုံးသေး၍ အလျားရှည်ကာရွက်ပေါင်းများစွာတပ်ဆင်ပေးထားသော ရွက်သင်္ဘောများ ပေါ်လာကြပြန်သည်။ တစ်ဆဲ့ရှစ်ရာစုနှစ်ကုန်ခါနီး အချိန်သို့ ရောက်လာသောအခါ သင်္ဘောများကိုရွက်နှင့်လွှင့်မည့်အစား ရေနွေးငွေ့စက်ဖြင့်ခုတ်မောင်းနိုင်မည့်နည်းများကိုစမ်းသပ် လာကြလေသည်။ ထိုစမ်းသပ်ချက်များကား ရွက်သင်္ဘောခေတ်မှ မီးသင်္ဘောခေတ်သို့ ပြောင်းပေးမည့် ရှေ့ပြေး အရိပ်အယောင်ပင်ဖြစ်တော့၏။ ထိုသို့ စမ်းသပ်ခဲ့ရာမှ ၁၉ရာစုနှစ်သို့အဝင် ၁၈၁၉ခုနှစ်တွင် ရေနွေးငွေ့စက်ဖြင့်ခုတ်မောင်းသောသင်္ဘောတစ်စင်းသည် ပထမဦးစွာ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်ကျော်နိုင်ခဲ့လေသည်။ ထိုသင်္ဘောမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ဆောက်လုပ်သော ဆာဗန်းနားဖြစ်၍ အမေရိကန်နိုင်ငံဆာဗန်းနားမြို့မှ အင်္ဂလန်နိုင်ငံလစ်ဗားပူးမြို့ အရောက် ၂၅ ရက်ဖြင့်ခုတ်မောင်းခဲ့၏။ ရေနွေးငွေ့စက် တပ်ဆင်ထားသော်လည်း စက်ကိုရံဖန်ရံခါသာ ဖွင့်၍ ရွက်ကိုသာအသုံးများခဲ့ပေသည်။ သို့ရာတွင် ရေနွေးငွေ့စက်ကိုသုံးရာ၌ ထင်းမီးအဆမတန်ကုန်၍စရိတ် ကြီးလေးသဖြင့် ထင်းမီးအကုန်နည်းမည့်နည်းလမ်းများကို ရှာကြံတီထွင်ရန် အမျိုးမျိုး စိတ်ကူး ကြရပြန်လေသည်။ ဤသို့ကြံစည်ရာမှထင်းမီးအကုန်သက်သာစွာနှင့် ခုတ်မောင်းနိုင်မည့်ရေနွေးငွေ့စက်ကို တီထွင်နိုင်လာလေရာ ၁၈၃၈ခုနှစ်တွင် လန်ဒန်မြို့မှထွက်ခွာလာသော ဆားရီးယပ် အမည်ရှိသင်္ဘောတစ်စင်းသည် နယူးယော့မြို့သို့ ၁၇ ရက်နှင့် ခုတ်မောင်းလာသဖြင့် လူတိုင်းကပင်အံဩ၍မဆုံးဖြစ်ကြ ရလေသည်။ ထိုသင်္ဘောသည် တစ်လမ်းလုံးပင် ရေနွေးငွေ့စက်ဖြင့်သာခုတ်မောင်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ ရေနွေး ငွေ့စက်ဖြင့်မောင်းနှင်သော သင်္ဘောများ တဖြည်းဖြည်းပေါ်ပေါက်များပြားလာရာ နှစ်ပေါင်းများစွာမကြာ မီပင်ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ရှိ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများ၌ ခေါက်တုံ့ ခေါက်ပြန် သွားလာခုတ်မောင်းနေကြသည့် သင်္ဘောအမျိုးမျိုးကို တွေ့မြင်လာကြရလေသည်။ ဆဲ့ရှစ်ရာစုနှစ်အကုန်လောက်တွင်ရွက်အစား ရေနွေးငွေ့စက်များကို သင်္ဘောများ၌တပ်ဆင်အသုံး ပြုရန်စမ်းသပ်ခဲ့ကြသည့်နည်းတူ၊ သင်္ဘောကိုယ်ထည်များကိုလည်း သစ်အစားသံနှင့်စမ်းသပ်ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြ၏။ သို့ရာတွင် ၁၉ရာစုနှစ်အလယ်ပိုင်းသို့ရောက်မှ သစ်အစားသံကိုအသုံးများ လာကြ၍ ထိုရာစုနှစ်အကုန်လောက်တွင် သံအစားသံမဏိကိုအသုံးပြုလာကြသည်။ ဤသို့ ပြောင်းလဲအသုံးပြု လာခြင်းမှာအရွယ်ချင်းတူလျှင် သစ်သားနှင့်ဆောက်လုပ်ခြင်းထက် သံနှင့်ဆောက်လုပ်ခြင်းက လည်းကောင်း၊ သံ နှင့်ဆောက်လုပ်ခြင်းထက် သံမဏိနှင့်ဆောက်လုပ်ခြင်းကလည်းကောင်းပို၍ပေါ့ပြီးလျှင်ပို၍ လည်းခိုင်ခံ့သောကြောင့် ဖြစ်၏။ အရွယ်ချင်းတူလျှင် သံကိုယ်ထည်ကသစ်သားကိုယ်ထည်ထက် အလေးချိန်ရာခိုင်နှုန်း ၄ဝမျှ ပိုပေါ့၍သံမဏိကိုယ်ထည်ကသံကိုယ်ထည်ထက်အလေးချိန် ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ပို၍ပေါ့သည်။ တနည်းဆိုသော် အလေးချိန်ခြင်းတူလျှင် သစ်သားကိုယ်ထည်ထက် သံကိုယ်ထည်ကလည်းကောင်း၊ သံကိုယ်ထည်ထက် သံမဏိကိုယ်ထည်ကလည်းကောင်း ပို၍ကျယ်ဝန်းကြီးမားသဖြင့် ကုန်ချိန်ပို၍တင်နိုင်လေသည်။ ထိုအတွက် နောင်တွင်အလွန်ကြီး မားသောသင်္ဘောကြီးများကိုသံမဏိဖြင့်သာဆောက်လုပ်လာကြ တော့သည် ကိုတွေ့ ရလေသည်။ ရေနွေးငွေ့ဖြင့်မောင်းနှင်သောသင်္ဘောများပေါ်စက ဘေးခုတ်စက်ကဲ့သို့သော ရေယက်ဘီးကြီး များကိုသာတပ် ဆင်ခဲ့ကြ၍နောက်မှငမန်းစက်ဟုခေါ်ကြသော သင်္ဘောပဲ့ပိုင်းတွင် တပ်သည့် ဝက်အူရစ် ပန်ကာ (ဝက်အူကဲ့သို့လည်ယင်းနှင့်ရှေ့သို့တိုးသွားသောပန်ကာ) များပေါ်ပေါက်လာသည်။ ရေယက် ဘီးကြီးများ မှာရေပေါ်တွင် တဝက်ပေါ်နေ၍ အထူးသဖြင့် စစ်အတွင်း၌ရန်သူတို့က အလွယ်တကူပစ် ခတ်ဖျက်ဆီးနိုင်၏။ ငမန်းစက်ခေါ်ပန်ကာများမှာရေအောက်တွင်နစ်မြုပ်နေသည့် အတွက်ရန်သူ့ဘေးမှပို၍ဝေးလေသည်။ ငမန်းစက်ခေါ် ဝက်အူရစ်ပန်ကာဖြင့် ခုတ်မောင်းနိုင်သည့်နည်းကို ကာနယ် ဂျွန်စတီဗင်ဆိုသူအမေရိကန်လူမျိုးတစ်ဦးက ၁၉ ရာစုနှစ် အစလောက်တွင် ကြံစည်ခဲ့ဖူးသည်ဆို၏။ သို့ရာတွင် ထိုပန်ကာမျိုးတပ်ဆင်ထားသော ပထမပင်လယ်ကူး သင်္ဘောများကိုအင်္ဂလန်ပြည်၌ ၁၈၃၆ ခုနှစ်နှင့် ၁၈၃၉ ခုနှစ်အတွင်းတွင် အင်္ဂလိပ်လူမျိုးစမစ်ဆိုသူနှင့် ဆွိလူမျိုးကပ္ပတိန် ဂျွန်အားရစ်ဆန် ဆိုသူတို့က ရှေးဦးစွာဆောက်လုပ်ခဲ့ကြပေသည်။ ဝက်အူရစ်ပန်ကာများကို သင်္ဘောများ၌ အကျိုးရှိစွာတပ်ဆင်အသုံးပြုခဲ့ရာမှ နောင်သော်ပန်ကာ တစ်ခုပျက်ကအခြားတစ်ခုကျန်စေရန်ပန်ကာနှစ်ခု တပ်သင်္ဘောများပေါ်လာပြန်သည်။ ယခုခေတ်ရှိအချို့ပင် လယ်ကူးသင်္ဘောများမှာဆိုလျှင် ပန်ကာသုံးခုမှလေးခု အထိပင်တပ်ဆင်ထားကြ၏။ တဖန်ရေနွေးငွေ့စက်ရိုးရိုးမှာ တာဗိုင်ရေနွေးငွေ့ဖြင့် လည်သည့် ရဟတ်စက်များပေါ်ပေါက်ပြီ့း နောက် ၁၈၉၇ ခုနှစ်တွင်ရှေးဦးစွာ တာဗိုင်ရဟတ်စက်ဖြင့်ခုတ်မောင်းသော တာဗင်နီးယားခေါ် သင်္ဘောပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ တာဗိုင်စက်ဖြင့်ခုတ်မောင်းသောအခါ ရိုးရိုးရေနွေးငွေ့ စက်များထက်ပိုမို လျင်မြန်သည်ကိုတွေ့ရ၏။ ကွင်းမေရီအမည်ရှိသောကမ္ဘာကျော်ပင်လယ်ကူး သင်္ဘောကြီးတွင် တာဗိုင်စက်လေးခုတပ်ဆင်ထား၍ တစ်နာရီလျှင်ရေမိုင် ၃ဝ ကျော်နှုန်းဖြင့် အတ္တလန်န္တိတ် သမုဒ္ဒရာကို ကျော်ဖြတ်ခုတ်မောင်းနိုင်ခဲ့လေသည်။ ပင်လယ်ခရီးလွှင့်စဉ် သင်္ဘောများကို မြန်သည်ထက်မြန်အောင် ခုတ်မောင်းနိုင်ရန်လိုလားကြ သည်မှန်၏။ သို့သော်ရေနွေးငွေ့စက်နှင့်ဆိုလျှင် မြန်အောင်ခုတ်လေကျောက်မီးသွေး အကုန်အကျ များလေဖြစ်သဖြင့်သင်္ဘောအများပင်ခပ်မှန်မှန်သာခုတ်မောင်း ကြလေသည်။ ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးတစ်စင်းသည် အမြန်ဆုံးခုတ်မောင်းလျှင် ၂၄နာရီအတွင်း ကျောက်မီးသွေး တန်ချိန် ၁ဝဝဝအထိပင် ကုန်နိုင်လေသည်။ ယခုခေတ်တွင် ကျောက်မီးသွေးအစား ရေနံဖြင့် မောင်းနှင်နိုင်သောဒီဇယ်အင်ဂျင်စက်တပ်ဆင်ထားသည့် သင်္ဘောများ ပေါ်ပေါက်လာပြန်သည်။ ထိုစက်မျိုးကို သုံးသောအခါ ရေနွေးငွေ့စက်များလောက် အလုပ်မများဘဲ စက်ထားရန်နေရာလည်းကျဉ်းသွားလေသည်။ သို့သော် သင်္ဘောတိုင်းတွင်ကား ဒီဇယ်မော်တော်စက်များကို တပ်ဆင်ခြင်းမရှိသေးချေ။ ယခုအခါ၌ ကူးသန်းသွားလာလျက်ရှိသော သင်္ဘောများကို (၁)ခရီးသည်သက်သက်တင် ဆောင်သောသင်္ဘောများ၊ (၂)ခရီးသည်နှင့်ကုန်များကို တင်ဆောင်သောသင်္ဘောများနှင့် (၃)ကုန်သက် သက်ကိုသာ တင်ဆောင်သောကုန်သင်္ဘောများဟူ၍သုံးမျိုးခွဲခြားနိုင်သည်။ ထိုသုံးမျိုးအနက်ခရီးသည် တင်ပင်လယ်ကူး သင်္ဘောများတွင်ကမ္ဘာ၌အကြီးဆုံး၊ အမြန်ဆုံးနှင့်အခမ်းနားဆုံး သင်္ဘောကြီးများပါဝင်လေသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှ ပြင်သစ်(တန်ချိန် ၆၆၃၄၈)၊ ဗြိတိန်မှကွင်းအယ်လစ်ဗက် ၂ (တန်ချိန်၆၅၈၆၃)၊ အီတလီနိုင်ငံမှရက်ဖာအယ်လို(တန်ချိန် ၄၅၉၃၃)တို့မှာပထမ၊ ဒုတိယနှင့် တတိယအကြီးဆုံးဖြစ် ကြသည်။ ခရီးသည်တင် ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများကို အလွန်ခမ်းနားလှပစွာ ဆောက်လုပ်ထားကြ၍ အတွင်း၌လည်းခရီးသည်များ မပျင်းမရိစေရန် လိုလေသေးမရှိအောင် ပြုလုပ်ခင်းကျင်းထားသဖြင့် ထိုသင်္ဘော ကြီးများကို ရေပေါ်နန်းတော် ဟူ၍ပင်ခေါ်စမှတ်ပြုကြရသည်။ အချို့သင်္ဘောကြီး များတွင်အထပ်ပေါင်း ၁၂ထပ်မျှရှိ၍ အိပ်ခန်း၊စာကြည့်တိုက်၊ ဘုရားရှိခိုးခန်း၊ ကစားခုန်စားခန်း၊ ရေကူးကန်၊ ရုပ်ရှင်ခန်း၊ တူရိယာဂီတခန်း၊ ဆေးလိပ်သောက်ခန်း၊ ဧည့်ခန်း၊ သီးသန့်ခန်း၊ ပျော်ပွဲ စားခန်း၊ ကုန်စုံဆိုင်၊ ဆံပင်ညှပ်ဆိုင်၊ ကလေးကစားခန်း၊ ဝိုင်ယာလက် ကြေးနန်းရုံး၊ ဓာတ်လှေကား စသည်ဖြင့်သူ့နေရာနှင့်သူ အမျိုးစုံအောင်ခွဲခြားစီစဉ်ထားရသောထိုသင်္ဘောမျိုးနှင့်ခရီးသွားရသူ သည် အဘယ်မှာလျှင်ပျင်းရိနိုင်ပါအံ့နည်း။ ထိုကြောင့်ပင် ငွေကြေးချမ်းသာလိုသူများသည် အားလပ်ချိန်များတွင် တခါတရံအဆိုပါရေပေါ်နန်းတော်ပေါ်၌ တမင်သက်သက်စီးနင်းလိုက်ပါကာ အချိန်ဖြုန်းကြသည်ကို အံ့ဩဖို့မရှိပေ။ ဤသို့လူစီးသင်္ဘောနှင့်ကုန်တင်သင်္ဘောများကိုအမျိုးမျိုး တီထွင်ကြံဆဆောက်လုပ်ခဲ့ရာမှ ၁၉၅၉ ခုနှစ်ဇူလိုင်လ ၂၁ရက်နေ့တွင်အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ နယူးဂျာစီပြည်နယ် ကမ္မဒင်မြို့၌ပထမဆုံး အနုမြူစွမ်းအင်သုံး ကုန်သင်္ဘောဖြစ်သော အင်(န)အက်(စ)ဆဗန်းနားကို ရေချနိုင်ခဲ့လေသည်။ လူစီးသင်္ဘောနှင့်ကုန်တင်သင်္ဘောများအပြင် တံတား မဆောက်နိုင်သောမြစ်နှင့်ရေလက်ကြား များတွင် တဖက်မှ တဖက်သို့ကူးတို့ကူးပေးသော ကူးတို့သင်္ဘောများလည်းရှိ၏။ ထိုသင်္ဘောများအနက်မီးရထားတွဲများကို တင်ဆောင်ကာ မီးရထားခရီးကိုဆက်ပေးသော သင်္ဘောမျိုးမှာအထူးဆုံးဖြစ်ရာ အဆိုပါကူးတို့မျိုးကို ၁၉၃၆ခုနှစ်ကစ၍ အင်္ဂလိပ် ရေလက်ကြားကိုဖြတ်လျက်ဒိုဗာနှင့်ဒန်းကတ်အကြား ၌လမ်းဖွင့်တီထွင်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၆၈ ခုနှစ် စာရင်းအရ ဂျပန်နိုင်ငံပိုင် လူစီးနှင့်ကုန်တင်သင်္ဘောအရေအတွက်မှာ ၆၈၇၇ ဖြစ်၍ တန်ချိန်စုစုပေါင်း ၁၉၅၈၆၉ဝ၂ ဖြင့်သင်္ဘောအရေအတွက်၌ ကမ္ဘာတွင်ပထမစွဲ၏။ ဆိုဗိီယက် ပြည်ထောင်စုတွင်သင်္ဘောပေါင်း ၄၂ဝ၆ရှိ၍တန်ချိန်စုစုပေါင်း ၁၂ဝ၆၁၈၃၃ ဖြင့်သင်္ဘောအရေ အတွက်၌ ဒုတိယလိုက်၏။ ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင်သင်္ဘောပေါင်း ၄ဝ၂ဝရှိ၍ တန်ချိန်စုစုပေါင်း ၂၁ ၉၂ဝ၉၈ဝဖြင့် သင်္ဘောအရေအတွက်၌တတိယလိုက်လေသည်။ တန်ချိန် စုစုပေါင်းအရည်အတွက်အရမူ လိုက်ဗီးရီးယားနိုင်ငံကတန်ချိန် ၂၅၇၁၉၆၄၂ဖြင့် ပထမစွဲကာ၊ ဗြိတိန်နိုင်ငံကတန်ချိန် ၂၁၉၂ဝ၉၈ဝ ဖြင့်ဒုတိယစွဲပြီးလျှင်ဂျပန်နိုင်ငံကတန်ချိန် ၁၉၅၈၆၉ဝ၂ ဖြင့် တတိယလိုက်လေသည်။ သင်္ဘောကြီး များတည်ဆောက်ပုံ။ ။ သင်္ဘောတစ်စင်း ကိုမတည်ဆောက်မီ ပထမအရေးကြီး ဆုံးမှာ သင်္ဘောတစ်စင်းလုံးရှိဆိုင်ရာအစိတ်အပိုင်းအားလုံး၏ အတိုင်းအဆအချိုးအစားများကို အတိအကျ တွက်ချက် ရန်ဖြစ်သည်။ ထိုအတွက်တည်ဆောက်မည့်သင်္ဘော၏တန်ချိန်၊ မြန်ရှိန်နှင့်ထိုသင်္ဘောသွားလာဝင်ထွက်ရန်ကြံရွယ်ထားသည့် ဆိပ်ကမ်းများရှိရေအနက်စသည်တို့ကို သိထားရန်လိုပေသည်။ ထိုအချက်များကို ရသောအခါသင်္ဘောပုံစံရေးဆွဲသူသည် ရေထဲ၌နစ်မြုပ်မည့်သင်္ဘော၏ ရေစူးခေါ် ရေ အောက်သို့ နစ်မြုပ်မည့် စောက်အနက်ကိုတွက်ချက်ပြီးသော် သင်္ဘော၏ အလျား၊ ဗြက်နှင့်ဝမ်းစောက် တို့ကိုတဖန်တွက်ချက်ရပြန်သည်။ ထိုနောက်သင်္ဘောပုံစံကိုရေးဆွဲပြီး၍ တည်ဆောက်ရေးနှင့်အင်္ဂျင်နီ ယာဖက်ဆိုင်ရာပုံဆွဲဆရာများ လက်သို့လွှဲပေးလိုက်သောအခါ ပုံဆွဲဆရာများက အသေးစိတ်ပုံစံများကိုအတိအကျရေး ဆွဲကြရပြန်သည်။ ထိုပုံစံများကိုမူတည်ပြီးမှ သင်္ဘော တည်ဆောက်ရေးကိုစတင် ပြုလုပ်နိုင်လေသည်။ အကြီးစား ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောတစ်စင်း တည်ဆောက်နေသည့် သင်္ဘောကျင်းသို့သွားကြည့်မည်ဆို ပါက သင်္ဘောကျင်းမှာ ရွာတစ်ရွာတမျှကျယ်ဝန်း၍ ထိုသင်္ဘောကျင်းထဲ၌ သူ့နေရာနှင့်သူခွဲခြားထားသော အလုပ်ရုံ အသီးသီးတွင်ထောင်ပေါင်းများစွာသောအလုပ်သမားများ သူ့တာဝန်နှင့်သူမနေမနားအလုပ်လုပ်နေကြပုံကို ကောင်းစွာတွေ့မြင်ရပေမည်။ အလုပ်သမားများသည်သံရည်ကျို၊ သံဖြတ်၊ သံဖောက်၊ သံဂဟေဆက်၊ သံစို့တေစသည့် သံဘက်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားများ၊ သစ်ဘက် ဆိုင်ရာအလုပ်သမားများ၊ စက်ဘက်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားများ၊ လျှပ်စစ်ဓာတ်ဘက်ဆိုင်ရာအလုပ်သမားများ၊ ပုံဆွဲဆရာများ၊ ဆေး သုတ်သမား၊ အလုပ်သမားစသည်ဖြင့် လုပ်သား အမျိုးမျိုးရှိ၍သူ့အစုနှင့်သူဆိုင်ရာအလုပ်ကိုလုပ်ကြရ၏။ တစ်နေရာတွင်အတုံး၊အချောင်း၊အချပ်လိုက် စုပုံထားသောသံနှင့်သံမဏိပုံများကိုလည်းကောင်း၊ တစ်နေရာတွင်အချောင်း လိုက်အချပ်လိုက်စုပုံထားသော သစ်ပုံပျဉ်ပုံများကိုလည်းကောင်းတွေ့ရမည်ဖြစ်၏။ မော်တော်ကား၊ လက်တွန်းလှည်ဖြင့်တကွ သံလမ်းပေါ်၌သွားလာနေကြသော ကုန်တင်မီးရထားတွဲများက ပစ္စည်းများကို တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ လိုသလိုရွှေ့ပြောင်းလျက်ဝန်တင်မောင်းကြီး များက ကုန်ပစ္စည်းအမျိုးမျိုးကို တင်လိုက်ချလိုက် ပြုလုပ်နေသည်ကိုလည်း တွေ့ရပေမည်။ သင်္ဘောကျင်းရှိနေရာအနှံ့အပြားမှ ထွက်လာသောထုသံ၊ တေသံ၊ စက်ခုတ်သံများမှာ နားကွဲလုမတတ် ဆူညံလျက်ရှိသည်ကို လည်းကြားရပေမည်။ ရှေးကသင်္ဘောများကိုအောက်ခြေမှအစ၊ တစ်ဆင့်ပြီး တစ်ဆင့် တည်ဆောက်သွားလေ့ရှိကြ၏။ ယခုအခါ၌မူ သင်္ဘောကို အကယ်မဆောက်မီပုံစံနှင့်အညီ သင်္ဘောနမူနာ အငယ်စားတစ်စင်းကို ပထမ ပြုလုပ်စမ်းသပ်ပြီးမှ ဆောက်လုပ်လေ့ရှိသဖြင့် ယခင်ကထက်သေချာကောင်းမွန်သော သင်္ဘောများ ကိုဆောက်လုပ်နိုင်ကြပေသည်။ စမ်းသပ်ရာတွင် ရေကန်ထဲရှိရေကို စက်တစ်မျိုးဖြင့်ပင်လယ်လှိုင်းနှင့် အချိုးညီအောင်လှိုင်းထစေပြီလျှင် ပဲ့နှင့်ပန်ကာတို့၏ အကျိုးအပြစ်တို့ကိုအလွန်သိမ်မွေ့သော ကရိယာများဖြင့် သတ်မှတ်ထားလေသည်။ သင်္ဘောကိုသစ်နှင့် ဆောက်လုပ်သည်ဖြစ်စေ၊ သံနှင့်ဆောက်လုပ်သည်ဖြစ်စေ ပုံစံပါအချိုး အတိုင်းဦးမှပဲ့အထိ ရှည်သောဧရာကိုပထမချပေးရ၏။ ထိုနောက်နံရိုးသဏ္ဌာန်ရှိသော တကူအခြင်တိုင် များကိုစိုက်ပေးရ၍ ထိုအခြင်များပေါ်တွင် သင်္ဘောဝမ်းဖြစ်လာအောင်ပျဉ်အထူကြီးများ၊ သို့မဟုတ်သံ၊ သံမဏိပြားကြီးများကိုကပ်ရိုက်ပေးရသည်။ ထိုသို့ ကပ်ရိုက်ပေးရာတွင်သစ်ကိုသုံးသည်ဖြစ်စေ၊ သံကို သုံးသည်ဖြစ်စေ ရေမဝင်နိုင်မည့်နည်းများဖြင့် ပြုလုပ်ပေးရလေသည်။ ယခုခေတ်သင်္ဘောများ တွင်သင်္ဘောကို နှစ်ထပ်ဆောက်လုပ်ထားလေ့ရှိကြသည်။ ထိုအခါ သင်္ဘောဝမ်းတစ်ထပ်ပေါက်သွားသည့် တိုင်အောင် ဒုတိယအထပ်က ရေမဝင်နိုင်စေရန် ကာကွယ်ထားသဖြင့် သင်္ဘောမှာနစ်မြုပ်နိုင်ခြင်း မရှိပေ။ တစ်ဖန် ထိုသင်္ဘောဝမ်း နှစ်ထပ်သည် အခန်းများကိုအကန့်လိုက် ဆောက်လုပ်ထားလေ့ရှိပြန်ရာ သင်္ဘောတစ်နေရာတွင်ပေါက်ပြဲသွားပါက သက်ဆိုင်ရာ တစ်ခန်းတည်းကိုသာ ပြင်ဆင်ရန်လိုပေ၏။ အထူးသဖြင့် သင်္ဘော၏ဦးပိုင်းကို အတိုက်အခိုက်ခံနိုင်ရည်ရှိစေရန် အထူးတလည် ခိုင်ခံ့စွာ ဆောက် လုပ်ကြရလေသည်။ ကိုယ်ထည်နှင့်တကွအပြင်ဘက် ကိစ္စအားလုံး ပြီးစီးသောအခါ သင်္ဘောကိုဖြည်းညှင်းစွာ ရေသို့ချတော့၏။ သင်္ဘောကိုရေသို့ချရာတွင်များသောအားဖြင့် အခမ်းအနားနှင့် ပဲ့ပိုင်းမှစ၍ရေသို့ချလေ့ရှိ၏။ သင်္ဘောကိုရေသို့ချသည့် အခမ်းအနားမှာ ထိုသင်္ဘောအတွက်ပဏာမအောင်ပွဲပင်ဖြစ်၍ ထိုအချိန်တွင် သင်္ဘောကိုပိုင်ဆိုင်သူများရော၊ ဆောက်လုပ်သူများပါ ပျော်၍မဆုံးကြတော့ပေ။ ထိုနောက်သင်္ဘောကို ကျောက်ချထားပြီးသော် စက်များကို နေရာတကျတပ်ဆင်ပေးခြင်း၊ ကုန်းပတ်နှင့်တကွအထပ်များကို ဆောက်လုပ်ခြင်း၊ အခန်းများဖွဲ့ပေးခြင်း၊ ပရိဘောဂ တပ်ဆင်ပေးခြင်း၊ မွမ်းမံပြင်ဆင်ပေးခြင်းစသော အတွင်းဘက် ဆိုင်ရာ အလုပ်များကိုဆက်လက်၍ပြုလုပ်ရပြန်သည်။ ယခုခေတ် သင်္ဘောကြီးများတွင် ခရီးသည် တင်ဆောင်နိုင်မှုကိုသာမဟုတ်၊ ခရီးသည်တို့၏သာယာ ပျော်ရွှင်မှုကိုပါအဓိကထားလာကြသည့်အတိုင်း သင်္ဘောကုမ္ပဏီ ကြီးများသည် မိမိတို့၏သင်္ဘော များကိုခမ်းနား ပြည့်စုံသည့်နေရာ၌ သူ့ထက်ငါသာအောင် အပြိုင်အဆိုင်ဆောက်လုပ်ကြ၏။ ထိုကြောင့် လည်းခေတ်ပေါ် သင်္ဘောကြီးများမှာ ရေပေါ်နန်းတော်ဟုခေါ်ဆိုရလောက်အောင် ခမ်းနားလှသည်ကို တွေ့ရလေသည်။ အဆိုပါသင်္ဘောကြီးများမှာ ယခုပင်ဤမျှကြီးကျယ်ခန်းနားလျက် ရှိရာ၊ နောင်သော် မည်မျှဆန်းပြားလာဦးမည်ကိုကျွန်ုပ်တို့စောင့်ကြည့်ရပေဦးမည်။ သင်္ဘောမှတ်တမ်း သင်္ဘော၏ အသွားနှုန်း တိုင်းကရိယာကိုလော့ဟုခေါ်၍ သင်္ဘော ကက်ပတိန်၏မှတ်တမ်းစာအုပ်ကိုလည်း လော့ ဟုပင်ခေါ်ကြ သည်။ သင်္ဘောစီးဖူးသူများအနက် သင်္ဘောပဲ့ပိုင်း၌ သင်္ဘောသွားစဉ် မီတာဒိုင်ခွက်တစ်ခုမှရေထဲသို့ ကြိုး တစ်ချောင်းတန်းလန်းပစ်ထားသည်ကို အချို့တွေ့ဖူးကြပေမည်။ ထိုကရိယာမှာ လော့ ခေါ်သင်္ဘောအသွားနှုန်းတိုင်း ကရိယာပင်ဖြစ်၏။ ရှေးကျသောကရိယာမျိုးတွင် သစ်ပြားတစ်ခု၊ရစ်လုံတစ်လုံး၊ အရောင်စုံအဝတ်ထုံးများဖြင့် ညီညာစွာစိတ် ပိုင်းထားသောကြိုး တစ်ချောင်းနှင့်အချိန်ကိုမှတ်သည့်သဲနာရီတစ်လုံးပါဝင်သည်။ သစ်ပြားမှာလက်မဝက် ခန့်ထူ၍ အချင်းဝက် ငါးလက်မခြောက်လက်မခန့်ရှိသော စက်ဝိုင်း၏ လေးစိတ်တစိတ်ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ သင်္ဘောသွားနေစဉ် ရေထဲသို့ပစ်ချထားခိုက် အခုံးဖက်ကရေထဲ၌နစ်၍ အချွန်ဘက်က ထောင်နေစေရန် အခုံးဘက်အနား တစ်လျှောက်တွင် ခဲတပ်ထားသည်။ သင်္ဘောသွားနေစဉ် သင်္ဘောသွားနှုန်းကို တိုင်းတာလို သောအခါထိုသစ်ပြားကိုပဲ့ပိုင်းမှနေ၍ လေတိုက်နေသည့်ဖက်သို့ လွှဲကာရေထဲသို့ ပစ်ချလိုက်ရသည်။ ထိုအခါသင်္ဘောသွားနေသည့်အတွက် ရစ်လုံးမှကြိုး သည်အလိုလိုပြေလိုက်သွားမည်။ ကန့်သတ်ထားသည့် အချိန်တွင်သစ်ပြားကိုဆယ်ယူ၍ကြိုးထုံးများကို ရေတွက်ခြင်းဖြင့်သင်္ဘော၏ အသွားနှုန်းကိုသိ နိုင်ပေသည်။ များသောအားဖြင့်ကြိုးတစ်ထုံးနှင့်တစ်ထုံးအကြားသည် ၄၇.၃၃ပေရှိပြီးလျှင်ရေထဲသို့ပစ်ချထား သည်အချိန်မှာ ၂၈ စက္ကန့်ဖြစ်သည်။ ကြိုးထုံးကိုအင်္ဂလိပ်လို 'နော့' ဟုခေါ်သဖြင့် သင်္ဘော၏အသွား နှုန်းကိုလည်း 'နော့' ဖြင့်ပင်ခေါ်ဆို တိုင်းတာလေ့ရှိကြလေသည်။ သို့သော်ထိုကရိယာမျိုးကို ယခု အခါအသုံးမပြုကြတော့ချေ။ ယခုအခါတွင်အသုံးပြုသော ကရိယာမျိုးကို တပ်ဖရေးလော့ ဟုခေါ်၍ထိုကရိယာတွင် သစ်ပြားအစား ရေထဲ၌ရေနှင့်တိုးမိသည့်အရှိန်ကြောင့် လည်ပြီးလိုက်ပါလာမည့် ရဟတ်တစ်ခုကိုတပ် ဆင်ထားသည်။ ထိုရဟတ်ကိုကြိုးနှင့် ဆက်ထား၍ ကြိုးကိုတစ်ဖန်သင်္ဘောကုန်းပတ်ပေါ်ရှိ အသွားနှုန်း ပြမီတာဒိုင်ခွက်တစ်ခုနှင့်ဆက်ထားပြန်သည်။ သင်္ဘောမြန်မြန်ခုတ်မောင်းလျှင် ရဟတ်အလည်မြန်၍ သင်္ဘော နှေးနှေးခုတ်လျှင်လည်းရဟတ်အလည်နည်းသည်။ ရဟတ် လည်သောအခါ ရဟတ်နှင့်ဆက် ထားသောကြိုးလည်း လည်ပြီးလျှင်ကြိုးလည်ပုံအနှေးအမြန်ကိုလိုက်၍ ဒိုင်ခွက်ကသင်္ဘော၏အသွားနှုန်း ကိုပြစေလေသည်။ သင်္ဘောတွင်ကက်ပတိန်၏မှတ်တမ်းစာအုပ်ကိုလည်း လော့ဗွတ်၊သို့မဟုတ်လော့ဟုပင်ခေါ်ကြောင်း အထက်တွင်ဖော်ပြခဲ့ပြီ။ ထိုစာအုပ်တွင် ကက်ပတိန်ကဖြစ်စေ၊ အလှည့်ကျတာဝန်ကျသူ တစ်ဦးဦးကဖြစ်စေ သင်္ဘောသွားနေစဉ်အတွင်းဖြစ်ပျက်သမျှအဖြစ်အပျက်များကို အသေးစိတ်မှတ်တမ်း တင်ထားရသည်။ သင်္ဘောပျက်ခြင်း၊ သင်္ဘောခြင်းတိုက်မိခြင်း၊ လေမုန်တိုင်းမိခြင်း၊ ကုန်ပစ္စည်း ပျက်စီးဆုံးပါးခြင်း၊ လူသူသေပျောက်ခြင်း၊ ရာဇဝတ်မှု ဖြစ်ပွားခြင်း စသောအမှုကိစ္စ အဖြစ်အပျက် မှန်သမျှကိုတိုတိုနှင့် လိုရင်းရောက်အောင် ထိုမှတ်တမ်းစာအုပ်၌ အသေးစိတ်ရေးမှတ်ထားရသည်။ သင်္ဘောတိုင်း၌ အဆိုပါစာအုပ်မျိုးထားရှိရန်ဥပဒေဖြင့်သတ်မှတ်ထားသည်။ တရားဝင်စာအုပ်ဖြစ်သည့်အတိုင်း ကက်ပတိန်တို့သည် ထိုမှတ်တမ်းစာအုပ်များကို အသက်နှင့်လဲ၍ကာကွယ်ထိမ်းသိမ်းကြ ရ၏။ သင်္ဘောတစ်စင်းလုံးနစ် မြုပ်သွားသည့်တိုင်အောင် ထိုစာအုပ်များကို ကက်ပတိန်တို့သည် မိမိတို့နှင့် တပါတည်းအရယူဆောင်ကြဉ်းလေ့ရှိကြပေသည်။ လေယာဉ်ပျံများတွင်လည်း အလားတူမှတ်တမ်းစာ အုပ်များထားရှိရလေသည်။ သင်္ဘောအမျိုးမျိုး ရွက်သင်္ဘော အပျော်စီးသင်္ဘော ကယ်ဆယ်ရေးသင်္ဘော ဓာတုဗေဒ ပစ္စည်းတင် သင်္ဘော ကုန်တင် သင်္ဘော ရေနံတင်သင်္ဘော ဦးဆောင် သင်္ဘော ဆွဲသသင်္ဘော ရေခဲခွဲသင်္ဘော သုတေသန သင်္ဘော တိုင်းတာရေး သင်္ဘော သောင်တူးသင်္ဘော စစ်သင်္ဘော ရေငုပ်သင်္ဘော လေယာဉ်တင်သင်္ဘော‎ ကားတင် သင်္ဘော တိရစ္ဆာန်တင် သင်္ဘော ကိုးကား
ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ်ကြီး	ဒေါ်ရသီယာလန်းချ် ရိုက်ကူးခဲ့သော ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားမိခင် ဟု အမည်ရသည့် ဓာတ်ပုံမှာ ၁၉၃၆ခုနှစ် မတ်လ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် နီပိုမိုရှိ အသက် ၃၂ နှစ်အရွယ် ကလေး ၇ ယောက်မိခင် ဖလောရင့် အိုဝင် သွန်ဆင်ကို အခြေပြု၍ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ်မှ ပဲကောက်သမားတို့၏ ဆင်းရဲခြင်းကို ဖော်ပြရိုက်ကူးထားသည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ်ကြီးမှာ တကမ္ဘာလုံး စီးပွားရေးကျဆင်းခဲ့သော အချိန်ဖြစ်ပြီး နေရာအများစုတွင် ၁၉၂၉ ခုနှစ်မှ စတင်ခဲ့ပြီး နေရာဒေသပေါ်မူတည်၍ ၁၉၃၀ နှစ်များ နှင့် ၁၉၄၀ နှစ်များတွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ထိုအဖြစ်အပျက်မှာ ခေတ်သစ်သမိုင်းတွင် အကြီးအကျယ်ဆုံးနှင့် အရေးအပါဆုံး စီးပွားကျဆင်းမှုဖြစ်ပြီး ၂၁ရာစုတွင် ကမ္ဘာ၏ စီးပွားရေးမှာ ဘယ်ရွေ့ဘယ်မျှအထိ ကျဆင်းနိုင်သည် ကို သတ်မှတ်သော စံတစ်ခုဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ်ကြီးသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ မှစတင်ခဲ့ပြီး သမိုင်းပညာရှင်တို့က အမည်းရောင်ကြာသပတေးနေ့ ဟု သိကြသော ၁၉၂၉ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၉ရက် စတော့ဈေးကွက် ပြိုလဲသည့်နေ့ကို စတင်သည့်နေ့အဖြစ် အမြဲလိုလိုရည်ညွှန်းကြသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ တွင် စီးပွားပျက်ကပ် ပြီးဆုံးသည့်အချိန်မှာ ၁၉၃၉ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် စတင်ခဲ့သည့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်၏ စစ်စီးပွားရေးစတင်ချိန် တွင်ဖြစ်သည်။ ငွေကျုံ့ခြင်းသည် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံများအပေါ်တွင် အလွန်တရာ ဆိုးရွားလှသော ဆိုးကျိုးများကို ဖြစ်စေသည်။ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးတွင် လွန်စွာမှပင်ထိခိုက်ပြီး လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေ၊ အမြတ်ခွန်၊ ဈေးနှုန်းနှင့် အမြတ်အစွန်းတို့ အပေါ်တွင် လည်း အလွန်ထိခိုက်စေသည်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးရှိ မြို့တော်များမှာ အလွန်ပင်ထိခိုက်ကြပြီး အကြီးစားလုပ်ငန်းများ အပေါ်တွင် မှီတင်းနေသော မြို့ပြများမှာ အဆိုးရွားဆုံးပင်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအများအပြားတွင် ဆောက်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းများကို လုံးဝနီးပါးရပ်ထားရသည်။ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ကျေးလက်ဒေသတို့တွင်လည် သီးနှံဈေးနှုန်းများ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းမျ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကျဆင်းသဖြင့် အလွန်ထိခိုက်စေသည်။ ဇောက်ထိုးဆင်းလာသော ဝယ်လိုအားနှင့် အပြောင်းအလဲအဖြစ်လုပ်နိုင်သော အလုပ်အနည်းငယ်သာရှိသဖြင့် အခြေခံလူသုံးကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်ငန်းများ ဖြစ်သော လယ်စိုက်ခြင်း၊ သတ္တုတူးဖော်ခြင်းနှင့် သစ်ထုတ်လုပ်ငန်း ဧရိယာများမှာ အခံရဆုံးဖြစ်သည်။ ၁၉၂၉ ဝေါစထရိ ဈေးကွက်ပျက်ပြီး သိပ်မကြာမီအချိန်အထိ အကောင်းမြင်မှုများ ရှိနေကြသေးသည်။ ဂျွန် ဒီ ရော့ဖဲလားမှ "အခုလိုအချိန်တွင် လူတော်တော်များများ စိတ်ပျက်နေကြသည်။ ကျွန်တော့် အသက် ၉၃ နှစ်တွင် စီးပွားကျမှုများ ဖြစ်လိုက်ပျက်လိုက်ပင် ဖြစ်သည်။ ပြည့်စုံချမ်းသာမှုသည် အမြဲတမ်းပြန်လာတတ်ပြီး အခုလည်း ပြန်လာဦးမည် ဖြစ်သည်။ " ဟု ဆိုခဲ့သည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ်ကြီးသည် နိုင်ငံပေါ်မူတည်၍ အချိန်ကာလကွဲပြားစွာ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း သမိုင်းကြောင်းများအတွက် လူတို့ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင် နေထိုင်ပုံ ကို ဖတ်ရှုပါ။ နိုင်ငံအများစုမှာ သက်သာချောင်ချိရေးအတွက် အစီအစဉ်များကို စတင်ခဲ့ကြပြီး အများစုမှာ နိုင်ငံရေးအရ အလွန်တိုးတက်ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး လက်ဝဲသို့ လက်ယာလမ်းစဉ်သို့ တွန်းပို့ခဲ့သည်။ အချို့သော နိုင်ငံများတွင် စိတ်ပျက်လက်ပျက်ဖြစ်နေသော နိုင်ငံသားများသည် မျိုးချစ် demagogues များအဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ကြသည်။ အဆိုးဆုံးသူမှာ ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကို စတင်ခဲ့သော အဒေါ့ဖ်ဟစ်တလာ ဖြစ်သည်။ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်မှုများ ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ်ကြီးသည် နေ့ချင်းညချင်း ဆိုသလို စီးပွားရေးပြိုလဲသွားခြင်းမျိုး မဟုတ်ပေ။ စတော့ဈေးကွက်သည် ၁၉၃၀ အစောပိုင်းတွင် ပြန်တက်လာခဲ့ပြီး ၁၉၂၉ ခုအစောပိုင်းနှင့်တူသော အခြေအနေသို့ ဧပြီလတွင် ပြန်ရောက်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၂၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ စတော့ဈေးကွက် အမြင့်ဆုံးအချိန်ထက် ၃၀ရာခိုင်နှုန်းမျှ လျော့နည်းနေခဲ့သေးသည်။ ၁၉၃၀ ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်တွင် အစိုးရများနှင့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများသည် လွန်ခဲ့သောနှစ် ထိုအချိန်က သုံးစွဲသည်ထက်ပင် ပို၍ သုံးစွဲခဲ့ကြသေးသည်။ သို့သော် လွန်ခဲ့သောနှစ်မှ စတော့ဈေးကွက်တွင် အလွန်ရှုံးထားသောသူ အများအပြားပါဝင်သော စားသုံးသူများသည် သူတို့၏ အသုံးစရိတ်ကို ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှ လျော့ချခဲ့ကြသည်။ ၁၉၃၀ ခုနှစ် မြောက်ပိုင်းနွေရာသီတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ စိုက်ပျိုးရေး ၏ အချက်အချာ နယ်မြေသည် အကြီးအကျယ်မိုးခေါင်ခြင်းကြောင့် ဆိုးရွားစွာ ပျက်စီးစေခဲ့သည်။ ၁၉၃၀ အစောပိုင်းတွင် အကြွေးပေးမည့်သူ အများအပြားရှိပြီး အတိုးနှုန်းသက်သာစွာဖြင့် ရနိုင်သော်လည်း လူအများစုမှာ ချေးငှားခြင်းဖြင့် အကြွေးအသစ်ဖြစ်မည်ကို မလိုလားခဲ့ကြပေ။ ၁၉၃၀ ခုနှစ် မေလတွင် ကားရောင်းဝယ်မှုသည် ၁၉၂၈ ခုတွင် ရှိခဲ့သော ရောင်းအား၏ အောက်သို့ ကျဆင်းခဲ့သည်။ ယေဘူယျအားဖြင့် ဈေးနှုန်းများ စတင်ကျဆင်းခဲ့သော်လည်း လုပ်ခများမှာမူ ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် ပုံမှန်အတိုင်းပင် ရှိနေခဲ့သေးသည်။ သို့သော် ၁၉၃၁ ခုနှစ်တွင် လုပ်ခများ စတင်ကျဆင်းခဲ့သည်။ စားသုံးကုန် ပစ္စည်းများ ဈေးကျလာသည့်အတွက် လယ်ယာဒေသများတွင် အခြေအနေအဆိုးဆုံးဖြစ်သည်။ အလုပ်လက်မဲ့များပြားလာပြီး အခြားအလုပ်အကိုင်ပြောင်းရန် အခွင့်အလမ်း အနည်းငယ်မျှသာရှိသော သတ္တုတူးဖော်ခြင်းနှင့် သစ်ထုတ်လုပ်ခြင်းတို့မှာလည်း အလားတူပင်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်၏ စီးပွားရေးကျဆင်းမှုသည် အစောပိုင်းတွင် အခြားနိင်ငံများ၏ စီးပွားရေးကို ကျဆင်းစေသော အကြောင်းအချက်ဖြစ်သည်။ သို့သော် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံစီ၏ အတွင်းပိုင်း အားကောင်းမှု အားမကောင်းမှုပေါ်မူတည်၍ အခြေအနေမှာ ပိုကောင်းလာစေသည် သို့ ပိုဆိုးသွားစေလေသည်။ ၁၉၃၀ အမေရိကန်မှ ပြဋ္ဌာန်းသော စမု-ဟော်လေ(Smoot-Hawley) သွင်းကုန် ထုတ်ကုန် ဆိုင်ရာ အက်ဥပဒေ နှင့် အခြားနိုင်ငံများမှ တန်ပြန်ကျင့်သုံးသည့် သွင်းကုန်ထုတ်ကုန် ကန့်သတ်မှုများ အစရှိသည့် နိုင်ငံအသီးသီးမှ မိမိတို့ စီးပွားရေးကို ခိုင်မာစေရန် အလန့်တကြား ကြိုးပမ်းမှု အနေနှင့် ပြဋ္ဌာန်းသော ကိုယ်ကျိုးစီးပွားကာကွယ်ရေး ပေါ်လစီများက တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေးပြိုလဲခြင်းကို ပို၍ ဆိုးရွားသွားစေသည်။ ၁၉၃၀ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းမှ စ၍ တဖြည်းဖြည်း စီးပွားရေးကျဆင်းလာခဲ့ပြီး ၁၉၃၃ ခု မတ်လတွင် အနိမ့်ဆုံး အခြေအနေသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ အကြောင်းရင်းများ
ရှေးဟောင်းအီဂျစ်	ပိရိမစ်များသည် ရှေးဟောင်း အီဂျစ်လူ့အဖွဲ့အစည်းကို အလွယ်တကူ သိမြင်စေနိုင်သော ပြယုဂ်များပင်ဖြစ်သည်။ ရှေးခေတ် အီဂျစ်ဆိုသည်မှာ မြောက်အာဖရိကအရှေ့ပိုင်းမှ ရှေးဟောင်း ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ် အီဂျစ်နိုင်ငံတည်ရှိရာ နိုင်းမြစ်၏ အောက်ပိုင်းတစ်လျှောက်တွင် စုစည်းတည်ရှိ ခဲ့ကြသည်။ ထိုလူ့အဖွဲ့အစည်းသည် ဘီစီ ၃၁၅၀ ခန့် ပထမဆုံး ဖာရိုဘုရင်၏ လက်အောက်တွင် အပေါ်ပိုင်း အီဂျစ်နှင့် အောက်ပိုင်းအီဂျစ်တို့ နိုင်ငံရေးအရ ပေါင်းစည်းခဲ့ရာမှ စတင်ခဲ့သည်။ ထိုမှစ၍ နောက်ပိုင်း ထောင်စုနှစ် ၃ ခု အတွင်းတွင် တိုးတက်ပြောင်းလဲ လာခဲ့သည်။ ရှေးခေတ်အီဂျစ်၏ သမိုင်းတွင် တိုင်းနိုင်ငံများ (kingdoms) ဟု သိရှိကြသော ဆက်တိုက်ဖြစ်နေသည့် တည်ငြိမ်အေးချမ်းသည့် ကာလများနှင့် ကြားကာလများ (Intermediate Periods) ဟုသိရှိကြသော မတည်မငြိမ်ဖြစ်နေသော ကာလများ ပါဝင်သည်။ တိုင်းနိုင်ငံသစ် (New Kingdom) ဟု သိရှိကြသော နောက်ဆုံးတိုင်းနိုင်ငံ ပျက်သုဉ်းပြီးချိန်တွင် ရှေးဟောင်းအီဂျစ် ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းသည် ပုံမှန် ဖြည်းဖြည်းချင်း ယုတ်လျော့လာသော ကာလသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုအချိန်အတွင်း၌ အီဂျစ်ကို တိုင်းတပါးအင်အားစုများမှ အကြိမ်ကြိမ်သိမ်းပိုက်ခဲ့ကြသည်။ အစောပိုင်း ရိုမန်အင်ပိုင်ယာမှ အီဂျစ်ကို အောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ နယ်မြေဒေသအဖြစ် သတ်မှတ်လိုက်ချိန် ဘီစီ ၃၁ ခုနှစ်တွင် ဖာရိုဘုရင်တို့၏ အုပ်စိုးမှု သည် တရားဝင် ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ နိုင်းမြစ်ဝှမ်းတောင်ကြား ဒေသ၏ ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေကို လိုက်လျောညီထွေစွာ ကျင့်သုံးနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ရှေးခေတ် အီဂျစ်ယဉ်ကျေးမှု လူ့အဖွဲ့အစည်းသည် စည်ပင်ထွန်းကားလာခဲ့သည်။ မြေဩဇာ ကောင်းမွန်သည့် တောင်ကြားဒေသတွင် ဆည်မြောင်းများကို ကောင်းမွန်စွာ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်းမှ အပိုအလျှံ သီးနှံများ ထွက်ရှိခဲ့သည်။ ထိုမှတဆင့် လူမှုရေး နှင့် ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားရေးအတွက် အထောက်အကူပေးခဲ့သည်။ အပိုအလျှံအရင်းအမြစ်များကြောင့် အုပ်ချုပ်သူများမှ တောင်ကြားဒေသ နှင့် ပတ်ဝန်းကျင် သဲကန္တာရဒေသတို့တွင် သတ္တုရှာဖွေရေး၊ အစောပိုင်း သီးခြားစာပေ ရေးသားမှုစနစ် ထွန်းကားရေး၊ တည်ဆောက်ရေးနှင့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပရိုဂျက် အများအပြား ကို အကောင်အထည်ဖော်ရေး၊ ပတ်ဝန်းကျင် ဒေသများနှင့်ကုန်သွယ်ရေး နှင့် တိုင်းတပါးရန်သူများကို အနိုင်တိုက်နိုင်သော စစ်တပ်ဖော်ဆောင်ရေး အစရှိသည်တို့ကို ပံ့ပိုးပေးခဲ့ပြီး အီဂျစ်တို့တွင် လွှမ်းမိုးမှု အရှိန်အဝါ ရှိလာခဲ့သည်။ ထိုသို့သော လုပ်ရပ်များကို ဖာရိုဘုရင်၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် ခန့်ထားသော အုပ်ချုပ်ရေး အရာရှိများ၊ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ၊ စာရေးတော်များ အစရှိသူတို့မှ တိုက်တွန်းခြင်း နှင့် အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းတို့ ပြုကြသည်။ ချဲ့ကားထားသော ဘာသာရေး ယုံကြည်မှုများမှတဆင့် အီဂျစ်လူမျိုးတို့၏ ညီညွတ်မှုနှင့် ပူးပေါင်းပါဝင်မှု တို့ကို အသေအချာ ဖြစ်ပေါ်စေရန် လုပ်ဆောင်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ အခြေခံ လူမှုဘဝ မြေထဲပင်လယ်နှင့် ထိစပ်နေသည့် ဒေသအချို့မှ လွဲ၍ အီဂျစ်နိုင်ငံသည် အများအားဖြင့် မိုးနည်းပါးသဖြင့် ရှေးအီဂျစ်တို့အနေဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးအတွက် နိုင်းမြစ် ကိုသာ မှီခိုကြရသည်။ တောင်မှ မြောက်သို့ ဖြတ်သန်းကား မြေထဲပင်လယ်အတွင်းသို့ စီးဆင်းသည့် နိုင်းမြစ်သည် ရေတံခွန်ခြောက်ခုရှိပေသည်။ အဆိုပါရေတံခွန်များအနက် ပထမဆုံးရေတံခွန်ရှိရာ ပင်လယ်ပြင်မှ မိုင် ၆၀၀ အကွာအဝေးအထိ လှေ၊ သင်္ဘောတို့ဖြင့် သွားလာနိုင်သည်။ အီဂျစ်နိုင်ငံ တောင်ပိုင်းရှိ အဘီဆီးနီးယားနိုင်ငံတွင် ပူအိုက်သည့် ရာသီတိုင်း မိုးရွာသွန်းသဖြင့်နိုင်းမြစ် ရေလျှံကာ မြစ်ကမ်းနှစ်ဖက်တွင် ရေလွှမ်းလေ့ရှိသည်။ မြစ်ရေပြန်ကျသွားလျှင် အဘီဆီးနီးယားကုန်းမြင့်မှ သယ်ဆောင်လာသည့် ရွံနက်များသည် နုံးမြေများအဖြစ်နှင့် ကျန်ရစ်ကာ စိုက်ပျိုးရေးအတွက် အထူးအကျိုးပြုပေသည်။ အဆိုပါ နုံးတင်မြေနု နယ်မြေ၏ အနောက်ဘက်အစွန်းသည် ဆာဟာရသဲကန္တာရကြီး၏ အစပြုရာနယ်နိမိတ်လည်း ဖြစ်တော့သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အီဂျစ်ပြည်၏ စိုက်ပျိုးရေးဖြစ်ထွန်းရာ၊ ယဉ်ကျေးမှု အခြေတည်ရာ ဒေသမှာ နိုင်းမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက် ကမ်းနှစ်ဖက်ဖြစ်သည့် အရှေ့အနောက် ၁၀မိုင်၊ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၂၀၀၀ ခန့်သာရှိကြောင်း တွေ့ရသည်။(ရဲလေး+သဲစုလွင်) နယ်ပယ်နိမိတ် အီဂျစ်နိုင်ငံသည် နယ်နိမိတ်အားဖြင့် အထက်အီဂျစ်နှင့် အောက်အီဂျစ် ဟူ၍ တောင်မြောက် နှစ်ပိုင်းခွဲခြားခဲ့ဖူးသည်။ အထက်အီဂျစ်မှာမြစ်ဝကျွန်းပေါ် အရပ်၏ တောင်ဘက်စွန်းမှ အထက်ပိုင်း ပထမရေတံခွန်ရှိရာအထိ အရှည်မိုင် ၅၀၀ ရှိသော တောင်ပိုင်းမြစ်ညှာပိုင်းဒေသဖြစ်ပြီး၊ အောက်အီဂျစ်မှာ မြောက်ဘက်မြစ်ဝကျွန်းပေါ်အရပ်ကို ဆိုလိုသည်။ ကိုးကွယ်ရာ နတ်ဘုရားများ ကွဲပြားခြားနားသည်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ အရပ်ဒေသကွာခြားသည်ကြောင့်လည်းကောင်း ထိုသို့ ကွဲပြားခြားနားလာခဲ့ရာမှ ဘီစီ ၄၃၀၀ ခန့်တွင် အဆိုပါ နယ်နှစ်နယ်မှ အားကောင်းသည့် အုပ်စု နှစ်စု အသီးသီးပေါ်ထွန်းလာသည်။ ပထမအင်အားစုကြီးသည် မြောက်ပိုင်းမြစ်ဝကျွန်းပေါ်အရပ်တွင် တန်ခိုးဩဇာထူထောင်နိုင်ကာ ၎င်းတို့ကိုးကွယ်သည့် မြွေဟောက်နတ်ကို အထွတ်အမြတ်ထားသည့် အနေဖြင့် မြောက်ပိုင်းရှင်ဘုရင်များ၏ သရဖူတွင် မြွေဟောက်ပုံနတ်ရုပ်ကို တပ်ဆင်ထားသည်။ ထို့အတူပြင် တောင်ပိုင်းမြစ်ညှာဒေသကို အုပ်စိုးသည့် တောင်ပိုင်းဘုရင်များသည်လည်း ၎င်းတို့ကိုးကွယ်သည့် နီခီဘတ် (ခေါ်) လင်းတနတ်သမီး၏ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် သရဖူတွင် လင်းတငှက်ရုပ်ကို တပ်ဆင်ကြသည်။ တောင်ပိုင်း သရဖူမှာ အဖြူရောင်ဖြစ်ပြီး မြောက်ပိုင်းသရဖူမှာ အနီရောင်ဖြစ်သည်။ ထိုတောင်မြောက် အီဂျစ်နိုင်ငံ နှစ်ခုသည် ပေါ်နှစ်ပေါင်းကြာရှည်စွာဖြင့် ထီးပြိုင်နန်းပြိုင်ပုံစံဖြင့် မင်းဆက် အတော်များများ စိုးစံသွားကြသော်လည်း တောင်ပိုင်းမင်းဆက်မှ အထောက်အထားများတွေ့ရသည် မရှိဘဲ မြောက်ပိုင်း မင်း၆ပါး၏ အမည်ကိုသာ ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်သည်။ ပထမပြည်ထောင်စုခေတ် (ဘီစီ ၄၃၀၀-၃၅၀၀) ပေါ်ပေါက်လာပုံ ထိုသို့ အထက်နှင့် အောက် အီဂျစ်နိုင်ငံနှစ်ခု၏ အားပြိုင်မှုတို့သည် ခန့်မှန်းအားဖြင့် ဘီစီ ၄၃၀၀ခန့်အရောက်တွင် စစ်ဖြစ်ပွားကာ အောက်အီဂျစ်(မြောက်ပိုင်း)က တောင်ပိုင်း အထက်အီဂျစ်ကို အနိုင်ရသဖြင့် ပထမအီဂျစ်ပြည်ထောင်စုကို တည်ထောင်နိုင်သည်။ အုပ်စိုးသည့် ရှင်ဘုရင်များအနေဖြင့်လည်း တောင်မြောက်ဒေသ နှစ်ခုလုံး၏ အကြီးအကဲဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားစေလိုသဖြင့် မြောက်ပိုင်းသရဖူအနီအတွင်း တောင်ပိုင်းသရဖူအဖြူကို နှစ်ထပ်ဝတ်ဆင်ကြသည်။ အဆိုပါ ပထမပြည်ထောင်စုသည် နှစ်ပေါင်း ရှစ်ရာခန့် တည်တံ့ကာ မြို့တော်အဖြစ် ဟယ်လီယိုပိုလစ် (နေမြို့တော်) တွင် နန်းစိုက်သည်။ ဘာသာကိုးကွယ်မှုအားဖြင့် တော်ဝင်မိသားစု၏ကိုးကွယ်မှုအား မှီတည်၍ နိုင်ငံတော်အဆင့် နတ်ဘုရားနှစ်ပါးအား ကိုးကွယ်ကြသည်။ ပထမ နတ်ဘုရားမှ ရေး( Re/နေနတ်ဘုရား ) ဖြစ်ပြီး အပူနှင့် အလင်းကို ပေးသည့် နေနတ်ဘုရားဟု ယုံကြည်သည်။ ဒုတိယ နတ်ဘုရားမှာ အိုဆီးရစ် (Osiris/နိုင်းမြစ်နတ်ဘုရား) ဖြစ်ကာ ရေနှင့် နုံးမြေတို့ကို ပေးသည်ဟု ယုံကြည်ထားကြသည်။ အဆိုပါနတ်ဘုရား နှစ်ပါးကို နိုင်ငံတွင်း အကြီးဆုံးနတ်ဘုရားများ အဖြစ် ဘုရင်နှင့် ပြည်သူပြည်သားများက ကိုးကွယ်ကြသည်။ အုပ်ချုပ်ရေး အုပ်ချုပ်ရေးအနေဖြင့် ဖာရိုး(Pharoah) ဘုရင်များသည် သက်ဦးဆံပိုင်စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်ကြပြီး အလွန်ဩဇာကြီးကြသည်။ ဖာရိုးဘုရင်တို့သည်ရေး(နေနတ်ဘုရား)မှ တိုက်ရိုက်ဆင်းသက်လာသည့် သားတော်များဟု ယုံကြည်မှုဖြင့် ဘုရင်များသည့် အုပ်ချုပ်ရေးအရသာမက ဘာသာရေးအရပါ အကြီးအကဲဖြစ်လာတော့သည်။ ထိုသို့ ထီးနန်းအာဏာ ခိုင်မြဲရေးနှင့် မြင့်မြတ်သော အနွယ်သွေးကို ထိန်းသိမ်းရန်ဟူသော အကြောင်းပြချက်ဖြင့် သွေးနှောခြင်းကို ကာကွယ်ရန်အတွက် ဘုရင်တို့သည် အရပ်သူအရပ်သားများနှင့် လက်ဆက်ခြင်းမှ ရှောင်ရှားကာ ဆွေမျိုးအချင်းချင်း အရင်းအခြာများပါမကျန် သွေးနီး၊သွေးဝေး အမျိုးအဆွေအချင်းချင်းသာ လက်ထပ်ကြသည်။(ရဲလေး+သဲစုလွင်) အဆိုပါ ဖာရိုးမင်းများ နောက် ဒုတိယနေရာမှ ဘုန်းတန်ခိုးကြီးစိုးသူများမှာ မင်းညီမင်းသားများ၊ ထိုနောက်တွင်မှ ဘာသာရေးဆရာ(နတ်ဆရာ၊ ဝတ်ကျောင်းဘုန်းကြီး)များ၊ထိုနောက်တွင်မှ မင်းမှုထမ်းများ၊ ထိုနောက်တွင်မှ စာရေးစာချီများ၊ ထိုနောက်မှ ထူးချွန်သော လက်မှုပညာရှင်များ၊ ထိုနောက်မှ လယ်သမားများ စသဖြင့် အဆင့်ဆင့် အတန်းအစားခွဲခြားထားသည်။ ဖာရိုးတို့၏ နန်းတော်သည် အလွန်ခန်းနားကြသည်မှာ ပြောရန်မလိုပေ။ ထိုနည်းတူပင် နယ်စားများ၏ အိမ်ဂေဟာမှာလည်း အဖိုးတန်အိမ်ကြီးအိမ်ကောင်းများ၊ဥယျာဉ်ခြံမြေများဖြင့် ထည်ဝါကြသည်သာ ဖြစ်သည်။ စည်းစိမ်ကိုလည်း ရက်ရက်ရောရောခံစားကြသည်။ သို့သော် ပြည်သူတို့၏ လူနေမှုမှာမူ အုပ်စိုးသူလူတန်းစားနှင့် အထူးကွာခြားသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ သာမန်ပြည်သူတို့မှာ အလွန်ပင်ဆင်းရဲကြရှာသည်။ တီထွင်ဆန်းသစ်မှုများ ပထမအီဂျစ်ပြည်ထောင်စုခေတ်တွင် ယဉ်ကျေးမှု အဆင့်အတန်းအားဖြင့်လည်း ရေချိန်မြင့်မားသည့် အတွက် တီထွင်မှုများပေါ်ထွန်းလာသည်။ လူ့ယဉ်ကျေးမှု သမိုင်းအရ ဤခေတ်သည် အစပြုခြင်းပင်ဖြစ်သည်ဟု ပညာရှင်အတော်များများက ထောက်ခံချက်ပေးကြသည်။ ထွန်ဖြင့် ထပ်ထိုးခြင်းနည်းကို အသုံးချကာ စိုက်ပျိုးလာကြသည်။ အကျိုးဆက်အားဖြင့် လယ်ယာမြေစိုက်ပျိုးခြင်းကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လုပ်ဆောင်လာနိုင်သဖြင့် အစားအသောက်ကို ပေါပေါများများစာသုံးလာနိုင်သည်။ သို့ဖြင့် ငွေကြေးစနစ်မဟုတ်ဘဲ ကောက်ပဲသီးနှံဖြင့် အဟောင်းပေးအသစ်ယူခြင်း(မြှီစားခြင်း)၊ အခွန်ဆောင်ခြင်း တို့ကိုပြုလုပ်ကြသည်။ ဖာရိုးမင်း အဆက်ဆက်တို့သည် ဆည်မြောင်းဗဟိုဌာန ဟူ၍ဖွဲ့စည်းပေးကာ ဆည်မြောင်းများအုပ်ချုပ်ရေးကို ကိုယ်တိုင်တာဝန်ယူသည်။ စိုက်ပျိုးရေ အလဟဿမဖြစ်စေရေး၊ ဆည်မြောင်းများ အသစ်တူးဖော်ခြင်း စသည်ဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးနှင့် ပက်သက်၍ ဆည်မြောင်းကိစ္စများကို ဆောင်ရွက်စေသည်။ ၎င်းမှာ ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံး အရပ်ဖက်ဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တရားအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်။ ပြည်ထောင်စုခေတ် မစတင်မှီကပင် မြောက်ပိုင်းအီဂျစ်နိုင်ငံမှ လူတို့အနေဖြင့် တစ်နှစ်တွင် ၃၆၅ရက်ရှိသည်ကို တွက်ချက်မိပြီးဖြစ်ဟန်တူသည်။ ပြည်ထောင်စုခေတ်အရောက်တွင်လည်း ထိုကဲ့သို့ပင် သတ်မှတ်ကာ တစ်နှစ်တာအတွင်းရှိ နေ့ရက်များကို အုပ်စုဖွဲ့၍ လ ဟုသတ်မှတ်ရာတွင်လည်း ကောင်းကင်ပေါ်ရှိ လ၏ အခြေအနေကိုမူတည်ကာ တွက်ချက်သတ်မှတ်ကြသည်။ သို့ဖြင့် ဘီစီ ၄၂၄၁ခုနှစ်အရောက်တွင် ပထမပြည်ထောင်စုမှ အီဂျစ်လူမျိုးများသည် ပြက္ခဒိန်သစ်တစ်ခုကို တီထွင်နိုင်ခဲ့သည်။ အဆိုပါ ပြက္ခဒိန်အရ တစ်နှစ်တွင် ၁၂လ၊ ၃၆၅ရက် ရှိကာ တစ်လတွင် ရက်ပေါင်း ၃၀ ဟုသတ်မှတ်သည်။ အစွန်းထွက်ကာ ပိုလျှံနေသော ၅ ရက်ကို ပွဲတော်ရက်အဖြစ် သတ်မှတ်လိုက်ကြသည်။ ထို ပြက္ခဒိန်ကို မှီတည်ကာ ဖြည့်စွပ်ပြင်ဆင်ထားသော ပြက္ခဒိန်ကို နှစ်ကာလတာရှည်စွာဖြင့် ဂရိ၊ ရောမခေတ်များမှသည် ယနေ့တိုင် အသုံးပြုနေကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ပြက္ခဒိန်တီထွင်မှုအပြင် အီဂျစ်တို့သည် ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံး စာပေအရေးအသားကိုလည်း တီထွင်သွားကြသေးသည်။ တွဲဖက်အနေဖြင့် စက္ကူကလောင်တံ နှင့် မှင် စသည်တို့ကိုလည်း တီထွင်ပြန်သည်။ ရှေးဦးလူသားများအနေဖြင့် မိမိတို့ရေးမှတ်လိုသည့် အကြောင်းအရာများကို အရုပ်များရေးဆွဲခြင်း အားဖြင့် မှတ်တမ်းတင်သည့် အလေ့အကျင့်မှသည် အီဂျစ်တို့၏ ပထမပြည်ထောင်စုခေတ် အရောက်တွင် ပထမဆုံးသော စာပေအဖြစ်ဖြင့် အီဂျစ် အရုပ်စာပေါ်ထွန်းလာသည်။ အဆိုပါ အီဂျစ်အရုပ်စာရေးသားနည်းကို ဟီအာရိုဂလစ် ရေးနည်း(Hieroglyphs/အရုပ်စာရေးနည်း) ဟုခေါ်သည်။ နောက်ဆက်တွဲအနေဖြင့် စက္ကူကိုလည်း တီထွင်နိုင်သည်။ နိုင်းမြစ်ထဲတွင် အလေ့ကျပေါက်သည့် ပပိုင်းရပ်စ်(Papyrus) ကျူပင်များကို ခွဲစိတ်ပြုပြင်ကာ စက္ကူအဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ ထိုအသုံးအနှုန်းမှ ဆင်းသက်ကာ ယနေ့ စက္ကူကို အင်္ဂလိပ်ဘာသာအားဖြင့် ပေပါ(Paper) ဟုခေါ်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ချက်ပြုတ်သည့် အိုးခွက်များမှ အိုးမဲအား သစ်စေး တစ်မျိုးဖြင့် ဖျော်စပ်ကာ မှင်ရည် အဖြစ်သုံးစွဲကြသည်။ ကျူရိုးအား ခပ်ချွန်ချွန်ဖြတ်တောက်ပြုပြင်ကာ ကလောင်တံ အဖြစ် သုံးစွဲကြသည်။ ဒုတိယပြည်ထောင်စုခေတ်(ဘီစီ ၃၄၀၀-၂၄၀၀) ပေါ်ပေါက်လာပုံ ပထမပြည်ထောင်စုသည် နှစ်ပေါင်း ၈၀၀ ကျော်ခန့်တည်တံ့လာပြီးနောင်တွင် ပြိုကွဲသွားသဖြင့် ရှေးကကဲ့သို့ပင် တောင်၊မြောက် နှစ်ပိုင်း ပြန်လည် ကွဲပြားသွားရပြန်သည်။ များမကြာမီတွင်ပင် အထက်အီဂျစ်(မြောက်ပိုင်း)မှ မင်းနစ်(Menes) အမည်ရှိ လူစွမ်းကောင်းတစ်ဦးပေါ်ထွန်းလာကာ တောင်၊မြောက် ဒေသနှစ်ခုလုံးကို ပြန်လည် သိမ်းပိုက်ကာ ဒုတိယပြည်ထောင်စုခေတ်ကို တည်ထောင်ပြန်သည်။ ပထမပြည်ထောင်စုသည် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးစနစ်ပေါ်တွင် အခြေပြုကာ စည်ပင်ဖွံဖြိုးခြင်းကို ရရှိသကဲ့သို့ ဒုတိယပြည်ထောင်စုသည် ဆိုင်းနိုင်းကျွန်းဆွယ် ဒေသမှ ကြေးနီသတ္တုတွင်းတူးဖော်ရေး ကြောင့် သာယာဝပြောသည်။ ကြေးနီတွင်းများ အားလုံးကို ဖာရိုးဘုရင်က ပိုင်ဆိုင်ပြီး ခိုးတူးသူများကို ပြင်းထန်စွာ အပြစ်ပေးသည့် ကျောက်ထွင်းပုံများကို အနီးမပါးရှိ ကျောက်တောင်များတွင် အထောက်အထားများအဖြစ် တွေ့ရသည်။ ပိရမစ်များခေတ် ယနေ့ ဆီးရီးယားနိုင်ငံရှိရာ အရပ်သို့ ရေကြောင်းဆက်သွယ်ကာ ထိုအရပ်မှ သစ်များကို အသုံးပြု၍ အိမ်များ၊ ပရိဘောဂများကို ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ ဒုတိယပြည်ထောင်စုခေတ်ကို ပိရမစ်ခေတ်ဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ အကြောင်းမှာ ယနေ့တိုင် လူတို့အတွက် အံ့ဖွယ်တစ်ပါးဖြစ်နေသည့် ပိရမစ်များကို တည်ဆောက်ခဲ့သည့် ကာလလည်း ဖြစ်သောကြောင့်ဖြစ်ပေသည်။ အထင်ရှားဆုံးသော ပိရမစ်များကို ကိုင်ရိုမြို့အနီးရှိ ဂီဇဲ(Gizeh)အရပ်တွင် တွေ့ရပြီး ထိုဒေသမှာ ဒုတိယပြည်ထောင်စုခေတ်၏ မြို့တော်ဟောင်း မင်းဖစ်(Memphis) တည်ရှိခဲ့သည့် နေရာပင် ဖြစ်သည်။ ပိရမစ်များအပြင် အခြားသော ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အဆောက်အဦးများစွာကိုလည်း တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲခြင်း ပိရမစ်များကိုတည်ဆောက်ခဲ့သည့် နောက်ဆုံး ဖာရိုးမင်းဖြစ်သော ဒုတိယမြောက် ပက်ပီ (Pepi II) သည်အသက်အလွန်ရှည်သည်ဖြစ်၍ နန်းသက် ၉၄နှစ်ထိစိုးစံခဲ့သည်။ ဘုရင်အိုမင်းမစွမ်း ဖြစ်လာသောအခါ နယ်စားများက အာဏာကြီးစိုးလာပြီးနောက် ဘုရင် ကွယ်လွန်လျှင် နယ်အသီးသီးမှနေကာ မင်းပြုကြသည်။ ထိုခေတ်ကို နယ်စားပယ်စားခေတ် ဟုခေါ်သည်။ နယ်စားများက အချင်းချင်း ပြိုင်ဆိုင်ကြသလို၊ တောင်ပိုင်းမှ အာဖရိကန်အနွယ်များကလည်း ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်သဖြင့် တိုင်းပြည်တည်ငြိမ်ခြင်းမရှိတော့ပေ။ မကြာမီပင် တောင်ပိုင်းဒေသက ခွဲထွက်သဖြင့် ဒုတိယ အီဂျစ်ပြည်ထောင်စု ပြိုကွဲသွားရသည်။ နယ်စားများခေတ် (ဘီစီ ၂၄၀၀-၁၈၀၀) ပရမစ်များကို တည်ဆောက်သည့် မင်းဆက်ပျက်သုဉ်းသွားသည့် နောက်တွင် အီဂျစ်ပြည်သည် နှစ်ပေါင်း အတော်ကြာကြာ အရည်အချင်းပြည့်ဝပြီး တစ်နိုင်ငံလုံးကို ပြန်လည် တည်ထောင်စုစည်းနိုင်သည့် ခေါင်းဆောင်ကောင်းလည်း ပေါ်ထွက်လာခြင်း မရှိခဲ့ပေ။ ထိုကာလများအတွင်း နယ်စာများက ဖာရိုးဘွဲ့အသီးသီးခံယူကာ ကိုယ့်နယ်ကိုယ့်မင်း ပုံစံဖြင့် သီးခြားစီ အုပ်စိုးနေကြသည်။ အဆိုပါ နှစ်ပေါင်း ၆၀၀ကျော်ကြာ နယ်စားခေတ်မှာ အီဂျစ်တောင်ပိုင်းတွင် အခြေတည်ပြီး တောင်ပိုင်းမင်းများ၏ ရာဇဝင်တစ်ရပ်ပင်ဖြစ်တော့သည်။ နယ်စားခေတ်သည် ပိရမစ်များခေတ်ကဲ့သို့ အဆောက်အဦးကြီးများကို အားသွန်ခွန်စိုက် ဆောက်လုပ်ရန် ကြိုးပမ်းသည် မရှိတော့ပေ။ စာရိတ္တမဏ္ဍိုင် ကြံခိုင်လာစေရေးကိုသာ ပြုပြင်ရန် အားထုတ်တော့သည်။ နယ်စားများ၏ နန်းဆောင်များတွင် စာကြည့်တိုက်များပါရှိကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံး စာကြည့်တိုက်များလည်း ဖြစ်ကြသည်။ နယ်စားများခေတ်ကုန်ဆုံးခါနီးအချိန်တွင် အရှေ့မြောက်ပိုင်းမှ အာရှအနွယ် ဟစ်ဆော့လူရိုင်းများ၏ တိုက်ခိုက်ခြင်းကြောင့် နယ်စားများလက်နက်ချကြရသဖြင့် ဟစ်ဆောများက နှစ် ၂၀၀ခန့် အုပ်ချုပ်ကြသည်။ ဘီစီ ၁၆၀၀ခန့်ရောက်မှ အေးမို့စ်(Amos)အမည်ရှိ အီဂျစ်ခေါင်းဆောင် တစ်ဦးပေါ်ထွက်လာကာ ဟစ်ဆော့တို့အား တိုက်ခိုက်မောင်းထုတ်သဖြင့် အီဂျစ်တို့ ပြန်လည် လွတ်လပ်ကြသည်။ အင်ပါယာခေတ် (ဘီစီ၁၆၀၀-၁၂၀၀) ဤခေတ်သည် အီဂျစ်တို့၏ အထွတ်အထိပ်ခေတ်ဖြစ်သည်။ တောင်ဘက် နိုင်းမြစ်ဖျား နျူဘီးယားနယ်မှစကာ အရှေကမြောက်ဘက်ရှိ ယူဖရေးတီးမြစ် အထိ ကျယ်ပြန့်သည် နယ်မြေအား သိမ်းပိုက်အုပ်စိုးခဲ့သည်။ အင်ပါယာထူထောင်နိုင်ခြင်း အကျိုးဆက်အားဖြင့် မြင့်မားသည့် ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဘာသာရေး အပါအဝင် နယ်ပယ်စုံမှ အကျိုးကျေးဇူးများကို ခံစားရသည်။ စတင်ထူထောင်သူ အေးမို့စ်မှစကာ စစ်ရေးအားသာချက်ဖြင့် နယ်ပယ်များကို သိမ်းသွင်းခဲ့သည်မှာ အီဂျစ်ပြည်၏ နပိုလီယန် ဟုပင်တင်စားလောက်ရသည့် တတိယမြောက် တုမို့စ်လက်ထက်တိုင် ဖြစ်သည်။ ထိုမင်းဆက်သည် နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ကျော် အုပ်စိုးပြီးနောက်တွင် ဘာသာရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲရန် အာဏာဖြင့် အတင်းအကျပ်ခိုင်းစေသည့် အစ်ခနတွန် လက်ထက်မှစကာ ပဋိပက္ခများဖြစ်ပွားရပြီး ၎င်းအားဆက်ခံသည့် တူတပ်ခမွန် လုပ်ကြံခံရသဖြင့် မင်းဆက်လည် ပြတ်သည်။ ထိုနောက်တွင် အခြားမင်းဆက်များ ဆက်လက်အုပ်စိုးသော်လည်း အင်ပါယာတစ်စစ ယိမ်းယိုင်လာကာ ပထမမြောက် ဆီတီနှင့် ဒုတိယမြောက် ရမ်ဆီ တို့လက်ထက်များတွင်သာ အင်အားကောင်းကြပြီး နောက်ဆုံး ဘီစီ ၁၁ ရာစုအရောက်တွင် မြောက်ဘက် မြေထဲပင်လည်းမှ ဝင်ရောက်လာသည့် ရန်သူများအား တွန်းလှန်နိုင်ခြင်းမရှိသဖြင့် အီဂျစ်အင်ပါယာ ပျက်စီးသွားသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ယဉ်ကျေးမှု၌ ရှေးအကျဆုံး နိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်သည့် အီဂျစ်နိုင်ငံ၏ ရှေးဟောင်းသမိုင်းသည် အဆန်းတကြယ် အံ့0x100သဘွယ်တို့နှင့် ပြည့်လျက်ရှိရာ အဆောက် အအုံ၊ ဝတ္ထုပစ္စည်း၊ စာပေအမှတ်အသားမှစ၍ သက်သေခံ အထောက်အထားများလည်း ရှိနေလေသည်။ အီဂျစ်နိုင်ငံသည် အာဖရိကတိုက်၏ မြောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိ၍ ပင်လယ်နီ၏ အနောက်ဘက်ကမ်းအထိ ရောက်၏။ မြောက်ဘက်တွင် မြေထဲပင်လယ်နှင့် ဆက်စပ်လျက်ရှိရာ ၃၈၆၁၉၈ စတုရန်းမိုင်ကျယ် သော်လည်း ထွန်ယက်စိုက်ပျိုး နိုင်သည့်မြေမှာ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၂ဝဝဝ ခန့်သာ ရှိ၏။ အီဂျစ်နိုင်ငံကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်းလျက်ရှိသော နိုင်းမြစ်ကြီးသည် မိုင် ၄၁၄၅ ခန့်ရှည်လျား၍ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အရှည်ဆုံး မြစ်ကြီး တစ်သွယ်ဖြစ်လေသည်။ ဤမြစ်ကြီးကို ဆန်တက်သော် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ခြောက်ထောင်ခုနစ်ထောင်ခန့်က တည်ထားခဲ့သည့် သင်းချိုင်းဂူ ကြီးများနှင့် အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံကြီးများသည် ထိုနိုင်ငံ၏ ရှေးခေတ်သမိုင်းကို ကျွနု်ပ်တို့အား ပြန်ကြားပြောဆို နေဘိသကဲ့သို့ရှိ၏။ လူတို့၏ တိုးတက်မှုသမိုင်းကို ဤနေရာမှာ ထက်ပို၍ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ အခြားမည်သည့်နေရာတွင်မျှ ပြည့်စုံစွာ တွေ့နိုင်မည် မဟုတ်ချေ။ ရွှံမံတဲကုပ်ကလေးများတွင် နေထိုင်ခဲ့ရာမှ ပိုမိုခိုင်ခန့်သော အဆောက်အအုံများကို ဆောက်လုပ်တတ်လာခြင်း၊ သတ္တုများကို တူးဖော်အသုံးပြုတတ်လာ ခြင်း၊ စာဖြင့် ရေးသားမှတ်တမ်းတင်လာခြင်း စသည်ဖြင့် နိုင်း မြစ်ဝှမ်းတွင် အဓိကအားဖြင့် ရှေးဦးယဉ်ကျေးမှု အစပျိုးခဲ့လေ သည်။ ထိုဒေသ၏ရာသီဥတု ခြောက်သွေ့ ခြင်း၊ မိုးပါးခြင်း သဲအတိရှိခြင်းတို့ကလည်း ရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှု အကြွင်း အကျန်များကို တာရှည်ခံစေရန် ကူညီ ထိန်းသိမ်းပေးသကဲ့သို့ ရှိနေသောကြောင့် အခြားနိုင်ငံများထက် ဤနိုင်ငံတွင် ပိုမို တွေ့ရခြင်း ဖြစ်လေသည်။ သဲမြေ၏အောက် ကျောက်မြေလွှာတွင် ရှေးအခါက လူကောင်မြှုပ်ရာ တွင်ကြီးများနှင့် လူရိုးများကို တွေ့ရ၍ ထိုလူရိုးများမှာ လွန်ခဲ့သော ၆၆ဝဝဝ ခန့် ကျောက်ခေတ် နှောင်းမှ တောင်သူလယ်သမား များနှင့် အကြီးအကဲတို့၏ အရိုးများ ဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ထိုအရိုးစုများ အနီးတွင် ကျောက်ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အသုံးအဆောင် ပစ္စည်းများနှင့် မြေအိုး၊ မြေခွက်များကိုလည်း တွေ့ရလေရာ သတ္တုကို အသုံး မပြုတတ်သေးမိကပင် အစားအစာနှင့် သောက်ရေသုံးရေထည့် ရန် အိုးခွက်များကို ကျနစွာ လုပ်နိုင်ကြောင်း သိရလေသည်။ ဆေးရေးအရုပ်များကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့်လည်း အကြီးအကဲ လုပ်သူများသည် ရေသွယ်တူးမြောင်း တာတမံများကို ကြီးကြပ် အုပ်ချုပ်ပုံနှင့်တကွ ကောက်ပဲသီးနှံနှင့်လျှော်များကို အခွန်တော် အဖြစ် ခံယူပုံများကို သိရ၏။ ထိုမှတစ်ပါး ထိုခေတ်က အသုံး ပြု၍ ကြွင်းကျန်ရစ်ခဲ့သော အဝတ်ပိုင်းများ၊ ဂျုံစပါး၊ မုယော စပါးများ၊ လှေငယ် တက်စင်းပုံများ ရေးခြယ်ထားသည့် ပန်း စိုက်အိုးကြီးများကို မြင်ရသဖြင့် ထိုခေတ်က အခြေအနေကို ခန့်မှန်း နိုင်လေသည်။ အလွန်ရှေးကျသည်ဆိုသော ဂရိတို့ပင် အီဂျစ်နိုင်ငံနှင့်စာသော် ကလေးအရွယ်မျှသာရှိသေး၏။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂ဝဝဝ ခန့်က အီဂျစ်နိုင်ငံကို အုပ်စိုးသွားသည့် ကလီယိုပါးထရား ဘုရင်မခေတ်မတိုင်မီကပင် နှစ်ပေါင်း ၂ဝဝဝ ခန့် ကျော်လွန်ခဲ့ပြီဟု သမိုင်းများတွင် ဖော်ပြထားသောကြောင့်တည်း။ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း အနည်းငယ်က ရှေးဟောင်းပစ္စည်း ကမ္ပည်းကျောက်စာများ တူးဖော်သူတို့၏ ကျေးဇူးကြောင့်သာ အီဂျစ်နိုင်ငံ၏သမိုင်းစဉ်များကို ကောင်းစွာသိရှိနိုင်ကြပြီးလျှင် ခရစ်မပေါ်မီ နှစ်ပေါင်း ၅ဝဝဝ ခန့်က အီဂျစ်ပြည်သား များသည် ထိုစဉ်က ရွှံမံထားသည့် တဲပုတ်များ၌နေထိုင်ကာ ကျောက်တုံးများ၊ အမဲရိုးများကို လက်နက်ကိရိယာများ ပြုလုပ်အသုံးပြုခဲ့ကြကြောင်း၊ သတ္တု၏အမျိုးမျိုးအသုံးဝင်ပုံကို တစ်စ တစ်စ သိလာကြကြောင်း၊ ထိုစဉ်ကပင် လူများသည် လယ်မြေများတွင် ရေကိုသွင်းယူ၍ စပါး၊ ဂျုံ စသည်တို့ကို စိုက်ပျိုးကြောင်း၊ အထည်ရက်ခြင်း၊ အိုးခွက်လုပ်ခြင်းစသည့် အလုပ်များကိုလည်းလုပ်ခဲ့ကြောင်း စသည်တို့သည် ဘွင်းဘွင်း ကြီး ပေါ်လာလေသည်။ ၁၇၉၉ ခုနှစ်၌ နပိုလီယန် စစ်သည်တော်များသည် အီဂျစ်နိုင်ငံ၌ ကတုတ် ကျင်းများကို တူးဖော်ရာတွင် အလျားသုံးပေ ကိုးလက်မ အနံ နှစ်ပေ လေးလက်မခွဲရှိ၍ ချော်နက်ကျောက် တုံးကြီးတစ်ခုကို တွေ့ကြရ၏။ နိုင်းမြစ်ဝတစ်ခုရှိ ရိုမ္ဘက်တာမြို့အနီးတွင် တွေ့ရ၍ ထိုကျောက်တုံးကို ရိုမ္ဘက်တာကျောက်တုံး ဟု အမည် ပေးထားလေသည်။ ( ရိုဇက်တာကျောက်စာ။) ကျောက်တုံးပေါ်ရှိ စာများမှာ ထိုစဉ်ကရုံးသုံးစာဖြစ်သည့် ဂရိဘာသာနှင့် အီဂျစ်ဘာသာများဖြင့် ရှေးအီဂျစ်ဘုရင်တစ်ပါး ၏ အမိန့်ပြန်တမ်းအကြောင်းကို ရေးသားထားသည်။ အီဂျစ် ဘာသာဖြင့် ရေးထိုးရာတွင် ဟိုင်ယာရို ဂလစ်ဖစ်ခေါ် ရုပ်ပုံ စာရေးနည်းဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဒီမိုတစ်ခေါ် လူသိများသော ရှေးအီဂျစ်စာရေးနည်းဖြင့်လည်းကောင်း ရေးထားသည်ကို တွေ့ရလေသည်။ ဤသို့ဖြင့် ကျောက်စာပညာရှိများသည် ဂရိဘာသာပြန်ကို အီဂျစ်စာမူများနှင့် တိုက်ဆိုင်နှိုင်းရှည်ကာ ီဂျစ်ရုပ်ပုံစာများဖြင့် ရေးသားထားသည့်စာများကို ဖတ်လာနိုင်ကြပြီးလျှင် အီဂျစ် နိုင်ငံ၏ ရှေးဟောင်း သမိုင်းများကို အတော်စုံလင်စွာ လေ့လာလိုက်စားနိုင်ခဲ့ကြသည်။ နှောင်းခေတ်များတွင် အီဂျစ်လူမျိုးတို့ တည်ဆောက်ခဲ့သည့် သင်းချိုင်းဂူများကို ကြည့်ခြင်းဖြင့် သမိုင်းအစဉ်အဆက်နှင့်တကွ သူတို့၏ တိုးတက်လာပုံကို ကောင်းစွာ သိရလေသည်။ ထို အချိန်သို့ရောက်သောအခါ အီဂျစ်နိုင်ငံသားများသည် ပပိုင်းရပ် စာခွေများ ပြုလုပ်တတ်နေပြီဖြစ်ကြောင်း၊ ရုပ်ပုံစာမှ အက္ခရာ ဖြင့် ရေးသောစာသို့ တိုးတက်လာပြီဖြစ်ကြောင်း သိရ၏။ ထို့အပြင် အံ့0x100သဖွယ် အကောင်းဆုံးမှာ မပုပ်မသိုး မပျက် မစီးဘဲ ပကတိအတိုင်း တည်နေသည့် ရှေးဘုရင်များ၏ အလောင်းများကို တွေ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။ ( ပ ပိုင်းရပ်ပင်။) ( မံမီရုပ်ကလာပ်-။) ကမ္ဘာ့သမိုင်းတွင် အဖြစ်အပျက်တစ်ရပ်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အစောဆုံးနှင့် အတိကျဆုံးပြောနိုင်သော ခုနှစ် သက္ကရာဇ်မှာ ဘီစီ ၄၂၄၁ ခုနှစ်ဖြစ်၍ ထိုနှစ်တွင် အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် ရက်ပေါင်း ၃ဝ စီရှိ၍ လပေါင်း ၁၂ လပါဝင်သည့် ပြက္ခဒိန်ကို တီထွင်ခဲ့ကြသည်။ ဘီစီ ၃၄ဝဝ ခန့်တွင် သီးနစ်မြို့၌ ဖွားရာဇာတိရှိသော မီးနီး ဘုရင်သည် ထိုစဉ်က အီဂျစ်အထက်ပိုင်းနှင့်အောက်ပိုင်း ဟူ၍ ကွဲပြားနေခဲ့သော နှစ်နိုင်ငံလုံးကို စုပေါင်း အုပ်ချုပ်ခဲ့၏။ သီးနစ်မြို့မှာ ကိုင်ရိုမြို့တောင်ဘက် မိုင် ၃၅ဝ ခန့်အကွာ တွင်ရှိ၍ မြို့ပတ်ဝန်းကျင်တွင် မြေအောက်ဂူကြီး အများအပြား ကို တွေ့ရ၏။ တစ်ခုသောဂူမှာ မီးနီးဘုရင်သင်းချိုင်းရာပင် ဖြစ်ဟန်ရှိ၍ ထိုဂူတွင်း၌ မှတ်တမ်းများ ရေးထိုးထားသည့် ကျောက်စီဆင်စွယ်များ၊ အက်ဗနီသစ်သားပြားများကို တွေ့ရ၏။ ထိုမှတ်တမ်းများ၌ ထိုခေတ်ကမင်းများ ကုသိုလ်ကောင်းမှုလုပ်ပုံ၊ စီမံအုပ်ချုပ်ပုံ၊ သဲကန္တာရအတွင်းမှ လူရိုင်းများနှင့် စစ်တိုက်ပုံ များ ပါရှိလေသည်။ ဂရိသမိုင်း ဆရာကြီး ဟီရော့ဒိုးတပ် အဆိုအရ ရှေးအီဂျစ် လူမျိုးများသည် အယူဝါဒဆိုင်ရာတွင် အလွန် ရိုသေကိုင်းရှိုင်း သူများ ဖြစ်သည့်အတိုင်း လူ၏ဝိညာဉ်သည် သေပြီးနောက် မပျောက်မပျက်ဘဲ တည်နေ၍ ဘဝတစ်ပါးတွင် အိုဆိုင်းရစ် နတ်မင်းကြီးထံ မိမိဘဝ ကောင်းမှုပြုလုပ်ခဲ့သည့် ကောင်းမှု မကောင်းမှုတို့ကို အစီရင်ခံရကြောင်း။ ထိုဝိညာဉ်သည် မိမိ၏ရုပ်အလောင်း ရှိရာသို့ပြန်လာ၍ မိမိအတွက်ထားသော စားဖွယ်သောက်ဖွယ်များကို စားသောက်ခြင်း၊ ကျမ်းစာများကို ဖတ်ခြင်း၊ အခြားအသုံးအဆောင်များကို ခံစားခြင်းစသော အမှုများကို ပြုလုပ်နိုင်ကြောင်း အယူရှိသည်ဟု ဆိုလေသည်။ သို့ဖြစ်၍လည်း ရှေးအီဂျစ်ပြည့်ရှင် ဖဲရိုးဘုရင်များသည် မိမိတို့သင်းချိုင်းရာအတွက် မြေထဲတွင် အုတ်ဖြင့် ပြီးသော ဂူကြီးများကို မသေမီကပင် ကြိုတင်တည်ဆောက်ထားလေ့ရှိကြ ၏။ ဘီစီ ၃ဝဝဝ ခန့်သို့ ရောက် လတ်သော် ပိရမစ်ဂူသင်္ချိုင်း ကြီးများကို တည်ဆောက် လာကြလေသည်။ ( ပိရမစ်-။) အီဂျစ်နိုင်ငံသမိုင်း၏ ဒုတိယအခန်းကို အောက်ပါအမှတ် အသားများဖြင့် သိရ၏။ ကိုင်ရိုမြို့တောင်ဘက် ၁၂ မိုင်ခန့် အကွာတွင် ရှေးမြို့တော်ကြီး ဖြစ်သော မင်းဖစ်မြို့ကြီးရှိရာ ခုနစ်ရာခုနှစ် အတွင်းက အာရပ်လူမျိုးများ၊ ဖျက်ဆီးပစ်လိုက် သောကြောင့် ယခုအခါ ဂရင်းနိုက် ကျောက်တုံးအချို့၊ ကျောက် ရုပ်တု အကျိုးအပဲ့ အချို့နှင့် အုတ်ကျိုးအုတ်ပဲ့အပုံများ အနည်း ငယ်သာ တွေ့ရလေတော့သည်။ ရှေးဘုရင်များ၏ အလောင်းများထားရာ ပိရမစ်ကြီးများကား ယခုတိုင် ကျောက်တောင်သဖွယ် မားမား မတ်မတ် တည်ရှိကြ သေး၏။ ထိုပိရမစ်များ အတွင်း၌ ဘုရင်၏ရုပ်ကလာပ်ထားသော သီးခြားအခန်းတစ်ခုစီ ရှိမြဲဖြစ်ပေသည်။ ဤအခန်းတွင် ဖဲရိုးခေါ် ရှေးဘုရင်တို့၏ ရုပ်ကလာပ်ကို အီဂျစ်လူမျိုးများ တတ်မြောက်သည့်နည်းဖြင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ ခံလေအောင် ဆေးဆိမ်လျက် ကျောက်မျက်ရတနာများ၊ အဖိုးတန်အထည် ကောင်းများဖြင့် ရစ်ပတ်ခြယ်လယ်၍ထား၏။ ( မံမီရုပ်ကလာပ်-။) သို့သော် ကျောက်ခေါင်းများကို ရှေးနှစ်ပေါင်း များစွာကပင် လူမသမာတို့ ထွင်းဖောက်၍ အဖိုးတန်ပစ္စည်းများကို ခိုးယူသွားခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။ မင်းဖစ်မြို့ အနီးတွင် ရှေးအကျဆုံးဖြစ်သော အုတ်ဂူကြီး တစ်ခုရှိရာ ထိုဂူကြီးမှာ ဇိုဇာဘုရင်၏ သင်္ချိုင်းဂူဖြစ်၍ မူလ ထိပ်ပြား အုတ်ဂူကြီးတစ်ခုအပေါ်တွင် အုတ်ဂူငယ်များကို အဆင့်ဆင့် ထပ်ကာပုံကျအောင် တည်ထားသောဂူမျိုး ဖြစ်လေသည်။ အခြားအံ့ဘနန်း ပိရမစ်သင်းချိုင်းဂူတစ်ခုလည်း ရှိသေး၏။ ထိုဂူမှာ ဘေးတဘက်လျှင် ၇၅၅ ပေကျော် အလျားရှိ၍ ပေ ၅ဝဝ ခန့် မြင့်သည်။ ဂူကြီး၏ အောက်ခြေမှာ ၁၃ ဧကခန့် ရှိသည်။ ထိုပိရမစ်ဂူကြီးသည် ထုံးကျောက်တုံးပေါင်း ၂၃ဝဝဝဝဝ ဖြင့် တည်ဆောက်ထားသဖြင့် တစ်နေ့လျှင် လူကြမ်းတစ်ယောက် အလုပ်လုပ်နိုင်သည့် အင်အားဖြင့် ခန့်မှန်းသော်လူပေါင်း ၁ဝဝဝဝဝ နှင့် နှစ်ပေါင်း ၂ဝ မျှတည်ဆောက် ပြီးပေလိမ့်မည်။ ထိုဂူကြီးမှာ ကိုင်ရိုမြှို့နှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် ဂီးဇာသင်္ချိုင်း ရာတွင် ရှေးအခါက ခူးဖူးဘုရင် တည်ထားခဲ့သော် ဂရိတ်ပိရမစ်ပေတည်း။ လူ၏မျက်နှာနှင့်ခြင်္သေ့ကိုယ်ပုံသဏ္ဌာန် တည်ထားသည့် စဖင့်ကျောက်ရုပ်ကြီးများအကြောင်းကား ဤသို့ ဖြစ်၏။ ( စဖင့်ရုပ်များ-။) အထက်ပါ ခူးဖူးပိရမစ်ဂူကြီးနှင့် မနီးမဝေး၌ အတန် ငယ်သေးသော ခါဖရာဘုရင်၏ ပိရမစ်သင်္ချိုင်းဂူ တစ်ခုရှိရာ ထိုရှေ့၌ စဖင့်ရုပ်ကြီးတစ်ခု ရှိ၏။ ထိုစဖင့်ရုပ်ကြီး၏ ဦးခေါင်းမှာ ခါဖရာဘုရင်၏ ဦးခေါင်းပုံတူ ဖြစ်သည်ဟု အဆိုရှိသဖြင့် အခြားစဖင့် ရုပ်များ၏ ဦးခေါင်းများသည်လည်း အခြားဘုရင်များ၏ ဦးခေါင်း ပုံတူများဖြစ်ရမည်ဟု ခန့်မှန်းရ၏။ ထိုပိရမစ်များအနီးတွင် အမိုးပြားနှင့် ဆောက်လုပ်ထားသော ဂူငယ်ကလေးများ ရှိရာ၊ ယင်းသည့် ဂူငယ်ကလေးများမှာ မှူးမတ်သေနာပတိများ၏ သင်္ချိုင်းဂူများ ဖြစ်သည်။ ခါဖရာအမည်ရှိ ပိရမစ်ဂူကြီး အနီးတွင် ဘုရားရှိခိုးကျောင်း ကြီးတစ်ဆောင်ရှိ၍ ခန်းမကြီးမှာ အလွန် ကျယ်ဝန်းပြီးလျှင် လေးမြေ\|ာက်ကျောက်တိုင်ကြီးများဖြင့် ဆောက်လုပ်ထား၏။ အမိုးပေါ်တွင် ဘုံသုံးဆင့်ရှိရာ အလယ်ဘုံသည် ဘေးနှစ်ဘက်ရှိ ဘုံများထက် မြင့်၏။ အလယ်အမိုးနှင့်အောက်အမိုး ဆက်သွယ် ထားသည့် နံရံပေါက်များမှ အလင်းရောင်ဝင်နိုင်၍ ဆောက် ထားပုံ လက်ရာများသာမက အင်ဂျင်နီယာအတတ်နှင့်တကွ ပုံစံ ထုတ်သည့်အတတ်ပညာများသည် အလွန် ချီးကျူးထိုက်ပေ၏။ မှူးမတ်သေနာပတိများ၏ သင်္ချိုင်းဂူများ၌လည်း ဝတ်ကျောင်းများရှိရာ ပေးကမ်းထောက်ပံ့ကြ၏။ ဘုန်းကြီးများကမူ သေသူ၏ ဝိညာဉ်အတွက် အစာကျွေးခြင်း၊ ဆုတောင်းမေတ္တာပို့သခြင်း၊ ဂါထာမန္တရားရွတ်ဖတ်ခြင်းများကို အချိန်မှန် ပြုလုပ်ပေးလေသည်။ နှောင်းလူများလက်ထက်၌ ပပိုင်းရပ် စာခွေများပေါ်တွင် ဆုတောင်းစာများ၊ ဂါထာ မန္တရားများကို ရေး၍ လူသေနှင့် တစ်ပါတည်း မြှုပ်နှံခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။ ပိရမစ်များ တည်ဆောက်ခဲ့သည့်ခေတ်က ပန်းချီ၊ ပန်းပု၊ ကျောက်ဆစ်စသည့် အနုသုခုမပညာရပ်များ တိုးတက်ထွန်းကား နေကြောင်း ထင်ရှား၏။ ပုံတူရုပ်တုလုပ်သူများက သစ်သားကို သော်လည်းကောင်း၊ ကျောက်ကိုသော် လည်းကောင်း၊ ပုံတူထု လုပ်နိုင်ပြီးလျှင် မျက်လုံးနေရာ၌ ကျောက်သလင်းများကို ထည့်ထားခြင်းဖြင့် သဘာဝကျအောင် ကြိုးစားခဲ့၏။ ဆေးရောင်စုံဖြင့်လည်း နဂိုအတိုင်းနှင့်တူအောင် ဆေးခြယ်ထား၏။ သို့သော် အဝေးကြည့် အချိုးအစားနှင့်တကွ အကြီးအငယ် အချိုးအစား များတွင် မှန်ကန်ခြင်း မရှိသေးချေ။ ဘုရားရှိခိုးကျောင်း နံရံနှင့် အမိုးများ၌ ထုလုပ်ရေးခြယ် ထားသော ရုပ်လုံးနှင့်ပန်းချီကားများမှာ မှူးမတ်မြေ ပိုင်ရှင်ကြီးများ အုပ်စိုးရာ ဒေသ၏ ပတ်ဝန်းကျင်ဘဝကို ဖော်ပြသည်။ ယင်းတို့၏ ကျွဲအုပ် နွားအုပ်များကို လည်းကောင်း၊ လယ်သမားတို့ ထွန်ယက်စိုက်ပျိုးနေပုံကိုလည်းကောင်း တွေ့ရသည်။ ထို့ပြင် လက်မှုပညာ သည်များသည် မိမိတို့ ဆိုင်ရာလုပ်ငန်း များ လုပ်ကိုင်နေပုံကိုလည်း ဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရလေ သည်။ ပိရမစ်များကို စတင်တည်ဆောက်သည့် ဘုရင်များ လက်ထက်တွင် အီဂျစ်နိုင်ငံ၌ ယဉ်ကျေးမှုအနုပညာများ ထွန်းကားနေရုံမျှမက လက်မှုပညာများလည်း ထွန်းကားခဲ့ ကြောင်း သိရ၏။ ထို့ပြင် ဘုရင်များ ကိုယ်တိုင်လည်း ပစ္စည်း ဘဏ္ဍာ ရတနာရွှေငွေနှင့် ပြည့်စုံကြောင်း၊ တန်ခိုးအာဏာ 0x100သဇာတိက္ကမနှင့်ပြည့်စုံကြောင်း ထင်ရှား၏။ ထိုခေတ်က ကောက်ပဲသီးနှံကိုသော်လည်းကောင်း၊ သက်ရှိတိရစ္ဆာန်များကို သော်လည်းကောင်း အထည်အလိပ်၊ ဝိုင်အရက် ပျားရည်မှ စ၍ သက်မဲ့ဝတ္ထုပစ္စည်းများကိုသော်လည်းကောင်း အခွန်တော်အဖြစ် ပေးဆောင်ကြရ၏။ ဘုရင်များကိုယ်တိုင်ကပင် ဖီနီရှားနိုင်ငံနှင့် အာဖရိကတိုက် အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတန်းသို့ သင်္ဘောများ စေလွှတ်ကုန်သွယ် စေခြင်း၊ ဆူဒန်နယ်သို့ မြည်းဝန်တင်များ လွှတ်ကာ ဆင်စွယ်၊ ငှက်ကုလားအုပ်မွေး၊ အမွှေးနံသာများကို လဲလှယ်ဝယ်ယူစေခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့လေသည်။ ဤသို့ ယဉ်ကျေးမှုများ ထွန်းကားသည့်ခေတ် (ပိရမစ် ခေတ်)မှာ နှစ်ပေါင်း ၅ဝဝ ခန့် တည်နေခဲ့ပြီးနောက် ဘီစီ ၂၅ဝဝ ခန့်တွင် အီဂျစ်မှူးကြီးမတ်ကြီး များသည် ဆင်းရဲသား၊ လယ်သမားနှင့်အလုပ်သမားတို့ အပေါ်တွင် ကံကျွေးချစနစ်ဖြင့် လွှမ်းမိုးလာစ ပြုတော့၏။ ဤသို့ဖြင့် ဘုရင်များ အပေါ်၌ပင် တုပြိုင် ကျော်လွန် နိုင်ခဲ့ကြလေသည်။ ထိုမြေပိုင်ရှင် မှူးမတ်ကြီးများ၏ သင်္ချိုင်းဂူများကို နိုင်းမြစ်ဝမှ မိုင် ၂ဝဝ ခန့် မြစ်ညာ သို့ ဆန်တက်သောအခါ မြစ်ကမ်းဘေးတွင် တွေ့မြင် နိုင်လေသည်။ ထိုသင်္ချိုင်းဂူများတွင် ရှေးအကျဆုံးသော ပပိုင်းရပ်စာခွေ စာအုပ်များကို တွေ့ရ၏။ အချို့စာအုပ်များ၌ ပုံဝတ္ထုများ ပါရှိ၍ အာရှတိုက်အတွင်း စွန့်စားသွားရောက်ပုံများ သင်္ဘောပျက်ပုံများ ပါရှိကာ၊ အချို့စာအုပ် များ၌ မျက်လှည့်အတတ်များ ပါရှိသည့် ပြင် အချို့စာအုပ်များ၌ ဘုရင်များအား ချီးကျူးရေးသား ထားသည့် ကဗျာလင်္ကာများကိုလည်း တွေ့ရ၏။ ဂူတစ်ခုတွင် ဆေးကျမ်းတစ်ကျမ်းကိုလည်းကောင်း၊ အခြားဂူတစ်ခုတွင် မင်းသမီး တစ်ပါး၏ လက်ဝတ်ရတနာများကိုလည်းကောင်း တွေ့ရလေသည်။ ထိုခေတ်ဖဲရိုးဘုရင်များသည် ရေသွင်းစိုက်ပျိုးရန်အတွက် ဆည်မြောင်းများ တူးဖော်ခဲ့၍ ပင်လယ်နီ၏ မြောက်ဘက်အစွန်း မှသည် နိုင်းမြစ်၏အနီးဆုံးသော မြစ်လက်တက်သို့ အရောက် တူးမြောင်းတစ်ခု သွယ်တန်းဖောက်လုပ်ခဲ့၏။ ကံကျွေးချ စနစ်ခေတ်၏ အရှိန်အဝါသည် ဘီစီ ၂ဝဝဝ ခန့်မှ ၁၈ဝဝ ခန့်အတွင်း အမြင့်မားဆုံး ဖြစ်ခဲ့၏။ ထိုနောက် တွင် အီဂျစ်နိုင်ငံကို တိုင်းတစ်ပါးမှ မင်းများ ဝင်ရောက်အုပ်စိုး ခဲ့၏။ ထိုမင်းများကို သိုးထိန်း ဘုရင်များဟု အသိအမှတ်ပြုကြ ၏။ မြင်းများကိုအီဂျစ်နိုင်ငံသို့ ရှေးဦးစွာ ယူဆောင်လာသူများမှာ ထိုသိုးထိန်း ဘုရင်များပင် ဖြစ်လေသည်။ ကိုင်ရိုမြို့ အထက် မိုင်ပေါင်း ၄ဝဝ ခန့်ကွာသော နေရာ တွင် မြစ်သည် ကျယ်ပြန့်သွား၍ အနောက်ဘက်ကမ်း သီးဗီး လွင်ပြင်တွင် တတိယအေမင်ဟိုတက် ဘုရင်၏ရုပ်တုကြီးနှစ်ခု တည်ရှိ၏။ အီဂျစ်အင်ပိုင်ယာကြီး အထွန်းကားဆုံးအချိန်က ကျဉ်းမြောင်းသော နိုင်းမြစ်ဝှမ်း၌သာမဟုတ်ပဲ နိုင်းမြစ် စတုတ္ထ မြစ်ကျဉ်းမှသည် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားရှိ ယူဖရေးတီးမြစ်သို့ တိုင်အောင် ကျယ်ပြန့်ခဲ့၏။ ဤသို့အားဖြင့် သီးဗီးလွင်ပြင် ဒေသတွင် ရှေးဟောင်း အဆောက်အအုံ အပျက်အစီးတို့ဖြင့် ပြည့်နှက်လျက် ရှိလေသည်။ လတ်ဇောမြို့၏ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် ကာနက်မြို့ရှိ၍ ထိုမြို့မှ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းများ ရှိရာသို့သွားရာ လမ်းတစ်လျှောက် တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် သိုးခေါင်းနှင့် စဖင့်ရုပ်များ စီတန်းတည်ရှိနေသည်ကို တွေ့ရ၏။ ထိုမြို့တွင်ပင် တိုင်လုံးကြီး များဖြင့် စီတန်းစိုက်ထူထားသည့် အလွန်ကြီးကျယ် ခမ်းနား သော ခန်းဆောင်ကြီး တစ်ခု ရှိ၏။ အလယ်စင်္ကြံတိုင်ကြီးများ မှာ ၆၈ ပေမြင့်၍ လုံးပတ် ၃၃ ပေရှိသည်။ ထိုဘုရားရှိခိုး ကျောင်းကြီးများအနီး၌ ကျောက်တုံးတစ်တုံးပေါ်တွင် ရုပ်ကြွများကို ထွင်းထု၍ထားရာ ထိုကျောက်တုံးကြီးမှာ ပေ ၉ဝ ခန့်မြင့်၍ ထိုရုပ်ကြွများသည် အာရှတိုက်တွင် အီဂျစ်တို့ စစ်ခင်းခဲ့ပုံကို ဖော်ပြလေသည်။ ထိုဘုရားရှိခိုးကျောင်းများ၏ ပရဝုဏ်များအတွင်းတွင် ယခင်က ဘုန်းကြီးများ နေထိုင်ခဲ့ကြ၍ ယင်းတို့သည် တိုင်းသူပြည်သားများက လှူဒါန်းသောပစ္စည်းများဖြင့် ချမ်းသာလာပြီးလျှင် ရွှေငွေရတနာ လယ်ယာ ခြံမြေများကို ပိုင်ဆိုင်ကြ၏။ သူတို့သာ ပညာတတ် လူတန်းစားမျိုး ဖြစ် သည်။ တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ် အမျိုးမျိုးနှင့် ပြည့်စုံသည်ဟု ယူဆကြ ၏။ သို့ဖြင့်လည်း ဘုန်းကြီးများ တန်ခိုးအလွန်ကြီးလာ၍ 0x100သဇာတိက္ကမနှင့် ပြည့်စုံခဲ့ကြလေသည်။ သီးဗီးလွင်ပြင်ဒေသ၌ အီဂျစ်ဘုရင်နှင့် မိဖုရားသင်္ချိုင်းဂူ အချို့မှာ ယနေ့တိုင်အောင် မဖွင့်ရသေးဘဲ ရှိနေ၏။ ကျောက်ဂူ ကြီးများအတွင်းတွင် အိမ်ထောင်ပရိဘောဂများ ခြံရံကာ ကျောက်ခေါင်းဖြင့် ထည့်ထားသော ဆေးစီရင်ထားသည့် အလောင်းကြီးများ ရှိသည့်နေရာသို့ အခန်းအမျိုးမျိုး လမ်း အသွယ်သွယ်ဖြင့် ဝင်ကြရ၏။ ၁၉ဝ၅ ခုနှစ်က သဲများအတွင်း တူးဖော်ရာ၌ အီဂျစ်သမိုင်းတွင် ဘီစီ ၁၅ဝဝ ခန့်လောက်က အုပ်စိုး၍ ထင်ရှားခဲ့သော ဟက်ရှက်စွတ် အမည်ရှိ ဘုရင်မ၏ သင်္ချိုင်းဂူနှင့် ဝတ်ကျောင်းတို့ကို တွေ့ရလေသည်။ ဝတ်ကျောင်း၏ နံရံတွင်သူ၏အတ္ထုပ္ပတ္တိကို ရေးထား၍ သူ့လက်ထက် နိုင်ငံခြားသို့ စွန့်စားစေလွှတ်ပုံများ၊ ကျောက်တိုင်ကြီးများကို နိုင်းမြစ်တစ်လျှောက်မှ ရေတပ်မတော်၏ ဖောင်ကြီးများဖြင့် သယ်ဆောင်လာပုံများကို ဆေးရေးအရုပ်များဖြင့် ဖော်ပြထားလေသည်။ ကျောက်တိုင်ကြီးများမှာ ပေ ၁ဝဝ ခန့်ရှည်၍ ထိပ်ဝကား ရှစ်ပေခန့်မျှ ကျယ်၏။ ထိုထက် အံ့0x100သဖွယ်ကောင်းသော တွေ့ရှိခြင်းမှာ အောက်ပါ အတိုင်းဖြစ်၏။ ဘီစီ ၁၃၅ဝ ခန့်က အီဂျစ်နိုင်ငံကို တူတန်ခမန်ဆိုသူ ဘုရင်တစ်ပါး အုပ်စိုးဘူးရာ သူ၏အကြောင်းသည် နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝဝ ကျော်ခန့်မျှ အမှတ်မထင်တိမ်မြှုပ်နေခဲ့ပြီးနောက် တူတန်ခမန်၏သင်းချိုင်းဂူနှင့် တကွသောအတွင်းမှ အဖိုးထိုက်တန်၍ ထူးဆန်းအံ့0x100သဖွယ်ကောင်းသော ပစ္စည်းများကို တွေ့ရပြီဟူသော သတင်းကို ကမ္ဘာက အံ့0x100သစွာ ကြားသိရ၏။ ထိုအချိန်မှာ ၁၉၂၂-၁၉၂၄ ခုနှစ်ဖြစ်၍ လော့ကာနာဗွန်နှင့် ဟောင်းဝပ်ကာတာတို့ ခေါင်းဆောင်သော ရှေးဟောင်းပစ္စည်း ရှာဖွေ တူးဖော်သော လူတစ်စုသည် ရှစ်နှစ်တိုင်တိုင် ဇွဲနှင့် ရှာဖွေပြီးနောက် ဤသို့ တူးဖော်တွေ့ရှိခြင်း ဖြစ်သည်။ သင်္ချိုင်းဂူ၏ အတွင်းဆုံးအခန်းတွင် တောက်ပစွာသော ရတနာကျောက်မျက်ရွဲအမျိုးမျိုးဖြင့် မွမ်းမံစီခြယ် ထားသော တူတန်ခမန် ဘုရင်၏ ဆေးစိမ်ထားသည့် ရုပ်အလောင်းကို တွေ့ရ၏။ အပြင်ခန်းများ၌ တွေ့ရ သည့်ပစ္စည်းများမှာ အလွန် ကောင်းသော လက်ရာဖြင့် ထုလုပ်ထားသော ရွှေ၊ ဆင်စွယ်နှင့် ရောင်စုံမှန်များ တပ်စီထားသည့် ရထားလေးစီး၊ သလွန်များ၊ ကုလားထိုင်များ၊ ထိုင်ခုံများ၊ ကျောက်မျက်ရတနာများ စီခြယ် ထားသည့် ရာဇပလ္လင်တစ်ခု၊ သေတ္တာအမျိုးမျိုးနှင့်ထိုအထဲတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ ခံလေအောင် ဆေးဖြင့် စီရင်ထားသည့် အစားအစာများနှင့် အခြားပစ္စည်းများ ဖြစ်လေသည်။ ဤသို့ တွေ့ခြင်းဖြင့် အီဂျစ်နိုင်ငံ ရှေးဟောင်း ခေတ်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် အနုပညာရပ်များသည် မည်မျှလောက် အဆင့်အတန်း မြင့်ခဲ့သည်ကို သိသာနိုင်ပေသည်။ ၁၉ဝ၅ ခုနှစ်တွင် တွေ့ခဲ့သော သင်္ချိုင်းဂူရှင်ဟက်ရှက် စွတ်ဘုရင်မ မရှိသည့်နောက်၊ တတိယတော့ တမီးဆိုသူက ထီးနန်းကို ဆက်ခံ၍ နှစ်ပေါင်း ၅ဝ ကျော်ကျော် အုပ်စိုးခဲ့ ပြီးလျှင် အာရှတိုက် အနောက်ပိုင်း များကိုပင် တိုက်ခိုက် အောင်မြင်ခဲ့၏။ ထိုဘုရင်ကို ရှေးအီဂျစ်နပိုလီယန်ဟုလည်း အမည်မှည့်ထားလေသည်။ ထိုခေတ်က အီဂျစ်လူမျိုးများသည် ဘုရားအမျိုးမျိုးကို ကိုးကွယ်ကြရာ အက်ခနာတန်ဆိုသူ ဘုရင်တစ်ပါးသည် ဘုရားအများ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုကို ဖျက်သိမ်း၍ ဘုရားတစ်ဆူတည်းကိုသာ ကိုးကွယ်ကြရန် စီမံခဲ့ဘူး လေသည်။ ထိုအက်ခနာတန်ဘုရင်ကား တူတန်ခမန်ဘုရင်၏ ယောက္ခမဖြစ်၏။ အဆိုပါ အက်ခနာတန်ဘုရင်သည် အားလုံးသောဘုရင်များအနက် သိန်းငှက်၏ ဦးခေါင်းရှိသော ရားခေါ် နေဘုရားတစ်ဆူတည်းကိုသာ အားလုံး ကိုးကွယ်ရန် စီမံခြင်း ဖြစ်၏။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုအခါက နွား၊ မိကျောင်း၊ ကြောင်၊ အိမ်မြေ\|ာင်စသည်တို့ကို ကိုးကွယ်ကြ၍၊ အမြတ်တနိုး ဆေးစိမ် ထားသော ထိုသတ္တဝါ အကောင်များကိုပင် အချို့နေရာ၌ တွေ့ရှိရလေသည်။ ထိုဘုရင်သည် သူ၏မြို့တော်ကို ကာနက်အရပ်မှ အမားနား အရပ်သို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့၏။ အမားနားအရပ်၌ တယ်လ-အယ်လ -အမားနား စာချုပ်များကို တွေ့ရ၏။ ယင်းတို့မှာ ကျူနီဖောင်း စာပါသည့် မီးဖုတ်ရွှံ့ပြားများ ဖြစ်၍ အာရှတိုက်အနောက် ပိုင်းနေ ဘုရင်တစ်ပါးက ဆက်လိုက်ခြင်း ဖြစ်ပေမည်။ ( ကျူနီးဖောင်းစာ ။) ဤအချက်ကို ထောက်ခြင်းဖြင့် ဆီးရီး ယား မြောက်ပိုင်းကို အာရှမိုင်းနားရှိ ဟစ်တိုက်လူမျိုးတို့က တိုက်ခိုက်အောင်မြင်ကြောင်းနှင့် တောင်ပိုင်းကို သဲကန္တရ အတွင်းမှ ဟီဗြူးတို့က သိမ်းယူခဲ့ကြောင်း သိရလေသည်။ ဟစ်တိုက်လူမျိုး၌ သံဖြင့်ပြုလုပ်သော လက်နက်များရှိပြီးလျှင် အီဂျစ်လူမျိုးတို့တွင်မူ ကြေးညိုဖြင့် ပြုလုပ်သော လက်နက်များ ရှိသည်။ ပထမဆေတီးနှင့် သူ၏သား ဒုတိယရမ်မီဆီးဘုရင်တို့ အုပ်ချုပ်စဉ်က အီဂျစ်နိုင်ငံကြီးသည် တန်ခိုး အာဏာ အလွန် ကြီးခဲ့၏။ ရမ်မီဆီးဘုရင်သည် နှစ်ပေါင်း ၆ဝ ကျော်အုပ်စိုးခဲ့၍၊ အဆောက်အအုံပေါင်း များစွာကို တည်ဆောက်ခဲ့၏။ အာရှ တိုက်ဘက်သို့ပင် ချီတက်တိုက်ခိုက်ကာ နယ်ချဲ့ခဲ့လေသည်။ ထိုနောက် အီဂျစ်နိုင်ငံကြီးကား တဖြည်းဖြည်း ပျက်စီးခြင်း ရောက်ရတော့၏။ ဘီစီ ခုနစ်ရာစုနှစ်တွင် အဆီးရီးယန်းလူမျိုး တို့က နှိမ်နင်းခြင်းခံရ၍ ခြောက်ရာစုနှစ်တွင် ပါးရှင်းတို့က နှိမ်နင်းခြင်းခံရလေသည်။ ထိုနောက် ဘီစီ ၃၃၂ ခုနှစ်တွင် မက်ဆီဒိုးနီးယန်းဘုရင် အယ်လက်ဇန္ဒာက တစ်ခါတည်း သိမ်းပိုက်ခဲ့ရာ သူ၏ လက်ထက်တွင် ခေတ်သစ်ထူထောင် သကဲ့သို့ ဖြစ်လာခဲ့လေသည်။ ဘီစီ ၃၂၃ ခုနှစ်တွင် အယ်လက်ဇန္ဒာဘုရင် ကွယ်လွန်၍ သူ၏ စစ်ဗိုလ်ကြီးတစ်ဦးသည် ပထမတော်လမီ ဟူသော ဘွဲ့ဖြင့် ဘီစီ ၃ဝ၅ ခုနှစ်တွင် ထီးနန်းကို ဆက်ခံပြီးနောက် တော်လမီမင်းဆက်သည် နောက်ဆုံး ကလီယိုပါးထရားဘုရင်မ ကွယ်လွန်သည့်အချိန် (ဘီစီ ၃ဝ)တိုင်ရောက်မှ အဆုံးသတ် လေသည်။ ( တော်လမီ။) ( ကလီယိုပါးထရားဘုရင်မ-။) တော်လမီဘုရင်များသည် မိမိတို့၏ မြို့တော်ဖြစ်သော အယ်လက်ဇန္ဒြီးယား ဆိပ်ကမ်းမြို့မှနေ၍ အုပ်ချုပ် ခဲ့၏။ ယင်းတို့၏ သင်္ဘောတပ်များသည် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာမှသည် ဟယ်လက်စပွန့်အထိ ဖြစ်သော ပင်လယ်ပြင်များကို ကြီးစိုးခဲ့သည်။ သူတို့သည် ပယ်လက်စတိုင်နှင့် အယ်လက်ဇန္ဒြီးယား မြို့တော်ကိုလည်း ပြန်လည် သိမ်းပိုက်ခဲ့၍ အယ်လက်ဇန္ဒြီးယား မြို့တော်ကိုလည်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် စီးပွားရေးရာ၊ စာပေရေးရာနှင့် သိပ္ပံပညာ ရေးဆိုင်ရာ မြို့တော်အဖြစ်သို့ ရောက်အောင် စွမ်း ဆောင်ပေးခဲ့လေသည်။ ဦးစွာ၌ အက်လက်ဇန္ဒြီယားမြို့တွင် ခရစ်ယာန်များကို နှိပ်ကွပ်ခဲ့သော်လည်း နောင်သောအခါ အယ်လက်ဇန္ဒြီယားမြို့သည် ခရစ်ယာန် အယူဝါဒ ရေးရာတွင် ဦးဆောင်မှုပေးရာ ဌာနကြီးတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ သို့သော် ဘီစီ ၃ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ကလီယိုပါးထရားဘုရင်မ မရှိသည့်နောက် အီဂျစ်နိုင်ငံသည် ရောမတို့ လက်အောက်ခံ ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ရ၏။ ရောမတို့သည် အီဂျစ်နိုင်ငံမှ အခွန် အမျိုးမျိုးကို ထုခွဲ ကောက်ခံခဲ့၏။ ဤသို့ဖြင့် ရောမတို့လက် အောက်မှ တစ်ဖန်၊ ဗိုင်ဇင်းတိုင်ဘုရင်များ လက်အောက်တွင် နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ မျှ ည\|ဉ်းပန်းနှိပ်စက် အုပ်စိုးခြင်း ခံခဲ့ရ၍ ခရစ်နှစ် ၆၄၁ ခုနှစ်တွင် ဆာရာဆင်တို့လက်အောက်သို့ ကျရောက်ပြီးလျှင် အရှေ့တိုင်းယဉ်ကျေးမှုများ လွှမ်းမိုးခဲ့ရာ နှစ်ပေါင်း ၁၂ဝဝ ခန့်မျှ ကြာမြင့်ခဲ့၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ အီဂျစ် နိုင်ငံတွင်းသို့ အစ္စလာမ်အယူဝါဒ ဝင်ရောက်ခဲ့လေသည်။ ၁၅၁၇ ခုနှစ်တွင် တူရကီတို့သည် အီဂျစ်နိုင်ငံကို အော်တိုမန် အင်ပိုင်ယာထဲသို့ သိမ်းသွင်းလိုက်ရာ ၁၉၁၄ ခုနှစ်အထိ အနည်းဆုံး အမည်ခံ အားဖြင့် တူရကီနိုင်ငံ၏ လက်အောက်ခံ ဖြစ်ခဲ့ရလေသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄) ကိုးကား
ရေငုပ်သင်္ဘော	right\|ဂျာမန်ယူဘုတ် ယူ၁၄ ပထမကမ္ဘာစစ်ဖြစ်ပွားပွားခြင်းမှာပင် အီတလီရေတပ်သည် အီတလီ-တူရကီစစ်ပွဲ များတွင်လည်းကောင်း၊ ဂရိနိုင်ငံသည် ဘော်လကန်စစ်ပွဲများတွင်လည်းကောင်း ရေငုပ်သင်္ဘောများကိုအသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ပြင်သစ်တို့တည်ဆောက်သော , where notably the French-built ဂရိရေငုပ်သင်္ဘောဒယ်လ်ဖင် သည် ပထမဆုံးတော်ပီဒိုပစ်လွှတ်နိုင်သောရေငုပ်သင်္ဘောဖြစ်သည်။ စစ်အတွင်းတိုးတက်မှုများ စစ်ကာလအတွင်းရေငုပ်သင်္ဘောဒီဇိုင်းများဖွံဖြိုးတိုးတက်လာခဲ့သည်။ အထင်ရှားဆုံးမှာ လေယာဉ်တင်ရေငုပ်သင်္ဘောများဖြစ်သည်။ ယင်းတွင် လေယာဉ်တစ်စင်းသို့မဟုတ်နှစ်စင်းတင်ဆောင်နိုင်သောရေလုံအခန်းများပါရှိသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ဂျာမနီ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကာလတွင် ဂျာမနီသည် အကြီးမားဆုံးသောရေငုပ်သင်္ဘောအုပ်စုကိုပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ဗာဆိုင်းစာချုပ်အရ ရေတပ်တိုးချဲ့ခြင်းကိုကန့်သတ်ထားသည်ဖြစ်ရာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ဖြစ်ခါနီးတွင်မှ ရေတပ်ကိုအလျင်အမြန်တိုးချဲ့နိုင်ခဲ့သည်။ ဂျပန် ဗြိတိသျှရေငုပ်သင်္ဘော HMS Venturer ဂျာမန်ရေတပ်သည် ရေငုပ်စဉ် ဒီဇယ်အစား ဟိုက်ဒရိုဂျင်ပါအောက်ဆိုဒ်အသုံးပြုနိုင်မည့်နည်းလမ်းကိုရှာဖွေခဲ့သော်လည်း နည်းပညာဆိုင်ရာအခက်အခဲများကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ မဟာမိတ်တို့ကလည်း ရေငုပ်သင်္ဘောအိတ်ဇော်အားအာရုံခံနိုင်မည့် ဓာတုဗေဒအာရုံခံပစ္စည်းများအပါအဝင် ရေငုပ်သင်္ဘောများအားရှာဖွေနိုင်မည့်အာရုံခံပစ္စည်းများကိုစမ်းသပ်ခဲ့ကြသည်။ ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား Category:သင်္ဘောအမျိုးအစား
နှင်းလူ	နှင်းလူ သို့မဟုတ် ရေတီသည် လူဝံနှင့်တူပြီး ရှိသည်ဟု ယူဆရသော်လည်း သက်သေမပြနိုင်သေးသည့် သတ္တဝါဖြစ်ပြီး ဟိမဝန္တာဒေသဖြစ်သော နီပေါ နှင့် တိဘက်တို့တွင် ကျင်လည်ကျက်စားသည်ဟု ဆိုကြသည်။ ဒေသခံပြည်သူများက ရေတီ(Yeti) နှင့် မေတေး(Meh-Teh) ဆိုသည့် အမည်များဖြင့် သုံးစွဲခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိကြပြီး သူတို့၏ သမိုင်းနှင့် ဒဏ္ဍာရီများနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ အထောက်အထား မရှိသောကြောင့် သိပ္ပံဆိုင်ရာ အသိုင်းအဝိုင်းမှ ပုံပြင်အဖြစ်သာ ယူဆကြသည်။ သို့သော် တိမ်မြုပ်နေသော သတ္တဝါများကို လေ့လာသည့်နယ်ပယ်တွင်မူ အထင်ရှားဆုံးသော သတ္တဝါတစ်ကောင် အဖြစ်ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။
ပန်ထွာဘုရင်မ	မြန်မာ ရာဇဝင်ပုံပြင်များတွင် ဗိဿနိုးဘုရင်မ သည် ဗိဿနိုးပြည်ကို အုပ်ချုပ်သော ဘုရင်မဖြစ်၍ အလွန်ချောမောလှပသည်ဟု သတင်းကြီးပြီး အိမ်ထောင်မရှိဘဲ တစ်ဦးတည်း တိုင်းပြည်ကို အုပ်ချုပ်သည်ဟု ရှေးရာဇဝင်များက ဆိုကြသည်။ ဘဝဖြစ်စဉ် မဟာသမ္ဘဝနှင့် စူဠာသမ္ဘဝ မင်းသားနှစ်ပါးတို့ကို စက္ခုအလင်းရအောင် ကုစားပေးသော စန္ဒမုခိဘီလူးမတွင် လက်ကိုကိုင်တွယ်ခြင်း အစွန်းအညှိကြောင့် ပဋိသန္ဓေတည်ရှိခဲ့ရာ တောင်တွင်းကြီးမြို့ အနောက်ဘက် ၅ တိုင်ကွာသော တောအရပ်တွင် ဗိဿနိုးမင်းသမီးကိုဖွားမြင်သည်။ အတိတ်ဘဝဟောင်းက မောင်နှမတော်ခဲ့ဖူးသော ဗိဿနိုးနတ်မင်းက ကူညီ မစ ရာမှ အနီးနားရှိမြို့ရွာများကိုစုစည်းကာ ဗိဿနိုးမြို့ကိုတည်ထောင်ပြီး ဗိဿနိုးဘုရင်မဖြစ်လာသည်။ (ဗိဿနိုးမင်းသမီးနှင့် ပန်ထွာမင်းသမီးအကြောင်းကို အကိုးအကားနှင့်ဖော်ပြဖို့လိုအပ်။ ဒေါက်တာသန်းထွန်း၏ သမိုင်းဆိုင်ရာစာအုပ်များကို ကိုးကားနိုင်။) ဗိဿနိုးမှစည်တော်ကြီး ဗိဿနိုးမြို့တွင် အလွန်ထူးခြားသော စည်တော်ကြီးတစ်လုံးရှိသည်။ အကယ်၍ ဗိဿနိုးအား ရန်သူများ လာရောက်တိုက်ခိုက်သောအခါ ဗိဿနိုးဘုရင်မသည် ထိုစည်တော်ကြီးကို တီးခတ်လိုက်ပါက ဗိဿနိုးမြို့ကိုဝန်းရံထားသော ရန်ပယ်ချောင်းရှိ ရေတံခါးကိုစောင့်ကြပ်သူများက ရေတံခါးကို ဖွင့်ချလိုက်သည်။ ထိုအခါ ရန်ပယ်ချောင်းအတွင်း ရေကြီးလာပြီး ရန်သူများ ဆုတ်ခွာသွားရလေ့ရှိသည်။ ဒွတ္တဘောင်မင်းကြီးသည် ဗိဿနိုးအား သူ၏ တပ်ကို စေလွှတ်၍ တိုက်ခိုက်ရန်ကြိုးစားသော်လည်း ထိုစည်တော်ကြီး၏ အစွမ်းကြောင့် အောင်မြင်နိုင်ခြင်းမရှိပေ။ သရေခေတ္တရာကို အုပ်ချုပ်သော ဒွတ္တဘောင်မင်းကြီးသည် ပန်ထွာဘုရင်မကို လက်ဆက်ရန် ကြိုးစားသော်လည်း မအောင်မြင်ပေ။ ဒွတ္တဘောင်မင်းမှ သူလျှိုစေလွှတ်ခြင်း ဒွတ္တဘောင်မင်းသည် ထိုစည်တော်ကို ဖျက်ဆီးရန်အတွက် သူလျှိုတစ်ယောက်ကို တန်ခိုးရှင် ရသေ့ယောင်ဆောင်စေပြီး ဗိဿနိုးသို့စေလွှတ်သည်။ ထိုသူ၏ လှည့်စားမှုများကို ဗိဿနိုးဘုရင်မက ယုံကြည်သဖြင့် တန်ခိုးရှင်ဟု ထင်မှတ်ပြီး နန်းတော်တွင် ကိုးကွယ်ထားသည်။ ထိုအခါ ထိုရသေ့က ဘုရင်မကို အယုံသွင်း၍ သူ၏ အစွမ်းဖြင့် ထိုစည်တော်ကြီးကို ပို၍အစွမ်းရှိအောင် ပြုပြင်ပေးမည်ဟု လှည့်ဖျားသည်။ နောက်တစ်ခါရန်သူများ လာတိုက်ချိန်တွင် ထိုစည်တော်ကြီးကို တီးခတ်ပါက နတ်ဒေဝါတို့လာရောက်၍ ကူညီတိုက်ခိုက်ပေးရန် စီရင်ပေးမည်ဟု ဆိုသည်။ ဘုရင်မက ယုံကြည်၍ ပြင်ဆင်ရန် အပ်နှံသောအခါတွင် ထိုရသေ့က စည်တော်ကြီးကို ဖျက်ဆီး၍ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်သွားလေသည်။ ဒွတ္တဘောင်မင်းမှသိမ်းပိုက်ခြင်း စည်တော်ကြီး ပျက်စီးသွားကြောင်း သိရှိသောအချိန်တွင် ဒွတ္တဘောင်မင်းမှ သူ၏တပ်ကိုစေလွှတ်၍ တိုက်ခိုက်စေသည်။ ဗိဿနိုးဘုရင်မသည် ထိုအချိန်မှ စည်တော်ကြီး ပျက်စီးသွားကြောင်းသိသဖြင့် မည်သို့မျှမတတ်နိုင်တော့ပေ။ နောက်ဆုံးတွင် ဒွတ္တဘောင်မင်းသည် ဗိဿနိုးကို သိမ်းပိုက်၍ ဗိဿနိုးဘုရင်မနှင့် လက်ဆက်ခဲ့သည်။ ဒွတ္တဘောင်မင်းကြီးအား လုပ်ကြံခြင်း ဒွတ္တဘောင်မင်းကြီးသည် သိကြားမင်းပေးသော လှံစင်္ကြာနှင့် စဉ်ကြီးများကို ရရှိသော ဘုန်းကံရှင်မင်းတစ်ပါးဖြစ်၏။ နိုင်ငံတော် အရပ်ရပ်၌ တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် အခွန်တော် ကောက်ခံတော်မူ၏။ အခွန်တော် မဆက်သသော လက်အောက်ခံမင်းများအား လှံစင်္ကြာတွင် စာဆွဲ၍ စေလွှတ်တောင်းခံ၏။ မင်းကြီး၏ ဘုန်းတန်ခိုးတော် ကြီးမားလှသောကြောင့် နဂါးပြည်မှပင် လာရောက်၍ အခွန်တော်ဆက်ရ၏။ ထိုသို့ဘုန်းတန်ခိုး ထက်တော်မူသော မင်းကြီးသည် ဗိဿနိုးဘုရင်မအား သိမ်းပိုက်လက်ဆက်ခဲ့သော်လည်း ပန်ထွာဘုရင်မသည်ကား အညှိုးအတေးထားတော်မူလေ၏။ တစ်နေ့တွင် ပန်ထွာမိဘုရား ဆက်သလိုက်သော မျက်နှာသုတ်ပုဝါကို သုတ်မိကတည်းက မှဲ့ရှင်ကွယ်၍ ဘုန်းတန်ခိုးနိမ့်ခဲ့ရသည်။ ထိုသို့ ဘုန်းတန်ခိုးနိမ့်ခဲ့သောကြောင့် မိမိပိုင် နိုင်ငံတော်အရပ်ရပ်၌ ဖောင်တော်စီး၍ အခွန်တော် လှည့်လည်ကောက်ခံရာ ပုသိမ်မြစ်ဝအလွန် နေဂရေအငူစွန်းသို့ရောက်လျှင် ဖောင်တော်နစ်မြုပ်၍ နတ်ရွာစံလွန်တော်မူခဲ့သည်။ ထူးဆန်းဖွယ်ရာအချို့ ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်းတွင် ပေပင်များသည် နှစ်ထောင်ချီသက်တမ်းရှိသော်လည်း မကြီးထွားလျက် အသီးလည်းမသီးဖြစ်နေသည်။ ပန်ထွာဘုရင်မကြီး၏ ‘ငါလာမှကြီး ငါလာမှသီး’ ဆိုသော ဆုတောင်းကြောင့် ထိုဘုရင်မ လူပြန်မဖြစ်မချင်း ပေပင်များ အသီးမသီးနိုင်၊ လူ့အရပ်အတိုင်းအထွာထက် မကြီးထွားနိုင် ဖြစ်နေသည်ဟု ဆိုသည်။ ဗိဿနိုးမြို့ဟောင်းရှိ ဥယျာဉ်တွင် မူလက အင်ကြင်းပင်မရှိသော်လည်း ဗိဿနိုးနတ်မင်းကြီး၏အမိန့်ဖြင့် အင်ကြင်းပွင့်များသည် ဥယျာဉ်တော်အတွင်း အလိုလျောက်ရောက်လာသောကြောင့် အင်ကြင်းဥယျာဉ်ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ ယခုတိုင် မည်သည့်နေရာမှ ရောက်ရှိလာသည်ကိုမသိသော အင်ကြင်းပွင့်များ မကြာခဏတွေ့ရှိလေ့ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။ ပန်ထွာဘုရင်မတည်ခဲ့သော ရွှေရောင်တော်စေတီတွင် အင်ကြင်းပန်းများကို ဘုရားပန်းအဖြစ် လှူထားကြသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်သည့်အပြင် ဘုရားရင်ပြင်တဝိုက်တွင်လည်း အင်ကြင်းပန်းများပြန့်ကြဲနေသည်ကို မြင်တွေ့နိုင်သည်။ ထိုဒေသတွင် အသားစားခြင်းနှင့် ဖရုသဝါစာ (မကြားဝံ့ မနာသာ ကြမ်းတမ်းသောစကားများ)၊ ပိသုဏဝါစာ (ကုန်းတိုက်စကားများ) ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သင့်သည်ဟု ဒေသခံပြည်သူများက ပြောဆိုလေ့ရှိသည်။ ပုံပြခန်း ကိုးကား နားစဉ်ရန် - အချစ်နဲ့တမလွန်၊ ပြန်လာခဲ့ပါဘုရင်မပန်ထွာသမိုင်းသုသေသနပညာရှင်တဦးဆီမှ မဟူရာမေတ္တာ - နိုင်ဝင်းဆွေ မြန်မာ့သမိုင်းပုံပြင် ကဏ္ဍ:ပျူခေတ် ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း ကဏ္ဍ:နတ်
ဆိုကရေးတီး	ဆိုကရေးတီး ဘီစီ ၄၆၉-၃၉၉ ဘီစီ ၅၀ဝ ပြည့်နှစ်ခန့်က ဂရိ နိုင်ငံ အေသင် မြို့တော်၌ ဆိုကရေးတီး အမည်ရှိသော ပညာရှင် တစ်ဦး ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ဆိုဖစ် ထိုခေတ်က အေသင်မြို့သားများသည် ပညာကို အထူးလိုလား ကြသဖြင့် အကြောင်းသင့်ရာသင့်ရာ စုဝေးတိုင်ပင်ဆွေးနွေးလေ့ ရှိကြသည်။ ထိုသို့စုဝေးကြသော လူတစ်စုကို “ ဆိုးဖစ် ” ဟုခေါ် ၏။ ဆိုးဖစ်တို့သည် စကား၏ပရိယာယ်၌ လိမ်မာ၍၊ ဆွေးနွေးရာတွင် အကျိုးသင့်အကြောင်းသင့် ငြင်းခုံသည်ထက် စကားနိုင်လု၍ ငြင်းခုံလေ့ရှိကြသည်။ ယုံမှားသံသယမှ ဆန်းစစ်ခြင်းသို့ သို့သော်လူတို့၏ စကားများမှာ ပရိယာယ်ကြွယ်ဝသလောက်အနှစ်သာရကင်းမဲ့လေသည်။ ဆိုကရေးတီးက ဤသို့ အပေါ်ယံရွှေမှုန်ကြဲသည့် ပညာမျိုးသည် လူတို့အားပညာအလင်းရောင် မပေးသည်သာမက၊ ယုံမှားသံသယ ဖြစ်စေပြီးလျှင်၊ ပို၍ရှုပ်ထွေးစေသည်ဟု ယူဆသဖြင့် ယင်းကို ရှောင်ကြဉ်လေသည်။ ဆိုကရေးတီး၏ဝါဒသည်ကား၊ မိမိ၏ ကိုယ်ကျင့်တရားကို လေ့လာစိစစ်ခြင်းဖြင့် အမှန်တရားကို ရှာဖွေခြင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။ ဆိုကရေးတီး၏ဩဝါဒမှာ မိမိကိုယ်ကို မိမိသိအောင် ဆန်းစစ်ကြည့်ခြင်းပင်ဖြစ်၏။ ဆိုကရေးတီး၏အလို၌ ပညာရှိလျှင် သီလရှိသည်ဟူ၏။ ပညာရှိသူသည် အစစအရာရာ၌ ခြိုးခြံ၍၊ မဇ္ဈိမပဋိပဒါတည်းဟူသော အလယ်အလတ်လမ်းကို လိုက်သည်။ မယုတ်မလွန် ကျင့်ခြင်းပင်လျှင် စိတ်၏တည်ငြိမ်ချမ်းသာမှုကို ရနိုင်သည်ဟု ဆိုကရေးတီးသည် ယူဆခဲ့၏။ ထိုခေတ်အခါက လူတို့၏ ပြုမူကျင့်ကြံပုံတို့သည် မည်မျှ လမ်းလွဲနေသည်ကို ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့သည်။ သူကိုယ်တိုင်လည်း မတရားမှုကို စိုးစဉ်းမျှမပြု၊ တရားသော အမှုအတွက်ကား အသက်ကိုပင် စွန့်လွှတ်ရန် ဝန်လေးသူမဟုတ်ချေ။ စင်စစ်လူတို့သည် ပင်ကိုကဆိုးသွမ်း သော မျိုးစေ့ရှိကြသည်မဟုတ်၊ မသိနားမလည်မှုပေါ်တွင် အခြေခံ၍ ဆိုးသွမ်းမှုဖြစ်ကြ၏။ ပညာဗဟုသုတပေါ်တွင် အခြေတည်သောအခါ ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းမွန်လာကြသည်ဟု ဆိုကရေးတီးသည် ယုံကြည်၏။ ဆိုကရေးတီးသည် သူ၏အယူအဆများကို စာဖြင့်တစ်လုံးတစ်ပါဒမျှ မရေးသားခဲ့ချေ။ သူ၏တပည့်များဖြစ်ကြသော သမိုင်းဆရာကြီး ဇင်းနိုဖန်နှင့် ပလေးတိုးတို့က မိမိတို့ဆရာ၏ ဩဝါဒကထာကို နောင်လာ နောင်သားတို့ လေ့လာနိုင်စေရန် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ခြင်းသာ ရှိ လေသည်၊ ထိုသူနှစ်ဦးကြောင့် ဆိုကရေးတီး၏ အယူအဆ အတွေးအခေါ်နှင့် ဩဝါဒတို့သည် ဂရိတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကို ထင်ရှားကျော်စောစေခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝ ဆိုကရေးတီးသည် အေသင်မြို့တော်၏ ဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်၌ မွေးဖွား၍၊ သူ၏ဖခင်မှာ ပန်းပုဆရာဖြစ်သည်။ ပန်းပု ပညာကို သင်ကြားလေ့လာစဉ်က ပညာကိုကောင်းစွာမသင်ခဲ့ရချေ။ ဖခင်၏ ပန်းပုပညာကို သင်ယူလျက်၊ ပန်းပုဆရာအဖြစ် လုပ်ကိုင်ပြီးနောက် ထိုအလုပ်ကို စွန့်လွှတ်၍ အမှန်တရားကို စဉ်းစားကြံဆခြင်းဖြင့် ပျော်ပိုက်နေလေသည်။ သူသည်နေရေး စားရေးအတွက် မပူပင်ချေ။ ရောင့်ရဲလွယ်သောစိတ်ဓာတ်ရှိ၏။ ကြံ့ခိုင်သောကိုယ်ခန္ဓာကြောင့် ခံနိုင်ရည်ရှိလေသည်။ အတန်ငယ် စားရုံအိပ်ရုံနှင့် နေနိုင်သော သတ္တိရှိရကား စီးပွားရှားဖွေခြင်းကို မပြုဘဲ အမှန်တရား ကိုသာ ရှာဖွေခြင်းဖြင့် အချိန်ကုန်လွန်စေခဲ့သည်။ ဆိုကရေးတီးသည် အေသင်မြို့တော်ရှိ လမ်းမကြီးများ ပေါ်တွင် ကြမ်းတမ်းသော အဝတ်ကိုဝတ်ဆင်လျက် ဖိနပ်ကို အလျင်းမစီးဘဲ သွားလာတတ်သည်။ အရပ်မှာပု၍ လမ်းလျှောက်ပုံမှာ ဘဲသွားသကဲ့သို့ဖြစ်ရကား အကြည့်ရဆိုးလေသည်။ ဝတ်မှုစားမှုကို ဂရုမစိုက်ခြင်းကြောင့် အမြဲညစ်ပတ်ပေရေ နေလေသည်။ သွားလာယင်း သူသိလိုသမျှကို တွေးတောကြံဆ၍နေတတ်၏။ လမ်း၌တွေ့ရသော မည်သူကိုမဆို လှမ်း၍ မေးမြန်းတတ်သည်။ ထိုခေတ်အခါက အေသင်မြို့သားတို့သည်အလွန်အလှကြိုက်၍ ဂုဏ်မက်သူများ ဖြစ်ရကား၊ အရုပ်ဆိုး၍အဝတ်အစုတ် အပြတ်ကို ဝတ်သော ဆိုကရေးတီးအားရှောင်လွှဲသွားတတ်ကြသည်။ သို့ရာတွင် အချို့ကမူ သူ၏ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့်ဆိုင်သော ဟောပြောချက်များကို နားထောင်ကောင်းလှသဖြင့် ဝိုင်း၍နားထောင်ကြလေသည်။ လူတို့သည် ဆိုကရေးတီး၏ စကားများကို နာယူမှတ်သား ကြသည်။ အနှစ်သာရကင်းမဲ့သော အယူအဆများသည် ဆိုကရေးတီး၏ တိကျပြတ်သားသော အရိုးခံတရားနှင့် မယှဉ်နိုင်သဖြင့် ပျောက်ကွယ်ကြရသည်။ ရှေးကလူတို့၏ တွေးတော ယူဆချက်များကို ဆိုကရေးတီးသည် အမှန်သို့ရောက်အောင် ဟောပြောခဲ့သည်။ ဆိုကရေးတီး၏ ဩဝါဒကို မင်းမျိုးမင်းနွယ်တို့၏ သားသမီးများပင် ဆည်းကပ်နည်းယူကြရသည်။ ထိုအခါက စစ်သေနာပတိတစ်ဦးဖြစ်သူ အယ်လစီဗိုင်းအားဒီးသည် ဆိုကရေးတီးကို ကြည်ညိုသူဖြစ်ရာ သူ့ဆရာအကြောင်းကို ဆိုကရေးတီး၏ စိတ်မှာ အံ့ဩဖွယ်ကောင်းအောင် မွန်မြတ်လှ၍၊ သူ၏ဟောပြောချက်တို့သည် အာဏာစက်ကဲ့သို့ မနာခံဘဲ မနေနိုင်အောင် ဖြစ်တော့သည်ဟူ၍ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ ဆိုကရေးတီးသည် ပင်ပန်းညောင်းညာမှုကို ဂရုထားသူ မဟုတ်ချေ။ နံနက်စောစောကစ၍ တစ်နေရာတွင်ရပ်ကာ တစ်စုံ တစ်ခုကို စဉ်းစားနေလျှင် သူမည်မျှကြာမည်ကို စောင့်ကြည့်ကြသော လူများသာ ညောင်းညာနှုန်းရိပေသည်။ အိပ်လျက် စောင့်ကြရပေမည်။ သို့ရာတွင် ဆိုကရေးတီးကား ထိုနေရာမှ ရွေ့လျားလိမ့်မည် မဟုတ်ချေ။ ဆိုကရေးတီး၌ ဤကဲ့သို့ အမူအကျင့်ရှိ သော်လည်း သူသည် အပေါင်းအသင်းဝင်ဆံ့၍ မိတ်ဆွေများအိမ်၌ကျင်းပသော ထမင်းစားပွဲများတွင် ရယ်စရာပျက်လုံးများနှင့်လည်း သောတတ်သည်။ ပညာရှိပီပီ နက်နဲသော အယူအဆ ပြဿနာများကိုလည်း ဆွေးနွေးတတ်သည်။ ဆိုကရေးတီးသည် ချီးမွမ်းခြင်း၊ ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊ အနှောင့်အယှက်ပေးခြင်းတို့ကို လုံးဝမှုသူမဟုတ်ချေ။ ယင်းသို့ စိတ်အနှောင့်အယှက်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိခြင်းမှာ သူ၏နှုတ်သီးကောင်း သဘောဆိုးသော ဇနီးပီး၏ အနှောင့်အယှက်ပေးမှုကို ကျင့်သားရပြီးဖြစ်သောကြောင့်ဟု ဆိုရပေမည်။ စစ်မှုထမ်းဘဝ ဆိုကရေးတီးသည် ကိုယ်ကျင့်တရားကိုသာ ဂရုစိုက်၍ ကြံဆသော ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်ကြီးမဟုတ်၊ လက်ရုံးရည်နှင့် ပြည့်စုံသော စစ်သည်တော်လည်း ဖြစ်ခဲ့ဖူး၏။ စစ်ပွဲပေါင်းများစွာ အောင်ပန်း ဆွတ်ခူးခဲ့ဖူးသူလည်း ဖြစ်၏။ သို့ရာတွင် စစ်တိုက်ခြင်းသည် သူ၏ ကိုယ်ကျင့်တရား ကောင်းမွန်ရေးဝါဒနှင့် ဖီလာဖြစ်နေသည်ဟု ယူဆလာသောအခါ အက်သင်းမြို့သားများက မည်မျှပင် တိုက်တွန်းသော်လည်း စစ်ကိုကြဉ်လိုက်လေသည်။ သူ၏ ကိုယ်ကျင့်တရား အယူအဆများသည် မတရားမှုများကို လက်သင့်မခံယူသဖြင့် ဆိုကရေးတီးသည် အက်သင်းအစိုးရ၏ မုန်းထားငြိုငြင်ခြင်းကို ခံရလေသည်။ ရုံးတင်စစ်ဆေးခြင်းနှင့် သေဆုံးခြင်း ဤသို့ဖြင့် ဆိုကရေးတီးသည် အက်သင်းအစိုးရနှင့်တကွ မာနခက်ထန်၍ ကိုယ်ကျင့်တရား မရှိသော လူထုနှင့် အရာရာတွင် ဆန့်ကျင်ဖက် ဖြစ်နေရကား၊ နောက်ဆုံး၌ သူ့အား အလွန်မုန်းထားသည့် ရန်သူသုံးဦး ခေါင်းဆောင်သော လူတစ်စုသည် ဆိုကရေးတီး၏ အယူအဆသည် လူငယ်တို့၏ ကိုယ်ကျင့်တရားကို ပျက်ပြားစေသည်သာမက လူတို့၏ လက်ရှိယုံကြည်ကိုးကွယ်မှုကို စော်ကားသည်ဟု တရားစွဲဆိုခဲ့သည်။ ဆိုကရေးတီး၏ တပည့်များက ရှေ့နေငှားရမ်း၍ တရားဆိုင်ရန် ပြောသော်လည်း ရှေ့နေမငှားဘဲ သူကိုယ်တိုင် သူ၏ အယူအဆများကို ရှင်းလင်းဖြေဆိုခဲ့သည်။ ထိုသို့ ရှင်းပြချက်ကို ဆိုကရေးတီး၏ လျှောက်လဲချက်များဟု ယခုတိုင်အောင် ထင်ရှားလျက်ရှိသည်။ ရုံးတော်က သူ့အား အပြစ်ရှိသည်ဟု တစ်ဖက်သတ် ဆုံးဖြတ်ပြီးလျှင် သေဒဏ်အပြစ်ပေးခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ဆိုကရေးတီးကား အနည်းငယ်မျှမတုန်လှုပ်ချေ။ စီရင်ချက်အတိုင်း လာ၍ပေးသော အဆိပ်ခွက်ကို သတ္တိရှိရှိနှင့် မော့ချလိုက်လေသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄) ကိုးကား Category:အတွေးအခေါ်ပညာရှင်များ ကဏ္ဍ:ဂရိ ဒဿနပညာရှင်များ
ပလေးတိုး	ပလေတို (Plato) (ဘီစီ ၄၂၇-၃၄၇) သည် အေသင် မြို့ပြ နိုင်ငံသား တစ်ဦး ဖြစ်ပြီး ကျော်ကြားသည့် အတွေးအခေါ် ပညာရှင် တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့ဲ့ည်။ နိုင်ငံရေးဒဿန (Political Philosophy)၊ ကျင့်ဝတ် (Ethics)၊ တက္ကိတ (Metaphysics) တို့ကို စတင်ဟောပြောပို့ချသူလည်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သူ၏ဒဿနများကို သင်ကြားပို့ချနေသည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၂၃၀၀ ဝန်းကျင်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ ဘီစီ ၄၂၇ခန့်၊ အေသင်မြို့ ဆွေကြီးမျိုးကြီး အသိုင်းအဝန်းတွင် ပလေတိုအား ဖွားမြင်သည်။ လူငယ်ဘဝတွင် နာမည်ကြီး ဒဿနဆရာ ဆိုကရေးတီးစ် နှင့်ဆုံတွေ့ပြီး ဆရာတင်ခဲ့သည်။ ဆိုကရေးတီးစ် အသက် ၇၂ နှစ်တွင် မရေရာသော စွဲချက်ဖြစ်သည့်ဘုရားများကို မယုံကြည်သည့် အပြစ်၊ လူငယ်များကို လမ်းမှားပို့သည့် အပြစ်များဖြင့် အဆိပ်သောက်သေစေသည်။ ထိုကိစ္စနှင့် ပတ်သက်ပြီး နောင်တစ်ချိန်တွင် ပလေတိုက"ငါတွေ့ဖူးသမျှ လူတွေထဲမှာ ဆရာဆိုကရေးတီးစ်ဟာ ပညာဉာဏ်အကြီးဆုံး၊ တရားအမျှဆုံးဖြစ်လို့သူ့ကို သုတ်သင်လိုက်တာဟာ ဒီမိုကရေစီအုပ်ချုပ်ရေးရဲ့ အမှားဖြစ်တယ်" ဟု နာကျင်စွာဆိုခဲ့သည်။ ဆိုကရေးတီးစ် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ပလေတို သည် နိုင်ငံရပ်ခြားသို့ ၁၂နှစ်တိုင် လှည့်လည်သင်ယူပြီး ဘီစီ ၃၈၇ မှ အေသင် သို့ပြန်ရောက်လာသည်။ နောက် အကယ်ဒမီကျောင်းကိုတည်ထောင်ပြီး အသက် ၈၀ (ဘီစီ ၃၄၇)ထိ၊ သက်ဆုံးတိုင် ပညာသင်ကြားပေးသွားခဲ့သည်။ အသက် ၆၀ တွင် နာမည်ကျော်တပည့် အရစ္စတိုတယ်လာရောက် ပညာသင်ကြားသည်။ ပလေတို သည် အဓိကအားဖြင့် နိုင်ငံရေးနှင့် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာကျမ်းများကို အရေးများသည်။ တက္ကိတနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ များကိုလည်း ရေးလေ့ရှိသည်။ စုစုပေါင်း ကျမ်း၃၆ ကျမ်းပြုစုခဲ့ပြီး၊ နာမည်ကျော်မှာ သမ္မတနိုင်ငံ ဟူသောကျမ်းဖြစ်သည်။ ဆရာဆိုကရေးတီးစ်ကို သတ်သည့် တရားခံမှာ ဒီမိုကရေစီ စနစ်ဖြစ်သည်ဟု အယူအစွဲရှိသည်ကြောင့်လားမသိ၊ ပလေတိုက ရွေးကောက်တင်မြှောက်သည့် စနစ်ကိုပင် များစွာအားမပေးလှပေ။ ထူးခြားချက်မှာ ယောက်ျား၊ မိန်းမ တန်းတူအခွင့်အရေးပေးရန်တောင်းဆိုချက်ဖြစ်သည်။ ထိုခေတ်အခါက ထိုသို့တောင်းဆိုရဲသူမှာ သူတစ်ဦးသာရှိသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။ ပညာရေးအနေဖြင့် ကလေးများငယ်စဉ်ကပင် သင်တန်းကျောင်းဖြင့် တာဝန်များကို သင်ကြားပေးပြီး အချိန်တန်၍ပညာစုံလျှင် စာမေးပွဲကျင်းပကာ ထူးချွန်သူများအား နိုင်ငံတာဝန်များကို ထမ်းဆောင်စေရမည် ဟူသောသဘောမျိုးကို အားပေးသည်။ ထိုထူးချွန်သူများအား ရွေးကောက်ရေးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် တာဝန်ပေးကာ အုပ်ချုပ်သူတစ်ဦးအား ရွှေးချယ်တာဝန်ထမ်းစေသည့် စနစ်မျိုးကို ပလေတိုက ပုံဖော်ရေးသားသည်။ သို့သော် နှစ်ပေါင်း ၂၃၀၀ ကျော်သည့်တိုင် ပလေတို၏ စိတ်ကူး သမ္မတနိုင်ငံ စနစ်မျိုးကို မည်သည့် တိုင်းပြည်ကမှ ဖော်ဆောင်ကျင့်သုံးခြင်းမရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။ ရှေးခေတ်တွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သမျှသော ယထာဘူတကဝိများအနက်၊ ဂရိလူမျိုး ပလေတို သည် အထင်ရှား အကျော်စောဆုံးသော ပညာရှင်ကြီးတဦးဖြစ်၏။ အဖအရစ္စတန် အမိပယ်ရစ်တီအွန်းတို့က ပလေတို ကို ခရစ်မပေါ်မီ ၄၂၇ ခုနှစ်ခန့်က ဂရိနိုင်ငံ အေသင်မြို့တွင် ဖွားမြင်သည်။ အချို့ကလည်း အေဂျီးနားကျွန်းတွင် ဖွားမြင်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ သူ၏ အမည်ရင်းမှာ အယ်ရစ္စတိုကလီး ဖြစ်သည်။ ပလေတိုဟူသော အမည်မှာ ခင်မင်ရင်းနှီးသော မိတ်ဆွေများက ကျီစယ် ခေါ်ရာမှ တွင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်းအမည်ကို ဂရိဘာသာစကားဖြစ်၍ ကျယ်ပြန့်သော ပခုံးဟု အနက်ရသည်။ မိဖမျိုးရိုး သည်သူကောင်းမျိုးဖြစ်သည့်အပြင်၊ ဂရိသမိုင်းတွင် အလွန်ထင်ရှားသော နိုင်ငံပြုသုခမိန်တစ်ဦး ဖြစ်သည့် ဆိုလွန်၏ အဆက်အနွယ်ဖြစ်သည်။ ပလေတိုသည် ဂရိတို့၏ သင်ရိုးသင်စဉ် ပညာရပ် အဖုံဖုံ တို့ကို လေ့လာသင်ကြားပြီးနောက်၊ အသက် ၂၀ အရွယ်တွင် ဂရိပညာရှင်ကြီး ဆိုကရေးတီး၏ တပည့်အဖြစ် ခံယူခဲ့ရာ၊ ဆိုကရေးတီး၏ တပည့်ရင်းကြီး ဖြစ်လာသည်။ ဘီစီ ၃၉၉ ခုနှစ်တွင် ဆိုကရေးတီး သေဒဏ်အပေးခံရသောအခါ ပလေတိုသည် အလွန်စိတ်နာကြည်းလှသဖြင့် အေသင်မြို့တော်မှ ထွက်ခွာခဲ့ကာ စစ္စလီကျွန်း၊ အီတလီနိုင်ငံ၊ အီဂျစ်နိုင်ငံ နှင့် အာဖရိကတိုက် မြောက်ပိုင်းဒေသများ၌ ၁၂ နှစ် လုံးလုံးခရီးလှည့်လည်သွားလာလျက် ပညာဗဟုသုတ ရှာမှီးနေခဲ့လေသည်။ ယင်းသို့ လှည့်လည်သွားလာနေစဉ် ဆိုင်ရားကျူဘုရင် ဒိုင်အိုနိုးဆပ်၏ မလိုမုန်းထားခြင်းကို ခံရသဖြင့် ထိုဘုရင်၏ ငွေဝယ်ကျွန်အဖြစ် ရောင်းစားခြင်း ခံရရှာသည်။ သို့သော် ကံကောင်းထောက်မ၍ မိတ်ဆွေတစ်ဦးက ပလေတို အား ကျွန်ဘဝမှ ကယ်တင်သဖြင့် ဘီစီ ၃၈၇ ခုနှစ်တွင် အေသင်မြို့တော်သို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသည်။ အေသင်မြို့တော်သို့ ပြန်ရောက်သောအခါ ပလေတိုသည် အကယ်ဒမီဟုခေါ်သော ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို မြို့မှ တစ်မိုင်ခန့်ကွာဝေးသော အရပ်တွင် စတင်တည်ထောင်ပြီးနောက်၊ သူ၏ တပည့်များဖြစ်သော အေသင် မြို့သားလူငယ်များအား မိမိလေ့လာမှတ်သားခဲ့သည့် ပညာဗဟုသုတများကို သင်ကြား ပို့ချ နေထိုင်ယင်း၊ အသက် ၈၀ အရွယ်တွင် အနိစ္စရောက်သွားလေသည်။ စင်စစ်အားဖြင့် ထိုအကယ်ဒမီ ကျောင်းတော်သည် ဂရိနိုင်ငံ၏ ပညာရှာမှီးရာ ဗဟိုဌာနတခုဖြစ်လာခဲ့သည်သာမက ဥရောပသမိုင်းတွင် ပထမဆုံးတည်ထောင်ခဲ့သော တက္ကသိုလ်ကြီးတစ်ခုလည်း ဖြစ်လေသည်။ ပလေတို၏ စာပေလက်ရာဟူ၍ တစ်စုံတစ်ခုမျှ ပျောက်ပျက်သွားခြင်း မရှိသော်လည်း တွေ့ရှိသမျှ လက်ရာများသည် သူ၏လက်ရာ အစစ်ဟုတ်/ မဟုတ်ကိုကား သံသယဖြစ်နေကြသည်။ သူရေးသားထားသော စာပေများမှာ များသောအားဖြင့် စုံတွဲအပြန်အလှန် စကားပြောဆိုပုံမျိုးဖြစ်သည်။ ဆရာဖြစ်သူ ဆိုကရေးတီး နှင့်ယထာဘူတပညာဆိုင်ရာ အတွေးအခေါ်တို့ကို ဆွေးနွေးနေဟန် ရေးသားကာ မိမိ၏ ယထာဘူတ ပညာဆိုင်ရာ သဘောတရားများကိုလည်း ဆိုကရေးတီး၏နှုတ်မှ မြွက်ကြားဟန်မျိုးဖြင့် ဖော်ပြခဲ့လေသည်။ စုံတွဲ အပြန်အလှန် စကားပြောဆိုပုံဖြင့် ရေးသားထားသော သူ၏ လက်ရာများအနက် “ ဆင်ပိုဆီယမ် ” (အချစ်အကြောင်း)၊ “ ဖေဒိုး ” (ပျက်စီးခြင်းမရှိသော ဝိညာဉ်)၊ “ ရီပတ်ဗလစ် ” (စံပြနိုင်ငံ)၊ “ သေးတီးတပ်” (ပညာဗဟုသုတ)၊ “ တီးမေးအပ် ” (ရုပ်လောက သဘာဝ) စသော စာအုပ်များမှာ အထင်ရှားဆုံးဖြစ်သည်။ “ ရီပတ်ဗလစ် ” တွင် ပလေတို သည် စံပြ (စိတ်တိုင်းကျ)နိုင်ငံဖြစ်ပေါ်လာစေရန် မည်သို့ ဆောင်ရွက်ရမည်ကို စကားအခြေအတင်ပြောဟန်ဖြင့် ရေးသားထားသည်။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ရည်ရွယ်ချက် ပန်းတိုင်သည် တိုင်းသူပြည်သားတို့အား စိတ်ပျော်ရွှင်ချမ်းမြေ့ရေးအတွက် အကျင့်စာရိတ္တကြံ့ခိုင်၍ တည်ကြည် ဖြောင့်မတ်အောင် လေ့ကျင့်ပေးရန် ဖြစ်ရမည်ဟု ပလေးတိုက ယုံကြည်လေသည်။ သူရည်မှန်းသော စံပြနိုင်ငံမျိုးသည် ဖောက်ပြန် လျက်ရှိသော ကမ္ဘာလောက ကြီးတွင် တည်ထောင်၍ မဖြစ်နိုင်ဟူသော အချက်ကိုမူ ပလေးတို သိသည်။ သို့သော်လည်း လူတို့က ရရှိအောင်ကြိုးပမ်းသင့်သည့် ရည်မှန်းချက်တစ်ရပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားခဲ့၏။ စံပြနိုင်ငံတွင် လူတိုင်းသည် မိမိနှင့်သင့်လျော်သော အလုပ်အကိုင်မျိုးကိုသာ ပြုလုပ်သင့်ကြောင်း၊ ယင်းနိုင်ငံအတွင်း နေထိုင်ကြသော ပြည်သူပြည်သားများ အုပ်ချုပ်ရေးဘက်ဆိုင်ရာ လူတန်းစား၊ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ လူတန်းစားနှင့် ကုန်စည်ထုတ် လုပ်သမား လူတန်းစားဟူ၍ သုံးမျိုးသုံးစားခွဲခြားထားသင့်ကြောင်း၊ အုပ်ချုပ်ရေးဘက်ဆိုင်ရာ လူတန်းစားသည် ဉာဏ်အမြော်အမြင် ရှိသင့်၍၊ စစ်သားများသည် ရဲစွမ်းသတ္တိ ရှိသင့်ကာ၊ အလုပ်သမားများသည် စည်းကမ်းသေဝပ်မှု ရှိသင့်ကြောင်း စသည်ဖြင့် ပလေတိုက ပြဆိုထားလေသည်။ ပလေတို၏ ယထာဘူတ ပညာဆိုင်ရာ အယူအဆများသည် ဂရိယထာဘူတပညာရှင်ကြီးများ၏ အတွေး အခေါ်များ အနက် ဂရိအဆန်ဆုံးသော အတွေးအခေါ်များ ဖြစ်၏။ သို့သော် ပလေတို ထုတ်ဖော်ရေးသားခဲ့သော အယူအဆများသည် ဖြစ်နိုင်သည်ထက် စိတ်ကူးကွန့်မြူးမှုတို့က များလေသည်။ စိတ်၌ ဖြစ်ပေါ်သော အယူအဆသည် မျက်စိဖြင့်တွေ့မြင်ရသော အရာဝတ္ထုထက် ပို၍ မှန်ကန်တည်မြဲသည်ဟု ပလေတိုက ယုံကြည်သည်။ လူ၊ သစ်ပင်၊ ပန်းမန်ပင်တို့သည် သေကြေပျက်စီး ပြောင်းလဲသွားမည် ဖြစ်သော်လည်း၊ ယင်းသည့် သစ်ပင်၊ ပန်းမန်၊ လူတို့နှင့် စပ်လျဉ်းသည့် ယေဘုယျ သဘောထားသည် မည်သည့်အခါမျှ ပြောင်းလဲခြင်း မရှိဟု ဆိုလေသည်။ ပလေတို၏ကြံဆချက် တွေးခေါ်ချက်များကို နှစ်သက်သော အတွေးအခေါ်သမားများနှင့် စာပေပညာရှင်များ အတော်များများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ တပည့်တပန်းများလည်း အတော်ပေါ်ခဲ့ သည်။ ယင်းတို့အနက် အယ်ရစ္စတိုတယ်သည် ထင်ရှားလေသည်။ ကိုးကာ: Category:အတွေးအခေါ်ပညာရှင်များ ကဏ္ဍ:ဂရိ ဒဿနပညာရှင်များ
နှလုံး	thumbnail\|right\|230px\|လူ၏ နှလုံးနှင့် နှလုံးသွေးလွှတ်ကြောများ နှလုံး သည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများတွင်ရှိသော ကြွက်သားများရှိသည့် ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပြီး သွေးများကို သွေးကြောများတွင်းသို့ မောင်းနှင်ပေးရန်အတွက် ဆက်တိုက် အချိန်မှန်မှန် ကျုံ့ခြင်းပွခြင်း တို့ဖြင့် လုပ်ဆောင်ပေးရန် တာဝန်ယူထားသည်။ တီကောင်၊ မျှော့တို့ကဲ့သို့သော သတ္တဝါများ၊ ခရုကဲ့သို့သော သတ္တဝါများ နှင့် လူနှင့်တူသော သတ္တဝါတို့တွင်လည်း ဆင်တူသော ပုံသဏ္ဌန်ရှိသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် cardiac (ဥပမာ cardiology) ဆိုသော စကားလုံးသည် နှလုံးနှင့်သက်ဆိုင်သော ဟု အဓိပ္ပာယ်ရပြီး ဂရိဘာသာ καρδιά, kardia မှဆင်းသက်လာ၍ နှလုံးဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ၏ နှလုံးတွင် သူ့အလိုအလျောက် အလုပ်လုပ်သော နှလုံးကြွက်သားများပါရှိပြီး ထိုကြွက်သားများကို ဤကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွင်သာ တွေ့ရသည်။ သာမန်လူသားတစ်ယောက်၏ နှလုံးသည် တစ်မိနစ်လျှင် ၇၂ကြိမ်ခုန်ပြီး လူ၏သက်တမ်း ၆၆ နှစ်နှင့်တွက်လျှင် အကြိမ်ရေ ၂.၅ ဘီလီယံတိုင်းခုန်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ Category:ခန္ဓာဗေဒ Category:သွေးလည်ပတ်မှု စနစ် ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ကားတစ်စီးဆိုရင် နှလုံးဟာ အင်ဂျင်နဲ့တူပါတယ်။ လူတစ်ယောက်အသက်ရှင်ဖို့အတွက်အဓိက မောင်းနှင်ပေးနေတာဟာ နှလုံးဖြစ်တဲ့အတွက်နှလုံးကျန်းမာရေးဟာ အရေးကြီးပါတယ်။ နှလုံးမှာ ကြွက်သားသုံးထပ်ရှိပြီး အခန်း ၄ ခန်းရှိပါတယ်။ လူတစ်ယောက်ရဲ့ ရင်ဘတ်အလယ်ပိုင်းနဲ့ အဆုတ်နဲ့ကြားမှာ တည်ရှိပါတယ်။ ပုံမှန်လူတစ်ယောက်ရဲ့ နှလုံးဟာ လက်သီးဆုပ်အရွယ်ရှိပြီး တစ်မိနစ်ကို အကြိမ် ၆၀ မှ ၁၀၀ ကြားနဲ့ တနေ့ကို အကြိမ်ပေါင်း ၁၀၀၀၀ လောက်ခုန်ပါတယ်။ နှလုံးရဲ့အဓိကတာဝန်ကို နှလုံးကြွက်သားတွေက ထမ်းဆောင်ကြပါတယ်။ နှလုံးရဲ့ကြွက်သားတွေက Contraction လို့ခေါ်တဲ့ ညှစ်ထုတ်ခြင်းနဲ့ Relaxation လို့ခေါ်တဲ့ လျော့ချခြင်းတို့ကို စနစ်တကျပြုလုပ်ပေးမှသာ နှလုံးဟာကောင်းစွာအလုပ်လုပ်တာပါ။ ဒါမှပဲ နှလုံးကျန်းမာတယ်လို့ခေါ်နိုင်ပါတယ်. နှလုံးသည် လူ့ခန္ဓာကိုယ်၏ ရင်ခေါင်းပိုင်း အဆုတ်နှစ်ခုကြားတွင်ရှိသော်လည်း လက်ဝဲဘက်သို့ အနည်းငယ်ကပ်လျက်တည်ရှိသည်။ ရင်ညွန့်ရိုး(Sternum) နှင့် နံရိုးများ(Ribs)က ဖုံးကာထားသည်။ သွေးလှည့်အဖွဲ့၏ အဓိကကျသော အင်္ဂါဖြစ်သည်။လက်သီးဆုပ်မျှ အရွယ်အစားရှိသည်။ နှလုံး၏နံရံကို နှလုံးကြွက်သားများဖြင့် တည်ဆောက်ထားသည်။ လူ၏နှလုံးတွင် အခန်း ၄ ခန်းပါရှိပီး သွေးဝင်ခန်း(Atrium) ၂ခန်း နှင့် သွေးလွှတ်ခန်း(Ventricle)၂ခန့် တို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် လက်ဝဲ၊ လက်ယာနှလုံး၏အခန်းများ ဆက်သွယ်ခြင်း မရှိပါ။ အပေါ်နှင့် အောက် သွေးဝင်ခန်းများနဲ့ သွေးလွှတ်ခန်းများအကြားတွင် အဆို့ရှင်များ(Valves)ရှိပြီး သွေးဝင်ခန်းမှ သွေးသည် အဆို့ရှင်များအား ဖြတ်သန်း၍ သွေးလွှတ်ခန်းသို့ ရောက်ရှိစေသည်။ သို့သော် ပြောင်းပြန်စီးဆင်းခြင်း မရှိပါ။ နှလုံးကြွက်သားများက ကျုံ့ခြင်း(contraction)၊ဆန့်ခြင်း(relaxation)ကို စည်းချက်မှန်မှန် ပြုလုပ်ပေးသည်။ နှလုံးကြွက်သားမျာ၊ ကျုံ့လိုက်သောအခါ နှလုံး၏အခန်းများကို အတွင်းဘက်သို့ ဆွဲလိုက်သည့်အတွက် သွေးကို နှလုံး၏အပြင်ဘက်သို့ တွန်းထုတ်လိုက်သည်။ ထို့ကြောင့်သွေးသည် သွေးလွှတ်ခန်းများမှ တစ်ဆင့် သွေးလွှတ်ကြောခုံးများ၊ ဥပမာ လက်ဝဲဘက်သွေးလွှတ်ကြောခုံး(Left aortic arch) နှင့် အဆုတ်သွေးလွှတ်ကြောခုံး(Pulmonary arch) အတွင်းသို့ စီးဝင်သွားသည်။ နှလုံးကြွက်သားများကို ဆန့်ထုတ်လိုက်သောအခါ ပင်မသွေးပြန်ကြောများအတွင်းမှသွေးကို လက်ယာသွေးဝင်ခန်းအတွင်းသို့ စီးဝင်လာစေသည်။ သွေးလှည့်အဖွဲ့၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ အောက်ဆီဂျင်ပါသော သွေးကို ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ ဆဲလ်များဆီသို့ ပို့ဆောင်ရန် နှင့် ဆဲလ်များမှပြန်လည်သယ်ဆောင်လာသော ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် ပါသည့် သွေးကို လက်ခံရန် ဖြစ်သည်။ ၁၆:၀၄၊ ၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၄ (UTC) ၁၆:၀၄၊ ၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၀၂၄ (UTC)~

Subsets and Splits

No community queries yet

The top public SQL queries from the community will appear here once available.