Split (1)

train · 120k rows

title stringlengths 1 100	text stringlengths 14 646k
မင်းကွန်းမြို့	ဆင်ဖြူမယ်ဘုရား မင်းကွန်:မြို့သည် မြန်မာပြည်၊ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးတွင်းရှိ မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည်။ မင်းကွန်းအထက်ရှိ တောင်သည် ရေပြင်ထက် ၁,၃၇၃ ပေမြင့်၍ ယင်းတောင်ထက်မှ ကြည့်လျှင် မန္တလေး၊ ကျောက်ဆည်၊ အင်းဝ၊ စစ်ကိုင်း၊ ရွှေဘိုနယ်များကို ကောင်းစွာရှုမျှော်နိုင်ပေသည်။ ယင်းတောင်ထိပ်မှ ကြည့်ရှုလတ်သော် မြင်းခြံမှ စကြာတောင်ကိုလည်းကောင်း၊ ပတ္တမြားကျောက်နီတွင်းများကိုလည်းကောင်း ထင်ရှားစွာမြင်နိုင်ပေသည်။ မင်းကွန်းကမ်းသို့တက်လေလျှင် ထုံးဖြူသုတ်ထားသော ပုံတော်ရာဘုရားကို ဖူးတွေ့နိုင်ပေသည်။ ဉာဏ်တော်အားဖြင့် ၁၅ ပေသာရှိ၍ မင်းကွန်းပုထိုးတည်ရာ၌ ပုံနမူနာအဖြစ် တည်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ မင်းကွန်းပုထိုးသာ အပြီးတိုင်တည် ဆောက်ပြီးဖြစ်ပါက ပုံတော်ရာဘုရားအတိုင်းပင် ဖြစ်ပေမည်။ ဘိုးတော်ဘုရားသည် မင်းကွန်းတွင် ယာယီစံနန်းတည်၍ မင်းကွန်းပုထိုးကို ၁၅ နှစ်မှ အနှစ် ၂ဝ တိုင် ကိုယ်တော်တိုင် ကြပ်မ၍ တည်တော်မူသော ဟူ၏။ မင်းကွန်းပုထိုးတော်ကြီးကို ဘိုးတော်ဘုရား စ၍တည်သော်လည်း ဘုရားလည်းပြီး၊ ပြည်လည်းပျက်လတ္တံ့ ဟူသော တဘောင်ပေါ်သဖြင့် ပြီးဆုံး အောင် မတည်ခဲ့သောကြောင့် ယခုတိုင် တစ်ပိုင်းတစ်စပင် ရှိ ချေသည်။ အကယ်၍သာ အပြီးသတ်ခဲ့သော် ဉာဏ်တော် ပေ ၅ဝဝ မျှရှိမည်ဖြစ်၏။ ယခုအခါတွင် အပြီးမသတ်သော မင်းကွန်းပုထိုးသည် ပေ ၄၅ဝ ပတ်လည်ရှိ၍ အမြင့် ၁၆၂ ပေ ရှိကာ ခရစ် ၁၈၃၈ ခုနှစ်က ငလျင်ဒဏ်ကြောင့် ယိုယွင်းပျက် စီးလျက်ရှိနေပေသည်။ မင်းကွန်းပုထိုးပျက်ကြီးကို ဧရာဝတီမြစ်မှ သင်္ဘောစီးလာလျှင် အဝေးမှ လှမ်း၍မြင်နိုင်ပေသည်။ ပုထိုးတော်၏ရှေ့တွင် ဧရာဝတီမြစ်ကို မျက်နှာမူလျက်ရှိသော နေရာ၌ ပျက်စီးနေသည့် ခြင်္သေ့ရုပ်ကြီးများကိုလည်း တွေ့နိုင်ပေသည်။ ပုထိုးတော်၏မြောက်ဘက်တွင် ပုထိုးတော်အတွက် သွန်းလုပ်ထားသော မင်းကွန်းခေါင်းလောင်းကြီးမှာ ယခုတိုင် မားမားမတ်မတ် တည်ရှိပေသည်။ မင်းကွန်းခေါင်းလောင်းကြီးနှင့် ကိုက် လေးငါးရာ အကွာတွင် မြသိန်းတန်၊ သို့မဟုတ် ဆင်ဖြူမယ်ဟူ၍လည်း တွင်သောစေတီကို ဖူးတွေ့ရပေသည်။ ဘကြီးတော်ဘုရား နန်းမတက်မီ မြောက်သားတော် ဆင်ဖြူမယ် အနိစ္စရောက်သည်တွင် အထိမ်းအမှတ်အဖြစ်တည်သော စေတီဖြစ်၍ မြင့်မိုရ်တောင်ထိပ်ထက် တာဝတိံသာတွင်တည်ရှိသော စူဠာမဏိစေတီတော် အတိုင်း တည်ဆောက်သည် ဟူ၏။ ထို့ပြင် မင်းကွန်း၌ ပုဂံမင်းတည်တော်မူသော စက်တော်ရာဘုရားကိုလည်း ဖူးတွေ့နိုင်ပေသည်။ ဤမည်သော စေတီပုထိုးတို့အပြင် မြစ်ကမ်းဘေး သစ်ပင်ကြီးများ၏ အာဝါသတွင် ဒေါ်ဦးဇွန်း၏ လူအိုရုံ (ယခုအခေါ် ဘိုးဘွားရိပ်သာ) လည်း တည်ရှိပေသည်။ မှီခို အားထားရာမဲ့သော အိုမင်းမစွမ်းသည့် ဘိုးဘွားများ အေးငြိမ်းစွာနေခွင့်ရကြသော ထိုဘိုးဘွားရိပ်သာတွင်း၌ အထူးသဖြင့် သနပ်ခါးပင်များကြောင့် သင်းပျံ့မွှေးကြိုင်လျက်ရှိပေသည်။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉) လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ဧရာဝတီမြစ်၏ အနောက်ဘက်ကမ်းတွင် တည်ရှိသည်။ မင်းကွန်းသည် စစ်ကိုင်းမြို့၏ အရှေ့မြောက်ဘက် ၁၆ မိုင်ခန့်အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ မန္တလေးမြို့၏ တစ်ဖက်ကမ်း ဖြစ်၍ မြောက်ဘက် ၇ မိုင်ခန့် သမ္ဗာန်ဖြင့် ဆန်တက်လျှင် မင်းကွန်းသို့ရောက်ပေသည်။မန္တလေးမြို့ မှ စက်လှေဖြင့် သွားနိုင်သလို စစ်ကိုင်းမြို့ မှလည်း ကားဖြင့်သွားနိုင်သည်။ ထင်ရှားသောနေရာများ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လက်ရှိ တတိယ အကြီးဆုံးခေါင်းလောင်းဖြစ်သော မင်းကွန်းခေါင်းလောင်းတော်ကြီး၊ မြသိန်းတန်စေတီ၊ ဒေါ်ဦးဇွန်း၏ လူအိုရုံ နှင့် ဘိုးတော်ဘုရား ဆောက်လုပ်ခဲ့သော မင်းကွန်းပုထိုးတော်ကြီးတို့မှာ မင်းကွန်းမြို့ ၏ အထင်ကရနေရာများဖြစ်သည်။ မင်းကွန်း ကြီးငါးကြီး ထို့ကြောင့် မင်းကွန်းအရပ်၏ ထင်ရှားသော အဆောက်အဦးနှင့် လူပုဂ္ဂိုလ်များကို စုပေါင်း၍ ကြီးငါးကြီးဟုလည်း အလွယ်နားလည်နိုင်စေရန် သတ်မှတ်ကြသည်။ မင်းကွန်းပုထိုးတော်ကြီး ပုထိုးတော်ကြီးရှေ့မှ ခြင်္သေ့ရုပ်ကြီးများ မင်းကွန်းခေါင်းလောင်းတော်ကြီး မင်းကွန်းဆရာတော်ဘုရားကြီး ပုထိုးတော်ကြီးအနီးရှိ ဘိုးတော်ဘုရား၏ကောင်းမှုတော် ရေကန်ကြီး တို့ဖြစ်ကြသည်။ ကိုးကား Category:စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ
မြိတ်မြို့	ကမ်းနားလမ်းရှိ We love Myeik ဆိုင်းဘုတ် မြိတ်မြို့ သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး၊ မြိတ်ခရိုင်တွင် ပါဝင်သည့် မြိတ်မြို့နယ်၏ ခရိုင် မြို့နယ်ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်သည်။ တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေအများဆုံးနှင့် ဒုတိယအကြီးဆုံးမြို့လည်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၂၈၄,၄၈၉ ဦး ရှိသည်။ ကျား ၁၃၉,၅၉၂ ဦး၊ မ ၁၄၄,၈၉၇ ဦး ရှိသည်။ နေဝင်ရာ အနောက်အရပ်တွင် ပထော်ပထက်တောင်ဟု ခေါ်သော ကျွန်းညီနောင် ရှိသည်။ ရေလုပ်ငန်း ထွန်းကားသော ကမ်းရိုးတန်းဆိပ်ကမ်းမြို့တစ်ခုဖြစ်သည်။ တည်နေရာအရ အပူပိုင်းဒေသဖြစ်သည့်အတွက် ရော်ဘာ၊ ဆီအုန်းတို့ကိုလည်း စီးပွားဖြစ်စိုက်ပျိုးကြသည်။ မြိတ်မြို့သည် ဘက်ပေါင်းစုံမှ အချက်အခြာကျသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည့်အတွက် တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး၏ ပင်မစီးပွားရေးမြို့အဖြစ်တည်ရှိသည်သာမက ကမ်းရိုးတန်းဒေသတိုင်းစစ်ဌာနချုပ် အခြေစိုက်ရာ မြို့ဖြစ်သည်။ မြိတ်ကျွန်းစု၏ ကျွန်းပေါင်း ၈၀၀ ကျော်က မြိတ်မြို့၏ အနောက်ဘက်တွင် တံတိုင်းသဖွယ်ကာရံထားသည့်အတွက် သာမန်အားဖြင့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များ အထိုက်အလျောက်ကင်းလွတ်ရာ မြို့ဖြစ်သည်။ မြိတ်ခရိုင်တစ်ခုလုံးလူဦးရေမှာ ၆၉၃,၀၈၇ ဦးရှိသဖြင့် တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးတွင် လူဦးရေအများဆုံးရှိသော ခရိုင်ဖြစ်သည်။ တည်နေရာ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တောင်ဘက် တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးအတွင်း မြောက်လတ္တီတွဒ် (၁၂ဒီဂရီ ၁၆မိနစ်)၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် (၉၈ဒီဂရီ၃၆မိနစ်)တွင် တည်ရှိသည်။ မြိတ်မြို့သည် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက်အမြင့် ၈၄ ပေတွင်ရှိသည်။ သေချာဆန်းစစ်မည်ဆိုလျှင် မြိတ်မြို့သည် ကုန်းမနှင့် အဆက်ပြတ်နေသော ကျွန်းလေးတစ်ခုဖြစ်သည်။ သမိုင်း နောက်ခံ ယိုးဒယား(ထိုင်း)နှင့် နယ်ချင်းဆက်စပ်နေသောကြောင့် မြိတ်မြို့မှာ မြန်မာဘုရင်နှင့် ယိုးဒယား ဘုရင် တို့၏ လက်အောက်သို့ အပြန်အလှန်ကျရောက်ခဲ့ပြီး မြိတ်ဒေသမှာလည်း စစ်တလင်း ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ မြိတ်ရာဇဝင်ကို ရေးသားပြုစုခဲ့သူ ဆရာကြီး ဦးကြီးစိန်က မြိတ်ရာဇဝင်ကို ပြုစုရသည်မှာ အလွန်ခဲယဉ်းသည်ဟု ဆိုသည်။ အေဒီ ၇၂၃ ခုနှစ်၌ ထိုင်းနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းရှိ ကျမိုင်း၊ ယခုအခေါ် ဇင်းမယ် (ချင်းမိုင်) မင်းဆက်မှာ တနင်္သာရီတိုင်း အထိ တန်ခိုးထွားခဲ့ပြီး ၎င်းကျမိုင်းအနွယ်ဝင်က ရမ္မာဝတီ (ပျော်ဖွယ်ရာပေါသောမြို့)ကို အေဒီ ၇၅၅၌ ကော့ဘိန်းအရပ်၌ တည်ခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ မြို့သက်တမ်း (၂၈)နှစ်ကြာလျှင် ကြက္ကလင်းမြို့ (ကံမော်)ကို ပြောင်းခဲ့၍ မြို့သက်တမ်း ၁၁၈ နှစ်ရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက် အေဒီ ၉၀၁ ခုနှစ်၌ ထောင့်ကွာ (မြို့သက်တမ်း ၂၂၀) သို့ ရွှေ့ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်များမှာ အလောင်းစည်သူမင်းကြီး စိုးစံအုပ်ချုပ်နေသည့် (၁၁၁၂-၁၁၆၇) ကာလများအတွင်း ရှိနေပြီး အေဒီ ၁၁၅၂ ခုနှစ်က အောင်သာဝရမြို့ကို စိုးစံခဲ့သည့် ပရမရစာ မင်းလက်ထက်တွင် ကျမိုင်း (ချင်းမိုင်)မင်းဆက် သုဉ်းသွားခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ ပုဂံ၌ နရပတိစည်သူမင်း (၁၁၇၃ - ၁၂၁၀) စိုးစံဆဲ အဆိုပါ အဖြစ်အပျက်မှာ အေဒီ ၁၂၇၆ တွင် အောင်သာဝရမင်း (ဧကဒယ်ရာဇာ)က ခရင်းသေ အရပ်တွင် တနင်္သာရီမြို့ကို တည်ခဲ့သည်။ တနင်္သာရီမြို့၌ မြို့ရံ (၁၄)မြို့ ရှိခဲ့၍ သမုဒ္ဒရာကင်းမြို့ အဖြစ် သန်ထုပ်( သန္တုတ် - ယခု တောနောက်လယ်ကျေးရွာ)မြို့ကို အေဒီ ၁၂၇၇ တွင် စတင် တည်ဆောက် ခဲ့သည်။ အေဒီ ၁၂၇၆ မှ ၁၇၃၁ အထိ နှစ်ပေါင်း ၄၅၄ သည် တနင်္သာရီ ခေတ်ဖြစ်ပြီး မာရိတ်(မြိတ်)၏ ဖြစ်စဉ် မှာတော့ မှေးမှိန်သွားခဲ့သည်။ မာရိတ်မှာ ပရမရစာ မင်းသားငယ်၏ မြင်းခယ်တိုင် (မြင်းချည်တိုင်) အစွဲပြု၍ မာရိတ်ကျွန်းဟု ခေါ်သည်။ မာ = မြင်း၊ ရိတ် = ခယ်တိုင်၊ မြင်းခယ်တိုင် (မြင်းချည်တိုင်) ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ရှမ်းအခေါ် (ယိုးဒယား ) စကား ဖြစ်သည်။ ကာလရွေ့လျားလာသဖြင့် မာရိတ်ကို မြန်မာအခေါ် မြိတ်မြို့ဟု ခေါ်တွင် ကြသည်။ မြို့အဝင်Welcome to Myeikဆိုင်းဘုတ် မြို့တည်ရခြင်းအကြောင်း အေဒီ ၁၅၃၁ ၌ ဆင်တစ်သန်းရှင် (ယခု - လာအိုနိုင်ငံ၏ မြို့တော် ဗီယန်ကျင်း) ၏ သားတော် ဗြိရာမသွန်တိဿ မင်းသားက တနင်္သာရီမြို့ကို သိမ်း၍ နှစ် ၂၀၀ ကြာသော် သန်းထုပ် (သန္တုတ်) မြို့ဆိပ်ကမ်းမှာ ရေတိမ်လာ၍ အေဒီ ၁၇၃၁ တွင် ခယ်တောင်ခြေ ( ယခု သိမ်တော်ကြီး တောင်ခြေ)သို့ ပြောင်းရွေ့ပြီး မာရိတ်မြို့ကို တည်ခဲ့သည်။ ရှေးကတည်းက ခယ်တောင်ခြေရင်း၌ တံငါလုပ်ကိုင် နေထိုင် ကြသော အိမ်ခြေ ၂၀ ခန့်သာ ရှိခဲ့သည်။ တနင်္သာရီမြို့ကြီးကား ဆိပ်ကမ်းကင်းမြို့သာ ဖြစ်လာခဲ့ပြီး မြိတ်မြို့တွင် သင်္ဘောဆိပ်မြို့တည်ရန် ဒေသအသီးသီးမှ လူများခေါ်၍ နေရာချထားခဲ့ကာ မြစ်မရပ်၊ မြစ်ငယ်ရပ်၊ ထားဝယ်စု၊ တလိုင်းစု၊ ဈေးတန်း၊ ဈေးခေါင်း၊ ကန်ဖျား၊ ကန်ခေါင်း၊ ကန်ကြီး၊ အလယ်ကျွန်း၊ နောက်လယ်၊ သံဖို(သန်းဖို)၊ လှည်းထိန်စု၊ ဆိပ်ငယ်၊ စတိန်ရပ်(ဆိပ်ငယ်) စသည်ဖြင့် အစွဲပြု ဖြစ်လာခဲ့ ကြသည်။ မြိတ်ဒေသမှာ မြန်မာဘုရင်နှင့် ယိုးဒယား ဘုရင်တို့၏ အကြိမ်ကြိမ် အုပ်ချုပ်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ တပင်ရွှေထီး၊ ဘုရင့်နောင်မင်းတို့က ပြန်သိမ်းယူ ရသည်။ အေဒီ ၁၇၅၉ တွင် အလောင်းမင်းတရားကြီး ဦးအောင်ဇေယျ ပြန်သိမ်းမှ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ရောက်ရှိခဲ့သည်။ မြန်မာမင်းလက်ထက် မြိတ်မြို့ ဆိပ်ခံမြို့ငယ် မာရိတ်(မြိတ်)မှာ ကြွယ်ဝ တိုးတက်နေခဲ့သည်။ အလောင်းဘုရား(ဦးအောင်ဇေယျ)၏ ရွှေဘိုသည် မာရိတ်မြို့မှ မိုင် ၅၅ဝခန့် ကွာဝေးသည်။ နယ်ချဲ့ကိုလိုနီများကလည်း အချက်အချာကျသော မြိတ်မြို့ကို မျက်စိ ကျနေခဲ့သည်။ ကုန်စည် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရာတွင် အရှေ့တိုင်း၊ အနောက်တိုင်းသားများ ဝင်ထွက်သွားလာ နေခဲ့ကြပြီး စီးပွားရေးလုပ်ကိုင်နိုင်ရန်အတွက် အကွက်အကွင်းကောင်း ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဆင်ဖြူရှင် နန်းစိုက်သည့် အင်းဝမြို့မှ ၅၁၅ မိုင်ဝေးသည့် မြိတ်မြို့ကို ၁၇၇၀ ပြည်နှစ်ရောက်မှ အပြီးသတ် တည်ဆောက် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ခေမရာစာ မြို့ဝန်မင်းအဖြစ် ထမ်းရွက်စဉ် ကာလများအတွင်းမှ တရားဝင် မြိတ်မြို့ဟု တွင်သည်။ ၁၈၂၄ ခုနှစ် ရောက်သည့်အခါ ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာ စစ်ပွဲ၌ ကိုလိုနီပိုင်နက်အတွင်းသို့ သွတ်သွင်းခံရသည်။ ထိုနောက်တွင် မြိတ်မြို့မှာ ကမ္ဘာရပ်ခြား စီးပွားရှာသမားများနှင့် ပင်လယ် ခရီးသည်တို့အတွက် မားဂွီး(Mergui) အမည်ဖြင့် ထင်ရှား လူသိများလာခဲ့သည်။ မားဂွီးအမည် မရမီကပင် "ဘိတ်မြို့နှင့် မြိတ်မြို့" ဟူ၍ နှစ်မည် ရှိနှင့် ပြီးဖြစ်သည်။ မားဂွီး ဆိုသည့် အသုံးအနှုန်းကို အာရပ်၊ ပေါ်တူဂီနှင့် ဒတ်ခ်ျ ဘာသာစကားတို့မှ ရှာဖွေ တွေ့ရှိ နိုင်ကြောင်း သုတေသီတို့ မှန်းဆထားသည်။ ကမ်းရိုးတန်းဒေသများဖြစ်သည့် ရခိုင်နှင့် တနင်္သာရီ ဒေသများသည် ပင်လယ်ရေကြောင်းမှ အလွယ်တကူ ဝင်ထွက်ခဲ့၍ ကိုလိုနီနယ်ချဲ့တို့၏ ဒဏ်ကို အစောဆုံး ခံစားခံရသည်။ နှစ် (၁၀၀)ကျော်တိုင်အောင် ကျွန်သက်ရှည်ခဲ့ပြီးမှ ပြည်ထောင်စုကြီးနှင့်အတူ လွတ်လပ်ရေး ရခဲ့သည်။ ကျွန်သက်ရှည်သော်လည်း မြိတ်မြို့သူ မြို့သားများ မျိုးချစ်စိတ်ဓာတ် ထက်သန်ခဲ့သည့် သာဓက များစွာရှိသည်။ မြိတ်ခရိုင်ဝန်မင်းလင်းပင်ထိပ်တင်ဒွေးကျဆုံးသောနေရာ(မူလနေရာမဟုတ်) ခေတ်သစ် စီးပွားရေး မြို့တော် မြိတ် သည်ဘက်ခေတ်မှာတော့ မြိတ်အရှေ့ (မြိတ်)နှင့် မြိတ်အနောက် (ကျွန်းစု) ဟူ၍ အပိုင်းလိုက် တွင်ခဲ့သေးသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် မြိတ်နှင့် ကျွန်းစု ဟူ၍ အမည် သီးသန့် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မြိတ်မြို့မှာ မြိတ်ကျွန်းစု အပါအဝင် ကျွန်းပေါင်း ၈၀၀ ကျော်နှင့် ဖွဲ့စည်းထား၍ ပင်လယ်ပြင် စွန့်စား ခရီးသွားတို့အတွက် စိတ်ဝင်စား သဖွယ် ဖြစ်သလို မဖော်ထုတ်ရသေးသော လှပသည့် ကမ်းခြေများ၊ လူမနေသော ကျွန်းများ၊ ရေပေါ်နေ ဆလုံတိုင်းရင်းသားတို့၏ လူနေမှု ဘဝ ဟန်ပန်များမှ ခရီးသွားများကို လက်ယပ်ခေါ်နေသကဲ့သို့ အနောက်ဘက် အက်ဒမန် ပင်လယ်ပြင်ကို မျက်နှာမူ မှေးတင် တည်ဆောက်ထားပြီး အရှေ့ဘက်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် နယ်ချင်း ထိစပ်နေသည့်အတွက် စီးပွားရေး အခွင့်အရေးအရ မြန်မာ - ထိုင်း နယ်စပ်တွင် ဆက်သွယ်ကူးလူးနိုင်သော မောတောင်ကြား ကားလမ်းကို အဆင့်မီ ဖောက်လုပ်စရာ အကြောင်း ရှိပေသည်။ မြိတ်မှ မိုင် ၁၂၀ အကွာ အဝေးရှိ မောတောင်ကြားသို့ ဖောက်လုပ်ထားသော အဆိုပါ လမ်းမကြီး အဆင့်မီ ပြီးစီးပါက မော်တော် ကားလမ်းဖြင့် မြိတ်မှ မောတောင် နယ်စပ်သို့ သုံးနာရီကျော်ခရီး၊ မောတောင်မှ ဘန်ကောက် သို့ သုံးနာရီကျော်၊ မောတောင်မှ မလေးရှားသို့ (၁၀)နာရီကျော် ခရီးသာ ရှိလာနိုင်ကြောင်း ကျွမ်းကျင်သူအချို့မှ သုံးသပ် ပြထားသည်။ ကမ်းရိုးတန်းတိုင်း မြို့တော်မှာ ပင်လယ် ဆိပ်ကမ်းမြို့ ဖြစ်လာသည့်အတွက် အာရှနှင့် အနောက်နိုင်ငံများ၏ စီးပွားရေး အချက်အချာ ဖြစ်သလို အဆိုပါ လမ်းမကြီးအား အရှေ့တောင် အာရှ လမ်းမကြီးအဖြစ် အသုံးပြု နိုင်ပြီး ထုတ်ကုန် အရည်အသွေးမြင့် ပို့ကုန်များအား စရိတ်၊ ဝန်ဆောင်မှု နည်းပါးစွာ အချိန်တိုတောင်းစွာ ကူးသန်း နိုင်မှု၊ ဒေသဖွံ့ဖြိုးမှု၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်း ကျယ်ပြန့်လာမှု စသည်ဖြင့် နိုင်ငံတော်နှင့် လုပ်ငန်းရှင်များ၊ ဒေသခံများအတွက် အကျိုးနိုင်ပါသဖြင့် အဆိုပါ လမ်းကို စဉ်းစား သင့်ပေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထဝီဝင် အနေအထားအရ Transit Trade Center အဖြစ် တည်ရှိနေမှုက အားသာချက် တစ်ရပ်ပင်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်က မြိတ်ကျွန်းစုတွင် ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွား လည်ပတ်မှု တရားဝင် စတင်ခဲ့ပြီး ပင်လယ် အခြေခံ ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးနေခဲ့သည်။ နယ်စပ်ကုန်သွယ်မှု စခန်းကို ၁၉၉၉ခုနှစ်၌ မြိတ်ကျွန်းစုတွင် ကမ္ဘာလှည့် ခရီးသွား လည်ပတ်မှု တရားဝင် စတင်နိုင်ခဲ့ပြီး ကမ်းရိုးတန်း တိုင်းမြို့တော်မှာလည်း ရေလုပ်ငန်း အဓိက မြို့ကြီး တစ်ခုအဖြစ် အရှိန်အဟုန်မြှင့် တိုးတက်လာခဲ့ကာ တလေးတစား ရှိကြသော မြို့ပြကြီး အဖြစ် ရပ်တည် နိုင်ခဲ့သည်။ ဘဏ်လုပ်ငန်းများ ။ ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများ ဒရဟော ဝင်လာခဲ့ကြသည်။ ဒေသခံများ အတွက် အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများ ပေးထားခဲ့ကြသော ရေလုပ်ငန်း ကုမ္ပဏီများ၊ ပုလဲကုမ္ပဏီများ စသည်ဖြင့် အများအပြား ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ မြိတ်မြို့မှာ တကယ်တော့ ရေလုပ်ငန်းတစ်ခုတည်းကို တည်မီ နေသည်မဟုတ်၊ ရေထွက်ကုန်များနှင့် ပတ်သက်၍ အလျှံပယ်ရှိသလို ကမ်းလွန်ရေနံနှင့် သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့များ၊ ကျောက်မီးသွေး၊ ပုလဲ၊ သစ်၊ ငှက်သိုက်၊ စိုက်ပျိုးရေးမှာလည်း အခြားတိုင်းမြို့တော်များထက် မညံ့လှ၊ ဆီအုန်း စိုက်ပျိုးမှုမှာ တစ်နိုင်ငံလုံး၌ နံပါတ်(၁)၊ ရာဘာက နံပါတ်(၂)၊ ပို့ဆောင်ရေး ကဏ္ဍမှာလည်း ကုန်းကြောင်း၊ ရေကြောင်း၊ လေကြောင်းအားလုံး ပြည့်စုံနေပြီ။ တောင်ပေါ်ဒေသမှာလို တောင်မြင့်မြင့် ရှုမျှော် ခင်းများကို ကမ်းရိုးတန်း တိုင်းမှာလည်း ခံစား၍ ရသည်။ ဤသို့ဆိုလျှင် တံငါအိမ်ခြေကလေး (၂၀)မှ စတင်ခဲ့သော မြင်းချည်တိုင် ရွာကလေးမှာ အခက်အခဲ ပေါင်းစုံ ကျော်လွှားခဲ့ပြီး ဒုန်းစိုင်းလာခဲ့ရာ ၂၀၀၀ ပြည်နှစ် ဝန်းကျင်၌ ကမ်းရိုးတန်းတိုင်း မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ် ခံခဲ့ ရသလို အေဒီ ၁၇၃၁ တွင် ခယ်တောင်ခြေ (ချည်တောင်၌ တည်ရှိသော မာရိတ်မြို့မှာ မာရိတ်- မြိတ်-မားဂွီး-မြိတ်အရှေ့- ကမ်းရိုးတန်းတိုင်း မြို့တော် စသည်ဖြင့် သက်တမ်းရေတွက်သော် ၂၇၆ နှစ် တိုင်ပေပြီ။ မြန်မာနိုင်ငံအောက်ပိုင်း တနင်္သာရီတိုင်း မြိတ်ခရိုင်၏ ခရိုင်ဝန်ရုံးစိုက်ရာ မြို့ဖြစ်သည်။ တနင်္သာရီမြစ် စီးဝင်ရာ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ လုံခြုံသော ဆိပ်ကမ်းကောင်း ဖြစ်၏။ ကမ်းခြေမှစ၍ တောင်ကုန်းမြင့်များ ဖြစ်ပြီးလျှင်ထိုတောင်ကုန်းမြင့်များပေါ်တွင် အစိုးရရုံးအဆောက်အအုံများရှိသည်။ ရှေးအခါက မြိတ်မြို့ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဘင်္ဂလားနယ်မှ တကျွန်းပို့ဒဏ်ခံရသော အကျဉ်းသမားများ ပို့ရာအရပ်အဖြစ်အသုံးပြုခဲ့ဘူးလေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၀) ဒေသထွက်ကုန်များ မြိတ်မြို့သည် ယခုအခါ အရောင်းအဝယ် ဖွံ့ဖြိုးသော ဆိပ်ကမ်းတစ်ခု ဖြစ်ပေသည်။ ကျောထောက်နောက်ခံနယ်မြေတွင် ကျွန်းသစ်၊ တွင်းထွက်သတ္တုများ၊ ကြက်ပေါင်စေးများထွက်သည်။ မြိတ်ကျွန်းစုများတွင်လည်း တံငါလုပ်ငန်းဖြစ်သည့်ငါးပိ ငါးခြောက်လုပ်ငန်း၊ ပုလဲလုပ်ငန်းများအပြင် ကျွန်း ကလေးများပေါ်တွင် ငှက်သိုက်ရှာဖွေခြင်းလုပ်ငန်းများ ရှိသဖြင့်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးတွင် များစွာ တွင်ကျယ်သည်။ မြို့ပေါ်တွင် ပိုးထည်ရက်လုပ်ခြင်းလုပ်ငန်းများ ရှိသည်။ မြိတ်လုံချည် ခေါ် ထူထဲခိုင်မာသော ပိုးစစ်လုံချည်များမှာ အကောင်းဆုံး ပိုးထည်အမျိုးအစားတွင် ပါဝင်သည်။ ငါးပိတွင်လည်း မြိတ်စိမ်းစားငါးပိသည် မြိတ်မြို့၏ နာမည်ကျော် ထွက်ကုန်တစ်ခုဖြစ်ပေသည်။ ရပ်ကွက်များ တပ်ပြင်(ရှေးယခင်က တပ်များ ပြင်သောနေရာဖြစ်ခဲ့၍) သာကေတ ရေပုန်း အထက်ရေပုန်း ကလွင် ကန်ကြီး(ရေကန်ပေါင်ဟု ခေါ်သော ရေကန်ကြီးတည်ရှိရာနေရာဖြစ်၍) ကန်ခေါင်း(ကန်၏ ခေါင်းရင်း၌ တည်ရှိ၍) ကန်ဖျား(ကန်၏ အဖျား၌ တည်ရှိ၍) မြစ်ငယ် ထားဝယ်စု(ရှေးယခင်က ထားဝယ်လူမျိုးများ စုနေ၍) တလိုင်းစု(ရှေးယခင်က တလိုင်းလူမျိုးများ စုနေ၍) ဆိပ်ငယ်(ရေဆိပ်ရှိသောနေရာ) နောက်လယ် သန်းဖို(သံဖို၊ ပန်းပဲဖိုများစွာ ရှိသော နေရာ) ဈေးတန်း မြစ်မ အလယ်ကျွန်း ကြောင်ငယ် မြို့သစ် ဘုရားကိုင် ပါရမီ မြိတ်တောင် ကွက်သစ် မြန်အောင် ခရူတော ပလောက်စု စက်ဝင်း အယ် ရယ် \| အော် ရယ် \| အမြဲပြောဆိုတတ်သော ဓလေ့ ရှိသည်။ မြိတ် ဒေသစကားများသာဖြစ်သည်။ ကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ
အမရပူရမြို့	အမရပူရမြို့ (တောင်မြို့) သည် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး၊ အမရပူရခရိုင်တွင် ပါဝင်သည်။ ယခင်က မန္တလေးမြို့နှင့် ၁၁ ကီလိုမီတာဝေးသော မြို့ဖြစ်သော်လည်း ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ကြီးထွားလာသော မန္တလေးမြို့နယ်နိမိတ်သည် အမရပူရမြို့ကိုလွမ်းခြုံသွားရာ အမရပူရမြို့သည်လည်းသီးခြားမြို့တစ်မြို့အဖြစ်မှ မန္တလေးမြို့တွင်း မြို့နယ်တစ်ခုဖြစ်သွားသည်။ အမရပူရမြို့နယ်သည် ယခင် အမရပူရနယ်၏ တောင်ဘက်မြို့နယ်ဖြစ်၍ မြောက်ဘက်တွင် မန္တလေးမြို့နှင့် ပုသိမ်ကြီးမြို့နယ်တို့ ရှိကြလေသည်။ အမရပူမြို့သည် ၉၁ စတုရန်းမိုင် ကျယ်ဝန်း၍ ၂၀၁၄-ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ လူဦးရေ ၂၃၇,၆၁၈ ယောက် ရှိသည်။ ဦးပိန်တံတား မြင်ကွင်း \|တောင်သမန်အင်း ဆောင်းဒါး ရက်ကန်းကျောင်း ဦးပိန်တံတား တောင်သမန်အင်း တက်သေးအင်း မဟာဂန္ဓာရုံကျောင်း ဗားကရာဘုန်းကြီးကျောင်း ရတနာ့ဂူ ဘုရားပွဲ ပုထိုးတော်ကြီး(အမရပူရ) ကျောက်တော်ကြီးဘုရား(အမရပူရ) သပြေတန်း ခံတပ် ရွှေကြက်ယက်စေတီ ရွှေကြက်ကျစေတီ မိုးကုတ်ဆရာတော်ဘုရားကြီး ဦးဝိမလ၏မင်္ဂလာ ဓာတု ဓမ္မစေတီတော် သံသေကပ်ကျော်ဘုရား တောင်သမန်အင်းစောင်းက တောင်လေးလုံးကျောင်းတိုက် ဓာတ်ပုံပြခန်း ရည်ညွှန်းကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ Category:ကုန်းဘောင်ခေတ်
အင်းဝမြို့	အင်းဝမြို့သည် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး အတွင်းရှိ မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အလွန်ကျော်စောသောမြို့ဖြစ်သည်။ မြို့သက်တမ်းမှာ ၁၉၁ နှစ်တိုင်ကြာမြင့်သည်။ မြန်မာ့သမိုင်းတစ်လျှောက် မင်းဆက်ပေါင်း ၃ ဆက်၏ ၄ ကြိမ်တိုင်တိုင် မင်းနေပြည်တော်အဖြစ် နန်းစိုက်ခဲ့သော မြို့ဖြစ်သည်။ ထိုမင်းဆက်များမှာ အင်းဝမင်းဆက်(၁၃၆၄-၁၅၂၇/၁၅၅၅) ညောင်ရမ်းမင်းဆက် (၁၆၀၀-၁၇၅၂) နှင့် ကုန်းဘောင်မင်းဆက် (သုံးကြိမ်) တို့ဖြစ်ကြသည်။ တည်နေရာ နှင့် အမည်ရင်းမြစ် အင်းဝမြို့သည် ဧရာဝတီမြစ်နှင့် မြစ်ငယ်မြစ် (ဒုဋ္ဌဝတီမြစ်)တို့ ဆုံရာအရပ်တွင် တည်ရှိသည်။ တံတားဦးမြို့နှင့် သုံးမိုင်မျှသာ ဝေးသည်။ မန္တလေးမြို့မှ (၁၁)မိုင်ခန့် ဝေးသည်။ ရှေးအခါ အင်းဝမြို့တည်ရှိသော နေရာသည် မိုးကာလ ရေတက်ချိန်တွင် ရေများဖုံးလွှမ်းတတ်လေ့ရှိကာ ရေပြန်ကျချိန်တွင် မညီညာသည့် မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ကြောင့် မြစ်ကျိုးအင်းများဖြစ်ကျန်နေတတ်သည် ဟုဆိုသည်။ မူလအစက အင်းဝနေရာတွင် မြို့တည်ရန် ကြိုးပမ်းသူမှာ ပင်းယ တစ်စီးရှင်သီဟသူဖြစ်သည်။ သုံးကြိမ်တိုင်တိုင်တည်သော်လည်း မြစ်ရေတက်ချိန်တွင် ရေပတ်လည်ဝိုင်းကာ မြို့ကိုရေတိုက်စားသဖြင့် မြို့ပျက်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ပင်းယသို့ ပြောင်းရွှေ့နန်းတည်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သတိုးမင်းဖျား(၁၃၆၄-၁၃၆၇) အင်းဝမြို့တည်စဉ်က ထိုအင်းများရှိသည့်နေရာကို ရှောင်ရှားခြင်း၊ မြေဖို့ခြင်းများကို ဦးစွာပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အင်းများရှိရာအရပ်ဖြစ်သည်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ မြစ်နှစ်ကြောင်းဆုံရာ မြစ်ဝတွင်ရှိသည်ကြောင့်လည်းကောင်း အင်းဝ ဟုခေါ်တွင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၊ဖေဖော်ဝါရီ၊ ၁၃၆၅ က သမုတ်ခဲ့သည့် နာမည်မှာ ရတနာပူရ ဖြစ်သည်။ ထို့အတူ မြို့တည်စဉ်ကအင်း၉အင်းကို ယတြာချေသည့် အနေဖြင့် မြေဖို့စေသောကြောင့် အင်းနဝဟူ၍လည်းခေါ်ကြသည်။ သို့သော် နောက်ပိုင်း ညောင်ရမ်းခေတ်အရောက်တွင် အဝ၊ ရွှေဝ အစရှိသဖြင့် ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ အချို့ရှေးဟောင်းကျောက်စာများတွင် အခွဆုမ် (အခွဆုံ) ဟူသော အသုံးအနှုန်းမျိုးဖြင့်လည်း ခေါ်သည်ကိုတွေ့ရတတ်သည်။ right \| \| ရှေးခေတ် အင်းဝမြင်ကွင်း "'တုတ်ခွန်သွင်း-အင်းဝမြို့တည်"' ဆိုသော ရာဇဝင်အမှတ်အသားအရ သက္ကရာဇ် (၇၂၆)ခုနှစ်တွင် သတိုးမင်းဖျားသည် ပင်းယနှင့် စစ်ကိုင်းတို့ကို ဖျက်သိမ်း၍ အဝ (အင်းဝ) နေပြည်တော်ကို တည်ထောင်သည်။ လယ်တီ ဦးလှပိုင်၊ ထူပါရုံ ဘုရားသမိုင်း၊ ၁၉၆၉-ခုနှစ်၊ စာ-၂ အမည်ကွဲများ အင်းဝမြို့၏ အမည်ကွဲ၅မျိုးမှာ အင်းဝ အင်းနဝ ရွှေဝ အဝ နှင့် ရတနာပူရ တို့ဖြစ်ကြသည်။ အင်းဝမြို့ သမိုင်း ပထမအင်းဝ အင်းဝမြို့ကို စတင်တည်ထောင်သူမှာ အင်းဝမင်းဆက်ကို စတင်တည်ထောင်သူ တကောင်းမင်းဆက် သတိုးမင်းဖျား ဖြစ်သည်။ သတိုးမင်းဖျားသည် ပင်းယမြို့နှင့် စစ်ကိုင်းမြို့များကို ဖျက်သိမ်းပြီးနောက် ပင်းယမြို့တွင် ခေတ္တစံနေတော်မူစဉ် မြန်မာသက္ကရာဇ် ၇၂၆-ခုနှစ်၊ တပေါင်းလဆန်း(၆)ရက်၊ အင်္ဂါနေ့ (အေဒီ-၁၃၆၄)တွင် အင်းဝမြို့ကို စတင်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ မြို့တည်သက္ကရာဇ်ကို ထုတ်ခွန်သ အင်းဝတည် ဟူ၍ အမှတ်သညာ ပြုခဲ့ကြသည်။ ကျောက်မျက်ရတနာတို့၏ မြို့တော်အဖြစ် တင်စားကာ ရတနာပူရ အင်းဝရွှေမြို့တော် ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်သမုတ်သည်။ ဧရာဝတီ၊ ဒုဋ္ဌဝတီ၊ စမုံ၊ ဇော်ဂျီ၊ ပန်းလောင် မြစ်ငါးခုဆုံရာအရပ်တွင် အင်းလေးခုကိုဖို့ပြီး ၁၃၆၅တွင် မြို့တော်ကို ရတနာပူရ ဟုလည်းကောင်း၊ နန်းတော်အား ရွှေဘုံသာ ဟုလည်းကောင်း သမုတ်သည်။ ထိုအချိန်မှအစပြုသည့် အင်းဝမင်းဆက် တစ်လျှောက်လုံးတွင် အင်းဝမှာ မြန်မာ မင်းနေပြည်တော်အဖြစ် အောက်ပြည်အရပ် ရာမညမှ မဂဒူး မင်းဆက်နှင့် စစ်ပြိုင်ပြုခဲ့ကြသည်။ မင်းဆက်များမှာ ရှမ်းမင်းများ (သို့) ရှမ်းသွေးနွယ်သောမင်းများဖြစ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့်အင်းဝခေတ်ကို ပထမရှမ်းခေတ်ဟု ခေါ်ကြသည်။ အင်းဝမင်းဆက်မှ ဒုတိယမင်းဆက်ဖြစ်သူ မင်းကြီးစွာစော်ကဲမှသည် စတုတ္ထမြောက် မင်းဆက်ဖြစ်သူ ဘုရင်မင်းခေါင် လက်ထက်များအထိ ဟံသာဝတီ မွန်ဘုရင် ရာဇာဓိရာဇ် နှင့် အင်းဝ-ဟံသာဝတီ အနှစ်လေးဆယ်စစ် ကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ နောက်ဆုံးမင်းဖြစ်သည့် ရွှေနန်းကျော့ရှင်နရပတိ လက်ထက် အင်းဝ၏ အင်အားဩဇာ ယုတ်လျော့ ကျဆင်းချိန်တွင် အင်အားကြီးမားလာသည့် မိုးညှင်းစလုံ နှင့် ၎င်း၏သား သိုဟန်ဘွားတို့က အင်းဝကို သိမ်းပိုက်လိုက်ပြီး ရွှေနန်းကျော့ရှင်လည်း ကျဆုံးလေသည်။ ထို့နောက် သိုဟန်ဘွားမင်းပြုရာ ရက်စက်လွန်းလှသဖြင့် မြန်မာအမတ် မင်းကြီးရန်နောင်က ဦးဆောင်လုပ်ကြံလိုက်သည်။ မင်းကြီး ရန်နောင်အား မှူးမတ်တို့က နန်းအပ်သော်လည်း အခြား ရှမ်းစော်ဘွား တစ်ဦးဖြစ်သည့် အုန်းဘောင်ခုံမှိုင်းအား နန်းအပ်ရန် မှာကြားခဲ့ပြီး ရဟန်းပြုကာ တောထွက်သွားခဲ့သည်။ ဘုရင့်နောင် ဟံသာဝတီတွင် နန်းတက်ပြီးနောက်တွင် အင်းဝကို သိမ်းပိုက်ကာ ညီတော် မင်းရဲကျော်ထင်အား သတိုးမင်းစောဘွဲ့ဖြင့် အင်းဝဘုရင်ခံအဖြစ် နန်းအပ်ကာ အုပ်ချုပ်စေသည်။ ဘုရင့်နောင်နောက် နန္ဒဘုရင် လက်ထက်တွင် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် နိုင်ငံတော်ပြိုကွဲမှု၏ အစမှာလည်း အင်းဝမှပင် ဖြစ်ရသည်။ နန္ဒဘုရင် နှင့် သတိုးမင်းစောတို့ ဆွေမျိုးများ အချင်းချင်း မသင့်မြတ်ရာမှ ဟံသာဝတီနှင့် အင်းဝတို့ စစ်ပြုရာ အင်းဝဘုရင် သတိုးမင်းစော ကျဆုံးပြီးနောက် နန္ဒဘုရင်က မင်းလက်ယာ၊ ၎င်းလွန်လျှင် သားတော် မင်းရဲကျော်စွာ တို့ကို နန်းအပ်သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ပြည်တွင်းရေး မငြိမ်သက်မှုများကြောင့် အင်းဝမှ မင်းရဲကျော်စွာလည်း ဟံသာဝတီသို့ ပြန်လည်ခေါ်ဆောင်ခံရကာ အင်းဝမှာ မင်းလစ်လပ်နေခဲ့ပြီး မြို့ပျက်ကြီးသဖွယ် နှစ်အတန်ကြာနေခဲ့ရသည်။ ဒုတိယအင်းဝ ညောင်ရမ်းမင်းဆက်ကို တည်ထောင်သူရှင်သစ္စာ(ညောင်ရမ်းမင်း)၁၆၀၀-တွင်အင်းဝကို သိမ်းပိုက်မင်းပြုရာမှအင်းဝမှာမင်းနေပြည်တော်အဖြစ်ပြန်လည်သတ်မှတ်ခံခဲ့ရသည်။ သို့ရာတွင်ညောင်ရမ်းမင်းဆက်မှအနောက်ဘက်လွန်မင်း (ညောင်ရမ်းမင်း၏သားတော်ကြီးသခင်လတ်)လက်ထက်တွင် အောက်ပြည်အရပ်ကို သိမ်းသွင်းရန်နန်းသက် တစ်လျှောက်လုံးနီးပါးမျှဟံသာဝတီတွင်နန်းစိုက်နေခဲ့ရသည်။ သာလွန်မင်း(၁၆၂၈-၁၆၄၈)လက်ထက်ရောက်မှအင်းဝသည် မင်းနေပြည်တော်အဖြစ် ပြန်လည်ရောက်ရှိလာရသည်။ ညောင်ရမ်းမင်းဆက် နောက်ဆုံးအချိန်များတွင် မင်းများညံ့ဖျင်းသည်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်သည်ကြောင့်လည်းကောင်း တိုင်းပြည်အနှံ့မငြိမ်မသက်ဖြစ်ကာမဟာဓမ္မရာဇာဓိပတိလက်ထက်တွင် ဟံသာဝတီမှမွန်တို့က သမိန်ထောဗုဒ္ဓကိတ္တိကို မင်းမြှောက်ပြီးပုန်ကန်ကြလေသည်။ အင်းဝမှ မနှိမ်နင်းနိုင်ပဲရှိစဉ် သမိန်ထော ဗုဒ္ဓကိတ္တိကို သူ့၏ယောက္ခမတော်သူ ဆင်ဝန်ဦးအောင်လှက တေဇာထဲသို့လိုက်ခါ်သည်ကိုပုန်ကန်သည်ဟုထင်ပြီး ထွက်ပြေးသဖြင့် ဇင်းမယ်ရှမ်းလူမျိုးဖြစ်သူဦးအောင်လှမှ ဗြညားဓိရာဇာဘွဲ့ခံပြီးညီတော်ကိုအိမ်ရှေ့အရာထားကာ ဟံသာဝတီကိုမင်းပြုလေသည်။၁၇၅၁-တွင် မွန်ဘုရင်ဗညားဒလသည် အင်းဝကိုတိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ကာ ဘုရင်မဟာဓမ္မရာဇာဓိပတိကို မိဖုရား၊သား၊သမီး၊ဆွေမျိုးတို့နှင့်တကွ ဟံသာဝတီသို့ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားသဖြင့် အင်းဝထီးနန်းပျက်လေသည်။ ထို့နောက် အင်းဝမြို့တော်ကြီး တစ်ခုလုံးကို မီးလောင်တိုက်သွင်းခဲ့ပြီး အင်းဝမြို့နေ ဗမာလူမျိုးအများအပြား အသတ်ခံရသည်။ မွန်စစ်သူကြီး တလပန်းကို စစ်သည်လေးသောင်းဖြင့် အင်းဝတွင်အစောင့်ထားခဲ့ကာ မြန်မာပြည်အောက်ပိုင်းကိုထိပါးလာသော ယိုးဒယားတို့ကို ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် ဗညားဒလ ဟံသာဝတီသို့ပြန်လေသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဟံသာဝတီရှိဗမာတို့က ကယ်တင်မည်ကိုးစိုးရိမ်သလို၊ဗေဒင်ဝါသနာရှင် မဟာဓမ္မရာဇာဓိပတိ၏ ခေါင်းပိုင်းပုပ်ပြီးသေနေသောငါး၏အမြှီးပိုင်းတဖြတ်ဖြတ်လှုပ်ခတ်ခြင်းကိုဘမြင်တွေ့ပြီးနမိတ်ဖတ်သော စကားတို့ကိုမကြိုက်သဖြင့်`အစ်ကိုတော်မင်းမြတ် နတ်ပြည်သို့သွား၍မင်းပြုလေတော့`ဟု ဆိုကာ၊မင်း၊မိဖုရားနှင့်သားသမီးဆွေမျိုးအပေါင်းအပါတို့ကို ရေချကွပ်မျက်သဖြင့် အင်းဝမင်းဆက်ပျက်လေသည်။ အောက်အရပ်မှ ယိုးဒယားတို့နှင့်ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်နေရသော မွန်ဘုရင်သည် ထိုင်းနှင့်ဖြစ်သောစစ်အတွက် အင်းဝတွင်ထားသောစစ်သူကြီးတလပန်းကို ဟံသာဝတီသို့ပြန်ခေါ်ခဲ့သဖြင့် မုဆိုးဖိုရွာသူကြီး ဦးအောင်ဇေယျအနေဖြင့် အလွန့်အလွန်အဖိုးထိုက်တန်သော လူသူ၊လက်နက်ရိက္ခာနှင့်ပတ်ဝန်းကျင်မြို့ရွာများကိုစုစည်းစည်းရုံးပြီး၊စစ်အင်အားကြီးမားလာအောင် အချိန်ယူပြီးပြင်ဆင်နိုင်ခွင့်ရရှိခဲ့ပြီး တကယ်တမ်းလည်းအကျိုးရှိအောင်လူသူလက်နက်ရိက္ခာပြည့်စုံအောင်စည်းရုံးနိုင်ခဲ့သောကြောင့် အချိန်လွန်မှအင်အားအလုံးအရင်းနှင့် လာတိုက်ခဲ့သောမွန်တို့ကို အထက်မြန်မာပြည်တွင်တွန်းလှန်နိုင်ခဲ့ပြီး၊အင်အားကောင်းသထက်ကောင်းလာကာ နောက်ဆုံးတွင် ဟံသာဝတီနေ့ပည်တော်ပဲခူးမြို့ကိုပါ ၁၇၅၇ တွင်သိမ်းပိုက်ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီး တတိယမြန်မာနိုင်ငံတော်ကြီးကိုကုန်းဘောင်မင်းဆက်တည်ထောင်သူအလောင်းဘုရားမှ ဦးဆောင်စုစည်းနိုင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မွန်ဘုရင်ဗညားဒလအနေဖြင့် အချိန်တစ်နှစ်ခန့်ကို အကျိုးရှိရှိသုံးပြီး၊အင်းဝတွင်စစ်အင်အားအလုံးအရင်းဖြင့်ရှိနေသော မွန်စစ်သူကြီတလပန်းကိုသာ မုဆိုးဖိုရွာကိုတိုက်ခိုက်နှိမ်နင်းပြီး အင်အားကိုချိုးနှိမ်ထားနိုင်ပါက တတိယမြန်မာနိုင်ငံ၏သမိုင်းကြောင်းမှာ တစ်မျိုးတစ်ဖုံ ပြောင်းလဲသွားနိုင်သည်။ တတိယအင်းဝ ညောင်ရမ်းမင်းဆက်ကျဆုံးပြီးနောက် အလောင်းဘုရားက မွန်တို့ကို တွန်းလှန်ကာ မြန်မာတို့ကိုသာမက အယုဓျာထိပါ တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်များအတွင် အင်းဝမှာ နန်းမြို့အဖြစ်မှ လျှောကျနေခဲ့ရသည်။ဆင်ဖြူရှင်လက်ထက်အရောက်တွင် အင်းဝကို နန်းမြို့အဖြစ် ပြန်လည်အသုံးပြုသည်။ သို့သော်ဘိုးတော်ဘုရား လက်ထက်တွင်မူ အမရပူရသို့ပြောင်းရွှေ့နန်းစံပြီး ဘကြီးတော်မင်း ၁၈၂၃တွင် အင်းဝသို့ ပြောင်းရွှေ့စံမြန်းပြန်သည်။ နောက်ဆုံး ၁၈၃၉တွင် အလွန်ပြင်းထန်ပြီး အပျက်အစီးများလှသော၊ လူပေါင်းများစွာ သေကျေခဲ့ရသော အင်းဝငလျင်ကြီး လှုပ်ခတ်ပြီးနောက်တွင် သာယာဝတီမင်းသည် မြို့တော်ကို အမရပူရသို့ ပြန်လည်ရွှေ့ပြောင်းလိုက်ရပြီး အင်းဝမှာလည်း ပျက်စီးမှုကြီးလှသောကြောင့် မင်းနေပြည်တော်အဖြစ်သို့ ပြန်လည်မရောက်ရှိနိုင်တော့ပေ။ ဓာတ်ပုံများ အခြားကြည့်ရန်များ အမရပူရနန်းတော် မန္တလေး နန်းတော် ကိုးကား ပြင်ပလင့်ခ်များ Category:အင်းဝခေတ် Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရှေးဟောင်းမြို့များ Category:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ *
ကျိုင်းတုံမြို့	စော်ဘွားနန်းတော် - ၁၉၉၁ ခုနှစ်တွင် မြန်မာစစ်အစိုးရက ဖြိုဖျက်ခဲ့သည်။ ကျိုင်းတုံမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံရှမ်းပြည်နယ်အတွင်း တည်ရှိသည့် မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည်။ ရှမ်းပြည်နယ် (အရှေ့ပိုင်း)၏ မြို့တော်မှာ ကျိုင်းတုံမြို့ ဖြစ်သည်။ ကျိုင်းတုံခရိုင်၏ ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့လည်း ဖြစ်သည်။ ကျိုင်းတုံမြို့တွင်ခရိုင် (7)ခု နှင့် မြို့နယ် (၁၀)မြို့နယ် ရှိသည်။ ကျိုင်းတုံနယ်သည် စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၁၃၂ဝဝ ခန့် ကျယ်ဝန်း၍ တောင်ထူထပ်ပေါ များသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် (၂၀)ဒီဂရီ(၁၅’)မိနစ်နှင့် (၂၁)ဒီဂရီ(၃၅’)မိနစ်ကြား အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် (၉၉)ဒီဂရီ(၁၆’)မိနစ်နှင့် (၁၀၀)ဒီဂရီ(၄၅’)မိနစ် အကြားတွင်တည်ရှိပါသည်။အရှေ့မှ အနောက်သို့ (၆၂)မိုင် တောင်မှမြောက်သို့ (၆၃)မိုင် ကွာဝေးပါသည်။ တောင်များ အနက် အချို့မှာ ပေ ၅ဝဝဝ မှ ၇ဝဝဝ အထိ မြင့်ကြသည်။ မြေပြန့် ဒေသများတွင် လယ်စပါးကို စိုက်ပျိုး၍ တောင်တန်းဒေသ များတွင်မူ ယာစပါးနှင့် ဘိန်းများ စိုက်ပျိုးကြသည်။ ကျိုင်းတုံ တစ်နယ်လုံးတွင် ဂုံရှမ်း၊လူးရှမ်း၊ လားဟူ၊ လီရှော၊ ရှမ်းကြီး၊ ကွီ၊အာခါ၊တရုတ်၊ဗမာအစရှိသော လူမျိုးပေါင်း ၄ဝ ကျော် မှီတင်းနေထိုင်ကြသည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ် သန်းခေါင် စာရင်းအရ နယ်အတွင်း အိမ်ခြေပေါင်း ၄၅၄၉၂ အိမ်ရှိ၍ လူဦးရေ ၂၆၇၈၃၆ ယောက်ရှိသည်။ သမိုင်းကြောင်း \|ကျိုင်းတုံစော်ဘွာကြီးစဝ်စိုင်းလုံခေမာဓိပတိ ကျိုင်းတုံမြို့ကို ခေမာရဋ္ဌတုံကပူရီဟု ခေါ်၍ ဘယားဂါဟပ် ဘုရင်လက်ထက်ကစပြီး ထင်ပေါ်ကျော်ကြားလာခဲ့သည်ဟု ရှေးဟောင်း သမိုင်းများတွင် ဖော်ပြပါရှိသည်။ ကျိုင်းတုံဟူသော အမည်နာမ ဖြစ်ပေါ်လာပုံမှာ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ ကောင်း၏။ ခေမာရဋ္ဌ ဟူ၍လည်း အမည်ရပြီး ဂုံရှမ်းစော်ဘွား အဆက်ဆက် အုပ်ချုပ်ခဲ့သော ဂုံရှမ်းတို့၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ မြို့ရံပေါင်း (၃၂) မြို့ရှိသည် ဟုဆိုသည်။ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်အခါက ယခု ကျိုင်းတုံမြို့ တည်နေရာ၌ ဆွမ်းဆန်ဆေးရာမှ စီးဆင်းသောရေသည် ကန်တစ်ခု ဖြစ်လာ၏။ ထိုကန်ကို နောင်တုံးဟု ခေါ်ကြ၏။ ရှမ်းဘာသာ အားဖြင့် နောင်မှာ အင်း၊ တုံးမှာ ခံယူ သည်ဟု အဓိပ္ပာယ် ရ၏။ နောင်ကာလရွေ့လျောသဖြင့် နောင်တုံးသည် နောင်တုံ ဖြစ်လာသည်။ ထိုမှတစ်ဆင့် ကျိုင်းတုံဟူသော အမည်နာမ ဖြစ်တည်လာလေသည်။ ဘာသာစကား အရွယ်ရောက် လူလားမြောက်ပြီးသော ယောက်ျားတိုင်း မိမိတို့ မိရိုးဖလာ ရှမ်းကြီးဘာသာစကားနှင့်စာပေအပြင် ယိုးဒယားဘာသာစာပေ နှင့် ဂုံရှမ်းဘာသာစာပေတို့ကို တတ်ကျွမ်းနားလည်ကြသည်။ စစ်အတွင်း ဂျပန်များ အုပ်စိုးသည့်ခေတ်၌ ကျိုင်းတုံ နယ်သည် မိုင်းပန်နယ်နှင့်အတူ ယိုးဒယားနိုင်ငံအတွင်းသို့ သွတ်သွင်းခြင်းခံရသည်။ သို့သော် မဟာမိတ်များ ပြန်ဝင်လာ၍ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးခေတ်၌ ရှမ်းပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးထဲသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာသည်။ ယခုအခါ ရှမ်းပြည်နယ် မြောက်ပိုင်း၊ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းဟူ၍ ၃ ပိုင်း ပိုင်းခြား သတ်မှတ်လိုက်သဖြင့် ကျိုင်းတုံနယ်သည် ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းတွင် ပါဝင်သော နယ်ကြီးတစ်နယ် ဖြစ်လာသည်။ ကျိုင်းတုံမြို့ကား ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းတွင် အကြီးဆုံး မြို့ ဖြစ်သည်သာမက ရှမ်းပြည်နယ် နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ၊ ရှမ်း ပြည်နယ် နှင့် ယိုးဒယားနိုင်ငံ၊ ရှမ်းပြည်နယ် နှင့် အင်ဒိုချိုင်းနားတို့ကို ကူးသန်းသွားလာနိုင်သော ပြည်ထောင်စုမြန်မာ နိုင်ငံတော်ကြီး၏ အရှေ့ပိုင်းတံခါးပေါက်လည်း ဖြစ်ပေသည်။ ကျိုင်းတုံမြို့၌ လူဦးရေ ၁၂ဝဝဝ ခန့်ရှိ၍ ကျိုင်းတုံစော်ဘွား ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်သည်။ ယခုလက်ရှိ စော်ဘွားမှာ စဝ်စိုင်းလုံဖြစ်သည်။ မြို့သည် ဇင်းမယ်သွား လမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ လွယ်လင်မြို့မှ ၂၂၆ မိုင် ကွာဝေးသည်။ မြို့နှင့် ၈ မိုင်ကွာနေရာ၌ လေယာဉ်ကွင်းသစ်ကြီး ရှိသည်။ ပြည်တော်သာညီလာခံကို ကျိုင်းတုံမြို့၌ ၁၉၅၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် အောင်မြင်စွာ ကျင်းပခဲ့သည်။ ကျိုင်းတုံမြို့ အုပ်ချုပ်ရေးမှာ နယ်အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တစ်ပူး တစ်ပေါင်းတည်း ဖြစ်သည်။ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းဆိုင်ရာ နယ်ခြားဝန်သည် လွယ်မွေတွင် ရုံးစိုက်၍ နယ်ခြား ဝန်ထောက်၏ အကူအညီဖြင့် ကျိုင်းတုံမြို့သို့ ရံဖန်ရံခါ လာရောက်ကြည့်ရှု စစ်ဆေးလေ့ရှိသည်။ ကာကွယ်ရေးအတွက် ပြည်ထောင်စုအစိုးရက ကြည်းတပ်တပ်ရင်းတစ်ခုနှင့် စစ်ရဲများ ထားရှိ စောင့်ရှောက်ပေးသည်။ ကျိုင်းတုံမြို့ရှိ အကျဉ်းထောင် သည် ရှမ်းပြည်နယ်တစ်ခုလုံးတွင် အကြီးဆုံး အကျဉ်းထောင် ဖြစ်သည်။ မြို့ပေါ်၌ ထင်ရှားသောအဆောက်အုံများမှာ အထက်တန်း ကျောင်း၊ ဗရင်ဂျီသာသနာပြုများ၏ စိန် လူးဝစ် အလယ်တန်း ကျောင်း၊ အမေရိကန် ဗက်ပတစ်စာသင်ကျောင်း၊ တရုတ်ဘုံ ကျောင်းနှင့် ဗုဒ္ဓအယူဝါဒီများ ဖြစ်ကြသော ဂုံလူမျိုးနှင့် မြန်မာ လူမျိုးတို့ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်သော ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းများ ဖြစ်ပေသည်။ ထို့ပြင် ကျိုင်းတုံဆေးရုံကြီးမှာလည်း ကျိုင်းတုံ နယ်တွင် အကြီးဆုံးဆေးရုံကြီး ဖြစ်သည်။ ကျိုင်းတုံမြို့တွင် ထူးခြားသောဘုရားစေတီများစွာ ရှိသည်။ ကျိုင်းတုံမြို့လယ်၌ တည်ရှိသည့် ရခိုင်ဘုရားကြီးဟူ၍လည်း ခေါ်သော မဟာမြတ်မုနိဘုရားကြီးဖြစ်၍ စဝ်ဖကွန်ကျောက်လက်ထက်တွင် တည်ထား ကိုးကွယ်ခဲ့လေသည်။ ဘုရားဖူးများ အမြဲမပြတ် စည်ကားလျက် ရှိသည်။ ဘော်လုံးကွင်းနှင့် နောင်တုံကန်လည်း ရှိပြီး ၎င်းနေရာများတွင် အမြဲစည်ကားလျက် ရှိသည်။ ထိုစေတီအပြင် စွန်စလီ၊ စွန်တောင်နှင့် စွန်လွဲစေတီများလည်း ရှိသေးသည်။ ယင်းတို့ အနက် စွန်လွဲစေတီတော်ကြီး၏ ထူးခြားချက်တစ်ရပ်ကား ကျိုင်းတုံနယ်ကို အုပ်ချုပ်သော မည်သည့်စော်ဘွားမျှ ထိုစေတီ တော်ကို သွားရောက် ဖူးမြော်ခြင်း မပြုကြပေ။ အကြောင်းသော် ကား စေတီတော်ကို တည်ခဲ့သူများဖြစ်ကြသည့် ဝလူမျိုးဇနီးမောင်နှံ တို့သည် သူတို့အား စေတီတည်ရန် တားမြစ်သောမင်းကို စိတ်နာသဖြင့် ကြောက်မက်ဖွယ်ကျိန်စာဆိုထားခြင်းကြောင့် ပေတည်း။ ကျိန်ဆိုပုံမှာ ကျိုင်းတုံနယ်အတွင်း တိုင်းပြည် အုပ်ချုပ် မင်းလုပ်သော ဘုရင်အဆက်ဆက်သည် မိမိတို့ ဝလူမျိုးမောင်နှံ တည်ထားသောဘုရားကို ကိုးကွယ်လျှင် မူးဝေခြင်း၊ လေသင်တုန်းဖြတ်ခြင်း ရောဂါနှင့် သေပါစေ၊ အန္တရာယ် ရောက်ပါစေဟူ၍တည်း။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၂) ပညာရေး ကျိုင်းတုံတက္ကသိုလ် နည်းပညာတက္ကသိုလ်(ကျိုင်းတုံ) ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ်(ကျိုင်းတုံ) ကျိုင်းတုံပညာရေးဒီဂရီကောလိပ် အစိုးရနည်းပညာအထက်တန်းကျောင်း(ကျိုင်းတုံ) ကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:ရှမ်းပြည်နယ်ရှိ မြို့များ
မြောက်ဦးမြို့	မြောက်ဦးမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ အနောက်ဘက်တွင် တည်ရှိသော ရခိုင်ပြည်နယ်၏ မြောက်အရပ်တွင် တည်ရှိသော ရှေးဟောင်းမြို့တော် တည်ရှိရာ မြို့တစ်မြို့ ဖြစ်ပြီး ကုလားတန်မြစ်၏ အရှေ့ဘက်အရပ်တွင် ရှိကာ မြောက်ဘက်နှင့် တောင်ဘက်တို့တွင် တောင်စွယ်၊ တောင်တန်းများဖြင့် ကာရံလျက် ရှိသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း ရခိုင်တို့သည် တိဗက်-မြန်မာ အနွယ်ဝင်များဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယဘက်မှာ ရခိုင်ပြည်သို့ ရောက်ရှိလာသည်ဟု ယူဆရသည်။ မြောက်ဦး (ခေါ်) မြို့ဟောင်းတွင် ဝေသာလီ စင်္ဒြ မင်းဆက်သည် ၄ ရာစုနှစ်က စပြီး အုပ်စိုးခဲ့သည်။ မြို့ဟောင်း၏ ရှစ်သောင်း ဘုရားတွင် တွေ့ရှိခဲ့သော ခရစ် ၈ ရာစုဦးမှ အာနန္ဒစင်္ဒြ ကျောက်စာအရ ဒေဝစင်္ဒြသည် မင်းဆက်၏ အစ ရှင်ဘုရင် ဖြစ်သည်။ ထိုမင်းများသည် ကြင်နာ သနား တတ်၊ ပေးကမ်းတတ်ပြီး တရား မျှတသည်ဟု ကျောက်စာတွင် ဖော်ပြ ပါရှိသည်။ လမ်းပန်း အဆက်အသွယ် ကောင်းစေရန် လမ်းမကြီးများအား ဖောက်လုပ်ခဲ့ပြီး ဆည်ကြီးများ ဆောက်လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုမင်းများသည် ဗြာဟ္မဏ အယူဝါဒ သီဝနတ်မင်းကို ကိုးကွယ်သူများ ဖြစ်ကြရာ မင်းတပါး နန်းတက်တိုင်း အထိမ်းအမှတ် ဖြစ်စေရန် ဒင်္ဂါးများကို သွန်းလုပ်ခဲ့သည်။ အစောဆုံး ဒင်္ဂါးမှာ ဒေဝစင်္ဒြ (ခရစ် ၄၅၄ - ၇၆) ၏ ဒင်္ဂါး ဖြစ်သည်။ သက္ကရာဇ် ၁၄၃၁ တွင် ရခိုင်ဘုရင် မင်းစောမွန်မှ ရခိုင်နိုင်ငံတော် (အာရကန်နိုင်ငံတော်)၏ မြို့တော်အဖြစ် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၇ ရာစုအလယ်တွင် မြို့တော်၏ အရွယ်အစားမှာ ၁၂၀၀၀၀ ဧက အထိရှိလာသည်။ ၎င်းမြို့တော်မှ ပေါ်တူဂီ၊ နယ်သာလန်၊ အင်းဝ၊ ပဲခူး၊ အာရေဗီးယား၊ ပါရှား နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့နှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ် ဖောက်ကားမှုများ ရှိခဲ့သည်။ ဆန်စပါး၊ ချည်မျှင်၊ ပတ္တမြား၊ ဆင်၊ ကျေးကျွန်၊ မြင်း၊ ဆင်စွယ်၊ ဟင်းခတ် အမွှေးအကြိုင်များ ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှုများ ပြုခဲ့သည်။ မြောက်ဦးခေတ် အထွတ်အထိပ် ရောက်ချိန်တွင် ၎င်း မြို့တော်မှ ဒါကာနှင့် စစ်တကောင်း အပါအဝင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ နယ်နိမိတ် တစ်ဝက်၊ ယခု လက်ရှိ ရခိုင်ပြည်နယ် တဝှမ်းနှင့် မြန်မာပြည် အောက်ပိုင်းတခွင်အထိ အာဏာစက် သက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းခေတ်အတွင်း ရခိုင်ဘုရင်များမှ ရခိုင်စကားလုံးနှင့် ဒင်္ဂါးများ ရိုက်နှိပ် သုံးစွဲခဲ့သည်။ မြောက်ဦးခေတ် စည်ပင်ဝပြောသော ခေတ်ကာလတွင် ဘုရားပုထိုးများစွာ တည်ဆောက်ခဲ့ကြပြီး ၎င်းထဲမှ အများစုမှာ ယခုတိုင် တွေ့မြင်နိုင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ထင်ရှားသော စေတီ ပုထိုးများမှာ သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး (ရခိုင်အခေါ် သျှိုက်သောင်းဘုရား၊ ဆင်းတုတော် ၈၀၀၀၀ ထည့်သွင်း တည်ထားသည်။) ထုက္ကံသိမ် ပုထိုးတော်ကြီး နှင့် ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီး (ဆင်းတုတော် ၉၀၀၀၀ ထည့်သွင်း တည်ထားသည်။) နှင့် မာရ်ငါးပါး စေတီပုထိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ မြောက်ဦးပတ်ဝန်းကျင် ဒေသသည် ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသပြီးလျှင် ဆန်ထုတ်လုပ်မှု ဒုတိယ အများဆုံး ဒေသ ဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် မြောက်ဦးသည် ရှေးဟောင်း သုတေသန နှင့် စပ်ဆိုင်၍ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများ ဆွဲဆောင်ရာ အဓိက နယ်မြေတစ်ခု ဖြစ်၍ ရန်ကုန်မြို့မှ ၂ ရက် ခရီး (သို့မဟုတ်) စစ်တွေမြို့မှ ၃ နာရီမှ ၅ နာရီကြာ စက်လှေခရီးဖြင့် သွားရောက်နိုင်သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၈ရက်နေ့တွင် မြောက်ဦးမြို့ကို အာရက္ခတပ်တော်က တပ်မတော် ထံမှ သိမ်းယူခဲ့သည်။ မြောက်ဦးမြို့ရှိ စေတီပုထိုးများ ခရစ်နှစ် ၁၃၄၁ ခု၊ ရခိုင်ဘုရင် မင်းစောမွန် စိုးစံချိန်မှ စတင်၍ တည်ထားခဲ့သော စေတီ၊ ပုထိုးများ အမြောက်အမြား တည်ရှိသည်။ အောက်ပါစေတီ၊ ပုထိုးများမှာ ၎င်းတို့ အနက်မှ ထင်ရှားလူသိများသော စေတီ၊ ပုထိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး ထုက္ကံသိမ် ပုထိုးတော်ကြီး ကိုးသောင်းပုထိုးတော်ကြီး အံတော်သိမ် လေးမျက်နှာ ပုထိုးတော်ကြီး လောင်ဗန်းပြောက်စေတီ ဗောဓိရွှေဂူစေတီ မင်္ဂလာမာရ်အောင်စေတီ ရတနာ့မာရ်အောင်စေတီ သကျမာရ်အောင်စေတီ လောကမာရ်အောင်စေတီ ဇိနမာရ်အောင်စေတီ ဘုရားပေါ်စေတီ ရတနာပုံစေတီ ရွှေကြာသိမ်စေတီ စန္ဒမုနိဆင်းတုတော် မြတန်ဆောင်းစေတီ မုတ်ဆိတ်တော်ဓာတ်စေတီ ထူပါရုံစေတီ သာရပဗ္ဗတစေတီ ပြည်စိုးကြီးစေတီ အနော်မာဘုရား မြောက်ဦးသည် အဓိက အားဖြင့် ဗုဒ္ဓသာသနိက အဆောက်အဦးများ စုစည်းတည်ရှိရာ နေရာ ဖြစ်ငြားလည်း၊ အခြားသော ယုံကြည်သက်ဝင်မှု ဆိုင်ရာ အဆောက်အဦးများလည်း တွေ့ရှိနိုင်သည်။ ၎င်းတို့ အနက်မှ ထင်ရှားသော အဆောက်အဦး တစ်ခုမှ မင်းစောမွန်လက်ထက်တွင် တည်ဆောက်ထားခဲ့သော ရှေးဟောင်း စေတီ ဖြစ်ပြီး မြို့၏ အရှေ့တောင် အရပ်တွင် တည်ရှိသည်။ မြို့ဟောင်းမြို့ မြို့ဟောင်းမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ ရခိုင်တိုင်း စစ်တွေခရိုင်ရှိ မြို့ဟောင်းမြို့နယ်၏ ရုံးစိုက်မြို့ဖြစ်သည်။ ရှေးအခါက ဓညဝတီရခိုင်မြို့ဟူ၍လည်းကောင်း၊ မြောက်ဦးမြို့ဟူ၍ လည်းကောင်း တွင်ခဲ့၍ ရခိုင်မင်း အဆက်ဆက်တို့ နန်းစိုက်ခဲ့ရာ မြို့တော်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုကြောင့်ပင် နေရာအများအပြားတွင် ရှေးရခိုင်မင်းတို့ တည်ထားကိုးကွယ်ခဲ့သော ရှစ်သောင်းဘုရား၊ ထုက္ကံသိမ်ဘုရား၊ လေးမျက်နှာဘုရား၊ အံတော်ဘုရားစသော စေတီကူဘုရားတို့အပြင်၊ နန်းတော်ရာ၊ တံတိုင်းမြို့ပျက်များကို ယခုတိုင် တွေ့မြင်နိုင်သေးရာ ရှေးအတိတ်က ကောင်းစားခဲ့ပုံကို သက်သေဆောင်လျက် ရှိသည်။ ရှေးအခါကမူကား မြောက်ဦး နေပြည်တော် (မြို့ဟောင်း)သည် အဆန်းတကြယ်ပင် ဖြစ်၏။ မြို့မျက်နှာပြင်သည် မြေညီမြေပြန့်မဟုတ်၊ တောင်ကုန်း တောင်ပူစာတို့ဖြင့် သာယာသည်။ ရွှေမြို့တော်နန်းတော်သည် ကုန်းမြင့်(တောင်ညိုကုန်းထိပ်) တွင် ရှုမောဖွယ်ရာ ဖြစ်သည်။ မြို့မြောက်ဘက်တစ်လွှားတွင် ရှစ်သောင်းဘုရား၊ ဒုက္ခံသိမ်ဘုရားစသော ဘုရားတို့သည်လည်းကောင်း၊ တောင်ဘက်တခိုတွင် ရွှေတောင် စေတီတော်သည်လည်းကောင်း တင့်တယ်လှပေ သည်။ သိင်္ဃဒီမြစ်(ရွှေနတ်ပြင်ချောင်း) သည်လည်း ရေကစားရာအရပ်ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့်ပင် ဟံသာဝတီ နေပြည်တော်တွင် ရောက်ရှိနေခဲ့သော ရခိုင်စာဆိုတော် ဦကာဗျန်(ဥက္ကာပျံ) သည် မိမိ၏ဇာတိဌာနေကိုသာ လွမ်းဆွတ်၍ မြောက်ဦး ရွှေမြို့တော်၏ သာယာပုံတို့ကို တစ်ဆယ့်နှစ်ရာသီ ရတုတွင် ဖွဲ့ဆိုထားခဲ့ပေသည်။(ဥက္ကာ ပျံ) သည် မိမိ၏ဇာတိဌာနေကိုသာ လွမ်းဆွတ်၍ မြောက်ဦး ရွှေမြို့တော်၏ သာယာပုံတို့ကို မြို့ဟောင်းမြို့သည် စစ်တွေမြို့၏အထက်မိုင်၅ဝ ခန့်အကွာ ကုလားတန်မြစ်၏ လက်တက်ဖြစ်သော ရွှေနတ်ပြင် ချောင်းကမ်းပါးတွင် တည်ရှိသည်။ မြို့ဟောင်းမြို့သို့ သင်္ဘောဆိုက်ကပ်သောအခါ သင်္ဘောဆိပ်မှာ မြို့နှင့် အတန်ငယ်ကွာသဖြင့် သင်္ဘောဆိပ်မှတစ်ဆင့် မြို့ဟောင်းမြို့တွင်းသို့ ကူးတို့ဖြင့်တတန်ထပ်၍ ကူးရသည်။ ထိုမှတစ်ဖန် မိုင်ဝက်ခန့်မျှ ကုန်းကြောင်းအားဖြင့် သွားသော် မြို့ဟောင်းမြို့တွင်းသို့ ရောက်ရှိပေသည်။ မြို့အနေအထားမှာ သဘာဝအားဖြင့် ချောင်းမြောင်းများဖြင့် ရစ်သန်းနေသဖြင့် လုံခြုံလှပေသည်။ မြို့တစ်ဖက်တွင် လွင်ပြင်ကြီးရှိ၍ လွင်ပြင်ကြီးကို ကျော်လွန်သောအခါ တောင်တန်းတောင်ရိုးများ ပိတ်ဆီးကာရံ လျက်ရှိသည်။ မြေပြန့် လွင်ပြင်တွင် စပါးစိုက်ပျိုးသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ မြို့ဟောင်းမြို့၏ လူဦးရေမှာ၆၅၅၅ ယောက်ဖြစ်၏။ မြို့ဟောင်းမြို့နယ်၏ အကျယ်အဝန်းမှာ ၆၄၂ စတုရန်းမိုင်ဖြစ်၍၊ ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် လူဦးရေ ၆၇, ဝဝ၄ ယောက်ရှိသည်။ မြို့နယ်၏ မြောက်ပိုင်းနှင့် အရှေ့ပိုင်းတို့မှာ သစ်တောများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေသော တောင်ကုန်းများဖြစ်၍၊ တောင်ပိုင်းနှင့် အနောက်ပိုင်းတို့မှာ မြေဩဇာကောင်းမွန်သည်။ မင်းပြားမြို့မှ ပေါက်လာသော ကားလမ်းသည် မြို့ဟောင်းမြို့ကိုဖြတ်၍ သရက်တပင်မှ တစ်ဆင့် ကျောက်တော်သို့ ရောက်သည်။ မြို့ဟောင်းမြို့နယ်တွင် ဆန်စပါးကို အဓိကစိုက်ပျိုးသည်။ မြို့ဟောင်း(မြောက်ဦးမြို့) ကို မင်းနေပြည်တော်အဖြစ် ဦးစွာတည်ထောင်သူမှာ ပဲဖြူမင်းဖြစ်သည်။ ပဲဖြူမင်းသည် ဝေသာလီကို စွန့်၍ မြောက်ဦးမြို့ကို တည်ထောင်ကာ သက္ကရာဇ် ၃၃၈ ခုနှစ်မှ ၃၅၆ ခုနှစ်အထိ စိုးစံသည်။ ထိုနောက် မင်းစောမွန်သည် သက္ကရာဇ် ၇၆၆ ခုနှစ်တွင် ရခိုင်ထီးနန်းကို ဆက်ခံစိုးစံခဲ့၍ ၇၆၈ ခုနှစ်တွင် လောင်းချက်မြို့ကို မြန်မာတို့ သိမ်းယူသည်။ ထို့နောက် မွန်တို့တိုက်ခိုက်ကြပြန်ရာ ရခိုင်ပြည်တွင် မင်းမဲ့ကာ ဖရိုဖရဲဖြစ်ပြီးလျှင် မင်းစောမွန်သည် အနောက်ဘက်သို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရာမှ သူရတန်မင်းအကူအညီဖြင့် ထီးနန်းပြန်ရသောအခါ၊ သက္ကရာဇ် ၇၉၂ ခုနှစ် နတ်တော် လဆန်း ၁ ရက် တနင်္ဂနွေနေ့တွင် မြောက်ဦးမြို့ကိုတည်၏။ ရာဇဝင်တွင် ပဲဖြူမင်း ပထမမြောက်ဦးမြို့ တည်သည်ကို မရေတွက်ဘဲ၊ မင်းစောမွန်ကိုသာ ပထမမြောက်ဦးမြို့တည်မင်းဟု ရေတွက်လေသည်။ ထိုမင်းမှစ၍ မင်းပေါင်း ၁၂ ပါး ဆက်လက် စိုးစံခဲ့ရာ၊ မင်းခေါင်ရာဇာ လက်ထက်အထိ စည်ပင်လာခဲ့လေသည်။ မင်းခေါင်ရာဇာ၏ သားတော် သံတွဲစားမင်းပါကြီးသည် သက္ကရာဇ် ၈၉၃ ခုနှစ်တွင် နန်းတက်လေရာ၊ မြောက်ဦးမြို့တော်ကို ထပ်မံ အကြီးအကျယ် တည်ဆောက်ပြုစုသည်။ မင်းပါကြီးမှစ၍ မင်းပေါင်း ၉ ဆက်၊ ဆက်လက် အုပ်စိုးလေရာ၊ မင်းစနေလက်ထက် တိုင်လေသည်။ မင်းစနေ လွန်သော် မင်းပါကြီး၏ မြစ်ဖြစ်သော နရပတိမင်းမှစ၍ မင်းပေါင်း ၂၈ ဆက်လက် အုပ်စိုးပြန်ရာ ၁၁၄၆ ခုနှစ် ပြာသိုလဆုတ် ၇ ရက် စနေနေ့တွင် မြန်မာမင်း ဘိုးတော်ဘုရားက သိမ်းယူလေသည်။ ထိုနှစ်မှစ၍ မြောက်ဦးတွင် မြို့ဝန်များ ခန့်၍ အုပ်စိုးစေခဲ့ရာ၊ ပထမဆုံးမြို့ဝန်အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသူမှာ နန္ဒပကြန် ဖြစ်၏။ နန္ဒပကြန်၏ နောက်မြို့ဝန် ၈ ဦး ဆက်လက်အုပ်ချုပ်ခဲ့လေသည်။ ခရစ် ၁၈၂၄ ခုနှစ် ပထမ အင်္ဂလိပ်မြန်မာစစ်ပွဲ အတွင်းက အင်္ဂလိပ်စစ်ဗိုလ်ကြီး မော်ရစ်ဆန်၏ စစ်တပ်များ သည် မြို့ဟောင်း၌ စခန်းချရာ၊ အဖျားရောဂါဖြင့် စစ်သားများစွာ သေဆုံးရုံမက စစ်ဗိုလ်ချုပ် ကိုယ်တိုင်လည်း မကျန်းမမာဖြစ်၍ ပြန်ရသဖြင့် လမ်းခရီးတွင် ကွယ်လွန်သည်။ ထိုစစ်အပြီးတွင် စစ်တွေမြို့ကို တည်၍ မြို့တော်ကို ပြောင်းရွှေ့ လိုက်လေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉) ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ မြို့များ Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရှေးဟောင်းမြို့များ
ကော့သောင်းမြို့	ကော့သောင်းမြို့()သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး၊ ကော့သောင်းခရိုင်အတွင်း၌ ပါဝင်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၏ တောင်ဘက်အစွန်ဆုံးဖြစ်သော ဝိတိုရိယအငူ ပင်လယ်ကမ်းစပ်၌ တည်ရှိသည်။ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အတွင်းသို့ စီးဆင်းသော ပါချန်မြစ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ တောင်ဘက် အစွန်ဆုံးနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံစပ်ကြားတွင် သဘာဝနယ်နိမိတ်အဖြစ်ဖြင့် တည်ရှိ၍၊ မြို့အရှေ့ဘက်ရှိ ပါချန်မြစ်ဝမှာ လုံခြုံကျယ်ဝန်းသဖြင့် သင်္ဘောကြီးများ ဝင်ရောက်ဆိုက်ကပ် နိုင်၏။ ကော့သောင်းမြို့ အနောက်မြောက်ဘက်မိုင် ၃ဝ ခန့်အကွာတွင် ရွှေထွက်သည်ဟုကျော်ကြားသော ရွှေကျွန်းခေါ် ရပ်ဆဲကျွန်းသည်လည်း ကောင်း၊ မြို့အနောက်တောင်ဘက် ၄၅ မိုင်အကွာတွင် ဝူးဖရမ် (အဖြိုက်နက်)များထွက်သည့် သံကျွန်းခေါ် ဒေးဝစ်ကျွန်း သည်လည်းကောင်း တည်ရှိသည်။ ပြည်တော်အေးစေတီတော် ဘုရင့်နောင်အငူ (ယခင်ဝိတိုရိယပွိုင့်) ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်စဉ်ကာလ ဝိတိုရိယဘုရင်မကြီး(QUEEN VICTORIA)ကို အစွဲပြု၍ ကော့သောင်းဝိတိုရိယပွိုင့်ဟု အမည်ပေးခဲ့ကြသည့် ဆိပ်ကမ်းနေရာတစ်ခုရှိသည်။ ၎င်းဆိပ်ကမ်းနေရာသည် နေရောင်အောက်တွင် အရောင်တလက်လက်တောက်နေသည့် ရေမြင်အတွင်းသို့ ထိုးထွက်နေသည့် ကျွန်းဆွယ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုဝိတိုရိယပွိုင့်အငူစွန်းကို ယခုအခါဘုရင့်နောင်အငူဟု အမည်မှည့်ခေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဘုရင့်နောင်အငူစွန်းတွင် ခြေတံရှည်လူနေအိမ်များ၊ နယ်စပ်ဒေသစစ်ဆေးရေးဂိတ်ဝနှင့် လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးစသည့် ရုံးများလည်းရှိသည်။ ကော့သောင်းကုန်းမြေနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် ဆက်စပ်နေသောကျွန်းမှာ မြိတ်ကျွန်းစုတွင် ပါဝင်သော တောင်ဘက်အကျဆုံး ကျွန်းတစ်ကျွန်းဖြစ်သည်။ ယင်းကျွန်းသည်မွေတော်ကျွန်းအဖြစ် ထင်ရှားသည်။ မြတ်ဗုဒ္ဓ၏ဓာတ်တော်မွေတော်များ ထည့်သွင်းဌာပနာထားသည်ဆိုသော တောင်ကုန်းထိပ်ရှိ စေတီနှစ်ဆူတည်ရှိရာကျွန်း ဖြစ်ပေသည်။ ယင်းကြောင့်ပင် အဆိုပါ မွေတော်ကျွန်းသို့ ကော့သောင်းဘက်မှ ငါးမိနစ်ကြာမျှ လှေစီး၍ ကူးသန်းသွားလာကြသော ဘုရားဖူးခရီးသွားများ အဆက်မပြတ်ရှိနေတတ်သည်။ ကော့သောင်းမှနေ၍ အန်ဒမန်ကလပ်ရီဇော့တ်(Andaman Club Resort)ဟိုတယ်ရှိရာ သူဌေးကျွန်းဆီသို့ ဖယ်ရီသင်္ဘောဖြင့် ၁၅ မိနစ်ခရီးအဖြစ် သွားရောက်နိုင်သည့် စပိဘုတ်(Speed Boat)ဖြင့် သွားရောက်ပါက ၇ မိနစ်ကြာမျှသွားရသည်။ သူဌေးကျွန်း အက်ဒမန်ဟိုတယ် ကော့သောင်းမြို့မှ ငါးကီလိုမီတာအကွာ၌ သီရိမြိုင်ရပ်ကွက်အမည်ရှိ တံငါရွာတည်ရှိနေပေသည်။ ၎င်းတံငါရွာအနီးရှိ တောင်ကုန်းတစ်ခုထိပ်တွင် သုံးမိုင်ဘုရားရှိသည်။ အဓိကစေတီတော်အား ရွှေသင်္ကန်းကပ်လှူပူဇော်ထားသည်။ စေတီ၏အောက်ခြေဖိနပ်တော်မှာ ထောင့်ရှစ်ထောင့်ပါရှိသည့် အဋ္ဌဂံပုံစံအုတ်ခုံဖြစ်ပေသည်။ ယင်းထောင့်ရှစ်ထောင့်ရှိ ဋ္ဌာပနာအတွင်း ချိုင့်နေရာရှစ်နေရာတွင် တင်ပျဉ်ခွေဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်တစ်ဆူစီ ကိန်းဝပ်စံပယ်လျက်ရှိသည်။ တောင်ကုန်းအမြင့်ဆုံးနေရာတွင် ကြာပွင့်ပေါ်၌ထိုင်၍ စံပယ်နေသော မြတ်ဗုဒ္ဓရုပ်ပွားတော်၏ ဦးခေါင်းတော်အထက်၌ နဂါးမင်းက ပါးပျဉ်းဖြင့်အုပ်မိုးထားသည့် နဂါးရုံဘုရားတစ်ဆူကိုဖူးမြော်နိုင်ပေသည်။ တောင်ကုန်းအထက်မှ လှမ်းကြည့်လိုက်ပါက သီဟိုပင်စိုက်ခင်းများ၊ အန်ဒမန်ပင်လယ်ပြင်၊ သူဌေးကျွန်း၊ ဆလုံကျွန်းနှင့် ပို၍ဝေးသောနေရာတွင် ဇာဒက်ကြီးကျွန်းတို့အပါဝင် မြိတ်ကျွန်းစုကို တွေ့မြင်ရမည်ဖြစ်သည်။ မြိတ်ကျွန်းစု မြိတ်ကျွန်းစုတွင် စုစုပေါင်းကျွန်းပေါင်း ၈၀၄ ကျွန်းပါဝင်သည်ဟုဆိုသော်လည်း အချို့ခန့်မှန်းတွက်ဆမှုအရ ကျွန်းပေါင်း ၁၀၀၀ကျော်ရှိနိုင်သည်ဟုဆိုကြ၏။ အကြီးဆုံးကျွန်းမှာ ဘုရင်ကျွန်း(KING ISLAND)ဖြစ်ပြီး ဟက်တာပေါင်း ၄၄၀၀၀ရှိသည်။ ကျွန်းအများအပြားမှာ ပင်လယ်အတွင်းမှ ထိုးထွက်နေကြသော ကျောက်တုံးကျောက်စိုင်ကျွန်းများဖြစ်ကြသည်။ အချို့ကျွန်းများမှာ ထုံးကျောက်ကျွန်းများဖြစ်ကြပြီး မီတာပေါင်းရာနှင့်ချီ၍ ရှည်လျားသည်။ ယင်းကျွန်းများပေါ်တွင် ဇီဝဇိုးငှက်သိုက်များကို တွေ့ရှိကြသည်။ လူများနှစ်ခြိုက်ခုံမင်စွာ ငှက်သိုက်ဆေးဖော်စပ်သုံးစွဲကြပြီး တန်ဖိုးကြီးမားသည့် အစားအစာတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ ကစ်စာရိုင်းနှင့်ဒိုမဲလ်ကျွန်းတို့အကြားရှိ ကျွန်းတစ်ခုကို စကျင်ကျောက်(ကျောက်ဖြူ)ကျွန်းများဟုခေါ်ဝေါ်သမုတ်ထားကြသည်။ အရည်သွေးကောင်း စကျင်ကျောက်များ ထွက်ရှိသည်။ ကစ်စရိုင်းနှင့်ဆဲလ်လိုကျွန်းများ၏ ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် ဘုရင့်ကျွန်း၊ ထားဝယ်ကျွန်းနှင့် တံငါကျေးရွာများကလွဲလျှင် မြိတ်ကျွန်းစုသည် ယင်းကျွန်းစုကို လှည့်လည်သွားလာကျက်စားနေကြသော ဆလုံသို့မဟုတ် ပင်လယ်ဂျစ်ပစီတို့အဓိကနေထိုင်ကြသည်။ ဆလုံလူမျိုးများ ဆလုံလူမျိုးစုတို့သည် မလေးကျွန်းဆွယ်(ယနေ့မလေးရှားကျွန်းဆွယ်)တွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည့် မလေးလူမျိုးနွယ်ဝင်များဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့၏ဘာသာစကားမှာ ကမ္ဘောဒီးယာက ချင်းတိုင်းရင်သားတို့၏ စကားနှင့် အတော်ပင်တူညီမှုရှိနေသည်ကို တွေ့ရသည်။ ပင်လယ်ပျော်ဆလုံကျွန်းသားတို့၏ ရေကူးရေငုပ်ကျွမ်းကျင်မှုသည်လည်း အံ့ဩဖွယ်ရာဖြစ်ပေသည်။ ၂၀၀၄ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် လန်ပီကျွန်း၌ကျင်းပခဲ့သော ဆလုံပွဲတော်မှာလည်း ကမ္ဘာလည့်ခရီးသွားများအတွက် အလွန်စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာဖြစ်သည်။ ကော့သောင်းအနီးရှိ ဆလုံကျွန်းတွင် လင်းပိုင်မွေးမြူလေ့ကျင့်မှုသည်လည်း အောင်မြင်နေပြီဖြစ်၍ တနင်္သာရီတိုင်းအတွင်း ကမ္ဘာလည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်း အခြေခံကောင်းများတိုးတက်နေပြီဖြစ်သည်။ ဆလုံတို့သည်ငါးဖမ်းခြင်းဖြင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုကြလေသည်။ ရေပျော်ဆလုံတို့သည် ငါးပုတ် ငါးကွမ်းရှပ် ငါးခွေးရှာ ငါးပုဏ္ဍား ကကူရံ ငါးမြင်းရင်း ငါးမြစ်ချင်းတို့ကိုဖမ်းဆီးပြီး ရနောင်းလက်ကားအဝယ်ဒိုင်များသို့ ရောင်းချကြသည်။ ရပ်ကွက်/ကျေးရွာများ စီးပွားရေး ကော့သောင်းမြို့သည် နယ်စပ်မြို့တစ်မြို့ဖြစ်ပြီး ရော်ဘာလုပ်ငန်းမှာလည်း တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးလျက် ပြင်ပတိုက်ရိုက်တင်ပို့နိုင်သော ပင်လယ်ရေထွက်ကုန်ပစ္စည်းများဖြင့် စည်ကားလှသည့် တံငါဆိပ်ကမ်းတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ ကမ်းနားလမ်း အနောက်ဘက်တွင် ပင်လယ်ထွက်အစားအစာရောင်းချသော စားတော်ဆက်အများအပြား တည်ရှိနေကြသည်။ ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ
ဝေသာလီမြို့	ဝေသာလီမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရခိုင်ပြည်နယ်၏ အနောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိခဲ့သော မြို့ဟောင်းတစ်မြို့ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ ရခိုင်တိုင်းပြည်၏မြို့တော်လည်းဖြစ်သည်။ ဝေသာလီမြို့ဟောင်းသည် ရခိုင်သမိုင်း၏ခေတ်လေးခေတ်မှ ဝေသာလီခေတ် ရခိုင်နိုင်ငံ၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ အေဒီ ၄ ရာစုမှ ၈ ရာစု အထိ ထွန်းကားခဲ့သည်။ တည်ထောင်သူ ဝေသာလီမြို့ကို တည်ထောင်သူမှာ ဒွင်စန္ဒြ ဖြစ်သည်။ ဝေသာလီမြို့အား နတ်ပြည်၏လှပတင့်တယ်ခြင်းကို ပျယ်ရယ်ပြုနိုင်လောက်အောင်လှပသည်ဟု ရေးထိုးခဲ့သည်။ ဝေသာလီမြို့အား စန္ဒြားမင်းဆက်က အုပ်စိုးခဲ့သည်။ စန္ဒြားမင်းများသည် သီဝ (ရှီဝ) နတ်မင်း၏ အနွယ်တော်များဟု ရေးထိုးဖော်ပြထားကြသောကြောင့် ၎င်းတို့သည် သီဝဂိုဏ်း (Shaivism) ဝင်များဖြစ်နိုင်သည်။ တည်နေရာ ဝေသာလီ မြို့ဟောင်းသည် ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ဦးမြို့နယ် ထဲတွင် တည်ရှိသည်။ မြောက်ဦးမြို့ အနောက်မြောက်ဘက် ၅ မိုင်ခန့်တွင် တည်ရှိသည်။ ရန်ကုန် စစ်တွေကားလမ်းသည် ဝေသာလီမြို့ဟောင်းအား အလယ်တည့်တည့်မှ ဖြတ်သန်းသွားသည်။ ပုံသဏ္ဌာန် ဝေသာလီမြို့ဟောင်း၏ ပုံသဏ္ဌာန်သည် ဘဲဥပုံ နီးပါးဝိုင်းဝန်းသော သဏ္ဌာန်ရှိသည်။ မြို့ရိုးနှစ်ထပ်ရှိသည်။ အပြင်မြို့ရိုး တစ်ထပ်၊နန်းမြို့ရိုးတစ်ထပ်ဖြစ်သည်။ နန်းမြို့ရိုးသည် ထောင့်မှန်စတုဂံပုံရှိသည်။ ယခု နန်းတော်နေရာတွင် ဝေသာလီရွာတည်ထားကြသည်။ မြို့ရိုးများ တည်ဆောက်ရာတွင် ဘေးနှစ်ဘက်ကို အုတ်စီကာ အလယ်တွင် အုတ်ကျိုးအုတ်ပဲ့များ ထည့်ကာတည်ဆောက်ကြသည်။ အပြင်မြို့ရိုးပတ်လည်တွင် ကျုံးများပတ်ရံထားသည်။တောင်ဘက်ကျုံးနေရာတွင် ရေများရှိနေသေးသည်။ဝေသာလီ နန်းတော်ကိုလည်း ကျုံးဖြင့်ပတ်ရံထားသည်။ အပြင်မြို့ရိုး၏ အနောက်ဘက်တွင် ရန်းချောင်း စီးဆင်းနေပြီး အရှေ့ဘက်တွင် တောင်တန်းများကာရံထားသည်။ ထင်ရှားသော နေရာများ ဝေသာလီ နန်းတော်၏ မြောက်ဘက်တွင် ဝေသာလီဘုရားကြီး ရှိသည်။ ကြီးမားသော ကျောက်တုံးကြီးအား ထုဆစ်ထားကာ ဉာဏ်တော် ၁၇ ပေခန့်ရှိသည်။ ဝေသာလီဘုရားကြီးကုန်းတော်တွင် စတူပါများ၊ နတ်ရုပ်များ ကို မြင်နိုင်သည်။ ဝေသာလီဘုရားကြီး မှ မြောက်ဘက်သို့သွားသော် သီရိစန္ဒြား မင်းကြီး သင်္ဂါယနာတင်ခဲ့သော သရက်ချိုတောင်ကို မြင်နိုင်သည်။ ထိုတောင်ထက်တွင် ကျောင်းဆောင်၅ခုဆောက်ကာ သီဟိုဠ်သံဃာ ၁၀၀၀၊ ရခိုင်သံဃာ ၁၀၀၀ ဖြင့် တစ်နှစ်ကြာအောင် သင်္ဂါယနာတင်ခဲ့သည်။ ဝေသာလီမြို့၏ အနောက်ဘက်အပြင်မြို့ရိုးတွင် မြို့တန်းခါး ဘုရားရှိသည်။ ဝေသာလီမြို့ တောင်ဘက်တွင် သင်းကျစ်တော်ဓာတ်ဘုရား ရှိသည်။ ဓညဝတီခေတ် သူရိယစက္ကဘုရင်ကစတင် တည်ထားခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်းကာလများတွင် အဆင့်ဆင့် ပြုပြင်တည်ထားခဲ့ကြသည်။ ဝေသာလီခေတ်တွင် ရေကြောင်းခရီးဖြင့် ကုန်စည်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ကြရာ ထိုခေတ်ကအသုံးပြုသော ဆိပ်ကမ်း တစ်ခုကို မြို့ အနောက်မြောက်ဘက် ရန်းချောင်းကမ်းပါးတွင် တွေ့မြင်နိုင်သည်။ ဝေသာလီခေတ်ကတည်ဆောက် ခဲ့သောဆည်တစ်ခုကို ရန်းချောင်းဖျားတွင် တွေ့နိုင်သည်။ ကျောက်တုံးများဖြင့်တည်ဆောက်ထားသည်။ စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းမှာ ဓညဝတီခေတ်ကပင် ဖြစ်သော်လည်း ကျိုးပေါက်ခြင်း ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး ဝေသာလီခေတ်တွင်မှ အောင် မြင်စွာတည်ဆောက်နိုင်ခဲ့သည်။ ဝေသာလီခေတ်စာပေ ဝေသာလီခေတ် ရုံးသုံးဘာသာမှာ သင်္သကရိုက် ဘာသာဖြစ်သည်။ ဝေသာလီခေတ်တွင်ရေးထိုးခဲ့သော အာနန္ဒစန္ဒြား ကျောက်စာတိုင်သည် မြောက်ဦးမြို့ သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီးတွင် ရှိသည်။ မျက်နှာလေးဘက်ရှိပြီး ၃ ဘက်တွင် စာရေးထိုးထားသည်။ တစ်မျက်နှာနှင့် တစ်မျက်နှာသည် ရာစုနှစ်၂ စီခြားလျက်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။ အနောက်ဘက်မျက်နှာကိုသာ ဖတ်ရှု၍ရသည်။ အာနန္ဒစန္ဒြားမင်းက မိမိမတိုင်မီ မင်းဆက်များ၊မိမိ၏အလှူဒါန တို့ကို ရေးထိုးထားသည်။ ဝေသာလီခေတ်ကျောက်စာအများစုတွင် "ယေဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝ" ဂါထာ ရေးထိုးပါရှိကြသည်။ ဝေသာလီကြေးနီပြား အမိန့်မှတ်တမ်းစာကို ဝေသာလီမြို့ အုတ်ကုန်းငယ်တစ်ခုကို ဖျက်ရာမှရရှိခဲ့သည်။ ဝေသာလီမင်းတစ်ပါး၏ မြေလှူမှတ်တမ်းဖြစ်သည်။ဤကဲ့သို့အမိန့်မှတ်တမ်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်သာမက အိန္ဒိယတွင် အစောဆုံးတွေ့ရှိရခြင်းဖြစ်သည်။ စာလုံးများ လှပသေသပ်စွာရေးသားထားပြီးမဟာဘာရတ ဇာတ်တော်မှ စာသားအချို့ကို ထည့်သွင်းရေးသားထားသည်။ စတူပါများ စတူပါဟူသည် ဝေသာလီခေတ်တွင် ထုဆစ်ကိုးကွယ်ခဲ့သော ကျောက်စေတီငယ်တစ်မျိုး ဖြစ်ပြီး ဒီဇိုင်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ထုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ဘာသာတရား ဝေသာလီခေတ်တွင် အများစု ကိုးကွယ်ကြသောဘာသာမှာ မဟာယာန ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်၍ ပါဠိဘာသာဖြင့်ရေးထိုးသည့်ကျောက်စာတစ်ခုကိုတွေ့ရှိသဖြင့် ထေရဝါဒကို ကိုးကွယ်သူရှိနိုင်သည်။ ဗြဟ္မဏဘာသာ ကိုးကွယ်မှုလည်းရှိသည်။ ဘုရင်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာကို ကိုးကွယ်ပြီး အခြားဘာသာများကိုလည်း အားပေးချီးမြှောက်ခဲ့သည်။ ကိုးကား ပြင်ပလင့်ခ်များ ဝေသာလီမြို့ဟောင်း ကောင်းကင်မြေပုံ (Google မြေပုံ) Category:ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ မြို့များ Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရှေးဟောင်းမြို့များ
လွိုင်ကော်မြို့	လွိုင်ကော်မြို့ သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ကယားပြည်နယ်‌၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ လွိုင်ကော်မြို့သည် တောင်ငူမြို့၏ အရှေ့မြောက်ဘက်နှင့် ရှမ်းပြည်နယ်၊ တောင်ကြီးမြို့၏ တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ သမိုင်းကြောင်း အမည်ရင်းမြစ် လွိုင်ကော်မြို့၏ မြို့တည်စ မူလအမည်ရင်းမှာ 'ဆီရိဒေါ'ဖြစ်၏။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂ဝဝ ပြည့်နှစ်တွင် ဦးသီရိဆိုသူသည် ဆီအိုးလေးလုံးတွင် ဆီအပြည့်ထည့်၍ သတ်မှတ်ထားသော မြို့လေးထောင့်၌ မြှုပ်နှံခြင်း၊ မြို့ဦးမြို့ထိပ်တွင် မြို့နံသင့် စေတီတည်ထားကိုးကွယ်ခြင်း၊ မြို့တွင်း၌ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒီ ဘုန်းကြီးကျောင်းများ ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခြင်း၊ မြို့ပတ်လည်တွင် ကျုံး၊ မြောင်း၊ ခံကတုတ်များ ဆောက်လုပ်ခြင်း၊ အတွင်းဘက်ခံကတုတ်တွင် ကြခတ်ဝါးများ စိုက်ထူကာရံခြင်း၊ မြို့၏အနောက်တောင်ထောင့်နေရာတွင် သင်္ချိုင်းနေရာသတ်မှတ်ခြင်း စသည်ဖြင့် မွမ်းမံတည်ထောင်ခဲ့သည်။ ထိုကြောင့် မြို့တည်သူ ဦးသီရိ၏အမည်ကိုအစွဲပြု၍ မြို့အမည်ကို ဆီရိဒေါဟုခေါ်တွင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်၏။ ကယားဘာသာစကားဖြင့် သီရိကို ဆီရိဟူ၍လည်းကောင်း၊ မြို့ကို ဒေါဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုရာ ဆီရိဒေါဟူသည် သီရိမြို့၊ သို့မဟုတ် ဦးသီရိတည်ထောင်သောမြို့ဟု အဓိပ္ပာယ် ရသည်။ ရှမ်းအမျိုးသားများ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသောအခါတွင် ဘီလူးချောင်းဘေး၌ တစ်သီးတစ်ခြားတည်ရှိသော ရွှေတောင်ကိုအစွဲပြု၍ 'လွိုင်ခေါ်' ဟုခေါ်ပြန်သည်။ ရှမ်းဘာသာစကားဖြင့် 'လွိုင်'မှာ တောင်ဖြစ်၍ 'ခေါ်'မှာ သီးခြားတည်ရှိခြင်းဆိုလိုသည်။ ကာလရွေ့လျား၍ 'လွိုင်ကော်' ဟု ဖြစ်လာသော်လည်း ကယားအမျိုးသားတို့ကမူ 'ဆီရိဒေါ' ဟု ယနေ့တိုင် ပြောဆိုသုံးစွဲလျက်ရှိသည်။ လွိုင်ကော်မြို့၏ မြို့တည်စအနေအထားမှာ အရှေ့သို့လားသော် မင်းကျောင်း၊ အနောက်သို့လားသော် ဘီလူးချောင်း၊ တောင်သို့လားသော် ရွှေကျောင်း၊ မြောက်သို့လားသော် မြို့နာမ်စေတီတို့ဖြစ်သည်။ စော်ဘွားများ၏ ဟော်နန်း မြန်မာ သက္ကရာဇ် ၁၂၆၇ ခုနှစ်ခန့်တွင် အမတ်ကြီး ဦးနီသည်လွိုင်ကော်မြို့၏ လူနေအိမ်ခြေများကို ချဲ့ထွင်ပြုပြင်ခြင်း၊ ဘီလူးချောင်း အနောက်ဘက်ကမ်းတွင် ဈေးတည်ဆောက်ခြင်း စသည်ဖြင့် လွိုင်ကော်မြို့ကို ဒုတိယအကြိမ် တိုးချဲ့ခဲ့သည်။ မြန်မာသက္ကရာဇ် ၁၂၇ဝ ပြည့်နှစ်တွင် စောဖျာစဝ်ခွန်လီသည် လွိုင်ကော်မြို့၏ အရှေ့အနောက် တောင်မြောက် လေးဖက်လေးမျက်နှာတို့သို့ လူနေအိမ်ခြေတိုးတက်ဆောက်လုပ်စေခြင်းဖြင့် လွိုင်ကော်မြို့ ကို တိုးချဲ့ပြုပြင်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်အထိ ကရင်နီပြည်နယ်အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်၌ ကယားပြည်နယ်အစိုးရ စတင်ဖွဲ့စည်းသည့်အချိန်တွင် လွိုင်ကော်မြို့ကို ကန္ဒရဝတီ၊ ဘောလခဲနှင့် ကြယ်ဖိုးကြီးနယ်များ အပါအဝင် ကယားပြည်နယ်၏ မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ လွိုင်ကော်ဘူတာ ထင်ရှားသည့်နေရာများ လွိုင်ကော်မြို့သည် ကယားပြည်နယ်၏ ရုံးစိုက်မြို့ဖြစ်သဖြင့် ပြည်နယ် အစိုးရရုံးများ၊ ဒေသဆိုင်ရာရုံးများ၊ ပြည်သူ့ဆေးရုံ၊ စာသင်ကျောင်းများ စသည့်အစိုးရအဆောက်အအုံများလည်းရှိသည်။ သီရိမင်္ဂလာ တောင်တော်စေတီ၊ ရွှေတောင်စေတီ နှင့် မြို့နာမ်စေတီတို့သည် ထင်ရှား၍ မြို့၏ကျက်သရေဆောင်စေတီများဖြစ်၏။ ဘီလူးချောင်းတံတား လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ရှမ်းပြည်နယ် အင်းလေးကန်မှ စီးဆင်းလာသော ဘီလူးချောင်းသည် လွိုင်ကော်မြို့ကို မြောက်မှတောင်သို့ ဖြတ်ပြီးစီးဆင်းသွားသည်။ ထို့ကြောင့် လွိုင်ကော်မြို့သည် မိုးဗြဲနယ်၊ မိုးဗြဲမြို့၊ ဖယ်ခုံမြို့တို့နှင့်လည်းကောင်း၊ ရှမ်းပြည်နယ် အင်းလေးနှင့်လည်းကောင်း လှေများဖြင့် ကူးသန်းသွားလာနိုင်သည်။ လွိုင်ကော်မြို့သည် ရန်ကုန်မြို့နှင့် လေကြောင်းခရီး အဆက်အသွယ်ရှိသည်။ ကုန်းလမ်းအားဖြင့်မူကား လွိုင်ကော်-တောင်ကြီး-သာစည်-ရန်ကုန်ကားလမ်း၊ လွိုင်ကော်-မိုးဗြဲ-ကလော-သာစည်-ရန်ကုန်ကားလမ်း၊ လွိုင်ကော်-ခဲမဖြူ-မော်ချီးမိုင်း-တောင်ငူ-ရန်ကုန်ကားလမ်း၊ လွိုင်ကော်-ယာဒို-လိပ်သို-တောင်ငူ-ရန်ကုန် ကားလမ်းများဖြင့် သွားလာဆက်သွယ်နိုင်သည်။ ဘီလူးချောင်းတံတား (ဒေါနိုးကူး) ကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:ကယားပြည်နယ်ရှိ မြို့များ
မင်းကိုနိုင်	မင်းကိုနိုင်၏ အမည်အရင်းမှာ ပေါ်ဦးထွန်းဖြစ်ပြီး ၁၉၆၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၈ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ မွေးဖွားသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်ဝန်းကျင်က ဗမာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားသမဂ္ဂများ အဖွဲ့ချုပ် ၏ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်ခဲ့ပြီး မြန်မာနိုင်ငံ၏ ထင်ရှားကျော်ကြားသော အတိုက်အခံ နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း မင်းကိုနိုင်ကို ရန်ကုန်မြို့တွင် မွေးဖွားပြီး သူသည် ဦးသက်ညွန့် နှင့် ဒေါ်လှကြည်တို့၏ တတိယမြောက်သားဖြစ်သည်။ သူ၏မိဘများမှာ မွန်ပြည်နယ်(မုဒုံမြို့) မှ ဖြစ်ပြီး မွန်နှင့်တရုတ်စပ်သော လူမျိုးများဖြစ်သည်။ သူသည် သင်္ဃန်းကျွန်းမြို့နယ် အမှတ်(၄) အခြေခံပညာ အလယ်တန်းကျောင်းတွင် တက်ရောက်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သူသည် ၁၉၈၈ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၂၈ရက်နေ့တွင် ဗမာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားများသမဂ္ဂ(ABFSU)၏ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အစောပိုင်းကျောင်းတက်နေစဉ်နှစ်များ မင်းကိုနိုင်သည် ၁၉၈၀ ခုနှစ်လွန်နှစ်များအတွင်း ရန်ကုန် ဝိဇ္ဇာသိပ္ပံတက္ကသိုလ်တွင် သတ္တဗေဒ အထူးပြုဖြင့် ပညာသင်ကြားနေခိုက်တွင် နိုင်ငံရေးကို စတင်စိတ်ဝင်စားလာခဲ့သည်။ သူသည် အနုပညာအသင်း၏ တက်ကြွသော အသင်းဝင်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး စာဖတ်ခြင်း၊ ကဗျာရေးခြင်းနှင့် ကာတွန်းဆွဲခြင်း (အထူးသဖြင့် သရော်စာကာတွန်းများ) တို့တွင် မွေ့လျော်နေခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၂၈ ရက်နေ့က ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ဝင်းထဲရှိ သမိုင်းဝင် ကျောင်းသားသမဂ္ဂအဆောက်အဦး တည်ရှိခဲ့ရာ မြက်ခင်းပြင်မှာ ဗမာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားသမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ်ကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခဲ့ချိန်မှာ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် မင်းကိုနိုင်ကို ကျောင်းသားထုက ရွေးချယ်ခဲ့ကြသည်။ ၈ လေးလုံး လူထုလှုပ်ရှားမှုတွင် ထိပ်တန်းမှ ဦးဆောင်သူတဦးအဖြစ် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၈၉ ခုနှစ်၌ ထိုအချိန် စစ်အစိုးရက ဖမ်းဆီး အကျဉ်းချခဲ့သည်။ ပြန်လွတ်လာ ၂၀၁၂-ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ(၁၃)ရက်နေ့၊ နိုင်ငံတော် သမ္မတဦးသိန်းစိန်၏ စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် အကျဉ်းသား ၆၅၁ဦး လွှတ်ရာတွင် လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ ပြန်လွတ်လာခဲ့ပြီးနောက် ဒီမိုကရေစီရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေးအတွက် ဆက်လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုကာလအတွင်း နောက်ကြည့်မှန် ဟူသော ဝတ္ထုရှည်တစ်ပုဒ်ကိုလည်း ရေးသားခဲ့သည်။ ၈ လေးလုံး လှုပ်ရှားမှုကို နောက်ခံထားပြီး ထိုလှုပ်ရှားမှုတွင် ပါဝင်ခဲ့သော လူငယ် ကျောင်းသားတယောက်အကြောင်းကို ရေးဖွဲ့ထားသော ဝတ္ထုဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ သူ့၏ ၄၇ နှစ်မြောက် မွေးနေ့အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ရရှိခဲ့သော ဆုတံဆိပ်များ မင်းကိုနိုင်ကို ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ ဒေါက်တာစင်သီယာမောင်နဲ့ ပူးတွဲပြီး ကနေဒါနိုင်ငံက John Humphrey လွတ်မြောက်ရေးဆု၊ ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှာ ချက်သမ္မတနိုင်ငံ၊ People in Need Foundation က Homo Homini ဆု၊ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ နော်ဝေးနိုင်ငံက ကျောင်းသားငြိမ်းချမ်းရေးဆု၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ Train Foundation က လူမှုရဲစွမ်းသတ္တိဆု၊ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံက ဂွမ်ဂျူး လူ့အခွင့်အရေးဆုတို့ကို ချီးမြှင့်ခံခဲ့ရသည်။ ကိုးကား Category:၈၈ မျိုးဆက် ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်များ Category:မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားများ Category:မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားများ Category:မွန်လူမျိုးများ
ကဏ္ဍ:ဘာသာရေး	Category:ပင်မ အကြောင်းအရာ ခွဲခြားရေးများ
မကွေး	မကွေး၏အဓိပ္ပာယ်များ နေရာများ မကွေးတိုင်း မကွေးမြို့ မကွေးဆေးတက္ကသိုလ် မကွေးနည်းပညာတက္ကသိုလ် မကွေးတက္ကသိုလ်
ရှမ်း	ရှမ်း ဆိုသည်မှာ အောက်ပါတို့အနက် တစ်ခုခု ဖြစ်နိုင်သည်။ လူမျိုးစု ရှမ်းလူမျိုး ရှမ်းဘာသာ နေရာဒေသ ရှမ်းပြည်နယ် ရှမ်းရိုးမ အခြား ရှမ်းနံနံ (Eryngium foetidum) - ဟင်းချက်သော အပင်တစ်မျိုး ရှမ်းအိုးစည်
မွန်	မွန်၏အဓိပ္ပာယ်များ မွန်ပြည်နယ် မွန်လူမျိုး မွန်ဘာသာစကား မွန်ခမာဘာသာမိသားစု လူများနှင့်ဘာသာစကားများ Alisa Mon ၊ ရုရှားအဆိုတော်
ကရင်	ကရင်၏အဓိပ္ပာယ်များ ကရင်လူမျိုး ကရင်ပြည်နယ် ကရင်ဘာသာ စကောကရင် ပိုးကရင် ကရင် အမျိုးသား အစည်းအရုံး ဒီမိုကရက်တစ် တိုးတက်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ ကရင်တပ်မတော် ကရင်အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်
ကချင်	ကချင်၏အဓိပ္ပာယ်များ ကချင်လူမျိုးသို့မဟုတ် ဂျိန်ဖော့လူမျိုး ကချင်ပြည်နယ် ကချင်လွတ်လပ်ရေး အဖွဲ့ချုပ် ကချင်လွတ်လပ်ရေးအဖွဲ့၊ တပ်မတော် ကချင်ဘာသာစကား
ပသျှူး	ပသျှူး၏အဓိပ္ပာယ်များ ပသျှူးဘာသာစကား ပသျှူးလူမျိုး မလေးရှားပသျှူးလူမျိုး - မလေးရှားနိုင်ငံအုပ်ချုပ်မှုဥပဒေသတ်မတ်သော လူမျိုး ပသျှူးမုန့် ပသျှူးသာကူ
မဟာ	မဟာ၏အဓိပ္ပာယ်များ မဟာသည် ပါဠိနှင့် သင်္သကရိက်ဘာသာတွင် မွန်မြတ် အဓိပ္ပာယ်ရှိသော နာမဝိသေသနဖြစ်သည်။ မဟာပိန္နဲ - ဟိန္ဒူဘာသာနတ်ဒေဝ မဟာဗျူဟာ မဟာဂီတ မဟာသမယသုတ် မဟာဂီရိ မဟာရာဇ - ဘုရင်ကြီး မဟာဝင် မဟာဗန္ဓုလ မဟာမုနိဘုရားကြီး
ကလယ်	၏အဓိပ္ပာယ်များ ကလယ်ဘာသာ ကလယ်အက္ခရာ ကလယ်လူမျိုး
အင်္ဂလိပ်	အင်္ဂလိပ် ဆိုသည်မှာ အောက်ပါအနက် တစ်ခုခုကို ရည်ညွှန်းသည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကား အင်္ဂလိပ်လူမျိုး အင်္ဂလိပ်စာပေ
ချင်း	ချင်း၏အဓိပ္ပာယ်များ ချင်းပြည်နယ် ချင်းလူမျိုး ချင်းစာပေ ချင်း(အပင်) ချင်း(နာမ်စား) ချင်းယား (Flueggea virosa) - ချုံပင်အမျိုးတစ်မျိုး ချင်းတ
ဗြိတိသျှ	ဗြိတိသျှ၏အဓိပ္ပာယ်များ ဗြိတိသျှအင်ပါယာ ဗြိတိသျှလူမျိုး ဗြိတိသျှအင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဗြိတိသျှကျွန်စု ဗြိတိသျှနိုင်ငံသား
အမေရိကန်	အမေရိကန်၏အဓိပ္ပာယ်များ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အမေရိကန်အင်္ဂလိပ်ဘာသာ မြောက်အမေရိက တောင်အမေရိက အမေရိက (တိုက်ကြီး) အမေရိကန်အသံလွှင့်ရန်ကုမ္ပဏီ အမေရိကန်တက္ကသိုလ် အမေရိကန် (ကား) အမေရိကန်လေကြောင်း အမေရိကန်ဒိန်ခဲ br:Amerikan de:Amerikaner en:American es:América (desambiguación) fr:Américain it:Americano ja:アメリカン nl:American nn:Amerikansk no:Amerikaner pt:Americano sv:Amerikansk th:อเมริกัน
အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း	{{Infobox geopolitical organisation \| name = \| linking_name = the Association of Southeast Asian Nations \| image_flag = Asean.jpeg \| flag_type = အလံတော် \| image_symbol = \| symbol_type = တံဆိပ်တော် \| motto = "အမြင်တစ်ခု၊ အမှတ်အသားတစ်ခု၊ အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခု""One Vision, One Identity, One Community" \| anthem = "အာဆီယံလမ်းစဉ်" \| image_map = Association of Southeast Asian Nations (orthographic projection).svg \| map_width = 250px \| map_caption = အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ (အစိမ်းရင့်) \| largest_city = ဂျကာတာမြို့ \| admin_center_type = အတွင်းဝန်များရုံး \| admin_center = ဂျကာတာမြို့ \| coordinates = \| languages_type = လုပ်ငန်းသုံးဘာသာစကား \| languages = အင်္ဂလိပ် \| languages2_type = အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ရုံးသုံးဘာသာစကားများ \| languages2 = \| membership = အဖွဲ့ဝင် ၁၀ နိုင်ငံ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအဖွဲ့ (အင်္ဂလိပ်: Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)) သည် အရှေ့တောင်အာရှ ၁၀ နိုင်ငံ ပေါင်းစည်းဖွဲ့စည်းထားသော နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အသင်း ဖြစ်သည်။ အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ စင်ကာပူ၊ ထိုင်း၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတို့၏ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများသည် ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် အာဆီယံကြေညာချက် (ဘန်ကောတ်ကြေညာစာတမ်း)ကို လက်မှတ်ရေးထိုး၍ ဖွဲ့စည်းခဲ့ကြသည်။ နောင်တွင်မှ ဘရူနိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ လာအို၊ မြန်မာ၊ ကမ္ဘောဒီးယား စသော နိုင်ငံများပါဝင်လာခဲ့ပြီး ၁၀ နိုင်ငံအထိဖြစ်လာခဲ့သည်။ အာဆီယံသည် အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင် ဧရိယာစုစုပေါင်း၏ ၃% ရှိပြီး စတုရန်း ကီလိုမီတာ ၄.၄၆ သန်း ရှိသည်။ ကမ္ဘာလူဦးရေ စုစုပေါင်း၏ ၈.၈ ရာခိုင်နှုန်း ရှိပြီး ခန့်မှန်းခြေ သန်း ၆၀၀ ရှိသည်။ အာဆီယံ၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ ငြိမ်းချမ်း၍ ကြွယ်ဝသော အသိုင်းအဝန်းတစ်ခုအဖြစ် ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲစွာ ရပ်တည်ရေးတည်ဆောက်ရာ၌ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် ညီညွတ်သော စိတ်ဓာတ်များမှတဆင့် ဒေသတွင်း စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး တိုးတက်မှုနှင့် ယဉ်ကျေးမှု ဖွံဖြိုးတိုးတက်မှုများကို အရှိန်အဟုန်ဖြင့် မြှင့်တင်ရန် ဖြစ်သည်။ အာဆီယံဖြစ်ပေါ်လာပုံ အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအဖွဲ့ Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)(အာဆီယံ)''' ကို ၁၉၆၇ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ (၈) ရက်နေ့တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ ဘန်ကောက်မြို့၌ ဗန်ကောက်ကြေညာစာတမ်းဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအဖြစ် အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ စင်္ကာပူနှင့် ထိုင်း စသည့် အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံ(၅)နိုင်ငံဖြင့် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံသစ်များ အဖြစ် ဘရူနိုင်း (၁၉၈၄ခုနှစ် ၊ ဇန်နဝါရီလ ၈ရက် )၊ ဗီယက်နမ် (၁၉၉၅ ခုနှစ် ၊ ဇူလိုင်လ ၂၈ရက်)၊ လာအိုနှင့် မြန်မာ(၁၉၉၇ခုနှစ် ၊ ဇူလိုင်လ ၂၃ရက် )၊ ကမ္ဘောဒီးယား (၁၉၉၉ခုနှစ် ၊ ဧပြီလ ၃၀ရက် ) တို့ပါဝင်လာသဖြင့် ယခုအခါ အဖွဲ့ဝင်(၁၀)နိုင်ငံ ရှိသည်။ အတွင်းရေးမှူးချုပ်မှာ ထိုင်းနိုင်ငံမှ Surin Pitsuwan ဖြစ်သည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်အတွင်း အာဆီယံအနေဖြင့် နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များတွင် တက်ကြွစွာလှုပ်ရှား ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှာ - ရည်ရွယ်ချက် အာဆီယံဖွဲ့စည်းရသည့် ရည်ရွယ်ချက်မှာ - (က)ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ၏မူအရ တရားမျှတရေး၊ ဥပဒေများနှင့်အညီ အရှေ့တောင်အာရှ ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး၊ တည်ငြိမ်မှုရရှိရေးကို မြှင့်တင်နိုင်ရန်အတွက် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများ အနေဖြင့်စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ နည်းပညာ၊ ပညာရေးနယ် ပယ်များတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်။ (ခ)ထို့ကြောင့် လွတ်လပ်၍ငြိမ်းချမ်းသည့် သယံဇာတပြည့်စုံသော ဘဝသို့ရောက်ရှိရန် ဆန္ဒတစ်ရပ်အနေဖြင့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများရှိ လူထုတစ်ရပ်လုံးနှင့် သားစဉ်မြေးဆက် အကျိုးခံစားနိုင်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်။ ရည်ရွယ်ချက်သုံးရပ် (က) ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အစီအစဉ်မှ တစ်ဆင့် ဒေသတွင်း စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု တိုးတတ်ဖြစ်ပေါ်လာမှု မြှင့်တင်ရန် (ခ) အင်အားကြီး ပြိုင်ဆိုင်မှု ဒေသအတွင်း စိမ့်ဝင်ပျံ့နှံ့ မလာအောင် ဒေသတွင် နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေး တည်ငြိမ်မှုကို ကာကွယ်ရန် (ဂ) ဒေသအတွင်း နိုင်ငံအချင်းချင်း ဖြစ်ပေါ်လာသည့် သဘောထား ကွဲလွဲမှုများကို ထိန်းသိမ်းဖြေရှင်း ပေးနိုင်ရန် တို့ဖြစ်ကြသည်။ အာဆီယံ၏ အခြေခံ စည်းမျဉ်း(၆) ရပ် ၁။ နိုင်ငံအားလုံး၏ လွတ်လပ်ရေး၊ အချုပ်အခြာ အာဏာညီမျှမှု နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် အမျိုးသားရေး လက္ခဏာများကို အပြန်အလှန်လေးစားရေး ၂။ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ တည်ရှိခွင့်သည် အခြားနိုင်ငံများ၏ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း၊ နိုင်လိုမင်းထက် ပြုခြင်းများ ခြိမ်ခြောက် ခြင်းတို့မှ ကင်းလွတ်စေရန် ၃။ တစ်နိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းရေးကို တစ်ခြားနိုင်ငံများမှ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း မပြုလုပ်ရန် ၄။ အငြင်းပွားမှုများကို ငြိမ်းချမ်းစွာ ဖြေရှင်းရန် ၅။ အာဏာသုံး၍ ခြိမ်းခြောက်မှုများ မပြုလုပ်ရန် ၆။ နိုင်ငံအချင်းချင်း ထိထိရောက်ရောက် ပူးပေါင်းကူညီဆောင်ရွက်ရန် တို့ဖြစ်ကြသည်။ အာဆီယံ၏ဆောင်ရွက်ချက်များ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုကဏ္ဍဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ ဆောင်ရွက်မှုများ အာဆီယံဒေသတွင်း ငါးလုပ်ငန်းဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်များ အစားအစာ လယ်ယာနှင့်သစ်တောကဏ္ဍများဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများ ကုန်စည်ရောင်းဝယ်ရေးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများ ဝန်ဆောင်မှုကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများ စက်မှုကဏ္ဍပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ငန်းများ လူမှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများ အာဆီယံနိုင်ငံများအကြား သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများ သတင်းနှင့်ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးလုပ်ငန်းများ ဆက်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလုပ်ငန်းများ စွမ်းအင်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလုပ်ငန်းရပ်များ ဘဏ္ဍရေးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလုပ်ငန်းများ အာဆီယံပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အဆင့်(၃)ဆင့် အာဆီယံသည် ၎င်း၏ရည်ရွယ်ချက်အောင်မြင်စေရန် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် ကဏ္ဍအသီးသီး ၌ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်လျက် ရှိရာ အောက်ပါအတိုင်းအဆင့်(၃)ဆင့်ဖြင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက် ရှိ ကြောင်းသိရှိရသည်- တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးထိတွေ့ပြီး ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်ခြင်း အရေးအခင်းတစ်ခုဖြစ်ပေါ်မလာမီသံတမန်နည်းအရကြိုတင် ဝင်ရောက်ကာကွယ်ခြင်း ပဋိပက္ခဖြစ်စေမည့်နည်းလမ်းများကို သတိပြုရှောင်ရှားဖြေရှင်းစေခြင်း အာဆီယံဆွေးနွေးဘက်နိုင်ငံများ အာဆီယံဆွေးနွေးဘက်နိုင်ငံများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်- အာဆီယံဆိုင်ရာ အစည်းအဝေးများ အာဆီယံ၏အဆင့်မြင့်ဆုံး အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းမှာ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး ဖြစ်ပြီး (၁၉၆၇) ခုနှစ်မှစတင်ကျင်းပလာပြီး ၂၀၀၅ခုနှစ်အထိ (၁၁)ကြိမ်အထိကျင်းပ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ (၁၂)ကြိမ်မြောက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို ၂၀၀၆ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၊ စီဗူးမြို့၌ကျင်းပပြုလုပ်ပြီး ဖြစ်သည်။ အာဆီယံ တွင်အောက်ဖော်ပြပါ အစည်းအဝေး များ ကိုကျင်းပပြုလုပ်လေ့ရှိသည်။ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး အာဆီယံထိပ်သီးအဆင့် အလွတ်သဘောအစည်းအဝေး အာဆီယံနှင့် ဆွေးနွေးဘက်နိုင်ငံများအစည်းအဝေး (အာဆီယံ+၃၊ အာဆီယံ+တရုတ်၊ အာဆီယံ+ဂျပန်၊ အာဆီယံ+တောင်ကိုရီးယား၊ အာဆီယံ+အိန္ဒိယ၊ အာဆီယံ+ဩစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်၊ အာဆီယံ+အမေရိကန်) အာဆီယံ ဝန်ကြီးအဆင့် အစည်းအဝေး (နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ) အာဆီယံ အမြဲတမ်းကော်မတီ အစည်းအဝေး (နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ အစည်းအဝေးတစ်ခု နှင့် တစ်ခုအကြား မူဝါဒရေးရာကိစ္စများ ပူးပေါင်းညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ခြင်း) အာဆီယံ စီးပွားရေးဝန်ကြီးအဆင့် အစည်းအဝေး (အာဆီယံဒေသတွင်း စီးပွားရေးတိုးတက်မှု အခြေအနေ၊ အာဆီယံ စီးပွားရေး အသိုက်အဝန်း ဖြစ်ပေါ်ရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များ လွတ်လပ် သော ကုန်သွယ်မှု ဒေသဖြစ်ပေါ်ရေးနှင့် စပ်လျဉ်းသောကိစ္စများ ကုန်သွယ်မှုလွယ်ကူချောမွေ့စေရေး ကိစ္စများနှင့် ဝန်ဆောင်မှုကုန်သွယ်ရေးကို ဆက်လက်အကောင်အထည်ဖော်ရေး ကိစ္စများ ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းခြင်း) အာဆီယံအဆင့်မြင့် အရာရှိကြီးများအစည်းအဝေး အာဆီယံ ဒေသဆိုင်ရာ အစည်းအဝေး (အဖွဲ့ဝင် (၁၀)နိုင်ငံ၊ ဆွေးနွေးဘက် (၁၀)နိုင်ငံနှင့် လေ့လာသူ (၂)နိုင်ငံ၊ စုစုပေါင်း (၂၂)နိုင်ငံ တက်ရောက်ကြသဖြင့် အာဆီယံသာမက ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံများပါ တွေ့ဆုံရာ နိုင်ငံရေးနှင့်လုံခြုံရေးကိစ္စများကို ဆွေးနွေးနိုင်သည့် တစ်ခုတည်းသော စည်းမျဉ်းဖြစ်သည်) အာဆီယံ၏ စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မြှင့်တင်ရန် သဘောတူညီချက်များ အာဆီယံ၏ စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မြှင့်တင်ရန်သဘောတူညီချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အာဆီယံဒေသအတွင်း စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မြှင့်တင်ရန် မူဘောင် သဘောတူညီချက် အာဆီယံလွတ်လပ်သော ကုန်သွယ်မှုဒေသ ထူထောင်ရေးအတွက် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အချင်းချင်း အကျိုးတူ ခံစားခွင့်ရှိသော အကောက်အခွန် အခွင့်အရေးပေးသည့် အစီအစဉ်ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက် ဗီယင်ကျန်း လုပ်ငန်းအစီအစဉ် (၁၀) ကြိမ်မြောက် အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို လာအိုနိုင်ငံ ဗီယင်ကျန်းမြို့တွင် ၂၀၀၄ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလတွင် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့ရာ ယင်းမှ ဗီယင်ကျန်းလုပ်ငန်း အစီ အစဉ် (VIENTIANE ACTION PROGRAMME- VIP) ကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ e-ASEAN အာဆီယံ၏ သတင်းအချက်အလက် နည်းပညာ (Information and Communication Technology -ICT) ယှဉ်ပြိုင်မှု ဖွံ့ဖြိုးရန်၊ အားဖြည့်ရန်နှင့် မြှင့်တင်ရန် ရည်ရွယ်ခြင်း ဖြစ်ပြီး၊ အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံများအကြား ICT ကွာဟမှု ကျဉ်းမြောင်းရန်၊ အစိုးရနှင့် ပုဂ္ဂလိက ကဏ္ဍ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မြှင့်တင်ရန်နှင့် ICT ကုန်ပစ္စည်းများ ကုန်သွယ်မှု ဝန်ဆောင်မှု နှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု များအပေါ် ကန့်သတ် ချက်များကို ဖြေလျော့မြှင်တင်ရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်တို့ဖြစ်သည်။ ASEAN Investment Area-AIA အာဆီယံဒေသအတွင်း ပိုမိုလွတ်လပ်စွာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုပြုလုပ်နိုင်သည့် ဒေသတစ်ခုအဖြစ် ထူထောင်ရန်ဖြစ်သည်။ SEAN Chamber of Commerce and Industry- ASEAN CCI ASEAN CCI ကို ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် စတင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအား ကိုယ်စားလှယ်ပြုသည့် CCI များ ပါဝင်ကြကာ UMFCCI သည် ၁၄-၁၀-၁၉၉၇ တွင် ASEAN CCI အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရှိ အမေရိကန်စစ်စခန်းများ တဖြည်းဖြည်းချင်း ပိတ်ပစ်ရတော့မည့်အခြေအနေများကြောင့် ဒေသဆိုင်ရာလုံခြုံရေးသဘောတူညီမှု တညီတညွတ်တည်းရှိရန် လိုအပ်လာတော့သည်။ ဖိလစ်ပိုင်ရှိ အမေရိကန်စစ်စခန်းများအနေဖြင့် ပစိဖိတ်ဒေသကာကွယ်ရေးအတွက် အဓိကကျသည့်နေရာမှ ပါဝင်နေရာ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားအပါအဝင် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများ၏ လုံခြုံရေးအတွက် အထောက် အကူပြုနေပေသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့သည် အမေရိကန်စစ်စခန်းများ ဆက်လက်ထားရှိရေးစာချုပ်သစ်အတွက် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းလျက်ရှိရာ လျော်ကြေးပေးရမည့်ငွေပမာဏနှင့် စစ်စခန်းများ သက်တမ်းသတ်မှတ်ရေးနှင့် စပ်လျဉ်း၍ တစ်စုံတစ်ရာ သဘောတူညီမှုမရရှိဘဲ သောင်မတင်ရေမကျဖြစ်နေခဲ့သည်။ အမေရိကန်စစ်စခန်းများ ဆက်လက်ထားရှိရေး၊ မထားရှိရေး ပြဿနာမှာ အာဆီယံ နိုင်ငံများနှင့်မသက်ဆိုင်ဘဲ ဖိလစ်ပိုင်နှင့်အမေရိကန်နှစ်နိုင်ငံ အကြား ဖြေရှင်းရမည့် ပြဿနာဖြစ်သည်ဟု အာဆီယံ နိုင်ငံများက ခံယူထားသည်။ ၁၉၉၁ ခုနှစ်ဧပြီလအတွင်းက စင်ကာပူဝန်ကြီးချုပ် ဂိုချုပ်တောင်သည် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသို့ အလည်အပတ် ရောက်ရှိ လာရာ ဒေသအတွင်းအမေရိကန် စစ်အင်အား လျှော့ချမှုနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ၎င်း၏ သဘောထားအမြင်ကို တင်ပြခဲ့သည်။ ဖိလစ်ပိုင် သမ္မတအကီနိုနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရာတွင် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၌ အမေရိကန်စစ်အခြေစိုက် စခန်းများ ဆက်လက်တည်ရှိနေမှုကို ထောက်ခံကြောင်းပြောကြားခဲ့သည်။ မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် မဟာသီယာမိုဟာမက်သည် မတ်လ ၁ ရက်နေ့မှစ၍ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ အလည်အပတ် ရောက်ရှိခဲ့ရာတွင် အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဆူဟာတိုနှင့်တွေ့ဆုံပြီး အနောက်ဥရောပတွင်ရှိ စီးပွားရေးအုပ်စုများနှင့် ယှဉ်၍ တန်ပြန် လုပ်ဆောင်နိုင်စေရန်အတွက် အရှေ့အာရှစီးပွားရေးအုပ်စု ဖွဲ့စည်းရန်ကို ဆွေးနွေးခဲ့ပြီး မဟာသီယာက ယင်းစီးပွားရေး အုပ်စုကို ဖွဲ့စည်းရခြင်းမှာ နိုင်ငံတကာဈေးကွက်တွင် နောက်ထပ် လမ်းဖွင့်ပေးမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေရန် အခြေခံအားဖြင့် ရည်ရွယ်သည်ဟု ပြောကြားသည်။ သမ္မတဆူဟာတိုက ယင်းအဆိုပြုချက်ကို အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်ခြောက်နိုင်ငံက အပြန်အလှန်စိစစ်သုံးသပ်ရန်လိုအပ်သည်ဟု အလေးအနက်ထား ပြောကြားသည်။ မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် မဟာသီယာ တင်ပြခဲ့သည့် အရှေ့အာရှ စီးပွားရေးအုပ်စု ဖွဲ့စည်းရေးအဆိုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ အထက်တန်းအရာရှိကြီးများသည် မေလ ၁၁ ရက်နှင့် ၁၂ ရက်နေ့များတွင် ကွာလာလမ်ပူမြို့၌ တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်းက ဘရပ်ဆယ်မြို့တွင်ကျင်းပခဲ့သည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်လပ်သော ကုန်သွယ်ရေး သဘောတူညီမှုအသစ်ဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးပွဲပျက်ပြားသွားပြီးနောက် မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် မဟာသီယာက အာဆီယံအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံများအပါအဝင် ဂျပန်၊ တရုတ် တောင်ကိုရီးယား၊ လာအို၊ ဗီယက်နမ်၊ ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် အခြားအာရှနိုင်ငံများသည် အရှေ့အာရှစီးပွားရေးအုပ်စု ဖွဲ့စည်းသင့်ကြောင်း အဆိုပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသို့ စီးပွားရေးအုပ်စုဖွဲ့စည်းခြင်းမှာ ကုန်သွယ်ရေးပိတ်ဆို့မှု သဘောမျိုး ပြုလုပ်ခြင်းမဟုတ်ဘဲ လွတ်လပ်သော ကုန်သွယ်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် နည်းလမ်းများရှာဖွေကာ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်မှု စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများတွင် စီးပွားရေးအုပ်စု တွင်ပါဝင်သည့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံငယ်ကလေးများအား တန်ပြန် ထိုးနျက်ချက် ပိုမိုရရှိစေရန်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ မလေးရှားနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးအုပ်စုဖွဲ့ရန် တင်ပြချက်မှာ ထောက်ခံမှုအပြည့်အဝမရရှိခဲ့ပေ။ ဤအာဆီယံနိုင်ငံများ အနေဖြင့် စီးပွားရေးအုပ်စု ဖွဲ့စည်းမည်ဆိုပါက ယင်းအဖွဲ့ကလက်ရှိအာဆီယံကို လွှမ်းမိုးသွားစေနိုင်ခြင်းနှင့် အာဆီယံက ပါဝင်ဆောင်ရွက်မည့် အာရှ·ပစိဖိတ်ဒေသ စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အစီအစဉ်များနှင့် ပဋိပက္ခ ဖြစ်စေနိုင်ခြင်းတို့ကို မလိုလားချေ။ သို့ဖြစ်ရာ အရှေ့အာရှ စီးပွားရေးအုပ်စုဖွဲ့စည်းရန် ကိစ္စကို ဇူလိုင်လတွင်ကျင်းပမည့် အာဆီယံနိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ၏ နှစ်ပတ်လည် အစည်းအဝေးတွင် တင်ပြ၍ စဉ်းစားဆုံးဖြတ်ရန် သဘော တူခဲ့သည်။ အထက်ပါအာဆီယံနိုင်ငံများမှ အထက်တန်းအရာရှိကြီးများ၏ အစည်းအဝေးတွင် သက်တမ်း ၁၂ နှစ်ကြာမြင့်ခဲ့ပြီဖြစ်သည့် ကမ္ဘောဒီးယား ပဋိပက္ခပြဿနာနှင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ဂျာကာတာမြို့တွင် ကျင်းပရန်ရှိသည့် ကမ္ဘာဒီးယားပြိုင်ဘက် အုပ်စုများ၏ ဆွေးနွေးပွဲကိစ္စကိုလည်းကောင်း၊ အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအကြား စီးပွားရေး ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု ပိုမိုတိုးတက်စေရန်အတွက် အဆိုပြုထားပြီး ဖြစ်သည့် အာဆီယံ စီးပွားရေးစာချုပ်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ လည်းကောင်း ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ ထို့ပြင် ဆိုဗီယက်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အား အာဆီယံနှစ်ပတ်လည် အစည်းအဝေးသို့ဆွေးနွေးဖက်နိုင်ငံများအဖြစ် လက်ခံတက်ရောက်ခွင့်ပြုရန်ကိုလည်း ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဥရောပဘုံဈေးအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ (အီးစီ) နှင့် အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများသည် မေလ ၃ဝ နှင့် ၃၁ ရက်နေ့များက လူဇင်ဘတ် မြို့တွင် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ရာ ခေတ်မမီတော့သည့် ၁၉၈ဝ ပြည့်နှစ် အီးစီ·အာဆီယံ သဘောတူစာချုပ်ကို အစားထိုးရန် အတွက် ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု သဘောတူညီချက်အသစ်ကို ရေးဆွဲရန် အီးစီအဖွဲ့က အဆိုပြုခဲ့သည်။ ၁၉၈ဝ ပြည့်နှစ် ကုန်သွယ်ရေးနှင့်စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု စာချုပ်ဟောင်းမှာ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးတွင် လက်ရှိဖြစ်ပေါ်တိုးတက်လျက်ရှိသည့် အခြေအနေများနှင့် ကိုက်ညီမှုမရှိတော့ရုံမျှမက အီးစီနှင့်အာဆီယံအကြား စီးပွားရေးဆက်ဆံမှုများကိုလည်း ကိုယ်စားပြုခြင်းမရှိတော့ဟု ဆိုသည်။ အီးစီနှင့် အာဆီယံအကြား အပြန်အလှန်ကုန်သွယ်မှုမှာ ၁၉၈ဝ ပြည့်နှစ်နောက်ပိုင်း တစ်နှစ်လျှင် ၃၅ ဘီလီယံကျော် ရှိခဲ့သည်။ အီးစီသည် အာဆီယံ၏ တတိယအကြီးဆုံး ကုန်သွယ်ဖက်ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၃ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၈၉ ခုနှစ်အတွင်း အီးစီက အာဆီယံမှ ကုန်တင်သွင်းမှုမှာ ၉၂ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက်သွားပြီး အီးစီမှ အာဆီယံသို့ ကုန်တင်ပို့မှုမှာ ၅၂ ရာခိုင်နှုန်းမြင့်တက်ခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ကြာသေးမီကာလအတွင်း အရှေ့တောင်အာရှ ဖွံ့ဖြိုးစနိုင်ငံများတွင်အီးစီ၏ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုမှာ ဂျပန်နှင့်အမေရိကန်တို့ နောက်သို့ ရောက်သွားပြီး တတိယနေရာမှ လိုက်နေသဖြင့် ဤသို့ ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုကို အီးစီက အားမပေးခြင်းအတွက် အာဆီယံက ပြစ်တင်ဝေဖန်ခဲ့သည်။ ယခုရေးဆွဲမည့် ကုန်သွယ်ရေးနှင့်စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည့် စာချုပ်သစ်တွင် ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှု၊သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတို့ကို ပိုမိုအလေးပေးထားပြီး အီးစီ၏ဖွံ့ဖြိုးမှုအကူအညီအပေါ် အလေးပေးမှု ကို လျှော့ချထားသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ် အရောက်တွင်တစ်ခုတည်းသော ဈေးကွက်ဖြစ်လာသည့်အခါ အီးစီအနေဖြင့် ကိုယ်ကျိုးစီးပွားကာကွယ်ရေးဝါဒကို ကျင့်သုံးသွားလိမ့်မည်ဟု အာဆီယံ၏စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကိုလည်း အီးစီ ကိုယ်စားလှယ်များက ချေဖျက်ခဲ့သည်။ ဤအာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ နှစ်ပတ်လည်အစည်းအဝေးကို မလေးရှားနိုင်ငံ ကွာလာလမ်ပူမြို့၌ ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်မှ ၂ဝ ရက်နေ့အထိ ကျင်းပခဲ့ပြီး ၎င်းအစည်းအဝေးပွဲအပြီး ဇူလိုင်လ ၂၁ ရက်နေ့မှ ၂၄ရက်နေ့အထိ အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများနှင့် အာဆီယံနှင့်ဆွေးနွေးဘက်နိုင်ငံများဖြစ်ကြသည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ ဂျပန်၊ ကနေဒါ၊ ဥရောပဘုံဈေးအဖွဲ့၊ ဩစတေးလျ၊ နယူးဇီလန်နှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့မှ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများ၏ ဆွေးနွေးပွဲကို ဆက်လက်ကျင်းပခဲ့သည်။ ယခုနှစ်အာဆီယံနှစ်ပတ်လည် အစည်းအဝေးတွင် ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ကျန်ကျိချင်နှင့် ဆိုဗီယက် ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ် ယူရီမာဆလီယူကော့ဗ် တို့သည် မလေးရှားအစိုးရ၏ ဧည့်သည်များအဖြစ် တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့နှစ်ဦးသည် အာဆီယံဝန်ကြီးများနှင့် သီးခြားစီတွေ့ဆုံပြီး အနာဂတ်တွင်အာဆီယံနှင့် ဆက်ဆံမည့် နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေးပုံစံနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်။ အာဆီယံမှ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့် ရေနံ ပေါကြွယ်ဝသော ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံ၊ ဆိုဗီယက်နိုင်ငံတို့နှင့် လည်းကောင်း၊ အခြားမည်သည့် ကွန်မြူနစ်အစိုးရနှင့် လည်းကောင်း၊ သံတမန် ဆက်သွယ်မှုမရှိပေ။ သို့ရာတွင် တရုတ်၊ ဆိုဗီယက်နိုင်ငံတို့နှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေး ထူထောင်မည် ဖြစ်ကြောင်း ဘရူနိုင်းနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးက ပြောကြားခဲ့သည်။ အာဆီယံနှစ်ပတ်လည်အစည်းအဝေး စတင်ကျင်းပသည့်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာချက်တစ်ရပ်၌ အာဆီယံနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးများက ကမ္ဘောဒီးယားစင်ပြိုင်အုပ်စုများ၏ ပီကင်းတွင်ကျင်းပခဲ့သော အစည်းအဝေး ရလဒ်ကောင်းများကြောင့် အားရဝမ်းသာဖြစ်မိကြောင်းနှင့် မင်းသားကြီး သီဟာနုအား အဖွဲ့ဝင် ၁၂ ဦးပါဝင်သော ကမ္ဘောဒီးယားအမျိုးသား ဦးစီးကောင်စီ (အက်စ်အင်စီ)၏ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တညီတညွှတ်တည်း ရွေးချယ်တင်မြှောက်လိုက်ခြင်းအတွက် အထူးနှစ်ထောင်းအားရ ဝမ်းသာမိကြောင်း ဖော်ပြသည်။ ထို့ပြင် အစည်းအဝေးအပြီးတွင် ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက်တစ်ရပ်၌ ယခုရာစုနှစ် ကုန်ဆုံးချိန်တွင် အာဆီယံလွတ်လပ်သော ကုန်သွယ်ရေးဒေသထူထောင်ရန် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အဆိုပြုချက်ကို ထောက်ခံကြောင်း၊ အာဆီယံစီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုလေ့လာချက် စာတမ်းတစ်ရပ်ကို ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် စင်ကာပူ၌ကျင်းပမည့် အာဆီယံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးသို့တင်သွင်းမည် ဖြစ်ကြောင်း၊ အရှေ့အာရှစီးပွားရေးအုပ်စု ထူထောင်ရေးကို ဒုတိယအကြိမ်ဆွေးနွေးပြီး အစီရင်ခံစာကို အောက်တိုဘာလတွင် ကွာလာလမ်ပူမြို့၌ ကျင်းပမည့် အာဆီယံစီးပွားရေးဝန်ကြီးများ အစည်းအဝေးသို့ တင်သွင်းမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ၁၂ နှစ်ကြာ ကမ္ဘောဒီးယားပြဿနာနှင့် ပတ်သက်သည့် သဘောတူညီချက်နှင့် ဖနွမ်းပင်နှင့်ပြောက်ကျားသုံးအုပ်စုတို့ ပါဝင်သော အမျိုးသားဦးစီးကောင်စီ ထူထောင်ခြင်းကို အာဆီယံဝန်ကြီးများက ကြိုဆိုကြောင်း အစရှိသဖြင့် ဖော်ပြထားသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄) ကိုးကား Category:ပထဝီဝင် Category:အာရှတိုက် Category:နိုင်ငံများ ပေါင်းစုထားသည့် အဖွဲ့အစည်းများ Category:အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း
ဒေးဗစ် ဘက်ခ်ဟမ်	ဒေးဗစ် ရောဘတ် ဂျိုးဆက် ဘက်ခ်ဟမ်း သည် ၁၉၇၅ ခု မေလ ၂ ရက်တွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ လန်ဒန်မြို့ အရှေ့ပိုင်းရှိ လေတန်စတုန်း အရပ်တွင် မွေးဖွားသည်။ ငယ်စဉ်တောင်ကျေး ကလေးဘဝကတည်းက သူခုံမင်တာက ဘောလုံးကစားခြင်း ပါပဲ။ အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးသမား အလယ်တန်း ကစားသူ တစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ သူသည် မေဂျာလိဂ် အသင်း တစ်သင်းဖြစ်သော လော့စ်အိန်ဂျယ်လိစ် ဂယ်လက်ဆီ ကလပ်၏ ကပ္ပတိန်နှင့် ကစားသမား တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး အင်္ဂလန် အမျိုးသား ဘောလုံးအသင်း၏ ကစားသမားတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် ပြင်သစ်နှင့် အင်္ဂလန်တို့ ယှဉ်ပြိုင် ကစားသောပွဲ၌ သူသည် လူအများအပြားသိရှိကြသော နိုင်ငံတကာကစားပွဲ ၁၀၀ မြောက် cap ကို မှတ်တမ်းတင်နိုင်ခဲ့သည်။ သူသည် ဖီဖာ၏ တစ်နှစ်တာ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး ကစားသမား စာရင်းတွင် ၂ ကြိမ်တိုင်တိုင် ဒုတိယ နေရာ ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ် အတွက် ကမ္ဘာတွင် လခအများဆုံး ဘောလုံး ကစားသမားလည်း ဖြစ်သည်။ သူသည် ဂူဂဲလ်၏ အားကစားအားလုံးထဲတွင် ရှာဖွေခြင်း အခံရဆုံး ခေါင်းစဉ်အဖြစ် ၂၀၀၃ နှင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် မှတ်တမ်း တင်ခဲ့သည်။ ထိုသို့သော ကမ္ဘာနှင့်ချီသော အသိအမှတ်ပြု ခံရမှု များကြောင့် သူသည် အထက်တန်းစား ကြော်ငြာ အမှတ်တံဆိပ်နှင့် ထိပ်တန်းဖက်ရှင်၏ ပြယုဂ်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဘက်ခ်ဟမ်သည် ၂၀၀၀ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၅ ရက်မှ ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂ ရက် အထိ အင်္ဂလန်အသင်း၏ ကပ္ပတိန်ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကိုးကား Category:အင်္ဂလန်ဘောလုံးသမားများ Category:ရီးယဲလ် မဒရစ်ဘောလုံးသမားများ Category:လော့စ်အိန်ဂျယ်လိစ် ဂယ်လက်ဆီဘောလုံးသမားများ Category:မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်ဘောလုံးသမားများ Category:နိုင်ငံတကာ ဘောလုံးသမားများ
ပေါက်	ပေါက်၏အဓိပ္ပာယ်များ ပေါက် (သစ်ပင်) ပေါက် - မြန်မာဘာသာ သင်္ချာပစ္စည်းတစ်ခု ပေါက်ဖော်သည် ‌တရုတ်လူမျိုးအတွက် ရင်းနီးခင်မင်သော နာမည်ဖြစ်သည်။
ပေါက် (သစ်ပင်)	ပေါက်ပင်၏ ပုံသဏ္ဌာန်သည် ပင်စည်ဖြောင့်မတ်သော ရွက်ကြွေပင်ကြီးမျိုး ဖြစ်၍ ၅၀ - ၈၀ ပေအထိ မြင့်မားသည် ။ ပင်စည်တွင် အဆစ်များရှိပြီး အကိုင်းအခက်များ ကောက်ကွေး၍ ထွက်သည်။ အညွန့်နှင့်အရွက်တို့တွင် ကတ္တီပါကဲ့သို့ နူးညံ့သောအမွေးများ ရှိ၏ ။ အခေါက်မှ အနီရောင်အစေးများ ထွက်သည်။ အရွက်မှာ သုံးရွက်မြွှာပေါင်း ဖြစ်သည်။ ရွက်မြွှာများ ထိပ်ပိုင်း ၍ အရင်းကျယ်သည်။ အရွက်အပေါ်မျက်နှာပြင် သားရေကဲ့သို့ ပြောင်ချောသော်လည်း အောက်မျက်နှာပြင်တွင် အမွှေးနုကလေး များရှိ၏ ။ ရွက်ကြောထင်ရှား၍ ရွက်နားညီသည်။ အပွင့်သည် လိမ္မော်ရောင်ကဲ့သို့ နီကြန့်ကြန့်ရှိပြီး ကြက်တူရွေးနှုတ်သီးသဏ္ဌာန် ကွေးနေ၏ ။ တပို့တွဲ၊ တပေါင်းတွင် ပွင့်သည်။ "တပို့တွဲ ပေါက်လဲ ငုံညှာစီ၊ ဖူးတံကချီ”ဟု စာဆိုရှိသည်။ အသီးတောင့်သည် ၆ လက်မမှ ၈ လက်မထိရှည်ပြီး အနံ ၁၁/၂ လက်မခန့် ရှိသည်။ အသီးတောင့်၏ အပေါ်ပိုင်းတွင် အစေ့တစ်စေ့ သာပါ၏ ။ အစေ့တွင် ရှည်လျားသော အတောင် ပါရှိသည်။ တန်ခူး၊ ကဆုန်လ၌ သီး၏။ ပေါက်ပင်သည် တောင်တန်းဒေသများမှအပ မြန်မာနိုင်ငံမြေပြန့်ဒေသ ချောင်းမြောင်း အင်းအိုင်ဘေးများတွင် အများဆုံး သဘာ၀အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် မြန်မာဆေးကျမ်းများအလိုအရ ပေါက်သည် ဖန်ခါးစပ်သောအရသာ ရှိသည်။ ပူသည်၊ ဝမ်းမီးကို တောက်စေသည်။ သုက်ကို ပွားစေသည်။ ကျိုးသော အရိုးကို ဆက်စေသည်။ ဆီးရွှင်စေသည်။ အပွင့်သည် ဖန်ခါးစပ်၏၊ အေး၏၊ လေကို ပွားစေ၏ ။ သည်းခြေသလိပ် ကို နိုင်သည်။ ဆီးပူခြင်း၊ ဆီးအောင့် ခြင်းနှင့်နူနာရောဂါတို့ကို ပျောက်ကင်းစေသည်။ အသုံးပြုပုံ အစေး လတ်ဆတ်သည့် ပေါက်စေးကို လိမ်းပေးလျှင် အနာအဖုအပိမ့်များ ပျောက်ကင်းသည်။ ပေါက်စေးကို ဝမ်းသွားပျောက်ဆေးအဖြစ် ဖော်စပ်အသုံးပြုနိုင်သည်။ အပွင့် ပေါက်ပွင့်ကို ရေအေးတွင် တစ်ညလုံး စိမ်၍ နံနက်တွင် သကြားအနည်းငယ် ထည့်၍ သောက်လျှင် စအိုဝနာ ခြင်း ၊ ဆီးနှင့်ရော၍ သွေးပါခြင်း ၊ နှာခေါင်းသွေးယိုခြင်းတို့ကို ပျောက်ကင်းစေသည်။ ပေါက်ပွင့်ကို ရေနှင့်ကျို၍ ချက်တွင် ခပ်နွေးနွေး အုံပေးလျှင် ဆီးချုပ်ခြင်း၊ ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်းများ ပျောက်ကင်းသည်။ ပေါက်ပွင့်ခြောက်ကို ရေနွေးတွင် လက်ဖက်ခြောက်ကဲ့သို့ ခတ်၍သောက်သော် မောပန်းခြင်းကို ပြေစေ၍ သွေးသားသန့်ရှင်းစေသည်။ အစေ့ ပေါက်စေ့ကို သံပရာရေနှင့် ကြိတ်၍ လိမ်းပေလျှင် အတွင်းအဆံကို အခြောက်လှန်းကာ ကြိတ်၍ နံနက်ည တစ်နေ့ ၂ ကြိမ် ဆက်စားပြီး ၄ ရက်မြောက်သောအခါ ဝမ်းနုတ်ဆေး စားပါက ဝမ်းတွင်းရှိသန်ကောင်များ ကျဆင်းလာမည်။ အရွက် အရွက်ကို အားတိုးဆေးတွင် အသုံးပြုသည်။ အခေါက် အခေါက်နှင့်အစေ့ကို မြွေဆိပ်ဖြေဆေး ဖော်စပ်ရာတွင် သုံးသည်။ ဥ ပေါက်ဥမှုန့်ကို ပျားရည်နှင့်တေ၍စားသော် အားအင် ပြည့်ဖြိုး၍ အသက်ရှည် စေသည်။ http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=54 ပေါက်နှင့်လဲ ခွဲခြားသိရန် ပေါက်ပင်နှင့် လဲမှို့ပင်ကို ခွဲခြားမသိတဲ့သူများလည်း ရှိသေးသည်။ (ပေါက်နှင့် ကျေး) (ပေါက်ပွင့် ခွေးမျှော်) ဆိုသော စကားပုံအရ ပေါက်ပင်က ပွင့်နေခိုက် ကြက်တူရွေးများ နားနေလျှင် နှုတ်သီးနီနီ အမွှေးအတောင် စိမ်းစိမ်း၊ ပေါက်ပွင့်ကလည်း နီနီ၊ အညှာက စိမ်းစိမ်းဖြစ်နေ၍ အမှတ်မထင် ခွဲခြားလို့ မရနိုင်ပါ။ ပေါက်ပွင့် နီနီသည် အသားတုံးနှင့် တူသောကြောင့် အပင်အောက်မှ ခွေးသည် အသားတုံး အမှတ်စား ချင်၍ မျှော်ကြည့်တတ်သည်။ လဲဆိုတာက ခေါင်းအုံး၊ မွေ့ယာများ လုပ်ရာတွင် အသုံးပြုတဲ့လဲမှို့ပင် (ခေါ်)လက်ပံပင်ကို ခေါ်သည်။ တပို့တွဲလ ရာသီအချိန်တွင် ပေါက်ပွင့်ရော၊ လဲ၊ လက်ပံပွင့်ရော ပွင့်ကြသဖြင့် ခွဲခြားသိရန် လိုသည်။ ဒဂုံခင်ခင်လေး၏ ကျွန်းဦးတည့် သန်လျက်ခုံ၊ (ပကြိမ်)၁၉၇၂-ခု၊ စက်တင်ဘာလ၊ Page-30 ကိုးကား ကဏ္ဍ:အင်ဒို-ချိုင်းနားတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:နီပေါနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ Category:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ
စန္ဒကူး	စန္ဒကူး (အင်္ဂလိပ်: Santalum album) သည် Santalaceae မိသားစုဝင် မုတ်သုံရာသီဥတိုတွင် ပေါက်ရောက်သော အပင်ငယ်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး sandalwood ၏ အရင်းအမြစ်အဖြစ်လူသိများကြသည်။ ဤမျိုးကွဲသည် နှစ်ပေါင်းများစွာပင် အသုံးချခြင်း၊ စိုက်ပျိုးခြင်းနှင့် ကုန်သွယ်ခြင်း ပြုလုပ်လာကြပြီး အချို့သော ယဉ်ကျေးမှုများတွင် သူ၏ ရနံ့နှင့် ဆေးဖက်ဆိုင်ရာ အသုံးဝင်မှု တို့ကြောင့် အလွန် အလေးထားကြသည်။ မရှိမဖြစ်သော ဆီတစ်မျိုးအဖြစ် အလွန်ဈေးကောင်းသည်။ သို့သော် တစ်ချိန်က လက်ရာကောင်းသော သစ်သားပစ္စည်းများအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့မှုကြောင့် အတော်များများပျောက်ကွယ်နေပြီ ဖြစ်သည်။ ထိုအကြောင်းများကြောင့် စန္ဒကူးကို လူတို့က အကျိုးအမြတ်အဖြစ် အသုံးပြုနေကြပြီး တောရိုင်းဒေသများတွင် မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်လုနီးပါးဖြစ်နေပြီ ဖြစ်သည်။ စန္ဒကူးကို စိုက်ပျိုးရန် နှစ်ပေါင်း ၄၀ ကျော်မျှကြာသော်လည်း အများအပြားစိုက်ပျိုး၍ ရှင်သန်နေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ စန္ဒကူးသည် အလွန် မွှေးကြိုင်၍၊ အဖိုးတန်သော သစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတောင်ပိုင်း၊ အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစု၊သီဟိုဠ် ကျွန်း၊ ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစုနှင့် ဩစတြေးလီးယားနိုင်ငံများမှထွက် သည်။ စန္ဒကူးနှစ်မှာ လေးလံ၍ ရေတွင်ချသော် မပေါ်ဘဲ နစ် သည်။ အနှစ်မှာ လိမ္မော်ရောင်သော်လည်းကောင်း၊ အဝါညိုရောင်သော် လည်းကောင်း ရှိသည်။ အဆီရှိ၍ ထိုအဆီကိုထုတ်ယူသော် စန္ဒကူးဆီကို ရရှိနိုင်သည်။ စန္ဒကူးကို အိန္ဒိယတိုင်းသားများနှင့် တရုတ်လူမျိုး တို့က ပိုမိုနှစ်သက်ကြသည်။ စန္ဒကူးသားကို ရုပ်တုဆင်းတုထု လုပ်ခြင်း၊ သေတ္တာ၊ ယပ်တောင်၊ အမွှေးတိုင်များ ပြုလုပ်ခြင်း တို့တွင် အသုံးပြုသည်။ ကြုတ်၊ တောင်ဝှေး၊ ဘီး စသည်တို့ကို လည်း စန္ဒကူးဖြင့်ပြုလုပ်ကြသည်။ သိုးမွှေးများကို ဆေးဆိုးရာ တွင် စန္ဒကူးသားကို အဓိကအားဖြင့် အသုံးပြုကြသည်။ စန္ဒကူး ဆီကို ရေမွှေးအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ဆေးဝါးအဖြစ်လည်းကောင်း အသုံးပြုနိုင်သည်။ စန္ဒကူးကို သစ်ပင်တစ်မျိုးတည်းသာမဟုတ်ဘဲ၊ သစ်ပင် အမျိုးများစွာမှ ထုတ်ယူနိုင်သည်။ အများအားဖြင့် 'ဆန်တာ လမ်း အဲလဗစ်'ခေါ် သစ်ပင်မျိုးမှ ထုတ်ယူရရှိသည်။ ထို သစ်ပင်မှာ အနှစ် ၂ဝ ရှည်ကြာလျှင် အနှစ်ရရှိနိုင်သည်။ ပင်စည်အချင်း တစ်ပေခန့်အထိကြီးသည်။ စန္ဒကူးပင်ကို ခုတ် လှဲပြီးနောက် အကာသားများကို ခြစားခံထားတတ်သည်။ အနှစ် ကိုကား ခြမစားနိုင်ချေ။ အကာများ ဆွေးပဲ့ကုန်မှ အနှစ်ကိုယူ လေ့ရှိသည်။ စန္ဒကူးအမြစ်မှာ ပို၍မွှေးကြိုင်သည်။ စန္ဒကူးအနီမျိုးလည်းရှိသည်။ နေရောင်ခံထားလျှင် ကြာ သော် ဝါညစ်ညစ်ဖြစ်သွားတတ်သည်။ ဟိန္ဒူဆေးကျမ်းများအလို အရ ဖန်သောအရသာရှိ၍ ခွန်အားကို ဖြစ်စေတတ်သည်ဟု ဆိုသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆဋ္ဌဝါကို ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ကပ်တော် မူစဉ်၊ ရာဇဂြိုဟ်သဌေးသည် ဟိမဝန္တာမှမျောပါလာသော စန္ဒကူး တို့ကို သပိတ်ပြုလုပ်၍ ဈာန်ပျံနိုင်သော အရှင်တို့ကောင်းကင် ခရီးဖြင့် ဆောင်ယူရန် ပေးလှူထားရာ၊ ဒိဋ္ဌိဆရာတို့မယူနိုင်ဘဲ၊ ရှင်ပိဏ္ဍောလသာလျှင် ရယူနိုင်ကြောင်းဖြင့် ကျမ်းဂန်၌ဆိုသည်။ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသောအခါ၊ အလောင်းတော်ကို စန္ဒကူးထင်းတို့ဖြင့် မီးပူဇော်ကြောင်းဖြင့်လည်း ကျမ်းဂန်၌ဆို သည်။ စန္ဒကူးမျိုးတွင် ဂေါသီတစန္ဒကူးမှာ ဆီပူတွင်ထည့်သော် ကျွက်ကျွက်ဆူသောဆီပင်လျှင် အေးငြိမ်းရသည်ဟု ဆိုသည်။ ရှေးမြန်မာကျောက်စာများတွင် စန္ဒကူးကို တန်စိကူဟူ၍ ရေး သားသည်။ အောက်မြန်မာနိုင်ငံ၌ စိုက်ပျိုးသောစန္ဒကူးပင်သည် အရွယ် သင့်ရုံမျှသာကြီးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှထွက်သော စန္ဒကူးများ သည် ထုတ်ကုန်အဖြစ်ဖြင့် ရောင်းချနိုင်လောက်အောင်မမြောက် များချေ။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄) ကိုးကား ကဏ္ဍ:သစ်ပင်များ
ဗောဓိညောင်ပင်	မဟာဗောဓိညောင်ပင် ဗောဓိညောင်ပင် သို့မဟုတ် ဗောဓိပင်ဟူသည် ဘုရားရှင်တို့ သဗ္ဗညုတတည်းဟူသော ဗောဓိဉာဏ်တော် ရရန် အားထုတ်ရာ၌ အမှီပြုသော အပင်များ(ဝါ) ဘုရားပွင့်တော်မူရာ အပင်များဖြစ်သည်။ ထိုအပင်များကို ဌာနျူပစာအားဖြင့် ဗောဓိပင်ဟု ခေါ်သည်။ ဂေါတမဘုရားအလောင်းတော်သည် ညောင်ဗုဒ္ဓဟေ ပင်ရင်း၌ ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူခဲ့ရာ ထိုညောင်ဗုဒ္ဓဟေပင်ကို ဗောဓိညောင်ဟူ၍ ခေါ်တွင်ခဲ့ကြလေသည်။ ဗောဓိညောင်ပင် သို့မဟုတ် ညောင်ဗုဒ္ဓဟေပင်သည် မိုရေးစီအီးမျိုးရင်းဝင် ဖြစ်၍ ညောင်ပင်မျိုးစိတ်တွင် ပါဝင်သည်။ ရုက္ခဗေဒ အမည်မှာ ဖိုင်းကပ် ရီလီဂျီအိုဆာ ဖြစ်သည်။ အခြားညောင်ပင်များနည်းတူ အလေ့ကျပေါက်သော ကြီးမား၍ အရပ်အာဝါသ ကောင်းသည့် အပင်ကြီးမျိုး ဖြစ်ပြီးလျှင်၊ အိန္ဒိယ၊ သီဟိုဠ်၊ မြန်မာ စသော အပူပိုင်းဒေသနိုင်ငံများ၌ ပေါက်ရောက်သည်။ တပင်ချင်း သီးခြားပေါက်လေ့ရှိသည်။ အရွက်တို့သည် အခြားညောင်ရွက်များကဲ့သို့ပင် လူ၏နှလုံးပုံသဏ္ဌာန် ရှိသော်လည်း အရွက်ဖျား ပို၍ ရှည်သွယ်သည်။ ဧပြီလနှင့် မေလတွင် အပွင့် ပွင့်၍ သေးငယ်သော အသီးများသီးသည်။ အိန္ဒိယ၊ မြန်မာ၊ သီဟိုဠ် စသော ဗုဒ္ဓအယူဝါဒ ထွန်းကားရာ နိုင်ငံတို့၌ ဗောဓိညောင်ပင်ကို အထွတ်အမြတ်ထားကြသည်။ ဗုဒ္ဓအယူဝါဒီတို့အဖို့ ဗောဓိပင်သည် ဘုရားရှင်၏ ကိုယ်စား ပူဇော်ကိုးကွယ်ရာဖြစ်သော ပရိဘာဂစေတီ တစ်ပါးဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် ဗုဒ္ဓအယူဝါဒဆိုင်ရာ ကျောင်းကန်ဘုရားတို့၏ ပရဝုဏ်အတွင်း၌ အလေးအမြတ်ပြု၍ စိုက်ပျိုးကိုးကွယ်ထားသော ဗောဓိညောင်ပင်များကို တွေ့မြင်ကြရသည်။ များသောအားဖြင့် ယင်းသို့ အလေးအမြတ်ပြု၍ ကိုးကွယ်ကြသော ဗောဓိညောင်ပင်တို့သည် ဂေါတမဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူရာ မူလဗောဓိပင်ကြီးမှ အစဉ်အဆက် အဆင့်ဆင့် မျိုးပွားယူခဲ့သော ဗောဓိပင်ပေါက်တို့ကို ပင့်ဆောင်စိုက်ပျိုးကြခြင်း ဖြစ်သည်။ မူလဗောဓိပင်နေရာတွင် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင့်ကျော်ခန့်ကပင် ဗောဓိပင်နှင်တကွ အမြိုက်တရားထူးရရန် ဘုရားရှင် အားထုတ်ရင်း၊ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ စံနေတော်မူခဲ့သည် ဗောဓိပင်ရင်းရှိ ပလ္လင်တော်ကိုပါ ငုံ၍ စေတီတော် တည်ခဲ့သည်။ သီရိဓမ္မာသောကမင်းတရားကြီး စတင်တည်ခဲ့၍ နောင်ဗုဒ္ဓဝါဒီမင်းများက ပြုပြင်မွမ်းမံခဲ့သည်ဟု အဆိုရှိသည်။ ထိုစေတီတော်ကြီးကို မဟာဗောဓိစေတီတော် ဟု ခေါ်တွင်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဂယာခရိုင်အတွင်းရှိ ဗုဒ္ဓဂယာ၏ ထင်ရှားကျော်ကြားသော အဓိကရ ဌာနေကြီး ဖြစ်လေသည်။ မူလဗောဓိပင်၏ လက်ျာတောင်ကိုင်းကို သာသနာပြုရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် သီရိဓမ္မာသောကမင်းကြီးသည် အဓိဋ္ဌာန်ပြုကာ ပိုင်းဖြတ်စေ၍ သမီးတော် သင်္ဃမိတ္တထေရီနှင့်အတူ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ပို့ဆောင် စိုက်ပျိုးစေရာ၊ ထိုအပင်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်း အနုရာဓပူရမြို့ရှိ သင်္ဃမိတ္တမဟာဗောဓိပင် ဖြစ်လေသည်။ အသက်ရှည်ဆုံး အပင်ကြီးလည်းဖြစ်သည်။။ ထို့ကြောင့် ထိုဒက္ခိဏသာခါ မဟာဗောဓိပင်ကြီးရှိရာသို့ နှစ်စဉ် နှစ်တိုင်း အထောင်အသောင်းမျှသော ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ ဖူးမြော်ရန် လာရောက်ကြသည်။ ယင်းဒက္ခိဏသာခါ ဗောဓိပင်ကြီးမှ ပွားသော ဗောဓိပင်တို့ကို သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ အနှံ့အပြား စိုက်ပျိုးကိုးကွယ်ကြရာ မြန်မာနိုင်ငံသို့လည်း ပင့်ဆောင်စိုက်ပျိုး ကိုးကွယ်ကြသည်။ ယင်းဗောဓိပင်တို့မှ ကြွေကျသော အရွက်များလည်း ကောက်ယူ ကိုးကွယ်ကြသည်။ ဗောဓိပင်တို့သည် ပရိဘောဂစေတီဖြစ်သဖြင့် အကိုင်းအခက်တို့ကို ခုတ်ချပိုင်းဖြတ်ခြင်း မပြုစကောင်းပေ။ သို့သော် အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ကျိုးပဲ့ကျသော အကိုင်းအလက်တို့ကို ရုပ်ပွားတော်များ ထုလုပ်၍ ဒက္ခိဏသာခါ ဘုရားဆင်းတုတော်များအဖြစ် ကိုးကွယ်ပူဇော်ကြရာ၊ အလွန်တန်ခိုးကြီးသည်ဟု ယုံကြည်ကြလေသည်။ ဗောဓိညောင်ပင်ကို ဟိန္ဒူအယူဝါဒီတို့ကလည်း ဗိဿနိုးနတ်မင်းကြီးနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အထွတ်အမြတ်ထားကြလေသည်။ ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် - အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်သည်။ အမြင့်ပေ ၄၀ ခန့်ထိရှိသည်။ အခေါက် ညို၍ ပြောင်ချောသည်။ ကိုင်းများစွာ ဖြာပြီး အရွက်များ ဝေဆာစွာဖြင့် တွေ့ရ၏။ များသောအားဖြင့် အကိုင်းများမှ အမြစ်များ ထွက်ပေါက်လေ့ရှိ၏။ အပင်မှ ဖြူ၍ နို့ကဲ့သို့ ပျစ်ချွဲသော အစေးများ ထွက်၏။ အရွက် - ရွက်လွှဲထွက်သည်။ နှလုံးပုံ ရှိပြီး ရွက်ထိပ်ချွန်သည်။ ရွက် ကြော ၈ စုံ ခန့်ရှိ၍ ထင်ရှားသည်။ ရွက်ညှာ ၃-၄ လက်မ ရှည်သည်။ သေးသွယ်သည်။ ရွက်စွယ်သေးငယ်၍ ဘဲဥပုံရှိပြီး ထိပ်ချွန်သည်။ အပွင့် - အဖိုပွင့် ၊ အမပွင့် သီးခြားရှိသည်။ တန်ခူး ၊ ကဆုန်တွင်ပွင့်သည်။ အသီး - လုံးဝိုင်းသည်။ ရွက်ရင်းမှ ကပ်သီးသည်။ အစိမ်းရောင်ရှိသည်။ သဖန်းသီးကဲ့သို့ဖြစ်ပြီး အတွင်း၌ အပွင်းလေးများ ရှိသည်။ ကဆုန် ၊ နယုန်တွင် သီးသည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အခေါက် ၊ အမြစ် ၊ အသီး ၊ အရွက် ၊ အစေး။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : မြန်မာနိုင်ငံ အနှံ့အပြားတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ မျိုးစေ့၊ ပျံ့လွင့်ကျရောက်ရာ ဒေသတိုင်း၌ သဘာ၀ အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် - မြန်မာဆေးကျမ်းများ အလိုအရ ဖန်ခါးသော အရသာ ရှိ၍ အေးသော ဂုဏ်သတ္တိရှိ၏။ ကြေ ခဲ၍ ခြောက်ကပ်၏။ ကိုယ်သားကိုယ်ရေ အရောင်အဆင်း ကို တောက်ပစေ၏။ သားအိမ်ကို သန့်ရှင်းစေ၏။ သည်းခြေ သလိပ်ကို နိုင်၏။ အပူ ၊ အနာပေါက် ၊ ပန်းနာ ၊ နူနာ ၊ ပလိပ် ၊ ဂရင်ဂျီနာ တို့ကို ပျောက်ကင်းစေ၏။ အသီးမှည့်သည် အေး၏။ နှလုံးကို အကျိုးပြု၏။ သွေးရောဂါ ၊ အဆိပ်အပူ သည်းခြေကြောင့်ဖြစ်သောရောဂါ၊ အန်ခြင်း ၊ မြစ်ခြောက်နာ ၊ နှုတ်မမြိန်ရောဂါများကို ပျောက်စေ၏။ အရွက်သည် သွေးကို စင်ကြယ် စေ၏။ အခေါက်သည် ချုပ်၏။ ၀ဖြိုးစေ၏။ အစေးသည် သွားနှင့် သွားဖုံးနာကျင် ကိုက်ခဲခြင်းကို ပျောက်စေ၏။ အသုံးပြုပုံ- အခေါက် အခေါက်ကို ရေနှင့် ထက်ဝက်ခန်းအောင် ကျို၍ လည်းကောင်း ၊ ပြုတ်၍ လည်းကောင်း သောက်သော် အရေပြားရောဂါအမျိုးမျိုးနှင့် ယားနာ ပျောက်၏။ အမြစ်ခေါက် ကို ရေနှင့် ထက်ဝက်ခန့် ကျိုသောက်သော် ရေယုန်ကြီးနာရောဂါ ပျောက်၏။ အနာဟောင်း၊ အနာပျက်တို့၌ အခေါက်နုကို ပြာချ၍ ၎င်းပြာကို အဝတ်နုဖြင့် စစ်ပြီး အနာများ ပေါ် လိမ်းပေးက လျင်မြန်စွာ ပျောက်စေ၏။ ညောင်ဗုဒ္ဓဟေ အတွင်းသားခေါက်ကို အခြောက်လှန်း အမှုန့်ပြုပြီး ဂရင်ဂျီနာ ပေါ်သို့ ပြွန်ချောင်း ဖြင့် မှုတ်ထည့်ပေးသော် ရက်အနည်းငယ်အတွင်း အသားနုတက်၍ အနာကျက်လာ၏။ အခေါက်ကို ပြုတ်၍ အရည်ကို ငုံပေးသော် သွား ရောဂါ ပျောက်၏။ ညောင်ခေါက်ကို ပြာချ၍ ကာလသားရောဂါ ကြောင့်ဖြစ်သော လိင်နိမိတ်နာပေါ်၌ ဖြူးပေးသော် အနာများခြောက်၍ ပျောက်သွားမည်။ ညောင်ခေါက်ကို မီးလောင်နာ၊ နို့နာ ၊ မေးခိုင်နာ ၊ တိရစ္ဆာန်များ၌ ပိုးကျသောအနာများ ကုသသော ဆေးဖော်စပ်သုံး၏။ အသီး အသီးခြောက်ကို ကြိတ်၍ ရေနှင့် ရောပြီး အနည်းငယ်ခန့် သောက်သော် ပန်းနာ ၊ ရင်ကျပ်ရောဂါ ပျောက်၏။ အရွက် ယင်းအရွက်ကြိတ်ညှစ်ရည်နှင့် အစေးကို ခြေကွဲနာ ပေါ်၌ လိမ်းပေးသော် ပျောက်၏။ အရွက်ကို ပေါင်ရင်းသွေးစုနာ ၊ သွေးလျှံသွေးကျနာ ၊ လျှာပါးစပ်ကွဲရောဂါတို့၌ သုံး၏။ အရွက်ကို ထန်းလျက်နှင့် ပြုတ်သောက်က မောပန်းခြင်း ပျောက်၍ ကိုယ်ခန္ဓာအားအင် ပြည့်ဖြိုးစေသည်။ အစေး ညောင်စေးကို မီးယပ်ရောဂါ၌ သုံး၏။ အမြစ် ညောင်ဗုဒ္ဓဟေမြစ်ကို သွေး၍နူနာနှင့် အခြားအနာပေါက်တို့ကို လိမ်းပေးက ပျောက်၏။ အမြစ်ကို သိန္ဓောဆားထည့်ပြုတ်ပြီး ပြုတ်ရည် အနည်းငယ်ကို သောက်ပေးက ပန်းနာရောဂါ ပျောက်၏။ ချွဲကို လည်း ကျစေသည်။ အမြစ်မှုန့် နှင့် ချင်းမှုန့်ရောစားက လေနှင့် ပန်းနာ ၊ ချောင်းဆိုး ၊ ထိုးအောင့်ခြင်း ၊ အော့အန်ခြင်း နှင့် ဆင်ခြေထောက်ရောဂါများ ပျောက်၏။ http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=120 ကိုးကား ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်၏ ဥယျာဉ်ပန်းခြံပင်များ ကဏ္ဍ:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ ကဏ္ဍ:အလှဆင်သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:အင်ဒို-ချိုင်းနားတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းစာများရှိ အပင်များ
ညောင်လန်း	ညောင်လန်း၏ ရုက္ခဗေဒ အမည်မှာ Ficus benjamina ဖြစ်ပြီး အင်္ဂလိပ်နာမည်ကို Weeping Fig သို့ Benjamin's Fig ဟု ခေါ်ကြသည်။ ထိုအပင်မှာ fig သစ်ပင် မျိုးစုတွင် ပါဝင်ပြီး အရှေ့တောင်နှင့် တောင်အာရှ၊ ဩစတေးလျတို့တွင် တွေ့ရသည်။ ညောင်လန်းသည် ထိုင်းနိုင်ငံ ဘန်ကောက်မြို့၏ အထိမ်းအမှတ်သစ်ပင်ဖြစ်သည်။ သဘာဝအားဖြင့် ပေ ၁၀၀(မီတာ ၃၀ခန့်) အထိ အမြင့်ရှိနိုင်သည်။ အကိုင်းအခက်များမှာ ကျက်သရေရှိစွာ ကွေးညွတ်ကျနေလေ့ရှိသည်။ ၂လက်မ မှ၅လက်မ(၆စင်တီမီတာ မှ၁၃စင်တီမီတာ) အထိရှည်ပြီး ဘဲဥပုံရှိကာ ထိပ်သို့ဖြည်းဖြည်းချင်း ချွန်သွားသော သစ်ရွက်များမှာ ချောမွတ်ပြောင်လက် တောက်ပနေလေ့ရှိသည်။ ညောင်လန်း၏ သေးငယ်သော အသီးများမှာ သူ၏ပေါက်ဖွားရာအရပ်တွင် ရှိသော ခိုငှက်များ၏ အကြိုက်ဖြစ်သည်။ ကဏ္ဍ:သစ်ပင်များ
မာလကာ	လူတွေ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ စားသုံးနေကြတဲ့ အစားအစာတွေထဲမှာ ဆေးဘက်ဝင်တဲ့ သဘာဝ အသီးအနှံတွေပေါများစွာရှိပါတယ်။ သဘာဝအသီးအနှံတွေဟာ စိမ်းစိမ်းစိုစို၊လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်၊ အရည် တစ်ရွှမ်းရွှမ်းနဲ့ လူတွေအတွက်ဆေးဘက်ဝင်အကျိုးပြုလွန်းပါတယ်။ အသီးတစ်မျိုးစီမှာ မတူညီတဲ့ ကျန်းမာရေးအကျိုးပြု အာနိသင်တွေရှိတတ်ကြပြီး အကျိုးရှိရှိ မှီဝဲသုံးဆောင်ပါက အကျိုးကျေးဇူးကြီးမားလှပါတယ်။ မာလကာသီး ဆိုရင် လူတွေရဲ့အိမ်ခြံဝင်းတွေထဲမှာ လွယ်ကူစွာ ပေါက်ရောက်သီးမှည့်နေကြတဲ့အသီးတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ အပင်ပေါ်မှာ အပြွတ်လိုက်အခိုင်လိုက်သီးမှည့်နေတတ်ကြပြီး အလွယ်တကူ ဆွတ်ခူးစားသုံးနိုင်တဲ့ အသီး၊ ဈေးဆိုင်တွေမှာ အလွယ်တကူ ဝယ်ယူစားသုံးနိုင်တဲ့ အသီးတစ်မျိုးဆိုရင် ပိုမှန်ပါလိမ့်မယ်။ သူ့ရဲ့အရသာက ချိုချိုလေးနဲ့စားလို့ကောင်းလွန်းသလို ကျန်းမာရေးအကျိုးကျေးဇူးပြုမှုတွေလည်းရှိပါတယ်။ ဝမ်းရောဂါ ပျောက်ကင်းစေဖို့အထောက်အကူပြုခြင်း လူတွေဟာ မိုးရာသီမှာ အထူးသဖြင့် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါအဖြစ်များတတ်ကြပါတယ်။ မာလကာသီးဟာလည်း အခုလို မိုးရာသီမှာ ဆိုရင် ပိုလို့ ပေါပေါများများ စားသုံးနိုင်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် မိုးရာသီအတွင်းမှာ ဝမ်းပျက်၊ ဝမ်းလျှောဖြစ်ပွားရင် မာလကာသီးကို စားပေးခြင်းဖြင့် ရောဂါဝေဒနာကို ပျောက်ကင်းစေဖို့ ကုသရာမှာ များစွာ အထောက်အကူပြုပါတယ်။ ဝမ်းချုပ်ခြင်းတို့ဖြစ်ပွားလာခဲ့ရင်လည်း မာလကာသီးကို စားပေးခြင်းဖြင့် ဝမ်းချုပ်ခြင်းတို့သက်သာပျောက်ကင်းစေနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားကြပါတယ်။ အအေးမိ၊ချောင်းဆိုးတို့ကို ပျောက်ကင်းစေခြင်း သဘာဝတရားဟာ လူတွေအတွက် ရာသီဥတုနဲ့မျှတအောင် အသီးအနှံကို သီးပွင့်စေပါတယ်။ မိုးရာသီမှာ အများအားဖြင့် ရာသီဥတုအခြေအနေရ အအေးမိခြင်း၊ နှာစေးခြင်း၊ ချောင်းဆိုးခြင်းတို့ ဖြစ်ပွားတတ်ကြပါတယ်။ သဘာဝတရားကြောင့် ဖြစ်ပွားတဲ့ ဒီလို ရောဂါ မျိုးကို ကုသပျောက်ကင်းစေနိုင်ဖို့ မာလကာသီး က ထူးခြားစွာ အာနိသင်အစွမ်းထက်ကြောင်း လည်းဖော်ပြထားကြပါတယ်။ ကိုယ်အလေးချိန်ကို လျော့ကျစေခြင်း ကိုယ်အလေးချိန်ကိုလျော့ချလိုသူများအနေနဲ့ မာလကာသီး မှာပါဝင်တဲ့ဓာတ်သဘာဝတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး စိတ်ပူစရာမလိုဘဲ ကိုယ်အလေးချိန်ကို လျော့ကျစေဖို့ များစွာ အထောက်အကူပြုခြင်းဘဲဖြစ်ပါတယ်။ မာလကာသီး မှာ ဗီတာမင်၊ပရိုတိန်း နဲ့ အာဟာရ အရင်းအမြစ်ပေါများစွာ ပါဝင်ပြီး လူကို ဝစေတဲ့ ကိုလက်စထရောမပါဝင်ပါ။ အခြားအသီးတွေနဲ့ နှိုင်းစာရင် အချိုဓာတ် အရမ်းကို နည်းပါးပါတယ်။ မာလကာသီး တစ်လုံးစားလိုက်တဲ့အခါ ၄-၅ နာရီခန့် ဗိုက်မဆာဘဲ အဆာခံနေနိုင်တဲ့အတွက် ကိုယ်အလေးချိန်လျော့ချရာမှာလည်း အကျိုးရှိစေပါတယ်။ အမြင်အာရုံကို ကောင်းစေခြင်း မာလကာသီးတစ်လုံးမှာ ဗီတာမင် အေ ကြွယ်ဝစွာ ပါဝင်နေခြင်းကြောင့် မျက်လုံးရဲ့အမြင်အာရုံကိုကောင်းစေပါတယ်။ ဥပမာ- ကြွက်သားတွေအားပျော့ခြင်း၊ အမြင်အာရုံမှုန်ဝါးခြင်း နဲ့ မျက်လုံးကျန်းမာရေးတို့ကို များစွာ အထောက်အကူပြုခြင်းတို့ဘဲဖြစ်ပါတယ်။ ကင်ဆာရောဂါကာကွယ်နိုင်ခြင်း ကျွမ်းကျင်သူဆေးပညာရှင်တို့လေ့လာတွေ့ရှိထားချက်အရ မာလကာသီးတစ်လုံးမှာပါဝင်တဲ့ဓာတ်သဘာဝတွေဟာ သုတ်ရည်ဂလင်းကင်ဆာ၊ ရင်သားကင်ဆာ၊ ပါးစပ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ကင်ဆာတို့အပေါ် ရောဂါ မရင့်သွားအောင် သက်ရောက်မှုများစွာ ပေးကြောင်းဖော်ပြထားကြပါတယ်။ မာလကာရွက်ရဲ့အဆီဟာ ကင်ဆာကြီးထွားမှုကို လျော့ချရာမှာ ခေတ်ပေါ်ဆေးဝါး တွေထက် ပိုမို ထိရောက်မှုရှိကြောင်းလည်းဖော်ပြထားကြပါတယ်။ ဗီတာမင် စီ ချို့တဲ့ရောဂါအတွက် အထောက်အကူပြုခြင်း မာလကာသီးမှာ လိမ္မော်သီးထက် ဗီတာမင် စီ ပိုမို ပြည့်ဝစွာ ပါဝင်ခြင်းကြောင့် ဗီတာမင်စီ အားနည်းခြင်းကြောင့် သွေးရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို များစွာ ကာကွယ်လျော့ချ စေနိုင်ခြင်းဘဲဖြစ်ပါတယ်။ ဦးနှောက်အားတိုးစေခြင်း မာလကာသီးတစ်လုံးမှာ ဗီတာမင် B 6 နဲ့ B 3 တို့ပါဝင်နေခြင်းကြောင့် သွေးလည်ပတ်မှုကိုအားကောင်းစေခြင်း နဲ့ မှတ်ဉာဏ်ပိုင်းဆိုင်ရာဆောင်ရွက်ချက်တွေကိုများစွာ အထောက်အကူပြုစေပါတယ်။ ဒါကြောင့် မာလကာသီးကို နှစ်သက်စွာ စားသုံးပေးခြင်းဖြင့် မှတ်ဉာဏ်အားကောင်းပြီး ဉာဏ်ရည်ကို ထက်မြက်စေနိုင်ဖို့ များစွာ အထောက်အကူဖြစ်စေပါတယ်။ အသားအရေပိုင်းဆိုင်ရာကောင်းခြင်း မာလကာသီးမှာ ဗီတာမင် အေ၊ ဘီ၊စီ နဲ့ ပိုတက်စီယမ်တို့ ပေါများစွာ ပါဝင်နေခြင်းကြောင့် အသားအရေကို လှပစေသလို အိုမင်းရင့်ရော်မှုတွေလည်း ကိုထိန်းချုပ်ပေးကြောင်းလေ့လာဖော်ပြထားကြပါတယ်။ သွေးပေါင်ချိန်ကိုလျော့ကျစေခြင်း မာလကာသီး ဟာ သွေးထဲမှာရှိတဲ့ ကိုလက်စထရောတွေကို လျော့ချပေးသလို သွေးကြောကျဉ်းတာကိုကာကွယ်ပေးခြင်း၊ သွေးမတည်မငြိမ်ဖြစ်တာကိုထိန်းပေးနိုင်ခြင်း၊ သွေးပေါင်ချိန်ကို လျော့ချပေးခြင်းတို့မှာများစွာ အကျိုးကျေးဇူးပြုပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဆီးချိုကိုထိန်းပေးနိုင်သလို အကျိတ်ဂလင်းကျန်းမာရေးအတွက်လည်း ကာကွယ်ပေးပါတယ်။ သွားနာ၊ သွားကိုက်သူတွေအနေနဲ့ မာလကာရွက်ကို ထောင်းပြီး အရည်ကို ထည့်ပေးခြင်းဖြင့် သွားကိုက်၊သွားနာ၊ သွားဖုံးရောင် နဲ့ ပါးစပ်နဲ့သက်ဆိုင်တဲ့ ဒဏ်ရာ အနာတရတွေကို လျင်မြန်စွာ ပျောက်ကင်းစေနိုင်ပါတယ်။ အကြောဆွဲခြင်း၊ ဝက်ရူးပြန်ခြင်း နဲ့ ကူးစက်ရောဂါဖြစ်ပွားမှုတို့ကိုပါ လျော့ကျပျောက်ကင်းစေခြင်းဘဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် လူတွေအနေနဲ့မာလကာသီးတစ်လုံးကို ကြိုက်လို့ဖြစ်စေ၊ စားကောင်းလို့ဖြစ်စေ စားဖြစ်ကြတဲ့အခါ ဒီအသီးတစ်လုံးရဲ့တန်ဖိုးဟာ မိမိတို့ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာကျန်းမာရေးအပေါ်ဘယ်လို အကျိုးကျေးဇူးပြုတယ်ဆိုတာ ဗဟုသုတဖြစ်နိုင်ကြစေဖို့ဝေမျှ လိုက်ပါတယ်။ ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝတဲ့ မာလကာသီး ဗီတာမင် (Vitamin) ကို ‘ဗိုက်တာမင်’လို့လည်း ပြောကြပါတယ်။ ဗိုက်တာမင်ဆိုတာ Vita (ဗိုက်တာ)နှင့် Amin (အာမင်) ဆိုတဲ့ စာလုံးနှစ်လုံးကို စုပေါင်းစပ်ပေါင်း လုပ်ထားတာပါ။ ဗိုက်တာ+အာမင် (Vita+Amin) = ဗိုက်တာမင် (Vitamin) ဖြစ်ပါတယ်။ Vita-က ‘အသက်’ လို့ အဓိပ္ပာယ်ရပါတယ်။ Amin က Amino Acid (အမီနို အက်ဆစ်) ဆိုတဲ့ ဓာတ်ပေါင်းကို ကိုယ်စားပြုထားတဲ့ စကားလုံးဖြစ်ပါတယ်။ ဗိုက်တာမင် (Vitamin) ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို စပြီးတီထွင်စဉ်က ဗိုက်တာမင်တွေဟာ အမီနိုအက်ဆစ်ဓာတ်ပေါင်းတွေပဲလို့ ထင်ခဲ့လို့ပေးခဲ့တာပါ။ ခုခါမှာ ဗိုက်တာမင်တွေဟာ အခြားဓာတ်ပေါင်းတွေလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတာ သိလာပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ ဗိုက်တာမင်ဆိုတဲ့ စကားလုံးကိုပဲ ဆက်ပြီးသုံးနေပါတယ်။ ဗိုက်တာမင်ကို သက်စောင့်ဓာတ်တွေလို့ မြန်မာမှုပြုခဲ့ပါသေးတယ်။ အသက်ရှင်သန်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့ ဓာတ်ပေါင်းဆိုတဲ့ မူရင်းအဓိပ္ပာယ်နှင့် အလွန်နီးစပ်ပါတယ်။ ခုခေတ်မှာတော့ ဗိုက်တာမင် ဒါမှမဟုတ် ဗီတာမင်လို့ပဲ အသံထွက်အတိုင်း ပြောကြတာများပါတယ်။ သက်စောင့်ဓာတ်လို့ သိပ်မပြောကြတော့ပါဘူး။ ဗိုက်တာမင်ဆိုတဲ့ စကားရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာ ဒီဓာတ်ပေါင်းတွေဟာ- (၁) လူတွေ အသက်ရှင်သန်ဖို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်တယ်။ (၂) လူတစ်ယောက်အတွက် တစ်ရက်မှာ လိုအပ်တဲ့ ပမာဏက နည်းနည်းကလေးသာဖြစ်တယ်။ (၃) လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ မထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အတွက် ပြင်ပ (အစားအသောက်တွေ) ကနေ မဖြစ်မနေ ရယူရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်သုံးချက် ပါဝင်ပါတယ်။ ဒီအချက်သုံးချက်လုံး ကိုက်ညီတဲ့ ဗီတာမင်တစ်မျိုးက ဗီတာမင်စီ (Vitamin C) ဖြစ်ပါတယ်။ ဗီတာမင်စီ ဟာ အက်စကောဘစ်အက်ဆစ် (Ascorbic Acid) ဆိုတဲ့ ဓာတ်ပေါင်းဖြစ်ပါတယ်။ ဗီတာမင်စီ အက်စကောဘစ်အက်ဆစ် (ဗီတာမင်စီ)ဟာ လူတွေ အသက်ရှင်သန်ရေးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့ ပထမအချက်ကို ရှင်းပြပါမယ်။ အက်စကောဘစ် အက်ဆစ် (ဗီတာမင်စီ) ချို့တဲ့မှုကြောင့် လူ့အသက်ပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးခဲ့ရတဲ့သမိုင်းရှိပါတယ်။ ရက်ရှည်လများ ကြာမြင့်စွာ ပင်လယ်ရေကြောင်း ခရီးနှင်နေကြရတဲ့အခါ အသီးအရွက် လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်တွေ မစားရတော့ဘဲ ကောက်နှံ၊ အသားနှင့် ကုန်ခြောက်တွေကိုသာ စားသုံးကြရတဲ့ ရေတပ်သားတွေ၊ သင်္ဘောသားတွေ အမြောက်အမြားဟာ ဗီတာမင်စီ ချို့တဲ့မှုရောဂါကြောင့် သေဆုံးခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီရောဂါကို စကာဗီ (Scurvy) လို့ ခေါ်ပါတယ်။ ပင်လယ်ရေကြောင်းခရီးတွေမှာ အသီးတွေ မဖြစ်ဖြစ်အောင် ရှာဖွေကျွေးတဲ့အခါ သစ်သီးဖျော်ရည်တွေ တိုက်တဲ့အခါမှာ စကာဗီရောဂါကြောင့် အသေအပျောက် မရှိတော့ပါဘူး။ ဒါကြောင့် သစ်သီးဝလံတွေ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေမှာ အများအပြားပါနေတဲ့ အက်စကောဘစ်အက်ဆစ်ကို ဗီတာမင်တစ်မျိုးလို့ သတ်မှတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဗီတာမင်တွေကို အေဘီစီနှင့် အမည်ပေးခဲ့ရာမှာ အက်စကောဘစ် အက်ဆစ်က ဗီတာမင်စီ ဆိုတဲ့အမည်ကို ရခဲ့ပါတယ်။ ဗီတာမင်စီဟာ ဗီတာမင်ဆိုတဲ့ စကားရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်ထဲက လူတွေအသက်ရှင်သန်ဖို့အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့အချက်နဲ့ ကိုက်ညီတဲ့အကြောင်း ပြောပြီးတဲ့နောက် နောက်ထပ်အချက်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ တစ်ရက်မှာ ပမာဏအားဖြင့် နည်းနည်းကလေးသာ လိုအပ်တယ်ဆိုတဲ့အချက်ကို ဆက်ပြီးပြောပါမယ်။ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်၊ အဆီ၊ ပရိုတင်းဆိုတဲ့ အာဟာရဓာတ်တွေကို လူတစ်ယောက်ဟာ တစ်ရက်မှာ ပမာဏအားဖြင့် ဘယ်လောက်စားရတယ်ဆိုတာဖော်ပြတဲ့ ယူနစ်က ဂရမ် (Gram) ဖြစ်ပြီး အက်စကောဘစ်အက်ဆစ်ကို လူတစ်ယောက် တစ်ရက်မှာ စားရမယ့်ပမာဏကို ဖော်ပြတဲ့ ယူနစ်ဟာ မီလီဂရမ်ဖြစ်ပါတယ်။ တစ်မီလီဂရမ်ဆိုတာ တစ်ဂရမ်ရဲ့ အပုံတစ်ထောင်ပုံ တစ်ပုံသာရှိပါတယ်။ တစ်ဂရမ်ဆိုတာ မြန်မာအလေးချိန် တစ်ပဲသား (တစ်ကျပ်သားရဲ့ ၁၆ ပုံတစ်ပုံ) သာရှိပါတယ်။ လူတစ်ယောက် တစ်ရက် မှာလိုအပ်တဲ့ ဗီတာမင်စီပမာဏဟာ အလွန်နည်းတဲ့ ပမာဏဖြစ်ပါတယ်။ ဗီတာမင်စီမှာ ဗီတာမင်ဆိုတဲ့စကားရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်ထဲက အချက်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ မထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အတွက် ပြင်ပ (အစားအသောက်တွေ)ကနေ မဖြစ်မနေ ရယူရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်နှင့်လည်း ကိုက်ညီပါတယ်။ လူတွေဟာ ဗီတာမင်စီလို့ အမည်ရထားတဲ့ အက်စကောဘစ်အက်ဆစ်ကို ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ လုံးဝမထုတ်လုပ်နိုင်ပါဘူး။ အစားအသောက်တွေကနေ မဖြစ်မနေရအောင် စားသုံးရပါတယ်။ မာလကာသီး မြန်မာတွေ စားနေကျအသီးတွေထဲမှာ မာလကာ သီးဟာ ဗီတာမင်စီအကြွယ်ဝဆုံး အသီးတစ်မျိုးဖြစ်ပါ တယ်။ မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ်မှာပါတဲ့ ဗီတာမင်စီ ၁၃ဝ မီလီဂရမ်မှ ၂၃ဝ မီလီဂရမ်ဟာ လူတစ်ယောက်အတွက် တစ်နေ့သာ လိုအပ်ချက်ရဲ့ ၂ ဆ-၃ဆ လောက်ရှိပါတယ်။ မာလကာသီး အလုံးကြီးကြီး လေးစိတ်တစ်စိတ်လောက်၊ အရွယ်လတ်ဆိုရင် တစ်ခြမ်းလောက်၊ အရွယ်သေးသေးဆိုရင် တစ်လုံးလောက်စားရုံနဲ့ လူတစ်ယောက် တစ်နေ့တာလိုအပ်တဲ့ ဗီတာမင်စီပမာဏကို ရနိုင်တယ်လို့ မှတ်ထားနိုင်ပါတယ်။ မာလကာသီးမှာ အခွံနားကပ်နေတဲ့ အပြင်ပိုင်းက အသားဟာ ဗီတာမင်စီ ပိုပြီးကြွယ်ဝပါတယ်။ အတွင်းပိုင်း (အလယ်ပိုင်း)က အသားမှာ အပြင်ပိုင်းက အသားလောက် ဗီတာမင်စီ မများပါဘူး။ မာလကာသီးမှာ အပူပိုင်းဇုန်မှာဖြစ်ထွန်းတဲ့ အသီးမျိုးဖြစ်တာမို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပေါပေါများများ စားသုံးနိုင်တဲ့ အသီးမျိုးဖြစ်ပါတယ်။ လူကြိုက်လည်းများပါတယ်။ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာတော့ မာလကာသီးဟာ လိမ္မော်သီးလောက် စားသုံးမှုမများပါဘူး။ ဒါကြောင့် အနောက်နိုင်ငံတွေက ရေးတဲ့စာအုပ်တွေထဲမှာ ဗီတာမင်စီအကြောင်းရေးလျှင် လိမ္မော်သီး၊ လိမ္မော်ရည်တို့ကိုပဲ ရေးကြတာများပါတယ်။ တကယ်တန်းယှဉ် ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ်မှာ ဗီတာမင်စီ ၁၃၂ မီလီဂရမ် လောက်ပါပြီး လိမ္မော်သီး ၁ဝဝ ဂရမ်မှာ ဗီတာမင်စီ ၄၃ မီလီဂရမ်လောက်သာ ပါပါတယ်။ မာလကာသီးအပြင် ဗီတာမင်စီကြွယ်ဝတဲ့ မြန်မာတွေစားနေကျ အခြားအသီးတွေက မရမ်းသီး၊ သရက်သီး၊ သင်္ဘောသီးနှင့် ဆီးဖြူသီးဖြစ်ပါတယ်။ မရမ်းသီးစိမ်း ၁ဝဝ ဂရမ်မှာ ဗီတာမင်စီ ၂၄ဝ မီလီဂရမ်လောက်ပါပြီ။ အမှည့်ဆိုရင် ၁ဝ၇ မီလီဂရမ်လောက် ပါပါတယ်။ သရက်သီးအစိမ်း ၁ဝဝ ဂရမ်မှာ ဗီတာမင်စီ ၆၂ မီလီဂရမ်လောက်၊ သရက်သီး ရွမ်းပျင်းဆိုရင် ၄၈ မီလီဂရမ်လောက်ပါပြီး အမှည့်ဆိုရင်တော့ ၃၆ မီလီဂရမ်လောက် ပါပါတယ်။ အချဉ်ဓာတ်နည်းသွားလေ ဗီတာမင်စီ နည်းသွားလေဆိုတဲ့ သဘောဖြစ်ပါတယ်။ ဆီးဖြူသီးဟာလည်း ဗီတာမင် စီ ကြွယ်ဝတဲ့ စာရင်းမှာ ပါပါတယ်။ သင်္ဘောသီးမှာတော့ အမှည့်က အစိမ်းထက် ဗီတာမင်စီပိုပြီး ကြွယ်ဝပါတယ်။ သင်္ဘောသီးစိမ်း ၁ဝဝ ဂရမ်မှာ ဗီတာမင်စီ ၃၈ မီလီဂရမ် လောက်ပါပြီး မှည့်သွားတဲ့အခါ ၇၃ မီလီဂရမ်ထိ များလာပါတယ်။ ဆီးဖြူသီးနှင့် မရမ်းသီးဟာ မာလကာသီးတို့ လိမ္မော်သီးတို့ သင်္ဘောသီးတို့လို များများစားနိုင်တဲ့ အသီးမျိုး၊ နေ့တိုင်းစားပါဆိုရင် စားနိုင်မည့် အသီးမျိုးတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဟင်းရွက်စုံ ဗီတာမင်စီကို ဟင်းရွက်မျိုးစုံကလည်း ရနိုင်ပါတယ်။ မြန်မာတွေ စားနေကျအရွက်ထဲမှာ ဒန့်သလွန်ရွက်၊ ဓာတ်ချဉ်ပေါင်၊ နံနံပင်၊ တမာရွက်တို့ဟာ ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝတဲ့ အရွက်တွေဖြစ်ပါတယ်။ မယ်ဇလီရွက်၊ ဘူးညွန့်၊ ရှောက်ရွက်၊ သင်္ဘောရွက်တို့ဟာလည်း ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝပါတယ်။ ငရုတ်သီးကြိုက်သူတွေအတွက် ငရုတ်သီးဟာ ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝတဲ့ အသီးတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ မာလကာသီးတို့၊ ဒန့်သလွန်ရွက်တို့ဆိုတာ မြန်မာတွေစားနေကျ အသီးအရွက်တွေထဲက ဗီတာမင်စီ အကြွယ်ဝဆုံး အစားအစာတွေ ရွေးပြီးပြောထားတာပါ။ တကယ်တော့ ချဉ်ဖန်တဲ့ အရသာရှိသော အသီးတွေ၊ အစိမ်းရင့်ရောင်အရွက်တွေမှာ ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝတယ်လို့ မှတ်ထားလိုက်ရင် မမှားနိုင်ပါဘူး။ ဗီတာမင်စီဟာ အသီးအရွက်တွေထဲမှာ ပေါပေါများများ ပါနေတာကြောင့်၊ ထမင်းစားတဲ့အခါ ဟင်းအနေနဲ့ဖြစ်စေ၊ တို့စရာအနေနဲ့ ဖြစ်စေ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေ ပါနေတယ်။ ထမင်းစားပြီး အချိုတည်းတဲ့အခါဖြစ်စေ၊ ထမင်းတစ်နပ်နှင့် တစ်နပ်ကြားမှာ သွားရည်စာအနေနဲ့ဖြစ်စေ သစ်သီးစားတတ်သူတွေမှာ ဗီတာမင်စီချို့တဲ့မှုဖြစ်တယ်ဆိုတာ မရှိပါဘူး။ ဟင်းသီးဟင်းရွက် သစ်သီးဝလံပေါများပြီး အသားငါးထက် ဟင်းသီးဟင်းရွက်တွေကို ပိုမိုအားထားပြီး စားသုံးကြတဲ့ မြန်မာတွေထဲမှာ ကျန်းမာနေတဲ့ လူတစ်ယောက် ဗီတာမင်စီ ချို့တဲ့ဖို့ဆိုတာ မလွယ်ပါဘူး။ အက်စကောဘစ်အက်စစ်မှ ဗီတာမင်စီဖြစ်လာပုံ လူတွေ နေ့စဉ်စားတဲ့ အစားအစာတွေထဲမှာ ဗီတာမင်စီ ပေါများလွန်းအားကြီးလို့ လူတွေဟာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ အက်စကောဘစ်အက်စစ် ထုတ်လုပ်တဲ့အလုပ်ကို စွန့်လွှတ်လိုက်တယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြောပြချင်ပါတယ်။ ကမ္ဘာဦးအစက လူတွေ တိရစ္ဆာန်တွေအပါအဝင် ကျောရိုးရှိတဲ့ သတ္တဝါအားလုံးလိုလိုဟာ အက်စကောဘစ် အက်စစ်ကို ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ကိုယ်တိုင်ထုတ်လုပ်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီတုန်းက လူတွေ နေ့စဉ်စားတဲ့ အစားအစာတွေဟာ အက်စကောဘစ် အက်စစ်မပါတဲ့ အစားအစာ (အသားငါး)တွေသာ ဖြစ်တဲ့အတွက် အက်စကောဘစ် အက်စစ်ကို ကိုယ့်အားကိုယ်ကိုး (မိမိခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ) ထုတ်လုပ်သုံးစွဲကြပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က အက်စကောဘစ် အက်စစ်ဟာ လူတွေအတွက် အစားအသောက် ကနေ မဖြစ်မနေ ရအောင်စားသုံးရမယ့် အာဟာရမျိုး မဟုတ်တဲ့အတွက် ဗီတာမင်မဟုတ်သေးပါဘူး။ နောက်ပိုင်းမှာ လူတွေဟာ သဘာဝအလျောက် ပေါက်ရောက်နေတဲ့ အပင်တွေက အရွက်တွေ အသီး တွေကို ခူးဆွတ်ပြီး စားလာကြပါတယ်။ ပိုပြီး အတွေ့အကြုံများလာ၊ ယဉ်ကျေးလာတဲ့အခါမှာ အပင်တွေကို စိုက်ပျိုးစားသောက်တတ်လာကြပါတယ်။ ဒီအခါမှာ အစားအစာက ရလာတဲ့ အက်စကောဘစ် အက်ဆစ်ပမာဏဟာ နေ့စဉ်လိုအပ်ချက်ကို ပြည့်မီနေပြီ၊ လုံလောက်နေပြီဖြစ်တဲ့အတွက် ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ အပင်ပန်းခံ၊ အလုပ်ရှုပ်ခံပြီး မထုတ်လုပ်တော့ပါဘူး။ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ အက်စကောဘစ် အက်စစ် ထုတ်လုပ်တဲ့အလုပ်ကို မလုပ်တာ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာလာတဲ့အခါ ဒီလုပ်ငန်းမှာ အသုံးပြုရတဲ့ (Gluconolactone Oxidase) အစရှိတဲ့ အင်ဇိုင်း (Enzyme-ဓာတ်ကူပစ္စည်း)တွေဟာ တဖြည်းဖြည်း လျော့နည်းလာရာက လုံးဝမရှိတော့တဲ့ အခြေအနေထိ ရောက်သွားပါတော့တယ်။ လူတွေမှာ အက်စကောဘစ်အက်စစ်ကို ကိုယ်တိုင်ထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်းလည်း ပျောက်ကွယ်သွားပါတော့တယ်။ ခုဆိုရင် လူတွေမှာ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း အက်စကောဘစ်အက်စစ် ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းအတွက် လိုအပ်တဲ့ အင်ဇိုင်းမရှိတော့ပါဘူး။ အက်စကောဘစ်အက်စစ် ထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်း ပျောက်ကွယ်နေပါပြီ။ အက်စကောဘစ် အက်စစ်ရရှိဖို့ အစားအသောက် (အသီးအရွက်) တွေကိုသာ ရာနှုန်းပြည့် မှီခိုရတဲ့ အခြေအနေကို ရောက်နေပါပြီ။ ဒီအခါမှာ အက်စကောဘစ်အက်စစ်ဟာ ဗီတာမင် ဆိုတဲ့ ဓာတ်ပေါင်းတွေမှာရှိတဲ့ အချက်သုံးချက်ထဲက တတိယအချက်ဖြစ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ မထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အတွက် ပြင်ပ (အစားအသောက်တွေ)ကနေ မဖြစ်မနေ ရယူရမယ်တဲ့အချက်နှင့် ကိုက်ညီသွားပြီး ဗီတာမင်ဆိုတဲ့ အဟာရအုပ်စုမှာ ဗီတာမင်ဆိုတဲ့အမည်နဲ့ ပါဝင်လာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အက်စကောဘစ်အက်စစ်ဟာ လူတွေအတွက်သာမက တိရစ္ဆာန်အချို့အတွက်လည်း အစားအသောက်ကနေ မဖြစ်မနေရယူရမည့် ဗီတာမင်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီ တိရစ္ဆာန်ထဲမှာ ပူး၊ လင်းနို့ စတဲ့ တိရစ္ဆာန်တွေပါပါတယ်။ ကျား၊ခြင်္သေ့၊ ခွေးစတဲ့ အသား စားတိရစ္ဆာန်တွေကျတော့ အသီးအရွက်မစားတဲ့အတွက် အက်စကောဘစ်အက်စစ်ရဖို့ အစားအစာတွေကို အားကိုးလို့မရပါဘူး။ မိမိ ကိုယ်တိုင် ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် အသားစားတိရစ္ဆာန်တွေအတွက် အက်စကောဘစ်အက်စစ်ဟာ ဗီတာမင်မဟုတ်ပါဘူး။ အစားအစာတွေက ဗီတာမင်စီနှင့် အားဆေးတွေထဲက ဗီတာမင်စီ လုံးတီးဆန်နှင့် ပေါင်မုန့်ညိုညိုတွေစားတာဟာ စက်ကြိတ်ဆန် ဖြူဖြူချောချော၊ ပေါင်မုန့် ဖြူဖြူနုနု စားတာထက် အကျိုးရှိတဲ့အကြောင်း၊ ပေါင်းဆန်စားလျှင် ဗီတာမင်ဘီဝမ်း၊ ဘီတူးနှင့် နိုင်ယာစင် (Niacin) စတဲ့ ဗီတာမင်တွေနှင့် အခြားအာဟာရတွေ ပိုပြီးကြွယ်ဝကြောင်းပြောတဲ့အခါ ထမင်းဖြူဖြူနုနုလေးစားပြီး ဘားပလက် ဆေးပြား သောက်လိုက်မှာပေါ့လို့ ပြန်ဖြေသူတွေ ရှိပါတယ်။ သူတို့ဟာ အာဟာရဓာတ်အမျိုးမျိုး သဘာဝအတိုင်း ပါဝင်နေတဲ့ အစားအစာတွေထက် အားဆေးဆိုတဲ့ ဆေးပြားဆေးရည်တွေကို ပိုပြီးအားကိုးတတ်သူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗီတာမင်စီဆေးပြားကို အရမ်းအားကိုးသူတွေ ရှိပါတယ်။ စီဗစ်ဆေးပြားသောက်ထားရင် တော်ရုံနဲ့ နှာစေး ချောင်းဆိုး မဖြစ်ဘူး။ မဖျားဘူး၊ တုပ်ကွေးမမိဘူး၊ ကိုယ်ခံစွမ်းအားကောင်းတယ်ဆိုပြီး စွဲစွဲမြဲမြဲသောက်နေသူတွေ ရှိပါတယ်။ စီဗစ်ဆေးပြား၊ ဆေးရည်တွေ မကောင်းဘူး ပြောတာ မဟုတ်ပါဘူး။ စီဗစ်ဆေးပြားဆေးရည်တွေက ကိုယ်ခံစွမ်းအားကို မြင့်စေတယ်ဆိုတာကိုလည်း မငြင်းပါဘူး။ ဗီတာမင်စီကို ဆေးပြား၊ ဆေးရည်တွေသောက်မှ ရနိုင်တာမဟုတ်ဘူး။ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ သစ်သီးဝလံ စတဲ့ ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝတဲ့ သဘာဝအစားအစာတွေက ပိုကောင်းတယ်ဆိုတာ ပြောချင်တာပါ။ ဗီတာမင်စီ ကြွယ်ဝတဲ့ မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ် (အရွယ်ခပ်ကြီးကြီးတစ်ခြမ်း) စားလျှင် ဗီတာမင်စီအပြင် ရရှိနိုင်တဲ့ အခြား အာဟာရဓာတ်တွေကို ကြည့်ကြရအောင်။ မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ်ကနေ အင်အား ၆၈ ကယ်လိုရီလောက် ရနိုင်ပါတယ်။ မာလကာသီးမှာ အင်အားဖြစ်စေတဲ့ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်အာဟာရ ၁၄ ဂရမ်လောက် ပရိုတင်းအာဟာရ ၂.၅ ဂရမ်လောက်နှင့် အဆီ ၁ ဂရမ် မပြည့်တပြည့်ပါနေလို့ ဖြစ်ပါတယ်။ စီဗစ်ဆေးပြားစားလို့ အင်အားမရနိုင်ပါဘူး။ မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ်မှာပါတဲ့ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ် အာဟာရ ၁၄ ဂရမ်လောက်ထဲမှာ သကြားက ၉ ဂရမ်လောက်သာဖြစ်ပြီး ကျန်တဲ့ ၅ ဂရမ်လောက်က အစာမျှင် (Dietary Fibre) အမျိုးမျိုးအစား ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အစာမျှင်ကြွယ်ဝတဲ့ အစားအစာတွေကို မှန်မှန်စားသုံးခြင်းက ဝမ်းမှန်ခြင်း (ဝမ်းမချုပ်အောင် ကာကွယ်ခြင်း)၊ အစာလမ်းကြောင်းတလျှောက် ရောဂါကင်းစေခြင်း၊ အူမကြီးကင်ဆာနှင့် အခြားကင်ဆာအမျိုးမျိုးမဖြစ်အောင် ကာကွယ်ခြင်းဆိုတဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေ ရနိုင်ပါတယ်။ စီဗစ်ဆေးပြားကနေ ဘာအစာမျှင်မှ မရနိုင်ပါဘူး။ မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ်ကနေ ဗီတာမင်စီ ၂၃ဝ မီလီဂရမ် (၁ဝဝ မီလီဂရမ်ပါတဲ့ စီဗစ်ဆေးပြား နှစ်ပြားစာနီးပါး) အပြင် ဗီတာမင်အေ (Vitamin A) ၃၁ မိုက်ခရိုဂရမ်၊ ဘေတာကယ်ရိုတင်း (Beta Carotene) ၃၇၄ မိုက်ခရိုဂရမ်၊ ဗီတာမင်ဘီဝမ်း (Vitamin B1) ဝ.ဝ၆၇ မီလီဂရမ်၊ ဗီတာမင်ဗီတူး (Vitamin B2) ဝ.ဝ၄ မီလီဂရမ်၊ နိုင်ယာစင် (Niacin) ၁.ဝ၈၄ မီလီဂရမ်၊ ပင်တိုသင်းနစ်အက်ဆစ် (Pantothenic) ဝ.ဝ၄ မီလီဂရမ်၊ ဗီတာမင်ဘီဆစ် (Vitamin B6) ဝ.၁၁ မီလီဂရမ်၊ ဖောလစ်အက်ဆစ် (Folic Acid) ၄၉ မိုက်ခရိုဂရမ်၊ ဗီတာမင်ကေ (Vitamin K) ၂.၂ မိုက်ခရိုဂရမ် ရနိုင်ပါသေးတယ်။ စီဗစ်ဆေးပြားမှာ ဗီတာမင်စီ ကလွဲလို့ တခြား ဘာဗီတာမင်မှ မပါပါဘူး။ မာလကာသီးတစ်ခြမ်းစားလျှင် ဗီတာမင်စီ အများအပြား၊ အခြားဗီတာမင်တွေ အနည်းငယ်စီအပြင် သတ္တု အာဟာရအချို့ကိုလည်း ရနိုင်ပါသေးတယ်။ အဲဒါတွေက ကယ်လစီယမ် (Calcium) ၁၈ မီလီဂရမ်၊ သံဓာတ် ဝ.၂၆ မီလီဂရမ်၊ မက်ဂနီစီယမ် (Magnesium) ၂၂ မီလီဂရမ်၊ မင်းဂနိစ် (Manganese) ဝ.၁၅ မီလီဂရမ်၊ ဖော့စပရပ်စ် (Phosphorus) ဆိုတဲ့ မီးစုံး ၄ဝ မီလီဂရမ်၊ ပိုတက်စီယမ် (Potassium) ၄၁၇ မီလီဂရမ်နှင့် ဇင့် (Zinc) ဝ.၂၃ မီလီ ဂရမ်ပါပါသေးတယ်။ မာလကာသီးကြိုက်သူတစ်ယောက်ဟာ အသီးတစ်လုံး ကုန်အောင်စားမယ်ဆိုရင်တော့ ခုပြောခဲ့တဲ့ပမာဏရဲ့ နှစ်ဆရှိတဲ့ ဗီတာမင်တွေ အခြား အာဟာရတွေကို ရရှိနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ မာလကာသီးမှ သွေးတိုးနှင့် နှလုံးသွေးကြောရောဂါရှိသူတွေ၊ သွေးတိုးနှင့် နှလုံးသွေးကြောရောဂါဖြစ်မှာ စိုးရိမ်နေသူတွေ ကြောက်ကြတဲ့ ဆိုဒီယမ် (Sodium) အလွန်နည်းသလို၊ အဆီကလည်း နည်းပါတယ်။ အပင်ထွက်အကျိုးပြု ဓာတ်ပေါင်းလိုက်ကိုပင်း (Lycopene) အသီးအရွက်စတဲ့ အပင်ထွက်အစားအစာတွေ စားတဲ့အခါ ဗီတာမင်တွေ သတ္ထုအာဟာရတွေအပြင် အာ ဟာရမဟုတ်တဲ့နည်းနှင့် ကျန်းမာရေးကို အကျိုးပြုတဲ့ ဓာတ်ပေါင်းတွေ၊ ရောဂါကာကွယ်နိုင်စွမ်းရှိတဲ့ ဓာတ်ပေါင်းတွေကိုလည်း ရရှိနိုင်ပါတယ်။ အပင်ထွက် အစားအစာတွေမှာသာပါနေပြီး၊ အသားငါး၊ နို့၊ ကြက်ဥ၊ ဘဲဥ စတဲ့ တိရစ္ဆာန်အတွက် အစားအစာတွေမှာ လုံးဝမပါတဲ့ အဲဒီအကျိုးပြုဓာတ်ပေါင်းတွေကို ဖိုက်တိုခယ်မီကယ် (Phytochemical) တွေလို့ ခေါ်ပါတယ်။ မာလကာသီးမှာ ဖိုက်တိုခယ်မီကယ် အများအပြား ပါဝင်ပါတယ်။ အဓိက နှစ်မျိုးက ဘေတာကယ်ရိုတင်း (Beta Carotene) နှင့် လိုက်ကိုပင်း (Lycopene) တို့ဖြစ်ပါတယ်။ ဘေတာကယ်ရိုတင်းဟာ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ဗီတာမင်အေ အဖြစ် ပြောင်းသွားနိုင်တာမို့ ဗီတာမင်အေလောင်းလျာ (Provitamin A) လို့လည်း သိထားကြပါတယ်။ မာလကာသီးစားတဲ့အခါ ဘေတာကယ်ရိုတင်းဟာ ဗီတာမင်အေအဖြစ် ပြောင်းသွားပြီး အာဟာရဓာတ်အနေနဲ့ အကျိုးပြုသလို ဗီတာမင်အေဖြစ် ပြောင်းမသွားတဲ့ ဘေကာကယ်ရိုတင်းတွေကလည်း အင်တီအောက်စိဒင့် (Anti-Oxidant) အာနိသင်နဲ့ အကျိုးပြုပါတယ်။ အင်တီအောက်စိဒင့် အာနိသင်ဆိုတာက ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ရုပ်ကလာပ်စည်း (Cell- ဆဲလ်) အစိတ်အပိုင်းတွေကို ဖျက်ဆီးပြီး နာတာရှည်ရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါတွေဖြစ်စေတတ်တဲ့ ဖရီးရယ်ဒီကယ် (Free Radicals) ဆိုတဲ့ ဓာတ်ပစ္စည်းကလေးတွေကို နှိမ်နင်းနိုင်တဲ့ အာနိသင်ဖြစ်ပါတယ်။ လိုက်ကိုပင်း (Lycopene) ဆိုတဲ့ ဖိုက်တိုခယ်မီကယ် တစ်မျိုးဟာလည်း မာလကာသီးမှာ ကြွယ်ဝစွာပါနေပါတယ်။ မာလကာသီး ၁ဝဝ ဂရမ်မှာ လိုက်ကိုပင်း ၅၂ဝဝ မိုက်ခရိုဂမ်လောက်ပါပါတယ်။ လိုက်ကိုပင်းက ဆီးကျိတ် (Prostate) ကင်ဆာကာကွယ်နိုင်စွမ်းရှိတယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။ အသီးအရွက်မျိုးစုံမှာ ကျန်းမာရေးကို အခြားနည်း (အာဟာရမဟုတ်တဲ့နည်း)နဲ့ အကျိုးပြုတဲ့ ဖိုက်တိုခယ်မီကယ်ဓာတ်ပေါင်းတွေဟာ အမျိုးအစားအားဖြင့် ရာထောင်ချီပြီး ရှိနေပါတယ်။ သူတို့ဟာ အရောင်အမျိုးမျိုး ရှိကြပါတယ်။ ဥပမာ ဘေတာကယ်ရိုတင်းက ဝါတယ်၊ လိုက်ကိုပင်းက နီတယ်စသဖြင့်ပေါ့။ မာလကာသီးမှာ အူဖြူသီး၊ အူနီသီးရယ်လို့ ရှိနေခြင်း၊ အူဖြူသီးမှာ ဖြူတဲ့အသီး၊ နည်းနည်းဝါတဲ့ အသီးရယ်လို့ ရှိတဲ့အပြင်၊ အူနီသီးမှာလည်း နည်းနည်းနီတဲ့ အသီး၊ အတော့ကိုနီတဲ့ အသီးရယ်လို့ အရောင်အမျိုးမျိုး၊ အရောင်အနုအရင့် အမျိုးမျိုးရှိနေတာမို့ အကျိုးပြုဓာတ်ပေါင်းတွေလည်း စုံလင်မယ်ဆိုတာ ခန့်မှန်းလို့ရပါတယ်။ ဘာအရောင် အသီးမျိုးက ပိုကောင်းသလဲဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ အသီးအရွက်တွေ စားတဲ့အခါ သက်တန့်မှာပါတဲ့ အရောင်မျိုးစုံပါအောင် စားတာအကောင်းဆုံးပဲလို့ ဖြေလိုက်ပါရစေ။ အူဖြူလည်း စား အူနီလည်းစား အစုံစားပါလေ့ ဆိုလိုပါတယ်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:အပင် မျိုးစုများ ကဏ္ဍ:သစ်သီးပင်များ
ဘန့်ပွေး	ဘန့်ပွေး ကိုးကား ကဏ္ဍ:နီပေါနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ
မန်ကျည်း	မန်ကျည်း (Tamarindus indica) (အာရပ်ဘာသာမှ تمر هندي tamar hindi = အိန္ဒိယ date သီး) သည် Fabaceae မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ Tamarindus မျိုးစုသည် မျိုးစိတ်တစ်ခုတည်းသာ ရှိသောမျိုးစုဖြစ်သည်။ မန်ကျည်းသည် မုတ်သုန်ရာသီဥတုတွင် ပေါက်မြောက်သော အပင်ဖြစ်ပြီး ဆူဒန် နှင့် မဒါဂတ်စကား ၏ အစိတ်ပိုင်း ရွက်ကြွေတောများ အပါအဝင် မုတ်သုံ အာဖရိကတွင် စတင်အရင်းခံသည်။ မန်ကျည်းပင်သည် စိန်ပန်းပင်၊ ပိတောက်ပင်၊ ကုက္ကိုပင်စသည်တို့ နှင့်အတူ လီဂူမီနိုးစီး မျိုးရင်းတွင်ပါဝင်၍ ယင်း၏ ရုက္ခ ဗေဒ အမည်မှာ တမ်းမရင်းဒပ်အင်ဒီကာ ဖြစ်သည်။ မန်ကျည်းပင်သည် အလွန်ပေါများသောကြောင့် လူတိုင်းမြင်ဖူးကြသည်။ ထိုအပင်မျိုး၏ စတင်ပေါက်ရောက်ရာ ဇာတိဒေသမှာ အာဖရိကတိုက်အရှေ့ပိုင်း ပူအိုက်သော တိုင်းပြည်များဖြစ်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့်မြန်မာနိုင်ငံတို့သို့ တစ်ဆင့် ယူဆောင်စိုက်ပျိုးခဲ့ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ မန်ကျည်းပင်သည် အမြဲစိမ်းလန်းသော သစ်ပင်ဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၌ အနှံ့အပြား စိုက်ပျိုးထားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ အထက်ပိုင်းတွင် မန်ကျည်းပင်ကို အကြီးအကျယ် စိုက်ပျိုးထားကြရာ၊ ထိုဒေသတွင် အများဆုံးတွေ့ရသည်။ လယ်ကွင်းများ၊ ခြံဥယျာဉ်များ၊ ကျွဲ နွား စားကျက်များ၌ မန်ကျည်းပင် ပေါက်စများကို အနှံ့အပြား တွေ့မြင်ရခြင်းအားဖြင့် အပင်ပေါက်လွယ်သည့် သစ်ပင်မျိုးဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။ မန်ကျည်းပင်များသည် အမြင့်ပေ ၈ဝ အထိရှိ၍ ခိုင်ခံ့သော ပင်စည်နှင့် အပင်ထက်တွင် လှပဝေဆာသော ငှက်မွေး သဏ္ဌာန် အရွက်များဖြင့် အလွန်တင့်တယ်သော သစ်ပင်ကြီးမျိုး ဖြစ်သည်။ ရွက်ရိုးတံ တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် ရွက်မြွှာများစီ၍ထွက်လျက် ရှိသည်။ ရွက်ရိုးတံသည် ၂ လက်မ မှ ၄ လက်မအထိ ရှည်၍ ရွက်မြွာများ ၁ဝ စုံအထိ ပါရှိသည်။ အရွက်အခက်တို့ဖြင့် သိုက်မြိုက်ဝေဆာနေသဖြင့် အရိပ်အာဝါသ အလွန်ကောင်းသောကြောင့် ခြံဥယျာဉ်များနှင့် အထူးသဖြင့် လမ်းနံဘေးများ၌ တန်ဆာဆင်ရန် စိုက်ထားတတ်ကြသည်။ မိုးပါး၍ ခြောက်သွေ့သောဒေသများ၌ နွေအခါတွင် ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်မျှ ပင်လုံးကျွတ် အရွက်ကြွေတတ်သည်။ အလွန်ကြီးခဲသော အပင်မျိုးဖြစ်သော်လည်းအစေ့မှ အလွယ်တကူ အပင်ပေါက်နိုင်သည့်ပြင် မည်သည့်မြေမျိုး၌မဆို ကြီးပွားဖြစ်ထွန်းသဖြင့် မန်ကျည်းပင်ကို မြန်မာနိုင်ငံ မြေညီပိုင်းတွင်နေရာတိုင်း၌ စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ မန်ကျည်းခေါက်သည် ညိုမွဲရောင်ရှိ၍ ထွင်းကြောင်းများသည် ပင်စည်နှင့် အလျားလိုက် ပေါ်လျက်ရှိသဖြင့် အလွန်ကြမ်းသည်။ အပွင့်မှာ ငယ်သော်လည်း အဝါပေါ်တွင် အနီပြောက်ကလေးများ ပါရှိသဖြင့် လှပ၏။ မန်ကျည်းသီး အတောင့် ၃ လက်မမှ ၆ လက်မ အထိရှည်၍ များသောအားဖြင့် ကွေးကွေးကောက်ကောက် သီးတတ်ကြသည်။ ညို၍ ဆတ်သော အခွံပါးကလေးများရှိ၍ ထိုအခွံအတွင်း၌ အသားပျော့ရှိသည်။ အသားအတွင်း၌ မြုပ်နေသော မာ၍ ချောမွတ်လျက် အညိုရင့်ရောင်ရှိသည့် အစေ့ပြားကလေးများ သည်အသီးတောင့်၏ အလယ်၌ စီတန်းလျက်ရှိသည်။ မန်ကျည်းသားသည် အလွန်မာ၍ ကြာရှည်ခံသဖြင့် ဆန်ဖွပ်ရန် ကျည်ပွေ့များ၊ ဆီဆုံနှင့် ကြံကြိတ်စက်များ၊ ထယ်များ၊ စူး ဆောက်ရိုးများ စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ရာ၌ အသုံးဝင်သည်။ ထင်ရှားသော မန်ကျည်းပင်နှစ်မျိုးရှိသည်။ ယင်းတို့မှာ အသီးမှည့်သောအခါ အသားနီညစ်ညစ် အရောင်ရှိ၍ အရသာ ချဉ် သော မန်ကျည်းပင်မျိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။ မန်ကျည်းသီးမှည့်များသည် ဟင်းချက်ရာ၌ အလွန်အသုံးဝင်သည်။ တေဆေးဟု ခေါ်သော ဝမ်းနုတ်ဆေးတွင် မန်ကျည်းသီး ကို ထန်းလျက် ၊ ပွေးကိုင်းအပြင် အခြားဆေးများနှင့်ရော၍ ဖော်စပ်ထားသည်။ ပူအိုက်သောရာသီတွင် မန်ကျည်းသီးနှင့် ထန်းလျက်ကို ရေတွင် စိမ်၍ ဖျော်ရည်ပြုလုပ်သောက်ကြသည်။ ဆေးပေါ့လိပ် လုပ်ငန်းတွင် ဆေးရိုးကို မန်ကျည်းမှည့်ရည် ပက်ဖျန်းပြီးမှ ဆေးလိပ်လိပ်ကြသည်။ မန်ကျည်းသီးစိမ်းများကိုလည်း ကြော်ချက်၍ စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။ မန်ကျည်းရွက်နုကိုလည်း ဖွယ်ဖွယ်ရာရာစီမံချက်ပြုတ်၍ စားသောက်ကြသည်။ မန်ကျည်းရွက်ကို မြေပဲဖြင့် သုတ်စားခြင်း၊ ချည်ရေဟင်း ချက်သောက်ခြင်းတို့ဖြင့် စားသုံးကြသည်။ မန်ကျည်း ခေါက်ကို သာမန်မျက်စေ့နာအတွက် နှင့် အပူဒဏ်ခံနိုင်ရန် သနပ်ခါးကဲ့သို့ သွေးလိမ်းကြသည်။ ယင်းသို့ ဖြစ်ရကား မန်ကျည်းပင် သည် တစ်ပင်လုံး အသုံးဝင်သော အပင်ဟု ဆိုနိုင်ပေသည်။ သင်္ဘော မန်ကျည်းပင်ကို တရုတ် မန်ကျည်းပင် ဟူ၍လည်းခေါ် သည်။ ထိုမန်ကျည်းပင်မျိုးသည် အပင်လတ်များ ဖြစ်၍ ခြံစည်းရိုးပင် အဖြစ် စိုက်ပျိုးထားလေ့ရှိကြသည်။ အကိုင်းအခက်များကို ချိုင်ပေးလျှင် ခြံစည်းရိုးတစ်လျှောက်တွင် အပင်များ တညီတည်းရှိနေသည်။ အကယ်၍ မချိုင်ဘဲ ထားလျှင် နုံးမြေများတွင် ပေ ၃ဝ ကျော်ခန့် အထိ မြင့်သည်။ အသီးအမှည့်များကို စားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော အခြား မန်ကျည်းပင်များမှာ မန် ကျည်းပေါက်ပင်၊ တောမန်ကျည်းပင်၊ တောင်မန်ကျည်းပင်နှင့် ဆေးမန်ကျည်းပင်များ ဖြစ်ကြသည်။ မန်ကျည်းပေါက်ပင်များကို မင်းဘူးနယ်နှင့် မုတ္တမနယ်တို့၌ တွေ့ရသည်။ တောမန်ကျည်းပင်ကို ခယာမွှေးပင်ဟူ၍လည်း ခေါ်ကြသည်။ တောင်မန်ကျည်းပင်များကို မိုးကုတ်နယ်၌ တွေ့ရသည်။ ဆေးမန်ကျည်းပင်ကား ခြုံပင် သို့မ ဟုတ် အပင်ငယ်များဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၌ အနှံ့အပြား တွေ့ရသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉) left\|\|မန်ကျည်းသီး ပုံသဏ္ဌာန် : ပင်ကြီးမျိုး ဖြစ်သည်။ ငှက်မွှေးရွက်ပေါင်း ဖြစ်သည်။ အဖူးနှင့် အဆုံးသတ်သော ပန်းခိုင်မျိုးဖြစ်သည်။ အသီးသည် ရှည်မျောမျော နည်းငယ်ကွေးသည်။ မအက်ကွဲသီး ဖြစ်သည်၊ အစေ့သည် လေးထောင့်ပုံသဏ္ဌာန်ဖြစ်၍ နီညိုရောင်ရှိသည်။ အပင်----အမြဲစိမ်း သစ်မာပင် ကြီးမျိုး ဖြစ်သည်။ အခေါက်များ မည်းညိုရောင် ရှိပြီး ထူပြီး ကြမ်းသည်။ အကိုင်းများစွာ ဖြာသည်။ အရွက်--- ငှက်မွှေးရွက်ပေါင်း ဖြစ်သည်။ ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ ရွက်မြွှာများ သေးငယ်၍ နူးညံ့ပြီး မျက်နှာချင်း ဆိုင် ထွက်သည်။ ရှည်မျောမျော ပုံရှိသည်။ အပွင့်--- သေးငယ်သည်။ အဝါရောင် ပေါ်တွင် အနီစင်း များရှိသည်။ တစ်ခိုင်တွင် အပွင့် ၁၀-၁၅ ပွင့် ပါရှိသည်။ တန်ဆောင်မုန်း နတ်တော်လ တွင် ပွင့်၏။ အသီး----သီးတောင့် ရှည်မျိုး ဖြစ်သည်။ စိမ်းညိုရောင် ရှိသည်။ အသားထူသည်။ တစ်ခန်း တွင် အစေ့ တစ်စေ့ ပါသည်။ အစေ့သည် တောက်ပ သော ညိုမည်းရောင် ရှိ၍ မာသည်။ ပြာသို ၊ တပို့တွဲ ၊ တပေါင်း တွင် အသီးရင့် သည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : ပဉ္စငါးပါး ၊ အခေါက် ၊ အရွက် ၊ အသီး ၊ အစေ့။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : အပူပိုင်း ဒေသတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ သဘာ၀ အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင်--- မြန်မာ ဆေးကျမ်းများ အလိုအရ မန်ကျည်းပင် သည် ပူ၏ ၊ချဉ်၏ ၊ သည်းခြေကို ဖြစ်စေ တတ်၏ ၊ သလိပ်ကို ပွားစေ ၏ ၊ လေကို နိုင်၏ ၊ အရွက်သည် ရောင်တင်း ခြင်း ၊ သွေးဖောက် ပြန်ခြင်း ၊ နားရောဂါ ၊ မျက်စိ ရောဂါ ၊ မြွေဆိပ် သင့်ခြင်း တို့ကို နိုင်၏။ အသီးစိမ်း သည် ချဉ်၏ ၊ ချို၏ ၊ ပူ၏ ၊သည်းခြေနှင့် သလိပ်ကို ဖြစ်စေ၏။ အသီးမှည့်သည် ပူ၏ ၊ ဝမ်းမီး ကို တောက်စေ၏ ၊ အနည်းငယ် ဝမ်းသက်စေ၍ သလိပ်နှင့် လေကို နိုင်၏။ အသုံးပြုပုံ- ပဉ္စငါးပါး မန်ကျည်း ပဉ္စငါးပါးကို ပြာ ချဆား ချက်ပြီး ညနံနက် အနည်းငယ်မျှစီ သောက်ပေးပါက သွေးလုံး လေလုံး ပျောက်၏။ အခေါက် အခေါက်ကို ညောင်းကျ ရောဂါ ၊ ဆီးနှင့် စပ်လျဉ်းသော ရောဂါ ၊ သွေးမြင်း သရိုက် ရောဂါ ၊ ကိုယ်ရေ ဝါ ရောဂါ နှင့် ဝမ်းဗိုက်အောင့် နာကျင်ခြင်း ရောဂါများ တွင် သုံး၏။ အခေါက်ကို အပွေးနှင့် တကွ ပြာချပြီး အစာစား ပြီး နောက် ရေနှင့် ရောသောက်သော် လေချဉ် တက်ခြင်း အန်ခြင်း ပျောက်၏။ အခေါက်ပြာ ကို ပျားရည်နှင့် ဖျော်လျက်သော် ဝမ်းဗိုက် ထိုးအောင့် နာကျင်ခြင်း ပျောက်၏။ အပွေးကို ကျွမ်းအောင် ဖုတ်၍ အမှုန့် ပြုပြီး ရေနွေးနှင့် သောက်က အစာမကြေ ရောဂါ ပျောက်၏။ အခေါက်ကို ရေနှင့် သွေး၍ မျက်စိနာ ၊ အနာဖု များ၊ အဆိပ်ရှိ သတ္တဝါများ ကိုက်သော ဒဏ်ရာများ ကို လိမ်းပေးက ပျောက်၏။ အရွက် အရွက်ရည်ကို နှမ်းဆီနှင့် ရောချက်၍ နားတွင် အနည်းငယ် ခတ်ပေးသော် နားကိုက် နားနာ ပျောက်၏။ အရွက်ကြိတ် ညှစ်ရည်ကို နံနက် ည ကြွေဇွန်းကြီး တစ်ဇွန်းကျ သောက်သော် ဆီးပူခြင်း ပျောက်၏။ အပူလွန်၍ ယားယံခြင်းအတွက် မန်ကျည်း ရွက် ကြိတ်ညှစ်ရည်ကို လိမ်းပေးက ပျောက်၏။ မန်ကျည်းရွက် ညှစ်ရည်သည် တစ်ဆ၊ သိန္ဓောဆား နှစ်ဆ ရော၍ သောက်ပါက မြွေဆိပ် ပြေစေ ၏။ မန်ကျည်းရွက် နှင့် ကလိန်စေ့ ရောစားပါ က ချွေးထွက် လွန်ခြင်း ၊ ချွေးနံ့ မကောင်းခြင်း ပျောက်၏။ အသီး မန်ကျည်းသီး အနှစ်အား ဝမ်းနုတ်ဆေး ၊ အားဆေး နှင့် ခံတွင်းကောင်း ဆေး ဖော်စပ်ရာ တွင် သုံး၏။ မန်ကျည်းသီး အဟောင်း ၊ ဒိန်ချဉ်ရည် စိမ်ထားသော ကြက်သွန်ဖြူ နှင့် ချေးသီး တို့ကို အမျှစု ကြိတ်ပြီး ရွေးလုံး မျှလုံး၍ အရိပ်တွင် အခြောက် လှန်းကာ ၁၅ မိနစ် တစ်ကြိမ် တစ်လုံးကျ ကြက်သွန်ဖြူ ရည် လက်ဖက်ရည် ဇွန်းငယ် တစ်ဇွန်းနှင့် ဖျော်သောက်က ကာလဝမ်း ရောဂါ ပျောက်၏။ မန်ကျည်းသီးမှည့်ကို ထန်းလျက် ၊ ဆားတို့နှင့် ဖျော်ရည်စိမ် ၍ သောက်သော် ကိုယ်တွင်း အေး၏၊ အားကို ဖြစ်စေသည်။ အစေ့ မန်ကျည်းစေ့ ကို ရေ၌ တစ်ည စိမ်၍ နံနက်၌ အစေ့ဆံ ထုတ်ပြီး နွားနို့ နှင့် ကြိတ်သောက်က မီးယပ်ဖြူ ဆင်း ခြင်း ၊ ဆီးလွန်ခြင်း ပျောက်၏။ မန်ကျည်းစေ့ဆံကို သွေးသောက် သော် ဝမ်းသွားခြင်း ၊ ဝမ်းကိုက် ခြင်း ပျောက်၏။ အစေ့ဆံကို သွေး၍ ကင်းကိုက်သော ဒဏ်ရာ သို့ လိမ်းပေးသော် ကင်းဆိပ် ပြေ၏။ မန်ကျည်းစေ့ ရင့်ရင့် အခွံ ၊ ဇီယာ ၊ သကြားခဲ တို့ကို အမှုန့် ပြု၍ သောက်က အရိအရွဲ သလိပ်စ ၊ သွေးစများ ပါ၍ နာကျင်စွာ သွားသော ဝမ်းရောဂါ ပျောက်၏။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:အာဖရိကတိုက်၏ သစ်ပင်များ Category:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ
သဖန်း	သဖန်းသီးသဏ္ဍန်သည် လုံးလည်းလုံး ချွန်၍ ကြက်သွန်နီလိုလည်းကောင်း ကနစိုးသီး တောကြက်မောက်သီး ကဲ့သို့ အသီးအရွယ်အစားချင်း ဆင်၍ အထဲမှာတော့မတူပါ။ ကနစိုးသီး ၊ တောကြက်မောက်သီးတို့ကဲ့သို့ သဖန်သီးသည်လည်း အပြွတ်လိုက်သီး၏။ ကနစိုးသီး၊ တောကြက်မောက်သီး တို့နှင့် အခွံ အရွယ်စားတူညီသယောင်ရှိ၏။ သဖန်းသီးအခွံသည် မာလကာသီးစိမ်း နဂါးမောက်သီးအခွံ ကြက်သွန်နီအခွံတွေလို ဖြစ်ပေ၏။ အတွင်းပိုင်းမှာ သဖန်းသီးသည် ဖရဲသီးအမွှာနီလိုဖြစ်၍ ဝါတောက်ကာ အာလူးအခွံလိုနဲ့ ကနစိုးသီးဟာတော့ အတွင်းအမွှာတွေလိုဖြစ်နေ၍ အဝါတောကြက်မောက်သီး အတွင်း စိုစိုပြေပြေတော့ရှိ၍ အဆူးပါ အနီကြက်မောက်သီးသဏ္ဍန်ဖြစ်နေ၍ အစေ့လည်းပါ၏။ သဖန်းသီး ကနစိုးသီး တောကြက်မောက်သီးအဝါဟာ မျိုးနွယ်စိတ်တူအပင်သဏ္ဍန်တွေလည်းဖြစ်၏။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းစာများရှိ အပင်များ
သနပ်ခါး	မြန်မာ့သနပ်ခါးတုံး ဆောင်းမှာနွေး၊ နွေမှာအေး ဆိုသည့် သနပ်ခါး၏ အာနိသင်ကြောင့် မြန်မာလူမျိုးများသည် မွေးကင်းစ အရွယ်ကစ၍ အသက်အရွယ်မရွေး သနပ်ခါးလိမ်းကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မည်သည့်နေရာကို သွားသွား သနပ်ခါး လိမ်းကျံထားသော မျက်နှာများကို မြင်တွေ့နိုင်ခြင်းက သက်သေသာဓကပင် ဖြစ်ပေသည်။ မြန်မာအမျိုးသမီးများသည် သနပ်ခါးကို လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကျော်ကတည်းက လိန်းကျံအလှခြယ်သကြသော ပစ္စည်းတစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ သနပ်ခါးကို မခုံမင် မနှစ်သက်သော မြန်မာအမျိုးသမီးဟူ၍ မရှိသလောက်ပင် ရှားပါးပါသည်။ ယခုခေတ်ပေါ် အနောက်တိုင်း အလှခြယ်ပစ္စည်း ကိရိယာများ အသုံးများ၍ ခေတ်စားနေစေကာမူ သနပ်ခါးနှင့် ကင်းနိုင်သူ မြန်မာအမျိုးသမီးတို့၏ အရေအတွက်မှာ အလွန့်အလွန် နည်းပါးလှပေသည်။ သနပ်ခါးသည် စိတ်ကြည်လင် လန်းဆန်းဖွယ်ရာ သင်းပြန့်သော ရနံ့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ အသားအရေကို အေးမြစေခြင်း၊ အသားအရေကို ချောမွတ်စေခြင်း၊ သနပ်ခါး လိမ်းကျံသူအား လှပစေခြင်း စသော ဂုဏ်အင်္ဂါများနှင့် ပြည့်စုံသဖြင့် ရှေးခေတ်နန်းတွင်းသူများမှအစ ကောက်စိုက်သမများ အဆုံး သနပ်ခါးကို လက်မလွှတ်နိုင်ခဲ့ကြခြင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် သနပ်ခါးကို အမြဲတစေ လိမ်းကျံသဖြင့် အသားအရေ စိုပြေဝင်းဖန့်နေသောသူကို တွေ့လျှင် "သနပ်ခါးသားရသည်"ဟု ရှေးမြန်မာအမျိုးသမီးများ ဆိုလေ့ရှိကြပေသည်။ မြန်မာလူမျိုးများသည် သနပ်ခါးကို နှစ်သက်ခြင်းသည် အလှအပ လိမ်းကျံစရာ ပစ္စည်းဖြစ်သည့်အပြင် သနပ်ခါး၏ ဆေးဘက်ဝင်သည့် အာနိသင်ဂုဏ်သတ္တိများကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။ ပူအိုက်စွတ်စို ရာသီဥတုရှိသည့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေလောင်ခြင်းဒဏ်ကို ကာကွယ်နိုင်ပြီး အသားအရေကို ထိန်းသိမ်းနိုင်သည့် သနပ်ခါးကို မြန်မာအမျိုးသမီးများသာမက အမျိုးသားများပါ အသုံးပြုကြပေသည်။ မြန်မာ့ သနပ်ခါး သည်မြန်မာလူမျိုးတို့အတွက် နေ့စဉ်နှင့် တကွ အသုံးပြုကြလျက် ရှိသော လူ့အသုံးအဆောင် တစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ အထောက်အထား အစဉ်အလာ သနပ်ခါးကို အစောဆုံး အေဒီ၅ရာစုလောက်တွင် ပုဂံခေတ် မြန်မာ လူမျိူးတို့ စတင်အသုံးပြုခဲ့သည်သနပ်ခါးကို စာပေဖြင့် ရေးသားတင်စားကြခြင်းကို ၊၁၄-ရာစုနှစ် ကဗျာပညာရှင် မွန်ဘုရင် ရာဇာဓိရာဇ်၏ ကြင်ယာတော်နှင့် ၁၅-ရာစုနှစ် ရဟန်းကဗျာပညာရှင် ရှင်မဟာရဋ္ဌဿရတို့၏ ကဗျာများတွင် တွေ့ရှိကြရပေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အချို့သော နေရာဒေသများတွင် နှစ်စဉ် သင်္ကြန်အကြိုနေ့တိုင်း သနပ်ခါးသွေးပွဲတော်များ ကျင်းပလေ့ရှိနေပါသည်။ သင်္ကြန်အကြိုနေ့ညမှာ အမျိုးသမီးကလေးများက သနပ်ခါးသွေးကြပြီး အမျိုးသားလေးများက သီချင်းများတီးမှုတ်သီဆိုကြလေ့ရှိသည်။ သွေးပြီး ရရှိလာသော သနပ်ခါးများကို ဘုရားဆင်းတုတော်များပေါ်တွင် သနပ်ခါးရည်နှင့် ဆေးကြောပြီး ကုသိုလ်ယူကြသည့် မြန်မာတို့၏ ချစ်စရာကောင်းသော ဓလေ့ဟာလည်း ယနေ့ထိတိုင် ရှိနေပေသည်။ ပေါက်ရောက်ရာ ဒေသ သနပ်ခါးပင်ကို သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အနောက်ပိုင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံ၊ ပါကစ္စတန် နှင့် မြန်မာနိုင်ငံ အလယ်ပိုင်း အညာဒေသတို့တွင် တွေ့ရှိရသည်။ မြန်မာ့သနပ်ခါးသည် အရည်အ‌ေသွးအကောင်းဆုံးပင် ဖြစ်ပေသည်။ သနပ်ခါးသည် အပူပိုင်းဒေသများတွင် ဖြစ်ထွန်းအောင်မြင်သည့် သီးနှံဖြစ်သဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ အပူပိုင်းဒေသဖြစ်သည့် စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ မန္တလေးတိုင်းနှင့် မကွေးတိုင်းဒေသများတွင် စီးပွားဖြစ် စိုက်ပျိုးကြရုံတင်မက အိမ်ခြံဝင်းအတွင်းတွင်လည်း စိုက်ပျိုးလေ့ရှိကြသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်ပေသည်။ သနပ်ခါးပင်သည် စိုက်ခင်းသစ် ပထမတစ်ကြိမ် ခုတ်၍ ရောင်းချပြီး သန်မာထွားကျိုင်းသည့် သားတက်များ ဆက်ခါဆက်ခါ ထားရှိနိုင်သဖြင့် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက် အဆင့်ဆင့် ခုတ်ယူရောင်းချပြီး ဝင်ငွေရသဖြင့် "အပူပိုင်း ပဒေသာပင်ဟု တင်စားပြီး အပူပိုင်းဒေသ၏ ရတနာ" ဟုပင်ခေါ်ဆိုကြပေသည်။ သိပ္ပံအမည်နှင့် အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်း မြန်မာအမည် = သနပ်ခါး အင်္ဂလိပ်အမည် = Chinese Box Tree, Wood Apple/အမည်အတိအကျဆိုရင် Thanaka tree လို့ခေါ်ပါတယ်။ မျိုးရင်း= Rutaceac မျိုးစု= Limonia မျိုးစိတ်= L.acidissima သိပ္ပံအမည်= Naringi crenulata (Roxb) Limonia acidissima Hespercthusa crenulata (Roxb) Rocam Thanaka; Wekipedia, the free encyclopedia. အပင်၏ ဝိသေသလက္ခဏာများ သနပ်ခါးပင်၏ ပုံသဏ္ဌာန်မှာ အပင် ပင်လတ်မျိုးဖြစ်သည်။ အမြင့်ပေ ၂၀-၃၀ ထိမြင့်တက်ပြီး ပင်စည်နှင့် အကိုင်းအခက်များတွင် လက္မဝက်၊ တစ်လက္မခန့် ရှည်သည့် မာကျောသော ဆူးများ ပါရှိသည်။ အပင်နုစဉ်တွင် အပွေးမဲ့ပြီး အပင်ရင့်လာသော အခါမှ အပွေးထူလာသည်။ အရွက်ပုံသဏ္ဌာန်မှာ ရွက်ပေါင်းဖြစ်ပြီး ရွက်လွှဲထွက်သည်။ ရွက်မြွှာ ၂ စုံမှ ၃ စုံထိရှိပြီး ရွက်ထိပ်တွင် တစ်ရွက်ပါသည်။ ရွက်ပြားပြောင်ချောပြီး တောင့်တင်းမာကျောသည်။ အစိမ်းရင့်ရောင်ရှိသည်။ အပွင့်ပုံသဏ္ဌာန်မှာ သေးငယ်ပြီး၊ အဝါနုရောင်ရှိသည်။ အဆုပ်လိုက်ပွင့်သည်။ ရေမြေရာသီဥတုအပေါ် မူတည်၍ တပေါင်း၊ တန်ခူး၊ ကဆုန်လများတွင် အပွင့်များပွင့်သည်။ ဝါဆို၊ ဝါခေါင်၊ တော်သလင်းလများတွင် အသီးရင့်မှည့်သည်။ ရေသောက်မြစ် ရှည်လျားသည်။ ဘေးမြစ်များလည်း ရှည်လျားပြီး ဖြန့်ထွက်သည်။ အမြစ်တွင်လည်း အပွေးအခေါက်ပါရှိသည်။ အမြစ်မှ သားတက်များထွက်လေ့ရှိသည်။ စိုက်ပျိုးခြင်း သနပ်ခါးပင်များကို ဂဝံ/ကျောက်စရစ်မြေ (Gravel soil) တွင် အဓိကစိုက်ပျိုးကြ၍ ရွံ့စေးမြေ၊ ဆားပေါက်သောမြေ၊ ရေဝပ်သောမြေများမှ လွဲ၍ ကျန်မြေအမျိုးအစားများတွင် စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ အပင် ၂-၃နှစ်သား အရွယ်မှ စ၍ ပင်ခြေအတက်များနှင့် အကိုင်းအခက်များကို ရှင်းလင်းဖယ်ရှား ပေးကြသည်။ သနပ်ခါးပင်များသည် ယေဘုယျအားဖြင့် သက်တမ်း ၅-၈ နှစ် အရွယ်တွင် စတင်ဈေးကွက်ဝင်ကာ အရည်အသွေး အကောင်းဆုံး သနပ်ခါးတစ်ပင် ရရှိရန်မှာ သက်တမ်း(၃၅)နှစ်ခန့် လိုသည်ဟု ဆိုကြသည်။သနပ်ခါးအကြောင်း သိကောင်းစရာနှင့် စိုက်ပျိုးနည်းစနစ် စာအုပ်၊ စိုက်ပျိုးရေး ဦးစီးဌာန။ သနပ်ခါးတွင် ဓာတုပစ္စည်း ပါဝင်မှု 2-quinolone and 2-hydroxy quinoline N-acetyl-N-methyltryplamine Tanakine and Tanakamine 7-methoxy-6-(2,3-epoxy-6-methylbutyl) coumarin 4-methoxy -1-methy 1-2quinolone and marmesin from the organic extracts of the root bank Suberosin နှင့် marmesin တို့သည် Antibacterial activity နှင့် UV absorption ဂုဏ်သတ္တိများ ရှိသည်။ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ မြန်မာ့ဆေးကျမ်းများအရ သနပ်ခါးသည် ပူ၏။ သွေးကိုကြွစေတတ်၏။ ပူ ခါး ချုပ် ပွင့် ဖြစ်၏။ ငန်းမန်းကို နိုင်စေ၏။ အပူနာ။ အအေးနာ၊ နှစ်မျိုးစလုံးနိုင်၏ဟု ဆိုထားသည်။ သိပ္ပံနည်းဆေးကျမ်းအရဆိုလျှင် Anti-bacterial နှင့် Anti-fungal ပါဝင်မှုကြောင့် အသားအရေကို ကြည်လင်သန့်စင်စေကာ ဝက်ခြံ၊ တင်းတိပ်ကို ပျောက်ကင်းစေသည်။ အဖြူ အမည်းစက်များ ဖြစ်ပေါ်မှုကိုလည်း ပျောက်ကင်းစေပြီး၊ အဖုအပိတ်များကိုလည်း ပျောက်ကင်းစေသည်ဟု ဖော်ပြကြသည်။ သနပ်ခါးတွင် Coumarine ဓာတ်ပါဝင်သဖြင့် အသားအရေပေါ်တွင် ဘက်တီးရီးယားနှင့် မှိုကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါများကို ဖယ်ရှားပေးနိုင်ပြီး၊ အိုမင်းရင့်ရော်မှုကို လျော့ကျစေပြီး အရွယ်နုပျို လန်းဆန်းစေသည်။ Mamesin ပါဝင်မှုကြောင့် ခရမ်းလွန်ရောင်ချည် (UV-A ray) ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်သော မျက်နှာပေါ်တွင် အရေပြားတွန့်လိမ်ခြင်း (အရေးအကြောင်း ပေါ်ခြင်း) ၊ အရေပြား အရောင်ပျက်ခြင်း (Skin discoloration) မှကာကွယ်ပြီး တင်းတိတ်နှင့် အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်ပေါ်မှုကိုလည်း ကာကွယ်သည်။Application of Myanmar traditional THANAKHA as cosmetic; Asian Institute of Technology. Food Engineering and Bioprocess Technology, School of Environment, Resources and Development. ရှင်မတောင် သနပ်ခါး သနပ်ခါးထဲတွင် လူကြိုက်အများဆုံးမှာ ရှင်မတောင် သနပ်ခါးဖြစ်သည်။ ရှင်မတောင်သနပ်ခါး၏ မွှေးရနံ့ကြောင့် မြန်မာလူမျိုးတိုင်း ရှင်မတောင် သနပ်ခါးကို နှစ်သက်ကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ရှင်မတောင်သနပ်ခါးအပြင် ရွှေဘိုသနပ်ခါးကိုလည်း နှစ်သက်ကြပါသေးသည်။ ရွှေဘိုသနပ်ခါးသည် ရှင်မတောင်သနပ်ခါးကဲ့သို့ ထူးခြားစွာ အနံ့ မမွှေးပေမယ့် ဝင်းဝါတဲ့ အဆင်းကိုပေးပြီး ညက်လှတဲ့အတွက် ရွှေဘိုသနပ်ခါးကိုလည်း မြန်မာအမျိုးသမီးများက နှစ်သက်ကြသည်။ သနပ်ခါးပင်နှင့် မျိုးစိတ်နာမည်တူပြီး သနပ်ခါးနဲ့ လို့လည်း ခေါ်ဆိုကြတဲ့ သီးပင် (Limonia acidissima)လည်းရှိပါသေးသည်။ သီးပင်ကို wood apple ဟု အမည်ခေါ်ဆိုကြသည်။ မြန်မာလူမျိုးများက သီးပင်၏ အသီးကို ထန်းလျက်နှင့်ပေါက်ကာ ရောမွှေစားလေ့ရှိကြသည်။ သီးပင်၏ အခေါက်ဖြစ်သော သီးခေါက်ကိုလည်း သနပ်ခါးအဖြစ် သွေးလိမ်းကြသည်။ ရှင်မတောင် သနပ်ခါးကဲ့သို့ အနံ့ မမွှေးပျံ့ သော်လည်းပဲ ကျောက်ပျဉ်၌ သွေးလိုက်သည့်အခါမှာ စေးနေပြီး လိမ်းလိုက်ရင် အသားအရေ စိုပြည်ဝင်းပလာသောကြောင့် မြန်မာအမျိုးသမီးများက သီးခေါက်ကိုလည်း နှစ်သက်ကြပါသေးသည်။ သနပ်ခါးကို မြန်မာလူမျိုးများနှစ်သက်ကြခြင်းသည် သနပ်ခါး၏ ဆေးဖက်ဝင်သော ဂုဏ်သတ္တိကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။ နေလောင်ခြင်းဒဏ်မှ ကာကွယ်ပေးနိုင်သော သနပ်ခါးကို ပူအိုက်စွတ်စိုသော ရာသီဥတုရှိသည့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ အရေပြားထိန်းသိမ်းဖို့အတွက် အဓိကထားကြသည်။ အရေပြားယားယံခြင်း ၊ ဓာတ်မတည့်ခြင်းတို့အတွက် သနပ်ခါးကို ဆားနှင့် ရောသွေးကာ လိမ်းကျံကြသည်။ မျက်နှာမှာ ဝက်ခြံကင်းပြီး အသားအရေ ချောမွေ့ဖို့အတွက် သနပ်ခါးက ဆေးဖက်ဝင်ပါသည်။ ရခိုင်ပြည်နယ် ၊ စစ်တွေမြို့တွင် နှစ်စဉ် သင်္ကြန်အကြိုနေ့တိုင်းမှာ သနပ်ခါးသွေးပွဲ ကျင်းပလေ့ရှိသည်။ သင်္ကြန်အကြိုနေ့ညမှာ အမျိုးသမီးလေးများက သနပ်ခါးသွေးကြပြီး အမျိုးသားလေးများက သီချင်းများ တီးမှုတ်သီဆိုကြသည်။ သွေးပြီး ရရှိလာတဲ့ သနပ်ခါးများကို ဘုရားဆင်းတုတော်များကို သနပ်ခါးရည်နဲ့ ဆေးကြာပြီး ကုသိုလ်ယူကြတဲ့ ဓလေ့ဟာ ယခုထိတိုင် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ရှိနေပါသည်။ သနပ်ခါးအတုံးကို ကျောက်ပျဉ်မှာ ရေနှင့်သွေးလိမ်းခြင်းအပြင် သနပ်ခါးမှုန့်ကိုလည်း မျက်နှာလိမ်း ပေါင်ဒါ အဖြစ် အသုံးပြုကြသည်။ အဆီပြန်တဲ့ အသားအရေ ရှိသူများအတွက် သနပ်ခါးသည် အသင့်တော်ဆုံး အလှပြင် သဘာဝ မိတ်ကပ်တစ်မျိုးပဲ ဖြစ်သည်။ ရှင်မတောင်သနပ်ခါးတုံးများကို သိမ်းဆည်းတဲ့အခါမှာ ပလပ်စတစ်အိတ်ထဲ ထည့်ပြီး သိမ်းဆည်းခြင်းသည် အကောင်းဆုံးပါ။ သစ်သားစားပွဲပေါ်မှာ သစ်သားနဲ့ ထိထားရင် ရှင်မတောင်သနပ်ခါးနံ့သာ သစ်သားဆီကို ကူးသွားပြီး ရှင်မတောင်သနပ်ခါးက အနံ့ ပြယ်သွား တတ်သည်။ ရှင်မတောင်သနပ်ခါးတုံးများ အထားကြာ၍ မမွှေးတော့ဘူးဆိုရင် ရေနွေးပွက်ပွက်ဆူကို သနပ်ခါးတုံးပေါ် လောင်းချလိုက်ရင် အနံ့ပြန်မွှေးလာသည်။ ရှင်မတောင် သနပ်ခါးတုံးကို ရေနွေးပူပူနဲ့ ဆေးကြောပြီး နေပူပူမှာ နေလှန်းထားရင် ရှင်မတောင်နံ့ အလွန်မွှေးပျံ့ နေမှာ ဖြစ်သည်။ ကဏ္ဍ:သစ်ပင်များ ရုပ်ပုံများ ကိုးကား Category:မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု Category:အလှကုန်ပစ္စည်းများ
ဇမ္ဗူပနီ	Thespesia populnea ဇမ္ဗူပနီ ကဏ္ဍ:သစ်ပင်များ
တောင်ဇလပ်	တောင်ဇလပ်ကို လက်ထုတ်သိမ်ဟုလည်း ‌ခေါ်သည်။ ရုက္ခဗေဒအလိုအားဖြင့် ‘ရိုက်ရှား တိုမင်တို စား’ဟု‌ခေါ်၍၊ ‘အဲ‌ပေါ့ ဆီ‌နေဆီအီး’ မျိုးရင်းတွင်ပါဝင်သည်။ ‌တောင်ဇလပ်ပင်သည် အမြင့်‌ပေ ၄၀ ထိ ကြီးထွားနိုင်၍ လုံးပတ် ၃-၄ ‌ပေ ရှိနိုင် သည်။ အထက်နှင့် ‌အောက်မြန်မာနိုင်ငံရှိ လယ်ကွင်းများ၊ ‌တောင်နိမ့် သစ်‌တောများတွင် ‌ပေါက်‌ရောက်ကြသည်။ အသားမှာဖြူ၍ အ‌တော်အတန် မာ‌ကျောသည်။ အသားကုဗ‌ပေ တစ်ပေလျှင် အ‌လေးချိန်‌ပေါင် ၄၀ မျှရှိ သည်။ ထိုအသားကို အိမ်‌ထောင်ပရိ‌ဘောဂပစ္စည်းများ၊ ‌သေတ္တာနှင့် ဘီးများပြုလုပ်ရာတွင် အသုံးပြုကြသည်။ ပန်းပုနှင့် ပန်းပွတ်လုပ်ငန်းများအတွက်သုံးရန်လည်း အ‌ကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ အရွက်များမှ မဲနယ်ရောင် ဆိုး‌ဆေးတစ်မျိုးထွက်၍ အ‌စေ့များကို စားနိုင်သည်။ အ‌ခေါက်နှင့် အမြစ်များကို ‌မြွေ၊ ကင်းမြီး‌ကောက်ကဲ့ သို့‌သော အဆိပ်ရှိသတ္တဝါများကိုက်လျှင် အဆိပ်‌ဖြေ‌ဆေးအဖြစ် သုံးကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ချင်းပြည်နယ်တွင်မူ တောင်ဇလပ်ပန်းကို အမျိုးသားပန်းအဖြစ် အမြတ်တနိုး တန်ဘိုးထားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ သယံဇာတနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး ဝန်ကြီးဌာန၊ သစ်တောဦးစီးဌာနမှ တောင်ဇလပ်ဖြူ၊ တောင်ဇလပ်နီ၊ တောင်ဇလပ်ဝါ အပင်မျိုးစိတ်များကို မျိုးတုန်းမည့်အန္တရာယ်ရှိသဖြင့် ကာကွယ်ရမည့် သဘာဝအပင်စာရင်းတွင် သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:နီပေါနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ
ပင်မှည့်	ပင်မှည့် (; passion fruit) သည် ဘရာဇီးနိုင်ငံတောင်ပိုင်းမှ ပါရာဂွေးနိုင်ငံတလျောက်နှင့် အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းတို့တွင် တွေ့ရသော ဒေသမျိုးရင်း နွယ်ပင်ဝင်ဖြစ်သည်။ ချို၍ အစေ့များသော ပင်မှည့်ပင်ကို အပူပိုင်းနှင့် အပူလျော့ပိုင်းဒေသများတွင် စီးပွားဖြစ် စိုက်ပျိုးကြသည်။ Category:သစ်သီး
စွယ်တော်ပင်	စွယ်တော် (Bauhinia acuminata) ပန်းပွင့်သော ချုံနွယ်များ၏ မျိုးစိတ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး မုတ်သုံရာသီဥတု ရှိသော အရှေ့တောင်အာရှတွင်တွေ့ရသည်။ အခြားခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲသော အမည်များမှာ Dwarf White Bauhinia၊ White Orchid-tree နှင့် Snowy Orchid-tree စသည်တို့ဖြစ်သည်။ နေရာအနှံ့အပြားတွင် ပေါက်ရောက်သဖြင့် စတင်ပေါက်ဖွားရာဒေသ အတိအကျမှာသိရန်ခက်ခဲသော်လည်း မလေးရှား၊ အင်ဒိုနီးရှား (ဂျာဗား၊ ဘော်နီယို၊ ကာလီမန်တန် နှင့် လက်ဆားဆူဒန်ကျွန်းများ) နှင့် ဖိလစ်ပိုင် တို့ဖြစ်နိုင်သည်။ စွယ်တော်သည် ၂မီတာ မှ ၃မီတာ (၆ ပေမှ ၁၀ပေ) အထိအောင် ရှင်သန်ကြီးထွားနိုင်သည်။ အခြား Bauhinia မျိုးစိတ်ဝင်အပင်များကဲ့သို့ပင် အရွက်မှာ နှစ်ခြမ်းရှိပြီး နွားသိုးခွာ ပုံသဏ္ဌန်ရှိသည်။ အရွက်များမှာ ၆ စင်တီမီတာမှ ၁၅ စင်တီမီတာ ထိ ရှည်လျား ကျယ်ဝန်းနိုင်ပြီး အကွဲကြောင်းမှာ ၅ စင်တီမီတာ အထိနက်နိုင်ကာ အညှာမှာ ၁.၅ စင်တီမီတာမှ ၄ စင်တီမီတာအထိရှည်လျားနိုင်သည်။ ပန်းပွင့်များမှာ အနံ့ရှိပြီး ၈စင်တီမီတာ မှ ၁၂ စင်တီမီတာ အထိအချင်းရှိကာ အဖြူရောင်ပွင့်ချပ် ၅ ခုအထိရှိသည်။ ရုက္ခဗေဒအမည် 'ဗော်ဟီးနီးယား အကျူမီနေတာ'ဟု ခေါ်သော စွယ်တော်ပင်သည် ချုံပင်မျိုးဖြစ်သည် ယင်းကို မဟာလှေကားဖြူဟူ၍လည်းခေါ်သည်။ အရွက်သည် ၃ လက်မ မှ ၆ လက်မ အထိရှည်သည်။ ပန်းပွင့်သည် ကြီး၍ ဖြူသည်။ မဟာလှေကားဖြူသည် မျိုးစေ့ကိုစိုက်ရ၍ အကြီးမြန်သည်။ ဒုတိယနှစ် သို့မဟုတ် တတိယနှစ်လောက်တွင် ပန်းပွင့်သည်။ ဥယျာဉ်များတွင် အလှအပ စိုက်ပျိုးတတ်ကြသည်။ ထိုအပင်မျိုး ကို မြန်မာနိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မလ္လာယုကျွန်းဆွယ်၊ တရုတ် နိုင်ငံတို့တွင် တွေ့ရသည်။ အင်္ဂလန်ပြည်သစ်တောများ၌လည်း ရှိသည်ဟုဆို၏။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄) ကိုးကား ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်၏ ဥယျာဉ်ပန်းခြံပင်များ
ဒေါင်းဆုပ်	ဒေါင်းဆုပ် ကဏ္ဍ:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ ကဏ္ဍ:ဘာဘေးဒိုးစ်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ
နန်းလုံးကြိုင်	နန်းလုံးကြိုင်ပင်၏ ရနံ့သည် နန်းတော်တခုလုံး သင်းပြန့်မွှေးကြိုင်အောင် မွှေးရနံ့ရှိသဖြင့် နန်းလုံးကြိုင်ဟူ၍ အမည်တွင်သည်။ အင်္ဂလိပ်အမည်မှာ Vachellia farnesiana ဖြစ်သည်။ ထိုအပင်သည် ဆူးဖြူပင်နှင့် ပန်းခိုင်ပုံစံတူသော်လည်း ဆူးဖြူမျာ ရနံ့ကင်းသည်။ နန်းလုံးကြိုင်ပင်သည် ခြုံပင်ကြီးမျိုးဖြစ်သည်။ ပွင့်ချိန်တွင် အသီးများပါ တပါတည်းတွေ့ရတတ်သည်။ ဒီဇင်ဘာလတွင် ပန်းများပွင့်ဖူးသည်။ အမြစ်သည် ဆေးဖက်ဝင်သည့်အပိုင်းဖြစ်သဖြင့် စီးပွားဖြစ်တူးယူသူ များပြားပြီး အပင်မှာ ရှားပါပင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ရုပ်သွင်ဗေဒ အပင် အပင်ငယ် မျိုးဖြစ်သည်။ အမြင့် ၁၀-၁၂ ပေ ခန့်ထိမြင့် သည်။ အကိုင်းအ ခက်များပြီး ဆူးရှိသည်။ အကိုင်းအခက်များပြီး ဆူးရှိသည်။ အကိုင်း အခက်များ ဆစ်ချိုး ထွက် သည်။ ပင်စည် ပေါ် တွင် အညိုနုရောင် အစက်ကလေး များ ပါရှိသည်။ အခေါက်မှ အစေးထွက် သည်။ အခေါက် စိမ်းညိုရောင် ရှိသည်။ အရွက် နှစ်ခါ ငှက်မွေး ရွက်ပေါင်း ဖြစ်ကာ ရွက်ဆိုင်ထွက် သည်။ ရွက်မြွာ များသည်သေးငယ် သည်။ ရှည်မျောမျော ပုံသဏ္ဌာန် ရှိပြီး မျက်နှာချင်း ဆိုင် ထွက်သည်။ ရွက်ပြား နူးညံ့သည်။ အနားညီ သည်။ အပွင့် အဝါရောင် ရှိ၍ သေးငယ်ပြီး ပန်းခိုင်ထိပ် တွင်ဘောလုံး သဏ္ဌာန်စု ပြုံ၍ထွက် သည်။ အနံ့မွှေး သည်။ တပေါင်းလ ဝါခေါင်လ အတွင်း ပွင့် သည်။ အသီး အသီးတောင့် ဖြစ်၍ နှစ်ဖက် ချွန်ပြီး ပြောင်ချောသည်။ အညိုရင့် ရောင်ရှိသည်။ အခန်း ၄-၅ ခန်း ပါသည်။ တစ်ခန်းလျှင် အစေ့ တစ်စေ့စီ ပါရှိ၏။ အစေ့အနည်းငယ် ်ပြား၍အညို ရောင်ရှိသည်။ နယုန်-ဝါဆို တွင် သီးသည်။ အသုံးဝင်ပုံ အခေါက် ၊ အရွက်။ မြန်မာ ဆေးကျမ်းများ အလိုအရ အခေါက်သည် ခါး၏ ၊ ပူ၏ ၊ စပ်၏ ၊ အဆိပ်ကို ပယ်တတ်၏။ သွေးဖောက်ပြန်ခြင်း ၊ ယားယံခြင်း နှင့် အနာပေါက် ရောဂါတို့၌ အကျိုးပြု၏။ အစေးသည် ချို၏။ ခွန်အားကို ဖြစ်စေ၏။ ကာမကို အားပေး၏ အခေါက်ကိုဆန်ဆေးရည်နှင့်သွေး သောက် အခေါက်ကို သနပ်ခါးနှင့်ရော၍ လိင်အဂ်ါကိုလိမ်း ကာမအမှု အပြီးဆုံးတိုင် လိုရာပန်းတိုင်ရောက်၏ (ကျမ်းကိုး) ကိုးကား ကဏ္ဍ:မိုးခေါင်ရေရှားဒဏ်ခံနိုင်သော သစ်ပင်များ
ကျွဲနှာခေါင်းချိတ်	ကျွဲနှာခေါင်းချိတ်ပန်းပွင့် ကျွဲနှာခေါင်းချိတ် ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်၏ ဥယျာဉ်ပန်းခြံပင်များ Category:စားသုံးနိုင်သော အပင်များ ကဏ္ဍ:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ
ရှားပင်	ရှား ရှားပင် () သည် သစ်ရွက်ကြွေတတ်ပြီး ဆူးခက်များရှိသောအပင်ဖြစ်ပြီး ၄၆ ပေ(၁၅ မီတာ) ထိ အမြင့်ရှိတတ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် Catechu ၊ Cachou နှင့် Black Cutch ဟုလည်း အသိများကြသည်။ ရှားကို အာရှ၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ နှင့် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာဒေသတို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ ရှားပင်ကို ရုက္ခဗေဒ အလိုအားဖြင့် အကေးရှား ကတ်တီချူဟု ခေါ်သည်။ ရှားပင်သစ် ပွားလာစေရန် အစေ့ကို ပျိုး၍ စိုက်ယူကြသည်။ ပျိုးထားသည့်ရှားပင်ငယ်များ အကြီးမြန်စေရန် အလင်းရောင်အထူးလိုသည်။ ရှားပင်သစ်များ သဘာဝအလျောက် မျိုးဆက် ပေါက်ပွားသောအရပ်များမှာ ဖုန်းဆိုးရပ်များ၊ မြစ်ကမ်းဘေးများနှင့် မိုးပါးသောအရပ်၌ အပင်များ ခပ်ကျဲကျဲပေါက်သည့် တောများ ဖြစ်သည်။ ရှားကိုင်းရှားခက်တို့တွင် ဆူးများရှိသည်။ ရှားသားသည် အရောင်နီ၍ အလွန်မာသည်။ ပြုပြင်ရခက်သည်ဟု ဆိုသော်လည်း ခိုင်ခံ့သဖြင့် အိမ်တိုင်များနှင့် ထွန်ယက်သည့်ကိရိယာများ ပြုလုပ်ရာတွင် အသုံးပြုကြသည်။ အထူးသဖြင့် ထွန်သွားများကို ရှားသားဖြင့် ပြုလုပ်ကြသည်။ လှည်း၊ လှည်းဘီး၊ ဆန်ထောင်းရန် ကျည်ပွေ့၊ ဆီကြိတ်ဆုံ၊ ဓားလှံ၊ စူးဆောက် စသည်တို့၏ လက်ကိုင်ရိုးနှင့် ရေတွင်း ပေါင်တို့ကိုလည်း ရှားသားဖြင့် ပြုလုပ်လေ့ ရှိကြလေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၁) အသုံးပြုပုံများ အစားအစာ ရှားပင်၏ အစေ့သည် ပရိုတိန်းဓာတ်အတွက် ကောင်းမွန်သော အရင်းအမြစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ရှားပင်မှရရှိသော ရှားစေးကို ကွမ်းသီး၊ ထုံးတို့နှင့် ရောစပ်၍ ကွမ်းစားရာတွင် ထည့်စားလေ့ ရှိကြသည်။ တိရစ္ဆာန်အစာ ရှားပင်၏ အကိုင်းအခက်တို့ကို ဆိတ်တို့ကို ကျွေးလေ့ရှိကြပြီး တခါတရံတွင် နွားများကို လည်း ကျွေးမွေးလေ့ရှိကြသည်။ ဆေးဖက်ဝင်ခြင်း ရှားပင်မှရသော အရာများဖြင့် လည်ချောင်းနာခြင်းနှင့် ဝမ်းရောဂါတို့ကို ကုသလေ့ရှိကြသည်။ယဉ်းနေသော အနာနှင့် ရင်ပတ်နာအတွက် ရှားစေးကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ သစ်သား ရှားပင်ကို အမြဲလိုလိုပင် ထင်းအတွက် စိုက်ပျိုးလေ့ရှိကြပြီး ရှားသားမှာ ပရိဘောဂများနှင့် တန်ဆာပလာများအတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ရှားသား၏ သိပ်သည်းဆမှာ ၁ ကျုဗစ်စင်တီမီတာတွင် ၀.၈၈ ဂရမ်နှုန်းဖြစ်သည်။ အခြားအသုံးပြုပုံများ ရှားသားအခြောက်ကို ဆေးဆိုးရန်နှင့် သားရေအခြောက်ခံရန်၊ ငါးဖမ်းပိုက်များကိုကြာရှည်ခံရန်၊ ဆေးကုသရန်နှင့် ရေနံတူးဖော်ရာတွင် ပျစ်ခဲမှု ကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ရှားသားမီးသည် မီးရှိန် အလွန်ကောင်းသဖြင့် မီးပြင်းတိုက်ရန် လိုသည့်အခါတွင် ရှားသားကို အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။ ရှားသားမီးသွေးသည် ပထမတန်း မီးသွေးတွင် ပါဝင်လေသည်။ တံငါပိုက်ကွန်များ ဆေးဆိုးရန် ဆိုးဆေးအဖြစ် ရှားစေးကို အသုံးချကြသည်။ စိုက်ပျိုးခြင်း ရှားပင်ကို ပေါက်မြောက်ရှင်သန်ရန်အတွက် ရှားစေ့ကို စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ အစေ့များကို ရေနွေးတွင်ပထမဆုံး စိမ်ရလေ့ရှိသည်။ ၆ လမျှ ပျိုးပြီးသည့်နောက်တွင် ပျိုးပင်ကို မြေကြီးပေါ်တွင် ချ၍ စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။ ပေါက်ရောက်မှု မြန်မာနိုင်ငံ မိုးနည်းပိုင်းရှိ မြေပြင် သစ်တောများတွင် ရှားပင်ကို တွေ့ရှိနိုင်သည်။ နွေအခါတွင် အရွက်ကြွေသော အရွက်အလတ်စား မျိုးသစ်ပင် ဖြစ်သည်။ မိတ္ထီလာခရိုင်ကဲ့သို့ မိုးအလွန်ပါးသော ဒေသများတွင် ရှားပင်များသည် သေးလှီ၍ အပင်ငယ်မျှသာ ဖြစ်သည်။ သို့သော်မိုးရေချိန် လက်မတစ်ရာ ခန့် ရွာသည့် ယောနယ်အတွင်းရှိ ဆောနှင့် ဂန့်ဂေါမြို့နယ်တို့တွင် ရှားပင်များသည် ကြီးထွားသန်စွမ်းစွာ ပေါက်လျက်ရှိကြလေသည်။ မိုးအတော်အတန်များ၍ ရေမတင်သော သဲဆန်သည့်မြေတွင် ရှားပင်များ ပေါက်ရောက်နိုင်သည်။ ထိုကြောင့် မြစ်ကမ်းတစ်လျှောက်ရှိ သစ်တောများတွင် ရှားပင်တို့ကို တွေ့နိုင်လေသည်။ သာဓကအဖြစ် ဖော်ပြရလျှင် စစ်တောင်းမြစ်ကမ်းတစ်လျှောက်ရှိ သစ်တောများတွင် ရှားပင်များ ပေါက်ရောက်လျက်ရှိကြသည်ကို တွေ့နိုင်ပေသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:နီပေါနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ
ကြာဖြူ	ကြာဖြူ (Nymphaea alba) ကို ဥရောပတိုက် ရေကြာပန်းဖြူ (european white water lily)၊ ရေနှင်းဆီဖြူ (white water rose) စသည်ဖြင့် ခေါ်ဆိုပြီး၊ ရေနေပန်းပွင့်ပင် တမျိုး ဖြစ်ကာ နင်ဖီယာစီးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ မြောက်အာဖရိက၊ သမအာရှ၊ ဥရောပနှင့် အပူပိုင်းအာရှ(အိန္ဒိယ)တို့တွင် အလေ့ကျ ဖြစ်ထွန်းသည်။ အချက်အလက် ၎င်းကြာဖြူသည် ၃၀-၁၅၀ စင်တီမီတာ (၁၂-၅၉ လက်မ) နက်သော ရေတွင် ကြီးထွားပြီး၊ ရေကန်ကြီးများ၊ အိုင်ကြီးများကို နှစ်သက်သည်။ အရွက်သည် အချင်းအားဖြင့် ၃၀ စင်တီမီတာ (၁၂ လက်မ) အထိ ရှိနိုင်ပြီး၊ တပင်လျှင် ၁၅၀ စင်တီမီတာ (၅၉ လက်မ) ပြန့်ကားသည်။ ပန်းပွင့်များသည် အဖြူရောင် ဖြစ်ပြီး၊ အထဲတွင် ဝတ်ဆံဖို(တိုင်) ငယ်များစွာ ရှိသည်။ မျိုးခွဲပုံ ပထမဦးစွာ စာအုပ်ထဲတွင် ရေးသား ဖော်ပြခြင်း ခံရသည်မှာ ၁၇၅၃ ၌ ကားလ် လင်းနရပ် ရေးသော သူ့စာအုပ် ဖြစ်သည့် Species Plantarum ၏စာမျက်နှာ ၅၁၀ တွင် ဖြစ်သည်။ အနီမျိုးသည် ၁၉ ရာစု အစောပိုင်းတွင် ၎င်းတို့ကို စတင်တွေ့ရှိရာ ဆွီဒင်၊ တီဗဒင်တောအုပ်အတွင်းရှိ ဖဂါတန်း ကန်၌ များပြားစွာ သဘာဝအလျောက် ပေါက်နေခြင်း ဖြစ်သည်။ တွေ့ရှိမှုကြောင့် ပန်းကို ရှာဖွေသူ များပြားလာရာ၊ အကာအကွယ် မပေးနိုင်မီ ၎င်းကြာဖြူသည် အရိုင်းဘဝမှာပင် မျိုးတုံးလုနီးပါး ဖြစ်သွားသည်။ ကိုးကား Category:ပန်းများ Category:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ
ကြာနီ	ကြာနီ Category:ပန်းများ ကဏ္ဍ:ရေနေပင်များ
ကြာ	ကြာပင် (Nymphaea) သည် 'နင်ဖီအေးစီး'မျိုးစဉ်တွင် ပါဝင်သည်။ ရေ၌ပေါလောပေါ်ပေါက်၍ အပွင့်ပွင့်သော အပင်မျိုး အားလုံးမှာ နင်ဖီအေးစီးမျိုးစဉ်ဝင်အပင်များ ဖြစ်သည်။ ကြာပင်သည် ရေကန်အင်းအိုင်များတွင်လည်းကောင်း၊ ချောင်းရိုး ကမ်းစပ်များတွင်လည်းကောင်း ပေါက်ရောက်သည်။ အမြစ်များမှာ ပွ၍ ရွံ့ညွန်များကို ကုပ်တွယ်ထားသည်။ ကြာရွက်ဝိုင်းများသည် ရေပေါ်တွင် အမြဲ ပေါ်လျက်ရှိသည်။ ကြာပွင့်များသည် ကြာရွက်ဝိုင်းများ အကြားမှ ငွါးငွါးစွင့်စွင့် ရေပြင်ပေါ်တွင် ပွင့်ကြသည်။ ပွင့်ညှာတစ်ခု အဖျားတွင် များသောအားဖြင့် ကြာပွင့်တစ်ပွင့်သာ ပွင့်သည်။ ပွင့်ညှာတွင် အရွက်များ လုံးဝမပေါက်ချေ။ ကြာပွင့်တစ်ပွင့်တွင် ပွင့်ချပ်နှင့် ပွင့်ဖတ်ပေါင်း များပြားစွာရှိသည်။ ဝတ်ဆံဖိုတံများမှလည်း အများအပြား တစ်စုတစ်ဝေးတည်း ပေါက်ကြသည်။ ဝတ်ဆံမ တံတားတစ်ခုတည်းပင် ရှိသည်။ ဝတ်ဆံမတံ၏ အဖျားတွင် ပြားနေသော ဝတ်ဆံမ ထိပ်တစ်ခုရှိသည်။ အိုဗာရီခေါ် မျိုးစေ့အိမ်ကြီးထဲ တွင် မျိုးမှုန်အမကလေးများစွာ ပါရှိသည်။ ကြာပွင့်ကြာရွက် တို့နှင့် ဆက်သောကြာရိုးတို့မှာ လေလျှောက်နိုင်သော ခေါင်းပွများ ဖြစ်ကြသည်။ လေနှင့် အလင်းရောင်ကို ရေပေါ်တွင်ရှိသော အရွက်များက သိုမှီး၍ သတ္တုဓာတ်နှင့် ရေတို့ကိုကား အမြစ်များက စုတ်ယူကြသည်။ ကြာပွင့်များမှာ မျိုးကိုလိုက်၍ အရောင်အမျိုးမျိုးရှိသည်။ အဖြူ၊ အဝါ၊ အပြာ၊ အညို စသည်ဖြင့် အရောင်အမျိုးမျိုးရှိလေသည်။ အများအားဖြင့် ကြာဖူးများသည် နံနက်အရုဏ် တက်ချိန်တွင် ပွင့်ကြ၍ ညနေ နေဝင်ခါနီးတွင် ပြန်၍ငုံသွားကြ သည်။ အချို့ ကြာမျိုးသည် ညနေတွင် ပွင့်ကြသည်။ ကြာပွင့် သည် ၃ ရက်လောက်သာ ခံသည်။ ၃ ရက်မှ လွန်လျှင် ညှိုးနွမ်းသွားလေ့ရှိသည်။ ကုမုဒြာကြာသည် ညအခါ လရောင်ခံ၍ ပွင့်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ကြာပွင့်၏ အလယ်တွင် ကြာခွက်ကလေးများ ရှိသည်။ ကြာပွင့် မကြီးရင့်မီ ကြာခွက်မှာ မြင်နိုင်ရုံလောက်သာ ရှိ၏။ ကြာပွင့်မှ ပွင့်ဖတ်နှင့် ပွင့်ချပ်များ ကြွေကျပြီးနောက် တွင် ကြာခွက်သည် တဖြည်းဖြည်း ကြီးရင့်လာသည်။ ကြာခွက်ထဲမှ ကြာစေ့များကို ကလေးသူငယ်များသည် သရေစာအဖြစ် စားတတ်ကြသည်။ ကြာအမျိုးအစားများ “ပျံ့မွှမ်း နံ့သာ၊ ငါးမည် ကြာတုံ ငုံအာစွင့်စွင့်၊ ရေထက်မြင့်၍ လှတင့်ပွပွ၊ ကုမုဒြာဟု လွလွဖိတ်ဖိတ်၊ ပုဏ္ဍရိတ်နှင့် ကောင်းစိတ်ရွှင်စွာ၊ ပဒုမ္မာတို့ သန္တာနှင်းပန်း၊ စွေးစွေးစွန်းသား ရောင်ထွန်းရွှေဝါ၊ နီသည့်ကြာမူ များစွာ ချပ်ဆင့်၊ လှိုင်တွေပွင်၏။ မြနှင့်ယိုးဆို၊ ပန်းကြာညိုလည်း နေကို မငံ့၊ ပွင့်လင်းအံ့ဟု ပျံ့ပျံ့နံ့မျိုး၊ ရေပေါ်မိုး၍ရှင်အုန်းညို၊ ဂါထာခြောက်ဆယ်ပျို့။” အထက်ပါ ကြာပန်းဘွဲ့၌ - ကုမုဒ(ကုမုဒြာ)ကြာ၊ ပုဏ္ဍရိတ်ကြာ၊ ပဒုမ္မာ(ပဒုမ)ကြာ ကြာနီ နှင့် ကြာညို ဟူသော ကြာငါးမျိုးသည် ဗုဒ္ဓဝင် ပါဠိတော်ကို မှီငြမ်း၍ ဖော်ပြသောကြာများ ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ အချို့ပညာရှင်တို့က ကုမုဒ(ကုမုဒြာ)ကြာကို ပဒုမ္မာ(ပဒုမ)ကြာပင်ဟု ခေါ်ကြောင်း၊ ပွင့်ချပ် တစ်ရာပြည့်သော ကြာကို ပဒုမ္မာဟုခေါ်၍ ပွင့်ချပ် တစ်ရာမပြည့်သော ကြာကို ပုဏ္ဍရိတ်ကြာ ဟုခေါ်ကြောင်း ဖော်ပြကြ၏။ သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂ အဋ္ဌကထာ၌ - ဥပ္ပလကြာ၊ ပဒုမကြာ၊ ကုမုဒကြာ၊ ကလမကြာ ဟူ၍ ဖော်ပြထားသည်များလည်း ရှိ၏။ သို့ရာတွင် ထိုကြာတို့၏ အရွယ်အစား ပုံသဏ္ဌာန် အရောင်အသွေးတို့နှင့် ပတ်သက်၍မူ အတိအကျ ဖော်ပြထားသည်ကိုမူ မတွေ့ရချေ။ လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်းမှ ထုတ်သော ပါဠိအဘိဓာန်ကျမ်း၌မူ အရောင်အသွေးကိုပါ ဖော်ပြ၍ ကြာနီ၊ ကြာဖြူ၊ ကြာညိုနှင့် ကြာပန်းရောင်ဟု ကြာလေးမျိုးကို ဖော်ပြထားသည်။ H.G. Hundley ၏ မြန်မာပြည်ရှိ အပင်များအကြောင်း ဖော်ပြထားသော စာအုပ်၌ ကြာ အမျိုးအစားတို့ကို အရပ်သုံးအနေဖြင့် - ကြာဖြူ၊ ပဒုမ္မာကြာ၊ ကြာပြာ၊ ကြာနီ၊ ကြာညို၊ ကြာခေါင်းလောင်း၊ တောကြာ ဟူ၍ (၇) မျိုး ဖော်ပြထားသည်။H.G. Hundley, B.Sc.(For.) Rgn. and U Chit Ko Ko, "List of Trees, Shurbs, Herbs and Principal Climbers Etc" P.12. အာယုဗ္ဗကျမ်းတချို့၌ ကြာကို အောက်ပါကဲ့သို့ ဖော်ပြထားခြင်းများလည်း ရှိသည် - ပဒုမ္မာကြာ - ၎င်းကြာသည် အနည်ငယ်ဖြူ၍ နေရောင်ဖြင့် ပွင့်သည်။ ဥပ္ပလာကြာ - ၎င်းကြာ၏ အရောင်မှာ အနည်းငယ် ညိုသည်။ နိလနကြာ - ၎င်းကြာ၏ အရောင်မှာ အနည်းငယ်နီသည်။ ကုမုဒြာကြာ - ၎င်းကြာသည် လရောင်ဖြင့် ပွင့်သည်(တချို့က ဤကြာ၏ အရောင်မှာ အဝါရောင်ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။) သောဂန္ဓိကကြာ - ၎င်းကြာသည် လရောင်ဖြင့်ပင် ပွင့်ပြီး အလွန်မွှေးကြိုင်သော ရနံ့ရှိ၍ အရောင်မှာ အပြာရောင် ဖြစ်သည်။ ကုဝလယကြာ - ၎င်းကြာသည် အနီရောင် ရှိသော ကြာ ဖြစ်သည်။ ပုဏ္ဍရိတ်ကြာ - ၎င်းကြာသည် အလွန်ဖြူသော ကြာဖြစ်သည်။ ရေကန်အင်းအိုင်များတွင် အတွေ့ရများသော ကြာတို့မှာ ကြာဖြူ၊ ကြာနီနှင့် ကြာညိုများ ဖြစ်သည်။ ကြာဖြူကို ရုက္ခဗေဒအမည်အားဖြင့် 'နင်ဖီအာအယ်လဗာ'ဟု ခေါ်သည်။ ဗြိတိသျှကြာမျိုးထဲတွင် အဝါရောင်ကြာပန်းမျိုးကို တွေ့ရသည်။ ကြာအပေါင်းတွင် အလှဆုံးကား ကြာပဒုမာပင် ဖြစ်သည်။ အလွန်အံ့ဩဖွယ်ကောင်းသော ကြာပင်ကြီးတစ်မျိုးကို တောင်အမေရိကတိုက် အမေဇုန်မြစ်ကမ်းစပ်တစ်လျှောက်တွင် တွေ့ရသည်။ ထိုကြာကို ရုက္ခဗေဒအမည်ဖြင့် 'ဗစ်တိုးရီးယား ရီဂျီးယား'ဟု ခေါ်သည်။ ထိုကြာပင်မှာ မည်မျှကြီးမား သနည်းဟူမူ ကြာရွက်ပေါ်တွင် လူတစ်ယောက် ကောင်းစွာ ရပ်နေနိုင်လောက်အောင် ကြီးမားလေသည်။ အရွက်၏အချင်းမှာ ၆ ပေမှ ရ ပေအထိ ရှိ၍ အပွင့်၏ အချင်းမှာ ၈ လက်မမှ ၁၆ လက်မအထိ ရှိသည်။ ကြာမျိုး ၅ ပါးရှိရာ ယင်းတို့မှာ ကုမုဒြာ၊ ပုဏ္ဏရိတ်၊ ပဒုမ္မာ၊ ကြာနီ၊ ကြာညိုတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့၏ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆများနှင့် အသုံးပြုပုံများ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓ ပွင့်ထွန်းလာသည့်နောက်၌ ကြာသည် မြင့်မြတ် စင်ကြယ်ခြင်းတို့နှင့် ယှဉ်တွဲ၍ ဖော်ပြမှုကို ခံရသောကြောင့် ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ အမြတ်နိုးဆုံးသော ပန်းဖြစ်လာခဲ့ဟန် တူသည်။ "ရေ၌ပေါက်သော ရေ၌ ကြီးပွားသော ဥပ္ပလကြာသည် လည်ကောင်း၊ ပဒုမ္မာကြသည် လည်းကောင်း၊ ပုဏ္ဍရိတ်ကြသည် လည်းကောင်း၊ ရေမှ အထက်သို့တက်၍ ရေဖြင့် မလိမ်းကျံဘဲ တည်သကဲ့သို့ ထို့အတူသာလျှင် လောက၌ ဖြစ်သော လောက၌ ကြီးပွားသော ငါသည် လောကကို လွှမ်းမိုး၍ (သင်္ခါရလောက) နှင့် လိမ်းကျံ ကပ်ငြိခြင်း မရှိဘဲနေ၏။" အထက်ပါ ဗုဒ္ဓ၏ ခိုင်းနှိုင်း တင်စားချက်စကားကို အမှီပြု၍ ကြာ သည် ကိလေသာ စင်ကြယ်သူ (ဝါ) ကိလေသာ စင်ကြယ်ခြင်း၏ သင်္ကေတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကြာတို့သည် ရွံ့ညွန့်၌ အခြေခံသော်လည်း ရေထုကို ဖောက်ကာ လေပြင်တွင်ပွင်ကြကုန် သကဲ့သို့ ဗုဒ္ဓသည်လည်း အဝိဇ္ဇာကိုဖောက်၍ ဝိဇ္ဇာဉာဏ်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုတော်မူနိုင်သည်ဟူသော သဘောအနက်ကိုမှီ၍ ကြာသည် မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်ပညာ၏ သင်္ကေတအဖြစ်လည်း အမြတ်တနိုး အသုံးပြုလာခဲ့သည်။ ကြာကို ကမ္ဘာဦးကတည်းက ပေါ်ခဲ့သောပန်းဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ခြင်းများလည်းရှိသည်။ "အကြင်ကမ္ဘာ၌ ဘုရားဖြစ်အံ့။ ကြာပွင့်သည်လည်း ဖြစ်၏။ တစ်ဆူဖြစ်တော်မူလျှင် ကြာတစ်ပွင့် သင်္ကန်းတစ်စုံပါသည်" ဟုဆိုသည်။ဇော်ဂျီ၊ ကြာဖူး၊ ကြာပွင့် အပြောက်အမွမ်း၊ ရှုမဝမဂ္ဂဇင်း၊ ၁၉၅၃ ခုနှစ်။ "ငါးဆူရွှေကြာ၊ နိမိတ်လာ၍၊ ငါးဖြာပွင့်လျက်၊ တစ်ပင်နက်ဝယ်၊ ငါးဆက်ဖူးငုံ၊ ပေါ်လတ်တုံက" ဟူသော ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ အရေးအဖွဲ့အရ ကကုသန်၊ ကောဏဂုံ၊ ကဿပ၊ ဂေါတမ၊ အရိမေတ္တယျ ဟူသော ဘုရားငါးဆူပွင့်မည့် ပုဗ္ဗနိမိတ်အနေဖြင့် ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာ ဖြစ်တည်လာသောအခါက သင်္ကန်းပရိက္ခရာ အစုံအလင်နှင့် တကွ ကြားငါးပွင့် ပါလာသည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ပြင် ကြာ သည် ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားနှင့် သူ၏ သာဝကဖြစ်လာမည့်သူများ၏ ဘဝဖြစ်စဉ် အများအပြား၌ ပါဝင် ပတ်သက်ခဲ့ဖူး၏။ ဗုဒ္ဓ၏ ဘဝဖြစ်စဉ် (ဗုဒ္ဓဝင်)၌လာသည့် အောက်ပါ အဖြစ်အပျက်တွင် ကြာကို မြတ်နိုးဖွယ်ရာ တွေ့နိုင်သည် - “သုမေဓာ ရှင်ရသေ့ ဘုရားဖြစ်ရန် စိတ်တော်ကြံစည်နေခိုင်တွင် သုမိတ္တာ အမည်ရှိသော ပုဏ္ဏေးမ(ပုဏ္ဏားပျိုမလေး) သည် ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားထံ၌ စည်းဝေးကြသော လူထု အစည်းအဝေးကြီးသို့ ကပ်ရောက်လာ၏။ ထို သုမိတ္တာ၏လက်၌ မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ရန် ကြာရှစ်လက်တို့ကို ယူဆောင်၍လာရာ ပရိသတ် အလယ်သို့ရောက်၍ သုမေဓာရှင်ရသေ့ အပေါ်၌ မေတ္တပေမဓာတ်များစွာပင် ဝင်လတ်သဖြင့် လှူဖွယ်ဝတ္တုတို့ကို လှူဒါန်းချင်လှပါသော်လည်း ကြာ ရှစ်လက်မှတစ်ပါး အခြားလှူဖွယ် မပါရကား...." အရှင်ရသေ့ မြတ်စွာဘုရားအား အရှင်ရသေ့ အလိုရှိသလို လှူဒါန်းရန် ငါးလက်သော ကြာတို့ကို အရှင့်အား ပေးအပ်ပါ၏။ ကျန်သော ကြာသုံးလက်ကို မူကား အကျွန်ုပ်လှူဒါန်းရန် အတွက် ဖြစ်ပါစေ" ဟု ပြောဆို လှူဒါန်းပြီးလျှင် "အရှင် ရသေ့ သည် ဘုရားဖြစ်ဖို့ရန် ဖြည့်ကျင့်နေသမျှ အတောအတွင်း အကျွန်ုပ်သည် အရှင်နှင့်တကွ ညီမျှသော သူတို့ ဖြစ်ကြရပါစေကုန်သတည်း" ဟု ဆုပန်ခဲ့လေသည်။ သုမေဓာ ရှင့်ရသေ့လည်း သုမိတ္တာ ပုဏ္ဏားပျိုမ ပေးအပ်သော ကြာငါးလက်တို့ကို ခံယူ၍ မျက်မှောက် တူရူ ကြွလာတော်မူသော ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားကို ပရိသတ်တို့ အလယ်၌ပင် "သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်" အထိ ဆုပန် ကြည်ဖြူ ပူဇော်လေသည်။မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ ပ - တွဲ၊ ပ - ပိုင်း၊ စာ - ၆၂။” အထက်ပါ အဖြစ်အပျက်ကို ထောက်၍ မြတ်သောဆုကို ပန်ဆင်ကြခြင်း၌ ကြာသည် အလောင်းတော်နှင့် သူ၏ ပါရမီဖြည့်ဖက်တို့ လက်ဝယ် တင့်တင့်တယ်တယ်ရှိနေခဲ့ဖူးသည်။ မြန်မာမင်းတို့၏ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆနှင့် အသုံးပြုပုံ ကြာ၏ အထိမ်းအမှတ်နှင့် စပ်လျည်း၍ ထူးခြားသော အချက်မှာ မင်းနှင့် စပ်သော ကိစ္စအတွက် မြန်မာပညာရှိများက အဓိပ္ပာယ်သစ် ထပ်ထည့်လာခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ထိုအဓိပ္ပာယ်သစ်သည် အခြားမဟုတ်၊ ကျေးဇူးသိတတ်ခြင်း၊ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းခြင်းနှင့် ပတ်သက်သော အထိမ်းအမှတ် (သင်္ကေတ) များ ဖြစ်သည်။ ထိုအထိမ်းအမှတ်များဖြင့် မင်းတို့၏ ပလ္လင်များ၌ ကြာရိုး၊ ကြာရွက်၊ ကြာပွင့်၊ ကြာချပ်တို့ကို ထုလုပ် သုံးဆောင်ခြင်း ပြုခဲ့ကြသည် ဟု ဇေယျသင်္ခယာဘွဲ့ရ မြဝတီမင်းကြီး ဦးစ၏ ရွှေဘုံနိဒါန်း၌ ရှင်းပြထားသည်။ဇော်ဂျီ၊ ကြာဖူး၊ ကြာပွင့် အပြောက်အမွမ်း၊ ရှုမဝမဂ္ဂဇင်း၊ ၁၉၅၃ ခုနှစ်။ ရာဇာဓိရာဇ်အရေးတော်ပုံကျမ်းလာ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆများ မွန်ဘာသာ ရာဇာဓိရာဇ် အရေးတော်ပုံကျမ်းတွင် ဗညားနွဲ့သည် ဒဂုန်၌ ခြားနားနေစဉ် လူတစ်ယောက်က ၎င်းအား ကြာပန်းတစ်စီးဖြင့် လာရောက်ဆက်သ၏။ ထိုအခါ ပညာရှိ မင်းကံစီသည် လွန်စွာ ဝမ်းသာသဖြင့် လက်သီးလက်မောင်းတန်းလေသည်။ ထိုအခါက ဗညားနွဲ့က မေးလေရာ "ကြာပန်းဟူသည် တနင်္လာနံ၊ ဗဂိုးလည်း တနင်္လာနံ၊ ဟံသာဝတီကို အရှင်မင်းသား လွယ်ကာသာ ရမည်နိမိတ်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ကြာပန်းဟူသည် ဘုရားလောင်း ဗောဓိသတ္တတို့၏ အရိပ် နိမိတ်လည်း ဖြစ်သည်။ ဘုရားလောင်းသည် ပါရမီနုစဉ်အခါက သုံဂမိတ်မင်း(သုမ္ဘမိတ္တ) ဘဝ၌ လွန်စွာ ဆင်းရဲခြင်းကို ခံရသည်။ နောင်အခါ ပါရမီ ရင့်သန်လတ်သော် သုံးဆယ့်တစ်ဘုံသားတို့၏ အထွက်အထိပ် ဘုရားရှင် ဖြစ်ရသည် မဟုတ်လော။ ယခု ကြာပန်းရသည့် နိမိတ်သည် မကြာမီအတွင်း ဟံသာဝတီ ရွှေနန်းထက်၌ သုခ စည်းစိမ်ကို အရှင်မင်းသား ခံစားရတော့မည် မချွတ်၊ ဤသည်ကို မြင်၍ ကျွန်ုပ်ဝမ်းသာလွန်းသဖြင့် လက်သီးလက်မောင်း တန်းမိခြင်း ဖြစ်ပေသည်" ဟု မင်းကံစီက ဖြေလေသည်။နိုင်ပန်းလှ၊ ကြာပန်းနိမိတ်နှင့် သုမ္ဘမိတ္တ ဆောင်းပါး (အမှတ် - ၁၀၄၊ ၁၉၆၉ ဖေဖော်ဝါရီလထုတ်၊ ငွေတာရီ မဂ္ဂဇင်း) အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့ရှိ ကြာနှင့် ပတ်သက်သော အယူအဆများနှင့် အသုံးပြုပုံများ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၅၀၀၀ ခန့် (ဘီစီ - ၃၀၀၀ခန့်) က ယခု ပါကစ္စတန်နိုင်ငံရှိ အိန္ဒုမြစ်ဝှမ်းတွင် မိုဟင်ဂျိုဒါရိုမြို့၊ ဟာရပ္ပမြို့များ ထွန်းကားခဲ့သည်။ ထိုမြို့များတွင် နေထိုင်သူများမှာ ဒြာဗီးဒီးယန်း လူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုမြို့တို့ကို တူးဖော်ရာ၌ ထိုမြို့တို့တွင် နေထိုင်သူများသည် ကြာကို အမြတ်တနိုး ပန်ဆန် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်ဟု ယူဆရသော အထောက်အထားများကို တွေ့ရသည်။ ဦးခေါင်းတွင် ကြာပန်းကို ပန်ထားသော အမျိုးသမီးရုပ်တုများ၊ ကြာပွင့်ပေါ်တွင် ထိုင်နေသောပုံမျာ "ပဒုမ္မာသန" ထိုင်ပုံထိုင်နည်းဖြစ်ပြီး၊ ထို ထိုင်ပုံထိုင်နည်းကို ထောက်၍ ထိုခေတ်က ဒြာဗီးဒီးယန်း လူမျိုးတို့တွင် ယောဂကျင့်စဉ်သည် အာရိယန်လူမျိုးတို့ အိန္ဒိယသို့ မဝင်ရောက်မီကပင် ရှိနေနှင့်ပြီးဖြစ်ကြောင်း သုတေသီများက ကောက်ချက်ချကြသည်။ သူရဿတီနတ်သမီး ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အခြားသော အထောက်အထားများကို အိန္ဒိယသို့ ဝင်ရောက်လာသော အာရိယန်လူမျိုးတို့၏ နောက်ဆက်တွဲ ဝေဒကျမ်းများတွင် တွေ့ရသည်။ ထိုကျမ်းတို့၏ အလိုအရ ဤကမ္ဘာလောကကြီး၏ မူလအစသည် ပွင့်ချပ် တစ်ထောင်ရှိသော ကြာပန်း ဖြစ်သည်။ အလင်းရောင်ကိုမှီ၍ ထိုကြာသည် ပွင့်လာသည်။ ထိုကြာမှ ဗြဟ္မန်(ပရမတ္တမ)၊ ထိုဗြဟ္မန်မှ ကမ္ဘာကို အစိုးရသော ဗြဟ္မာနှင့် ၎င်း၏ ကြင်ယာတော် သူရဿတီနတ်သမီးသည် ထွက်ပေါ်လာသည်။ ထိုဗြဟ္မာနှင့် ကြင်ဖက်တို့မှ အခြားသက်ရှိ သက်မဲ့များ ဖြစ်ပေါ်လာရသည်။ ၎င်း ဗြဟ္မာ၏ ကြင်ဖက် သူရဿသီ နတ်သမီးကို ရှေးခေတ် အာရိယန်တို့က သီရိနတ်သမီးဟု ခေါ်ဝေါ်ကြ၍ ဥစ္စာပစ္စည်းများကို ပေးဆောင်သူအနေဖြင့် ကိုးကွယ်ကြသည်။ ထို နတ်သမီးသည် ကျန်းမာခြင်း၊ အသက်ရှည်ခြင်းတို့ကို ပေးနိုင်သူ၊ သားသမီး ကျေးကျွန် စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့ကို ပေးဆောင်နိုင်သူ ဖြစ်သည်ဟူသော ဂုဏ်ထူးဝိသေသအမျိုးမျိုးဖြင့် ကြာပန်းပေါ်၌ မတ်တပ်ရပ် အနေအထားဖြင့် ထုလုပ်ထားတက်ကြသည်။ ထိုအကြောင်းအရာတို့ အပေါ်တွင် အမှီပြု၍ ကြာသည် အသက်ရှည်ခြင်း၊ ဥစ္စာတိုးတက်ခြင်း၊ သားသမီး အစရှိသည်တို့ တိုးပွားခြင်း၊ ကျော်စောထင်ရှားခြင်း၊ မင်္ဂလာရှိခြင်းတို့၏ သင်္ကေတ အထိမ်းအမှတ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကြာပင်၏အသုံးဝင်မှုများ \|ကြာပင်မှ ချည်ပြုလုပ်နေပုံ၊ အင်းလေး သင်သည်ကြာတစ်ပင်ကိုသေချာကြည့်သင့်ပါသည်။ ကြာပင်သည်လှပမှုအတွက်သာမက လူသားများအတွက်အသုံးဝင်မှုများလည်းရှိသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ကြာပင်သည် အမြစ်မှသည် အရွက်တိုင် အသုံးဝင်သည့်အရာများဖြစ်ကြသည်။ (က) ကြာစေ့ သည်တရုတ်လူမျိုးများ၏ အရသာရှိသောဟင်းချိုတစ်ခွက်ဖြစ်သည်။ အချိုရည်ထုတ်လုပ်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ မွန်းကိတ် ခေါ်ကိတ်မုန့်များတွင်လည်းကောင်းကြာစေ့ကိုထည့်သွင်းစားသုံးကြသည်။ (ခ) ကြာရွက် သည်အသား၊ ငါးစသည်တို့ကိုကြာရွက်ဖြင့် ထုပ်ပိုးနိုင်သည်။ စားသောက်ဆိုင်များတွင် အသား၊ ငါးတို့ကိုကြာရွက်ဖြင့်ပတ်ကာ ရေနွေးငွေ့ဖြင့် ပေါင်းချက်ကြသည်။ (ဂ) ကြာမြစ် သည်အစိမ်းသက်သက်စားနိုင်ပြီး ဟင်းချို၊ ဟင်းချိုစွပ်ပြုတ်အဖြစ်စားသုံးနိုင်သည်။ အချို့ကအစာမကြေသည့် ဝေဒနာမျိုးအတွက်ဆေးဝါးအဖြစ်ဖော်စပ် အသုံးပြုကြသည်။ ကြာပင်သည် အအေးမိ၊ ဖျားနာ၊ သွေးမတိတ်သည့် ဝေဒနာများကိုကုစားနိုင်သည်ဟု တရုတ်လူမျိုးတို့က ယုံကြည်ထားကြသည်။ သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာဂျာနယ် ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား ကဏ္ဍ:ပန်းများ ကဏ္ဍ:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ
စံကားဝါ	ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် အမြဲစိမ်းလန်းသော အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်၏။ အကိုင်းအခက်များ ဖြာထွက်၍ အမွှေးနုများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေသည်။ အခေါက်ချောမွတ်၍ မီးခိုးရောင်ရှိသည်။ အတွင်းသားပျော့သည်။ အရွက် : ဘဲဥပုံ ၊ လှံစွပ်ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ ၈-၁၀ လက်မထိရှည်၍ ရွက်ညှာ ၁ လက်မခန့်ထိရှိသည်။ အရွက်နုစဉ် အမွှေးနုကလေးများရှိ၍ ရင့်သောအခါ ပြောင်ချောသည်။ ရွက်နားညီသည်။ အပွင့် - တစ်ပွင့်တည်းပွင့်၍ လိမ္မော်ရောင် သို့မဟုတ် အဝါဖျော့ရောင်သို့မဟုတ် အဖြူရောင်ရှိပြီး အလွန်မွှေးကြိုင်သည်။ ပွင့်ဖတ်၂ လက်မ မှ ၃ လက်မထိ ရှည်၏။ သေးငယ်သော ဝတ်ဆံများ ပါရှိသည်။ ပွင့်ညှာတိုသည်။ ကဆုန်၊ နယုန်လတွင် အပွင့် ပွင့်သည်။ အသီး - ၁-၂ လက်မထိ ရှည်သည်။ အခိုင်လိုက် သီးသည်။ ပန်းညိုရောင်အစေ့များပါရှိသည်။ တော်သလင်းလတွင် စတင်သီးသည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အပွင့် ၊ အရွက် ၊ အသီး ၊ အခေါက် ၊ အမြစ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : မြန်မာနိုင်ငံ နေရာ အနှံ့အပြားတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ ပေါက်ရောက်ပုံ သဘာ၀အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် မြန်မာဆေးကျမ်းများအလိုအရ စံကားဝါသည် ဖန်ချိုသော အရသာရှိ၍ အေးသောဂုဏ်သတ္တိရှိ၏။ သုတ်ကို ပွားစေ၍ နှလုံးကို အကျိုးပြု၏။ သည်းခြေ၊ သလိပ်တို့ကို နိုင်၏။ သွေးအန် သွေးကျ၊ဆီးအောင့် ၊ နူနာ၊ အဆိပ်၊ ယားနာ၊ အနာပေါက်တို့ကို ပျောက်ကင်းစေ၏။ အသုံးပြုပုံ- အပွင့် - အပွင့်ကို ညက်အောင်ကြိတ်၍ ရေအေးနှင့်ဖျော်သောက်သော် ဆီးအောင့်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်အားနည်းခြင်း ရောဂါများ ပျောက်၍ ဆီးကိုရွှင်စေသည်။ အပွင့်ပြုတ်ရည်ကို သောက်သော် အစာအိမ်နာကျင်သောရောဂါ၊ လေရောဂါ၊ကျောက်ကပ်ရောဂါ၊ ညောင်းကျရောဂါများပျောက်၏။ အရွက် - အရွက်နုစိမ်ရည်ကို စစ်၍ မျက်စိတွင် ခတ်ပေးသော် မျက်စိတွင်းရှိ အညစ်အကြေးများစင်ကြယ်ပြီး မျက်စိအားနည်းရောဂါ ပျောက်၏။ အရွက်ကို ရေညှစ်၍ ပျားရည်နှင့်ရောသောက်သော် ရင်ဘတ်အောင့်နာကိုပျောက်ကင်းစေ၏။ ဝမ်းတွင်းရှိ တုတ်ပိုး ၊ သန်ပိုးများကိုလည်း ကျဆင်းစေနိုင်၏။ အသီး - အသီးကိုဖြစ်စေ ၊ အစေ့ကိုဖြစ်စေ ရေနှင့်သွေးလိမ်းသော် ပေါင်၌ အကျိတ်အဖုဖြစ်ခြင်း ပျောက်၏။ အသီးခွံ နှင့်ပင်စည်ခေါက်များကို နူနာရောဂါ ကုသရာတွင် ထည့်သွင်းအသုံးပြုသည်။ အခေါက် - အခေါက်မှုန့်ကို ပျားရည်နှင့် ရောလျက်သော် ချောင်းခြောက်ရောဂါ ပျောက်ကင်း၏။ အခေါက်ကိုပြုတ်သောက်သော် နာတာရှည် လေရောဂါ ပျောက်၏။ အမြစ် - အမြစ်ခြောက်ကို ဖြစ်စေ ၊ အမြစ်အခေါက်ကို ဖြစ်စေ၊ ဒိန်ရည်နှင့် ရောကြိတ်၍ အနာများပေါ်၌ အုံပေးသော် အနာနုလျှင် ပိန်၍ရင့်လျှင် ပြည်ပေါက်၍ ပျောက်၏။ စံကားဝါပန်း ကိုးကား Category:တရုတ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:နီပေါနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:အလှဆင်သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်၏ ဥယျာဉ်ပန်းခြံပင်များ Category:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ
တတိုင်းမွှေး	မြန်မာနိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဟိမဝန္တာတောင်တန်း ဒေသ၊ မြောက်အမေရိကတိုက်နှင့် အရှေ့စွန်းဒေသများတွင် တတိုင်းမွှေး ပန်းမျိုးပေါင်း ၁၂ မျိုးခန့်ပေါက်သည်။ တစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုး ပေါက်ပွားပုံချင်း မတူကြချေ။ အချို့မှာ အမြဲစိမ်းပင်မျိုးဖြစ်၍၊ အချို့မှာရာသီလိုက် အရွက်ကြွေပင်မျိုးဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ အလှပဆုံးသော တတိုင်းမွှေးပင်မျိုးမှာအမြင့်ပေ ၈ဝ မှ ၁၅ဝခန့်ထိရှိ၍၊ ပင်စည်လုံးပတ်မှာ တုတ်ခိုင်ကြီးမားသည်။ တတိုင်းမွှေးပင်သည် 'မက်ဂနိုလီယေစီအီး' မျိုးရင်းဝင်ဖြစ်သည်။ တတိုင်းမွှေးပွင့်များမှာ အပင်၏ မျိုးကိုလိုက်၍ အရောင်အမျိုးမျိုးကွဲပြားသည်။ 'လော်ရယ်'ခေါ် တတိုင်းမွှေးမျိုးတွင် အဖြူပွင့်များပွင့်သည်။ တတိုင်းမွှေးပွင့်များသည် နာမည်နှင့်လိုက်အောင်ပင် အလွန်မွှေးကြိုင်သည်။ ယခုအခါ ရုက္ခဗေဒဆရာများ စမ်းသပ်သော မျိုးသန့်ရွေးချယ်မှု နှင့် မျိုးစပ်ပေးမှုတို့သည် အောင်မြင်လျက်ရှိသဖြင့် တတိုင်းမွှေးပင် အမျိုးမျိုးကို ဥယျာဉ်ခြံမြေများထဲတွင် အများအပြား စိုက်ပျိုးနိုင်ကြပေပြီ။ တိုင်းပြည် တစ်ပြည်တွင် ပေါက်သော အပင်မျိုးကို အခြားတိုင်းပြည်တစ်ပြည်က အလှအပအဖြစ် ဖြင့်လည်း မျိုးယူစိုက်ပျိုးလျက်ရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံပေါက် တတိုင်းမွှေးမျိုးကို အင်္ဂလန်ပြည်ကယူ၍ စိုက်ပျိုးသဖြင့် ယခုအခါ အင်္ဂလန်ဥယျာဉ်များထဲတွင် ထိုအပင်မျိုး အများအပြားကို တွေ့ရလေပြီ။ သာမန်အခြေ၌ရှိသော တတိုင်းမွှေးပင်၏ အမြင့်မှာ ပေ၇ဝ မျှရှိသည်။ ပင်စည်သည် ဖြောင့်မတ်၍၊ ယင်းမှ အကိုင်းများ ဖြာထွက်လျက်ရှိ၏။ တတိုင်းမွှေးပွင့်၏ ပွင့်ချပ်များမှာ ဖယောင်းကဲ့သို့ နူးညံ့ချောမွတ်၏။ အပွင့်၏အချင်းမှာ ၃ လက်မခန့်ရှိသည်။ ပန်းပွင့်ပြီးသောအခါ အသီးများဆက်၍သီးသည်။ တတိုင်းမွှေးသီးမှာ က တော့ပုံသဏ္ဌာန် ရှိသည်။ အသီးသည် မှည့်ချိန်တွင် နီရဲရဲအရောင်သို့ ပြောင်းသွားသည်။ တတိုင်းမွှေးပွင့်မှ ဝတ်မှုန်ဖြန့်ဖြူးပုံမှာ များစွာစိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာကောင်းသည်။ ပိုးကောင်များသည် တတိုင်းမွှေးပွင့်များ၌ လာရောက်နားလေ့ရှိကြသည်။ နားလျှင် နားခြင်းပင်တတိုင်းမွှေးပွင့်မှာ ငုံ၍ သွားပြီးနောက် ပိုးကောင်ကို လှောင်ထားလိုက်သည်။ ထိုပိုးကောင်မှာ အခြားအပွင့်မှ လာရသဖြင့် ကိုယ်ပေါ်တွင် ဝတ်မှုန်များ ပါလာသည်။ ထိုဝတ်မှုန်များကို ပွင့်မဝတ်ဆံကြီး ပေါ်တွင်ခါချခဲ့သည်။ နောက်တစ်နေ့နံနက်တတိုင်းမွှေးပွင့် ပြန်၍ ပွင့်ချိန်တွင် ထိုပိုးကောင်သည် ပွင့်ဖိုဝတ်ဆံမှ ဝတ်မှုန်များကို အခြားအပွင့်တပွင့်ရှိရာသို့ သယ်ယူသွားပြန်သည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄) ကိုးကား ကဏ္ဍ:ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ ကဏ္ဍ:အလှဆင်သစ်ပင်များ
ဇော်ဂျီ (စာရေးဆရာ)	ဇော်ဂျီ (၁၂ ဧပြီ ၁၉၀၇ – ၂၆ စက်တင်ဘာ ၁၉၉၀) သည် မြန်မာနိုင်ငံသား စာရေးဆရာ၊ ကဗျာဆရာ၊ ဂုဏ်ထူးဆောင် မြန်မာစာပါမောက္ခ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ မြန်မာစာပေ၏ ထင်ရှားသော စာပေလှုပ်ရှားမှုတစ်ရပ်ဖြစ်သည့် ခေတ်စမ်းစာပေ လှုပ်ရှားမှုကို သိပ္ပံမောင်ဝ၊ နွယ်စိုး၊ မင်းသုဝဏ် တို့နှင့်အတူ ဦးဆောင်ခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ကဗျာ၊ ဝတ္ထု၊ ပြဇာတ်၊ ရသစာတမ်း၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ အနုပညာနှင့် စာပေဆိုင်ရာဆောင်းပါးများ၊ဘာသာပြန် စသော စာပေများကို ရေးသားခဲ့သည်။ သူ၏ ပထမဆုံး ခေတ်စမ်းကဗျာ ပိတောက်ပန်း ကို ဟံသာ့ကြေးမုံ လက်ကမ်းစာစောင်တွင် စတင်ဖော်ပြခဲ့သည်။ (ဘာသာစကားပညာရှင်လည်းဖြစ်သည်။) သူ၏ ထင်ရှားသော လက်ရာများတွင် ပြင်သစ်စာရေးဆရာ မောလျဲ၏ Le bourgeois gentilhomme ပြဇာတ်ကို မှီငြမ်းထားသည့် မဟာဆန်ချင်သူ ပြဇာတ်ဖြစ်ပြီး ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် တင်ဆက်ခဲ့သည်။ သူ၏ ထင်ရှားသည့် ကဗျာ "ဗေဒါလမ်း"ကို ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝ ဧရာဝတီတိုင်း၊ ဖျာပုံမြို့ဇာတိဖြစ်၍ အဖဦးယော၊ အမိဒေါ်စိန်ညွန့်တို့မှ ၁၉၀၇-ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၂ရက်၊ သောကြာနေ့တွင် ဖွားမြင်သည်။ မွေးချင်းကိုးယောက်အနက် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးသိန်းဟန် ဖြစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ငယ်စဉ်က ဖျာပုံမြို့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ဆရာဇော်ဂျီတို့အိမ်တွင် လူကြီးများစုဝေးကာ စာအကြောင်း၊ ပေအကြောင်း ပြောကြသောကြောင့် ဆရာဇော်ဂျီသည် ငယ်စဉ်ကလေးဘဝကပင် မြန်မာမှု၊ မြန်မာစာပေတို့နှင့် အကျွမ်းတဝင် ရင်းနှီးခဲ့သည်။ ပညာရေး ထို့နောက် ဖျာပုံမြို့ရှိ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းတွင် သတ္တမတန်းအထိ ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သတ္တမတန်းအရောက်တွင် ၁၉၂ဝ ပြည့် ပထမကျောင်းသားသပိတ်တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားကျောင်းများ မြန်မာပြည် အနှံ့ပေါ်ပေါက် လာသောအခါ ဆရာဇော်ဂျီသည် ဖျာပုံမြို့၊ အမျိုးသားကျောင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့ ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့၊ မြို့မ အထက်တန်းကျောင်းသို့ ပြောင်း၍ ၁၁ ဆင့် အောင်သည်အထိ ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ကျောင်းအုပ်ဆရာကြီးမှာ ဦးဘလွင် ဖြစ်သည်။ ၁၉၂၄ တွင် ရန်ကုန်မြို့၊ မြို့မ အထက်တန်းကျောင်း( မြို့မအမျိုးသား အထက်တန်းကျောင်း)တို့တွင် ပညာ သင်ကြားခဲ့သည်။ မြို့မကျောင်းသား ဘဝတွင် ကဗျာများ စတင်ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၉၂၄ တွင် ဆာဂျေအေ မောင်ကြီး၏ သစ္စာဝါဒီသတင်းစာက ကြီးမှူးပြီး ကဗျာဘာသာပြန် ပြိုင်ပွဲ ကျင်းပခဲ့သည်။ မြန်မာဘာသာသို့ ပြန်ဆိုရမည့် ကဗျာမှာ အင်္ဂလိပ် ကဗျာဆရာ ဟင်နရီဝေါတန် (Henry Wotton) ၏ The Character of a Happy Life အမည်ရှိ ကဗျာ ဖြစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ကဗျာ ပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ရာ ပထမဆု ရရှိခဲ့သည်။ ဆာဂျေအေမောင်ကြီးက ရွှေဒင်္ဂါး ၅ ပြား ဆုချခဲ့သည်။ ၁၉၂၅ တွင် ဆရာ ဇော်ဂျီသည် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင် တက်ရောက် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ တက္ကသိုလ်သို့ ရောက်သောအခါ ရှေးဟောင်း မြန်မာ့စာပေကို စနစ်တကျ လေ့လာခွင့် ရသကဲ့သို့ တစ်ဖက်တွင်လည်း ကမ္ဘာ့စာပေများကိုလည်း ကျယ်⁠ကျယ်ပြန့်ပြန့် လိုက်စားနိုင်ခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ကဗျာများကို ဖတ်ပြီး ကဗျာသစ်ကို စမ်းသပ် ရေးဖွဲ့ချင်စိတ် ပေါက်လာသည်။ ၁၉၂၈ တွင် ဆရာဇော်ဂျီသည် သူ၏ နာမည်ကျော် ပိတောက်ပန်း ကဗျာကို ရေးဖွဲ့ခဲ့သည်။ ခေတ်စမ်းစာပေ 235x235px ဆရာဇော်ဂျီသည် တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝတွင် သူကဲ့သို့ ဝါသနာတူ သူငယ်ချင်း ဆရာမင်းသုဝဏ်နှင့် တွဲမိသွားသည်။ သူတို့နှစ်ဦးသည် ရှေးဟောင်းကဗျာများမှ တွေးပုံတွေးနည်း၊ ရေးပုံရေးနည်းများကို လမ်းသစ်ခွဲထွက်ကြသည်။ မိမိ ခံစားရသော အမြင်ကိုသာ အလှပဆုံး၊ အထိမိဆုံး ရေးဖွဲ့ ကြသည်။ ထိုကဗျာများကို တက္ကသိုလ်မဂ္ဂဇင်း၊ ဂန္တလောကမဂ္ဂဇင်း၊ ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်းများတွင် ရေးသားကြသည်။ ၁၉၃၄ တွင်ဆရာကြီး ဦးဖေမောင်တင် က ဆရာဇော်ဂျီ၊ ဆရာမင်းသုဝဏ်နှင့် တက္ကသိုလ် ပုရဝဏ်အတွင်း ရေးသားနေကြသော ကဗျာများကို စုစည်းထုတ်ဝေရာမှ ‘ခေတ်စမ်းကဗျာ’ ဟု အမည်တွင်လာသည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝတွင် တက္ကသိုလ်ပုရဝဏ်ထဲမှ ဆရာကြီး ဦးဖေမောင်တင်၊ ဆရာပွား၊ ပါမောက္ခလုစ်၊ ပါမောက္ခဂုဒ်တို့ထံမှ အင်္ဂလိပ်စာပေ၊ မြန်မာစာပေတို့ကို လေ့လာဆည်းပူးခွင့် ရခဲ့သည်။ ၎င်းအပြင် ပြင်ပစာပေလောကမှလည်း ဆရာကြီး သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း၊ အမျိုးသားပညာဝန်ဦးဖိုးကျား၊ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို တို့ထံမှ ပြင်ပစာပေဗဟုသုတများကို ကြားနာခွင့်ရသည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် မိမိထက် အတန်းကြီးသော သိပ္ပံမောင်ဝထံမှ အက်ဆေး သဘောတရားများ၊ ဗဟုသုတများ ရရှိခဲ့ပြီး မိမိထက် ငယ်သော ဆရာမင်းသုဝဏ်နှင့်လည်း ကဗျာရေးဖော်ရေးဖက် ဖြစ်လာသည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ၁၉၂၉-၃ဝ ပညာသင်နှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ရခဲ့သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် မိမိ ပညာဆည်းပူးခဲ့ရာ ရန်ကုန်မြို့၊ မြို့မ အထက်တန်းကျောင်းတွင် အထက်တန်းပြဆရာအဖြစ် ၁၉၃၁ ခုနှစ်မှ ၁၉၃၄ ခုနှစ် အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ကျောင်းဆရာလုပ်နေစဉ်မှာပင် ဖျာပုံမြို့၌ ၁၉၃၁ ဇန်နဝါရီလမှစ၍ ထုတ်ဝေခဲ့သော 'မြန်မာ့အာဇာနည်' ဂျာနယ်တွင် ဆရာဇော်ဂျီသည် အယ်ဒီတာအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဂျာနယ် (၇)စောင်မျှသာ ရေးသားထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့ပြီး ဖြန့်ချိမှု အခက်အခဲကြောင့် ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရသည်။ မြို့မကျောင်း ကျောင်းဆရာအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ် ဆရာဇော်ဂျီသည် ဝိုင်အမ်ဘီအေ အသင်းကြီးက ကြီးမှူးကျင်းပသော ဟောပြောပွဲတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် စာပေဝေဖန်ရေး စာတမ်းတစ်စောင် ဖတ်ကြားတင်သွင်းခဲ့သည်။ စာဆိုဝန်ကြီးပဒေသရာဇာနှင့် စိန္တကျော်သူ ဦးဩ တို့အကြောင်း ဖြစ်သည်။ စာတမ်းအမည်မှာ Eighteenth Century Poets in Burma ဖြစ်သည်။ စာတမ်း တင်သွင်းသော ခုနှစ်မှာ ၁၉၃၂ ခု ဩဂုတ်လ ၂၈ ရက် ဖြစ်သည်။ သဘာပတိမှာ ဆရာကြီး ဦးလူဖေဝင်း ဖြစ်သည်။ ထိုစာတမ်းကို ရန်ကုန်တိုင်းမ် (Rangoon Time) အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာတွင် ထည့်သွင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ ထိုစာတမ်းကို ဖတ်မိသော ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် အင်္ဂလိပ်စာပါမောက္ခရုခ်က အလွန် နှစ်သက်သဘောကျ၍ ဆရာဇော်ဂျီကို ခေါ်ယူကာ မဟာဝိဇ္ဇာတန်းတက်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့လေသည်။ သို့ဖြင့် ဆရာဇော်ဂျီသည် ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် မြို့မကျောင်းမှထွက်၍ မဟာဝိဇ္ဇာတန်းတွင် အင်္ဂလိပ်စာပေနှင့် မြန်မာစာပေ နှစ်ဘာသာ (Double Literature) ယူကာ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ရခဲ့သည်။ လုပ်ငန်းခွင် ၁၉၃၈ ခုနှစ် အထိ မန္တလေး ဥပစာကောလိပ်တွင် မြန်မာစာနည်းပြ အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၉၃၆-၄ဝ ပြည်နှစ် များတွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဒဗ်ဗလင် တက္ကသိုလ်များတွင် စာကြည့်တိုက်ပညာ သင်ကြား၍ ဒီပလိုမာဘွဲ့ ရရှိသည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် စာကြည့်တိုက်မှူး တာဝန် ထမ်းဆောင်သည်။ ၁၉၄၁-ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် မြို့မကျောင်းမှ အထက်တန်းပြ ဆရာမ ဒေါ်စောရင် (ဘီအေ- ဘီအီးဒီ) ကြီး⁠ကြီးစော(စာရေးဆရာမ)နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ် ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ် အတွင်း မြန်မာ အစိုးရ၏ ပညာရေး ဝန်ကြီးဌာန ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးဝန် (စာပေနှင့် စာကြည့်တိုက် ဌာန) တာဝန် ထမ်းဆောင်ပြီး ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် စာကြည့်တိုက်မှူး တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇-၄၈ ခုနှစ် များ၌ တိုင်းပြု ပြည်ပြု လွှတ်တော်ရုံးနှင့် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရုံး အထူးအရာရှိနှင့် အခြေခံဥပဒေ အချောကိုင်ကော်မတီ အဖွဲ့ဝင် တာဝန်ထမ်းဆောင် ခဲ့ပြီး ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဘွဲ့ ရရှိသည်။ ၁၉၅၁-၅၇ ခုနှစ် များ၌ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ပြုစုရေး (ထုတ်လုပ်ရေး) ညွှန်ကြားရေးဝန် တာဝန်နှင့် ၁၉၅၉ ခုနှစ်၌ မြန်မာနိုင်ငံ သမိုင်းကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်များကို ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၁ တွင် ဆရာ ဇော်ဂျီသည် အစိုးရပညာရေး မစ်ရှင်အဖွဲ့ နှင့်အတူ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်၊ မက္ကဆီကို၊ ကနေဒါ နိုင်ငံများသို့ သွားရောက် လေ့လာခဲ့သည်။ ထို့နောက် စာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ် ပြန်လည်ထမ်းရွက်သည်။ ၁၉၅၅ တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ ၁၉၆၁ တွင် တရုတ်နိုင်ငံ များသို့ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ချစ်ကြည်ရေးအဖွဲ့နှင့် အတူ သွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင် ဂုဏ်ထူးဆောင် မြန်မာစာပါမောက္ခ အဖြစ်နှင့် သီရိပျံချီဘွဲ့ ရရှိသည်။ ၁၉၆၅ - ၇၅ ခုနှစ် များတွင်ပညာရပ် ဝေါဟာရ ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌနှင့် အမျိုးသားစာပေဆု စိစစ်ရွေးချယ်ရေး ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့သည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်၌ တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ်မှ အငြိမ်းစား ယူပြီး ပညာရေး အထူး အရာရှိ (၁)၊ မြန်မာနိုင်ငံ သုတေသနအသင်း ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန် များကို ထမ်းရွက်ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံသမိုင်း သုတေသန ဦးစီးဌာန အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် အဖြစ်ပါ တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ဆရာ ဇော်ဂျီသည် သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းဋီကာ စာအုပ်ဖြင့် ၁၉၅၅ ခုနှစ် အတွက် စာပေဗိမာန် စာပဒေသာ ဆု၊ နင်လားဟဲ့ ချစ်ဒုက္ခနှင့် အခြား ဝတ္ထုတိုများ စာအုပ်ဖြင့် ၁၉၇၉ ခုနှစ် အတွက် အမျိုးသား စာပေဆု (ဘာသာပြန် စာပေ)၊ ရှေးခေတ်ပုဂံ ကဗျာများနှင့် အခြားကဗျာများ စာအုပ်ဖြင့် ၁၉၈၇ ခုနှစ်အတွက် အမျိုးသားစာပေဆု (ကဗျာဆု) တို့ကို ရရှိ ခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် စာရေးဆရာခင်ဇော်နှင့်အတူ အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့ကာ ရာမာယဏအကြောင်း စာတမ်းကို ဖတ်ကြားခဲ့သည်။ ဆရာတက်တိုးက ဆရာဇော်ဂျီကို ဒဿနစာဆို (Philosopher Poet) ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ဆရာမင်းသုဝဏ်ကို သုတေသီစာဆို (Scholar Poet) ဟူ၍ လည်းကောင်း ဆိုမိန့်ဖူးသည်။ မိသားစု ဆရာဇော်ဂျီသည် အသက် (၈၃) နှစ် အရွယ် ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် နေထိုင်ရာ ရန်ကုန်မြို့ ဗဟန်း မြို့နယ် ကမ္ဘောဇလမ်း အမှတ် (၁ဝ-က) နေအိမ်တွင် ကွယ်လွန် ခဲ့သည်။ ကွယ်လွန်ချိန်တွင် ဇနီး ဒေါ်စောရင်၊ သမီးများဖြစ်သော ဒေါက်တာခင်မျိုးဟန်၊ ဒေါက်တာခင်လှဟန်နှင့် ဒေါက်တာခင်အုန်းဟန်တို့ ကျန်ရစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီ၏ မိသားစု၊ တပည့်များနှင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များက "ဇော်ဂျီဆု" နှင့် "ဂန္ဓလောကသိင်္ခဟဆု" တို့ကို စာကြည့်တိုက်နှင့် အချက်အလက်ပညာ ထူးချွန်သော ဒီပလိုမာနှင့် မာစတာကျောင်းသားများကို ချီးမြှင့်လေ့ရှိသည်။. ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည် စာအုပ်များ ကိုးကား ပြင်ပစာမျက်နှာများ Sittathukha linkar in Burmese, Zawgyi Maha Sanchinthu radio drama BBC Burmese, Retrieved 2006-10-17 Padauk pan in Burmese, Zawgyi, The University College Magazine, March 1928 Pahn pan lyet pè (The Hyacinth's Way) in Burmese, Zawgyi, The Owei University Magazine, 1960 A Study of the Rise of the Burmese Novel Zawgyi, Journal of the Burma Research Society, June 1968 His Spouse a short story by Zawgyi 1937 inc. audio Now as the Padauk (For Zawgyi) Win Pe Interview and Poetry of U Tin Moe Radio Free Asia, September 2000 ကဏ္ဍ:မြန်မာ ကဗျာဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခများ ကဏ္ဍ:အမျိုးသားစာပေဆုရှင်များ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
ရွှေအောင်	ဦးရွှေအောင်သည် ပဲခူးတိုင်း ကဝမြို့နယ် ဖလေးရွာတွင် အဖဦးစု အမိဒေါ်အုန်းရှင်တို့က ၁၉၂၈ ခု ဇွန်လ ၇ ရက်တွင် မွေးဖွားသည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးရွှေအောင် ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၅ ခုနှစ်တွင် သက်ကြီးတက္ကသိုလ်မှ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့၊ ဘုံဘေတက္ကသိုလ်မှ မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာရေးဆိုင်ရာ စာအုပ်များကို ရေးသားပြုစု ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၉၉၄ ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ၌ ကွယ်လွန်သည်။ ငယ်စဉ်ဘဝ ၁၉၂၈ - ခု၊ ဇွန်လ (၇)၊ သောကြာနေ့တွင် ပဲခူးတိုင်း၊ ကဝမြို့ နယ်၊ ဖလေးရွာ၌ အဖလယ်သမားကြီး ဦးစု၊ အမိဒေါ်အုန်းရှင်တို့က မွေးဖွားသည်။ မွေးချင်း (၅)ယောက်တွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးရွှေအောင် ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ကပင် မိဘနှစ်ပါးကွယ်လွန်ခဲ့သောကြောင့် အဘိုးအဘွားတို့နှင့် အတူနေခဲ့ရသည်။ ပညာရေး ၁၉၃၅ ခုနှစ်တွင် ဖလေးရွာအလယ်တန်းကျောင်းတွင် ပညာသင်ခဲ့ပြီး ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ရှင်သာမဏေဝတ်သည်။ ထို့နောက် ပဲခူးမြို့ ဝိသုတာရာမကျောင်းတိုက်၌ ပညာဆက်လက်ဆည်းပူးသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ (၃၀) ရက်နေ့တွင် ပဲခူးမြို့၊ ရွှေအိုးရွာနေ ဦးပိန်၊ ဒေါ်အုန်းပွင့် မိသားစုက ရဟန်းဒါယကာအဖြစ် ခံယူပြီး ရွှေအိုးဆရာတော် ဦးကေလာသကို ဥပဇ္ဈယ်ပြု၍ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသည်။ ရဟန်းဘွဲ့အမည်မှာ ဦးသုနန္ဒဖြစ်ပြီး ရန်ကုန်မြို့ မင်းမနိုင်ကွက်သစ် သိပ္ပမဉ္စူကျောင်း၊ အလုံအောင်မင်္ဂလာတိုက်သစ်၊ ဗဟန်း ညောင်တုန်းကျောင်းတိုက်၊ မန္တလေးတောင်ပြင် ဘုရားကြီးတိုက်ဆရာတော် ဦးကြယ်ကျောင်းတိုက်တို့တွင် စာလိုက်သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် စေတီယင်္ဂဏ ဓမ္မာစရိယ၊ သကျသီဟ ဓမ္မာစရိယ (ဝဋံသကာ)၊ အစိုးရဓမ္မာစရိယ (သိရောမဏိ) စာမေးပွဲများ အောင်၍ ဘွဲ့များရရှိသည်။ ထို့နောက် ရန်ကုန်မြို့ အိမ်တော်ရာ ဓမ္မရံသီကျောင်းတွင် စာပေပို့ချရင်း အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာသည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဥပစာတန်းအောင်သည်။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် ဖလေးရွာ အလယ်ကျောင်းနှင့် ပဲခူးမြို့ မဟာဝိသုတာရာမကျောင်းတိုက်တို့တွင် ကျောင်းထိုင်သည်။ ၁၉၆၀ တွင် လူဝတ်လဲသည်။ ပြည်သူ့ထောက်ပံ့ရေးဌာန၏ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝန်ထမ်း အလုပ်ဖြင့် သက်ကြီး တက္ကသိုလ်သို့ တက်ရောက်ကာ ၁၉၆၅ ခုနှစ်တွင် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ရရှိသည်။ သာသနာရေးဆောင်ရွက်မှု ဗုဒ္ဓသာသနအဖွဲ့၏ လက်ထောက်အယ်ဒီတာ (၁၉၆၈) အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် ဗုဒ္ဓသာသနအဖွဲ့အုပ်ချုပ်ရေးအရာရှိ(၁) အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်သည်။ ၁၉၇၁ တွင် ကိုလံဘိုစီမံကိန်း ပညာတော်သင်အဖြစ် အိန္ဒိယပြည်၊ ဘုံဘေတက္ကသိုလ်သို့ သွားရောက် ပညာဆည်းပူးပြီး မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့ (သက္ကတ)ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၇၂ တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ဒဿနိကဗေဒဌာန၏ ပြင်ပစာစစ်သူဖြစ်သည်။ ၁၉၈၀ နှစ်တွင် ရသစာပေ၏ရသ စာအုပ်ထွက်ရှိသည်။ သာသနာရေးဦးစီးဌာနတွင် လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၁)၊ ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၂)၊ တွဲဖက်ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၆) တာဝန်များ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် အတ္တဝါဒမှ အနတ္တဝါဒသို့ခရီးစဉ် စာအုပ်ထွက်ရှိသည်။ ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်ပရိယတ္တိ သာသနာ့တက္ကသိုလ် ဗဟိုအဖွဲ့ဝင်နှင့် ဗုဒ္ဓဂါယာဘုရားဖူးအဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ခဲ့၏။ ထိုနှစ်မှာပင် ထိုင်းနိုင်ငံ ဘန်ကောက်မြို့သို့ သာသနာရေးအထူးတာဝန်ဖြင့် သွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် ဝန်ထမ်းဘဝမှာ အငြိမ်းစားယူခဲ့သည်။ ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာမူ ပါဠိတော်အားလုံးကို ဒေဝနာဂရီအက္ခရာသို့ ပြန်ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ပါဏိနိသိဒ္ဓန္တကော်မုဒီ - ပထမတွဲ (၁၉၈၉)၊ ထေရဝါဒအုတ်မြစ်နှင့် ဓမ္မပဒ - ယမကဝဂ် (၁၉၉၁) စာအုပ်များရေးသားထုတ်ဝေသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် သဒ္ဓမ္မဇောတိကဓဇ (သာသနာပြု)ဘွဲ့ ချီးမြင့်ခံရသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန အကြံပေးပညာရှင်များအဖွဲ့တွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာတရားတော် - အခြေခံအဆင့် နှင့် အထက်တန်းအဆင့်ကျမ်းများ ပြုစုရေးသားရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ နှစ်အလိုက် ထုတ်ဝေခဲ့သည့် စာအုပ်များ ဓမ္မပဒ (စိတ္တဝဂ်)၊ အမြင်များပြောင်းလဲခြင်းနှင့် အတွေးအမြင်စာစုများ၊ ဗုဒ္ဓ - လောကသားတို့၏ အနှိုင်းမဲ့ကျေးဇူးရှင် (ကိုယ်ကျင့်ဗုဒ္ဓဝင်) (၁၉၉၄) ဘဝအမြင်သစ်၊ ဗုဒ္ဓ (သို့မဟုတ်) အနှိုင်းမဲ့၊ ချမ်းသာကိုရှာဖွေခြင်း (၁၉၉၅) ကုသိုလ်နှင့် အကုသိုလ်၊ စာဖတ်သူများ၊ ဘဝအကျဉ်းသား၊ ဓမ္မပဒ (အပ္ပမာဒဝဂ်) (၁၉၉၆) ဗုဒ္ဓဝါဒပေါ်ထွန်းခြင်း၊ ဓမ္မပဒ (ပုပ္ဖဝဂ်) (၁၉၉၇) ဓမ္မပဒ (ဝဂ်လေးခုပေါင်းချုပ်) (၂၀၀၂) သံဃာ့ကျေးဇူး (၂၀၀၅) ထင်ရှားသောစာအုပ်များ ဗုဒ္ဓ-လောကသားတို့၏ အနှိုင်းမဲ့ကျေးဇူးရှင် (ကိုယ်ကျင့် ဗုဒ္ဓဝင်) အတ္တဝါဒမှ အနတ္တဝါဒသို့ ခရီးစဉ် ထေရဝါဒအုတ်မြစ်များအဖွင့် အမြင်များပြောင်းလဲခြင်း ချမ်းသာကိုရှာဖွေခြင်း စာဖတ်သူများ ရသစာပေ၏ ရသ ဘဝအမြင်သစ် ဘဝအကျဉ်းသား ဓမ္မပဒ (ဝဂ် ၄-ခုပေါင်းချုပ်) ကိုးကား ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
ကွန်ပျူတာလုပ်ငန်းရှင်အသင်း	မြန်မာနိုင်ငံ ကွန်ပျူတာ လုပ်ငန်းရှင်အသင်းMyanmar Computer Industry Association (MCIA) official web site ကို ၁၉၉၈ခုနှစ် မေလ ၁၇ရက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ကွန်ပျူတာဖွံ့ဖြိုးရေး ဥပဒေအရ စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။ အင်္ဂလိပ် ဘာသာဖြင့် Myanmar Computer Industry Association (MCIA) ဟု သုံးနှုံးသည်။ ကော်မတီများ လုပ်ငန်းတာဝန်များ အသီးသီး ခွဲဝေ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် အောက်ပါအတိုင်း ကော်မတီကြီး ၃ ခု ခွဲပြီး လုပ်ကိုင်လျက် ရှိသည်။ State and Region Development Committee ICT Development Committee Public / International/ Government (PIG) Relations Committee ပြည်နယ်တိုင်း အသင်းများ ပြည်နယ်တိုင်း အသင်းများလည်း အဆင့်ဆင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ Yangon Region Computer Industry Association – Yangon Mandalay Region Computer Industry Association – Mandalay Naypyitaw Computer Industry Association – Naypyitaw Ayeyarwady Region Computer Industry Association – Pathein Sagaing Region Computer Industry Association – Monywa Shan State Computer Industry Association – Taunggyi Mon State Computer Industry Association – Mawlamyine Bago Region Computer Industry Association – Bago Magway Region Computer Industry Association – Magway Kayin State Computer Industry Association – Pha An ဥက္ကဋ္ဌများ ပုံမှန်အားဖြင့် ၂ နှစ်တစ်ခါ အသင်းသားစုံညီ အစည်းအဝေးတွင် အသင်းသား ကုမ္ပဏီများမှ ကိုယ်စားလှယ်များက မဲပေးစနစ်ဖြင့် ရွေးကောက် တင်မြှောက်သည့် စနစ်ကို ကျင့်သုံးသည်။ ခေတ်အဆက်ဆက် ဥက္ကဋ္ဌတာဝန် ယူခဲ့သူများမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။ ဦးတင်ဝင်းအောင် (၁၉၉၈-၂၀၀၁) ဦးအောင်ဇော်မြင့် (၂၀၀၂-၂၀၀၅) ဒေါ်ဝါဝါထွန်း (၂၀၀၆ မှ ယနေ့ထိ) ဦးမင်းဇေယျာလှိုင် ဦးထင်အောင်ခိုင် ဦးအောင်ကျော်မိုး ပြင်ပစာမျက်နှာ Myanmar Computer Industry Association ကဏ္ဍ:ကွန်ပျူတာ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံအခြေစိုက် အဖွဲ့အစည်းများ
လက်ဖက်	လက်ဖက် သည် အနံ့ပါသော အရွက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှု စတင်ထွန်းကားခဲ့သည်မှာ အာရှတိုက်မှဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံ တွင် လက်ဖက်ခြောက် (အခါးခြောက်) ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားခဲ့ပြီး၊ အိန္ဒိယတွင် လက်ဖက်ခြောက် (အချိုခြောက်) ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လက်ဖက် ယဉ်ကျေးမှုများတွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်ဖက် ယဉ်ကျေးမှုမှာ ထူးခြားသည်။ မြန်မာ့ရိုးရာ လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှုတွင် လက်ဖက်ကို လက်ဖက်စို နှင့် လက်ဖက်ခြောက် အဖြစ် သုံးသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ လက်ဖက်ခြောက် တွင်လည်း အချိုခြောက် နှင့် အခါးခြောက် ဟူ၍ နှစ်မျိုးလုံး တွေ့ရသည်။ လက်ဖက်ခြောက်ကို ရေနွေးပူထဲထည့်ကာ လက်ဖက်ရည်၊ လက်ဖက်ရည်ကြမ်း၊ ရေနွေးကြမ်း၊ အခါးရည်အဖြစ် သောက်သုံးကြသည်။Martin, p. 8လက်ဖက်ရည်သည် ရေပြီးလျှင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သောက်သုံးမှု အများဆုံးဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယတို့၏ လက်ဖက်အချိုခြောက်ကိုမူ ရေနွေးတွင် ကျကျနနနှပ်၍ နွားနို့၊ သကြားများ ထည့်ဖျော် သောက်သုံးကြသည်။ လက်ဖက်ရွက်ကို အချဉ်ဖောက်၍ နှပ်ကာ ရရှိလာသော လက်ဖက်စို ကို အစာပလာမျိုးစုံရောပြီး လက်ဖက်သုပ် အဖြစ် စားသုံးကြသည်။ လက်ဖက် သို့မဟုတ် လက်ဖက်သုပ်သည် မြန်မာ့ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုတွင် အရေးပါသော ခဲဖွယ်တစ်ခုဖြစ်ရုံမက လွှတ်ရုံးများ၏ အဆုံးအဖြတ်၌ပင် လက်ဖက် စား၍ အမှုပြေငြိမ်းခြင်း၊ အမှုပြတ်ကင်းခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်လေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ လက်ဖက်ပင်မူရင်းဒေသ လက်ဖက်ပင် မူရင်းဒေသသည် ဧရာဝတီမြစ် မြစ်ဖျားခံရာ မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့မြောက်ပိုင်း နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ နယ်စပ်ဒေသများ၊ ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းဒေသများ ဖြစ်သည်။ သမိုင်း ရှေးနှစ်ရာပေါင်းများစွာက တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဘာသာရေးဘက်၌ ကိုင်းရှိုင်းလှသည့် ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ဦး ရှိလေသည်။ ထိုသူသည် ကိုးနှစ်တိုင်တိုင် မအိပ်ဘဲ တရားအားထုတ်မည်ဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုကာ မအိပ်ဘဲ တရားအားထုတ်နေလာခဲ့ရာ သုံးနှစ်ကြာသောအခါ ရုတ်တရက် အိပ်ပျော်သွားမိသည်။ နိုးလာသောအခါ ဤမျှညံ့ဖျင်းရပါမည်လောဟု မိမိကိုယ်ကို မိမိ ဆုံးမသည့်အနေနှင့် သူ၏မျက်ခွံများကို လှီးဖြတ်ပြီးလျှင် လွှင့်ပစ်လိုက်ရာ မျက်ခွံများကျရာနေရာ၌ မြေတွင်အမြစ်တွယ်၍ အပင်လေးတစ်ပင်ပေါက်လာသည်။ ထိုအပင်ကား ကမ္ဘာတွင် ပထမဆုံးပေါက်လာသည့် လက်ဖက်ပင်ပင် ဖြစ်ပေ၏ဟု အချို့သော တရုတ်လူမျိုးများက အစဉ်အဆက် ပြောစမှတ်ပြုကြလေသည်။ ဤဝတ္ထုမှာ ရှေးဟောင်း ဒဏ္ဍာရီမျှသာဖြစ်၏။ တရုတ်နိုင်ငံ ရှေးဟောင်းသုတေသနဌာန တူးဖော်ရေး တစ်ခုတွင် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်ခန့်က လက်ဖက်စေ့ များ တွေ့ရှိဖူးသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ ဆစ်ဆောင်ပန်းနား ဒေသတွင် သက်တမ်း နှစ်တစ်ထောင့်နှစ်ရာ ရှိသော လက်ဖက်ပင်ကြီး တစ်ပင်ကို ထိန်းသိမ်းထားရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ တွင် ရှမ်းပြည်နယ်သည် အဓိက လက်ဖက်စိုက်ပျိုးသည့် ဒေသဖြစ်သလို ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကပင် စိုက်ပျိုးလာခဲ့သော အထောက်အထားများ တွေ့ရှိရသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် ပလောင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ နမ့်ဆန်မြို့နယ်၊ နမ့်ဆန်မြို့ အနီးရှိ ပတ္တမြားစေတီ တည်ရှိရာ လွယ်ဆိုင်တောင် ထိပ်တွင် ပုဂံခေတ်က အလောင်းစည်သူမင်းကြီး တိုင်းခမ်းလှည့်လည်ချိန်တွင် စိုက်ပျိုးခဲ့သည်ဆိုသော လက်ဖက်ပင်ကြီးကို ထိန်းသိမ်း ထားရှိသည်။ မူကွဲတွင်မူ အလောင်းစည်သူ စိုက်ပျိုးခဲ့သည့် လက်ဖက်ပင်၏ လေးဆက်မြောက် လက်ဖက်ပင်ဟု ဆိုထားသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း မိုင်းယောင်းမြို့နယ် ဝမ်အန်ကျေးရွာအုပ်စုထဲတွင်လည်း နှစ်ပေါင်း ထောင်ချီ သက်တမ်းရှိနိုင်သည့် လက်ဖက်စိုက်ခင်းကြီးများ ရှိနေပြီး လေ့လာရန် လိုအပ်နေသေးသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း ကျိုင်းတုံမြို့နယ် ဝမ်ဆိုင်းကျေးရွာအုပ်စု၊ ဝမ်ဆိုင်းရွာ တစ်ဝိုက်တွင် နှစ်ပေါင်း ရှစ်ရာခန့် သက်တမ်းရှိသော ရှေးဟောင်းလက်ဖက်ခင်းကြီးများ တွေ့ရှိရပြီး နာမည်ကျော် ဝမ်ဆိုင်းလက်ဖက် ကို ထုတ်လုပ်လျက်ရှိသည်။ တရုတ်နိုင်ငံတွင် နှစ်တစ်ထောင့်နှစ်ရာ သက်တမ်းရှိ လက်ဖက်ပင် ရှိသော်လည်း တစ်ပင်တည်းသာဖြစ်ပြီး ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းတွင် တွေ့ရသော သက်တမ်းရင့် လက်ဖက်ပင်ကြီးများမှာ အရေအတွက် ထောင်ချီ ရှိသည့် ရှေးဟောင်းလက်ဖက်စိုက်ခင်းကြီးများ ပုံစံ တွေ့ရခြင်းဖြစ်သဖြင့် စီးပွားဖြစ် လက်ဖက် အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုးမှုမှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရှမ်းပြည်နယ်က တရုတ်နိုင်ငံ ဆစ်ဆောင်ပန်းနားဒေသထက် ပိုမို ရှေးကျဖွယ်ရာ ရှိသည်။ လက်ဖက်အစို လက်ဖက်သုပ် သမိုင်း ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းနေ အန် မျိုးနွယ်စုဝင် တိုင်းရင်းသားတို့သည် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ခြောက်ရာ ခန့်ကပင် လက်ဖက်စို ပြုလုပ် စားသုံးခဲ့ကြကြောင်း အထောက်အထားများ တွေ့ရှိပြီး ဖြစ်သည်။ တောင်ကြီး နှင့် ကျိုင်းတုံတက္ကသိုလ် များမှ သုတေသန စာတမ်းများ မြန်မာနိုင်ငံ နှင့် လက်ဖက်ယာဉ်ကျေးမှု ထို့ကြောင့်ပင် လက်ဖက်စို၊ လက်ဖက်အခါးခြောက်၊ လက်ဖက်အချိုခြောက် မျိုးစုံလင်ကာ ရှေးဟောင်းလက်ဖက်စိုက်ခင်းကြီးများရှိနေသော၊ လက်ဖက်ဆိုင်ရာ ယာဉ်ကျေးမှုများ အစုံအလင် တွေ့ရှိထွန်းကားလျက်ရှိသော၊ မြန်မာ့လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှုသည် ကမ္ဘာတွင် ထူးခြားလှပေသည်။ အရပ်သားအစိုးရအဖွဲ့လက်ထက် ရှမ်းပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့သည် မြန်မာ့လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှုကို ယူနက်စကို ဒြပ်မဲ့ယာဉ်ကျေးမှု ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်း တင်သွင်းနိုင်ရန် စတင်လုပ် ဆောင်ခဲ့ရာ လုပ်ဆောင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာသို့ လက်ဖက်ယာဉ် ကျေးမှု ပျံ့နှံ့ခြင်း ဥရောပတိုက်တွင်မူ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်းသုံးရာလောက်ကမှ လက်ဖက်ကို စတင်အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ထိုစဉ်က မင်းစိုးရာဇာနှင့် သူဌေးသူကြွယ်များသာလျှင် လက်ဖက်ရည်ကို သောက်သုံးနိုင်ကြ၏။ အကြောင်းမှာ အလွန်ဝေးကွာသော အရပ်ဒေသမှ အမျိုးမျိုးသော ဒုက္ခ အပေါင်းကိုကျော်လွန်၍ ယူဆောင်လာခဲ့ရသဖြင့် လက်ဖက်မှာ ထိုအချိန်က အလွန်ဈေးကြီးသောကြောင့်ဖြစ်၏။ ယခုခေတ်တန်ဖိုးနှင့်ပြောရလျှင် အလေးချိန်တစ်ပေါင်ကို ဒေါ်လာငွေ လေးငါးရာခန့်ပင် တန်ဖိုးရှိခဲ့ပေသည်။ အချို့မှာ လက်ဖက်ကို မည်သို့အသုံးပြုရမည်ကိုပင် မသိရှာကြချေ။ လက်ဖက်ကို ဟင်းသီးဟင်းရွက်သဖွယ် ရေတွင်ပြုတ်ပြီးနောက် အရည်ကိုသွန်ပစ်၍ အဖတ်ကိုသာ ထောပတ်နှင့် ဆားထည့်ကာ စားသောက်သူများရှိခဲ့ဖူးသည်ဟု ဆိုလေသည်။ သို့ရာတွင် ယခုအခါ လက်ဖက်သည် လူတိုင်းသုံးစွဲနိုင်လောက်အောင် ပေါ၍နေပေပြီ။ ကမ္ဘာတွင် ရေမှလွဲလျှင် လူတို့သည် လက်ဖက်ရည်ကို အသောက်အများဆုံး အခြေသို့ပင် ရောက်နေလေပြီ။ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်၊ ဩစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန် စသောနိုင်ငံများတွင် လက်ဖက်ရည်ကို များစွာအသုံးပြုလျက်ရှိကြ၏။ တရုတ်၊ ဂျပန်၊ အိန္ဒိယ၊ မြန်မာနှင့်တကွ အခြားသော အရှေ့ဖျားနိုင်ငံများတွင်မူ လက်ဖက်ကို အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှာထက်ပင်ပို၍ အသုံးများကြပေသေးသည်။ လက်ဖက်ကို ယခင်က နှစ်ပေါင်းအတော်ကြာအောင်ပင် တရုတ်နိုင်ငံမှသာ ရရှိခဲ့ကြလေသည်။ တရုတ်နိုင်ငံတွင်ကား ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာကပင် လက်ဖက်ပင်များကို စိုက်ပျိုးခဲ့ကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှ တဆင့် ဂျပန်နိုင်ငံသို့ ရောက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ၁ဝဝ လောက်ကမှ ဗြိတိသျှလူမျိုးတို့သည် လက်ဖက်ပင်များကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ စတင်စိုက်ပျိုးခဲ့ကြ၍ ဒပ်ချ်လူမျိုးတို့ကလည်း အရှေ့အိန္ဒိယ ကျွန်းစုတွင်စ၍ စိုက်ပျိုးခဲ့ကြလေသည်။ ယခုအခါတွင်ကား လက်ဖက်များကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ သီဟိုဠ်ကျွန်း၊ ဆူမတြားနှင့် ဂျားဗားကျွန်းတို့မှ အမြောက်အမြား တင်သွင်းရရှိနေပေပြီ။ အာဖရိကတိုက်ရှိ အချို့သော ဒေသများမှလည်း လက်ဖက်ကို အနည်းငယ်ရနိုင်သည်။ လက်ဖက်ပင်သည်နွေး၍ မြေဩဇာကောင်းသော တိုင်းပြည်များတွင်ပေါက်နိုင်သောကြောင့် ယခုအခါတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ပင် အနည်းအကျဉ်း စိုက်ပျိုးလျက်ရှိလေပြီ။ လက်ဖက်ပင် လက်ဖက်ပင်သည် အပင်ငယ်မျိုးဖြစ်၍ အစဉ်စိမ်းလျက်ရှိ၏။ ဘာသာဘာဝ အလျောက်ပေါက်စေလျှင် လက်ဖက်ပင်သည် ပေ ၃ဝ ခန့်ပင်မြင့်နိုင်၏။ သို့သော် လက်ဖက်ခြံများတွင်မူ ထိုမျှလောက်မြင့်အောင်မထားဘဲ လေးပေငါးပေလောက်သာမြင့်ရန် အစဉ်ဖြတ်ပေးထားလေသည်။ ဤကဲ့သို့ ပြုလုပ်ပေးခြင်းမှာ ရည်ရွယ်ချက်နှစ်ခုရှိ၏။ ပထမအချက်မှာ ပင်လုံးမကြီး၊ အကိုင်းအခက်များစွာမထွက်ဘဲ အရွက်များကို များနိုင်သမျှ များစေရန်ဖြစ်သည်။ လက်ဖက်ပင်တွင် လက်ဖက်ရွက်သည်သာ အသုံးဝင်အဖိုးတန်သောပစ္စည်းဖြစ်၏။ ဒုတိယအချက်မှာ လက်ဖက်ရွက်ခူးသူများသည် များသောအားဖြင့် မိန်းမနှင့် ကလေးများသာ ဖြစ်သည့်အတွက် အရွက်များ ခူးရာတွင် လက်လှမ်းမီမီနှင့် တစ်ပင်လုံးကို ခူးနိုင်စေရန်ဖြစ်လေသည်။ စိုက်ပျိုးခြင်း လက်ဖက်စိုက်ပျိုးရာတွင် လက်ဖက်စေ့များကို သင့်တော်သောမြေ၌ ရှေးဦးစွာပျိုးပေး၍ တစ်ပေလောက်ကြီးလာသောအခါမှ ခြံများသို့ရွှေ့ပြောင်းပြီးလျှင် တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင်ကို ငါးပေခြောက်ပေခန့်ခွာ၍ စိုက်ရသည်။ များသောအားဖြင့် လက်ဖက်ပင်များကို တောင်စောင်းများတွင် လှေကားထစ်သဖွယ် အဆင့်ဆင့်ပြုလုပ်၍ စိုက်ပျိုးလေ့ရှိကြလေသည်။ လက်ဖက်ပင် သုံးနှစ်သားအရွယ်ခန့်ရောက်လျှင် အရွက်နှင့် အဖူးများကို ခူးနိုင်ပြီ။ သို့ရာတွင် အကောင်းဆုံး လက်ဖက်ရွက်ကိုကား ဆယ်နှစ်၊ ဆယ့်ငါးနှစ်ခန့်အရွယ်ရှိသော လက်ဖက်ပင်များမှသာ ရနိုင်လေသည်။ လက်ဖက်ပင်များကို မြင့်မတက်စေရန်နှင့် အရွက်များများထွက်စေရန် မကြာမကြာလည်း ချိုင်၍ပေးရလေသည်။ ၂၅ နှစ်ခန့် အရွယ်ရောက်သောအခါ လက်ဖက်ပင်ကို မြေကြီးမှကပ်၍ ခုတ်လှဲပြီးနောက် အသစ်တစ်ဖန် အမြစ်မှ ပြန်ပေါက်စေပြန်သည်။ ခူးယူခြင်း လက်ဖက်ပင် စိုက်ပျိုးသောဒေသနှင့် ရာသီဥတုတို့အပြင် အပင်၏ သန်စွမ်းမှုပေါ်တွင် အကြောင်းပြု၍ လက်ဖက်ရွက်များကို တစ်နှစ်လျှင် အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ခူးယူနိုင်သည်။ ပူသောဒေသများတွင် နွေခြောက်လအတွင်း ရက်သတ္တတစ်ပတ်လျှင် တစ်ကြိမ်မျှခူးနိုင်၍ အေးသောနေရာများတွင်မူ ခူးသည့်အကြိမ် အရေအတွက်ကို လျှော့ပေးရလေသည်။ လက်ဖက်ပင်များမှာ အရွက်များခူးရာတွင် အကုန်မခူးရချေ။ အပင် မနာအောင်လည်း အထူးဂရုပြုရန်လိုပေသည်။ လက်ဖက်ရွက်များခူးရာတွင် မိန်းမနှင့်ကလေးများသည် ကျောတွင် ပလိုင်းတစ်လုံး ကိုယ်စီလွယ်၍ တစ်နေ့လုံး နေပူထဲ၌ တစ်ပင်မှ တစ်ပင်သို့ကူး၍ လက်ဖက်ရွက်များကိုခူးပြီးလျှင် ကျောနောက်ရှိ ပလိုင်းထဲသို့ နောက်ပြန်ထည့်ကြရသည်။ လက်ဖက်ရွက် အခူးကောင်းသူတစ်ဦးသည် တစ်နေ့လျှင် နှစ်ရာအထိ ခူးနိုင်သည်။ ခူးသောအခါ များသောအားဖြင့် အဖူးနှင့်အရွက်နုကလေးများကိုသာ ခူးကြရ၏။ လက်ဖက်ခြောက်မှာ အရွက်နုလေ ကောင်းလေဖြစ်၍ လက်ဖက်အနုအရင့်ကို လိုက်ပြီးလျှင် လက်ဖက်ခြောက်ကို အမည်အမျိုးမျိုးဖြင့် မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။ လက်ဖက်ရွက်နုများကိုခူးပြီးသော် (၁)လက်ဖက်ရည်အဖန်ခြောက်၊ (၂)လက်ဖက်ရည်အချိုခြောက်၊ (၃) လက်ဖက်အစို၊ (၄) လက်ဖက်အဆီ စသည်ဖြင့် လေးမျိုးလေးစားအထိ ခွဲခြား၍ လိုအပ်ရာရာပြုလုပ်သုံးစွဲကြသည်။ လက်ဖက်ခြောက်(လက်ဖက်ရည်အဖန်ခြောက်)လုပ်ငန်းမှာ နွေရာသီနှင့် မိုးမကျမီကာလအတွင်းသာ လုပ်ကိုင်ပြီးလျှင် မိုးဦးကျ၍ မိုးအလွန်ရွာသောအချိန်၌ လက်ဖက်ခြောက်အလုပ်များမလုပ်နိုင်ဘဲ၊ ရပ်ဆိုင်း၍ လက်ဖက်အစို၊ သို့မဟုတ် အချိုခြောက်လုပ်ငန်းများကိုသာ လုပ်ကိုင်ကြရသည်။ လက်ဖက်ခြောက် လက်ဖက်ရည်အရသာ ထူးခြားမှုမှာ လက်ဖက်ရွက်၏ အနုအရင့်ပေါ်တွင်သာ အမှီပြုသည်မဟုတ်။ ခူးပြီးသားအရွက်များကို ပြုပြင်ပေးမှုပေါ်တွင်လည်း အမှီပြုလေသည်။ ကမ္ဘာတွင်လက်ဖက်ခြောက် အစားစားရှိရာ အချို့တိုင်းပြည်များတွင် အရွက်ကြမ်းများနှင့်အမျှင်များကို အတုံး အခဲဖြစ်အောင် ရောဖိထားသည့် လက်ဖက်ခြောက်အညံ့စားများကိုပင် အသုံးပြုကြသေး၏။ အထင်ရှားဆုံးသော လက်ဖက်ခြောက်နှစ်မျိုးမှာမူ လက်ဖက် ခြောက်မည်းဟုခေါ်သော အချိုသောက်လက်ဖက်ခြောက်မျိုးနှင့် လက်ဖက်ခြောက်စိမ်းဟုခေါ်သော အကြမ်းသောက်လက်ဖက်ခြောက်မျိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုနှစ်မျိုးမှာ လက်ဖက်ပင်တစ်မျိုးစီမှ ရခြင်းမဟုတ်၊ လက်ဖက်တစ်ပင်တည်းမှပင်ရ၍ တစ်မျိုးစီပြုပြင်ထားခြင်းသာ ဖြစ်လေသည်။ လက်ဖက်ခြောက်ဖြစ်အောင်ပြုပြင်ရာ၌ ခူးပြီးသော အရွက်များကို ပထမတွင် နွမ်း၍နူးညံ့ပျော့ပျောင်းလာသည့်တိုင်အောင် ဖြန့်ထားရသည်။ ထို့နောက် အရွက်များကျို၍ အနံ့ရှိသည့် အစေးများထွက်လာစေရန် လိပ်ပေးရသည်။ ဤသို့ ပြုလုပ်ပြီးသောအခါ အရွက်များ အချဉ်ပေါက်လာအောင် နာရီအနည်းငယ်မျှ စားပွဲများပေါ်တွင် ဖြန့်ထားရပြန်သည်။ အရွက်များ ကြေးနီရောင်သန်း၍ ပန်းသီးမှည့် အနံ့ထွက်လာသောအခါ လေပူဖြင့် ဖာရင်ဟိုက်ဒီဂရီ ၁၉ဝ မှ ၂၂ဝ အထိ လှော်ပေးပြီးနောက် အကင်းသတ်ရသည်။ ထိုအခါ အရွက်တို့၏ အလေးချိန်သည် ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းမျှလျော့သွားသည်။ ထို့နောက် အရွက်နှင့် အဖူးများကို အကြီးအသေးအလိုက် ရွေးချယ်ပြီးလျှင် အမျိုးအစား ခွဲခြားလေသည်။ ထို့နောက် နောက်တစ်ကြိမ်ထပ်၍ လှော်ပြီးသောအခါ လက်ဖက်ခြောက်မှာ နိုင်ငံခြားသို့တင်ပို့ ရောင်းချရန် အသင့်ဖြစ်တော့သည်။ ရှေးက လက်ဖက်ခြောက်ပြုပြင်သည့် အလုပ်ကို လက်ဖြင့်သာပြုလုပ်ခဲ့ကြ၍ ယနေ့တိုင်အောင် အချို့ဒေသများ၌ ဤသို့ပင် ပြုလုပ်နေကြပေသေးသည်။ သို့သော် လက်ဖက်ခြောက် အကြီးအကျယ်ပြုလုပ်သည့် ခေတ်မီအလုပ်ရုံကြီးများ၌မူကား လက်ဖက်ရွက်များကို ခူးခြင်းမှအပ စက်များဖြင့်သာလျှင် ပြုလုပ်ယူကြလေသည်။ လက်ဖက်ခြောက်စိမ်း ပြုလုပ်သည့်နည်းမှာ တစ်မျိုးကွဲလွဲ၏။ အဓိကကွဲလွဲချက်မှာ ခူးပြီးသားအရွက်များကို ရှေးဦးစွာ ရေးနွေးငွေ့ဖြင့် ပေါင်းတင်ခြင်းနှင့် အရွက်များကို အချဉ်မပေါက်စေဘဲ ထားခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် လက်ဖက်ခြောက်စိမ်းမှာ လက်ဖက်ခြောက်မည်းနှင့် အနံ့အရသာချင်း သိသိသာသာ ခြားနားလေသည်။ လက်ဖက်ရည်ကို နှစ်သက်ကြသူများတွင် လူကိုလိုက်၍ တစ်ယောက်နှင့် တစ်ယောက်အကြိုက်ချင်း မတူညီနိုင်ပေ။ သို့ရာတွင် များသောအားဖြင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှလာသော လက်ဖက်ခြောက်အားလုံးလိုလိုမှာ အမည်းမျိုးသာဖြစ်၍ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံတို့မှမူ အမည်းနှင့်အစိမ်း နှစ်မျိုးစလုံး လာတတ်သည်။ အင်္ဂလန်ပြည်တွင် လက်ဖက်ခြောက်မည်းကိုသာအသုံးပြုလေ့ရှိကြ၍ အမေရိကန်နိုင်ငံ၌ကား အမည်းရော အစိမ်းကိုပါ အသုံးပြုကြ၏။ တစ်ကမ္ဘာလုံးအသုံးပြုသည့် လက်ဖက်ခြောက်မှာ တစ်နှစ် တစ်နှစ်လျှင် ပေါင်ချိန်ကုဋေပေါင်းများစွာပင် ရှိလေသည်။ လက်ဖက်ခြောက်များလုပ်ရာတွင် ရွက်ကြမ်းမကြွေမီ နှင်းအားကြီးသော ဆောင်းရာသီအခါ၌လည်း လက်ဖက်ရွက်နုများ အသင့်အတင့်ခူးယူ ရရှိနိုင် ၍ ထိုရာသီတွင်ထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်များမှာ ရွှေဖီအွိုင့်နမ့်ဟု ခေါ်၍ ပထမတန်စားဖြစ်၏။ မြန်မာလို နှင်းတက်ခြောက်ဟုခေါ်သည်။ ရေချိုအကောင်းခြောက်ဟုလည်း အဓိပ္ပာယ်ရ၏။ တစ်နှစ်အတွင်းထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်အမျိုးအစားတို့မှာ- (၁) ရွှေဖီ အွိုင့်နမ့် (နှင်းတက်ခြောက် - ရေချိုခြောက်) (၂) ရွှေဖီဦး (သင်္ကြန်မကျမီ ထွက်သည်။) (၃) ရိုးရိုးရွှေဖီ (သင်္ကြန်ကျပြီးစအခါ ထွက်သည်။) (၄) ခါးကန် (မိုးဦးကျခါနီး ခူးသည်။) (၅) ခါးဝှပ် (မိုးဦးကျပြီးမှ ခူးသည်။) (၆) ခါးနွိုင်း (မိုးတွင်းခူးသည်။) စသည်တို့ ဖြစ်လေသည်။ အရသာ၊ လက်ဖက်ခြောက် အသွေးအရောင်နှင့်တကွ ရောင်းဈေးမှာလည်း အဆင့်ဆင့်ကွာခြားသွားသည်။ အကောင်းဆုံးလက်ဖက်ခြောက်ဖြစ်သော ရွှေဖီဦးများမှာ အရောင်အဆင်းနက်မှောင်သည်။ အစအနသေးသွယ်၍ လက်နှင့်ဆုပ်ကိုင်လျှင် ဆူးချွန်များကဲ့သို့ စူးလေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂) ၂၀၁၃ ခုနှစ် တိုင်းပြည်အလိုက် စုစုပေါင်း တစ်ကမ္ဘာလုံး လက်ဖက်ထုတ်လုပ်ခြင်း ရာခိုင်နှုန်း အောက်ဖော်ပြပါဇယားမှာ မကြာသေးမီနှစ်များက လက်ဖက်ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ဦးဆောင်လျက် ရှိသောတိုင်းပြည်များ၏ထုတ်လုပ်မှုပမာဏ(တန်ဖြင့်)ကို ဖော်ပြထားသည်။ ကုလသမဂ္ဂ၏စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (FAO) မှ ၂၀၁၄ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သော အချက်အလက်များဖြစ်သည်။ အဆင့်နိုင်ငံ ၂၀၀၈၂၀၀၉၂၀၁၀၂၀၁၁၂၀၁၂၂၀၁၃ 1၁ ၂ ၃ ၄ ၅ ၆ ၇ ၈ ၉ ၁၀ စုစုပေါင်းWorld ၂၀၀၈ ခုနှစ် တူရကီနိုင်ငံအတွက် FAO ကွန်ပျူတာကိန်းဂဏန်းများမှာ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုနှစ် စုစုပေါင်း ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ၁,၁၀၀,၂၅၇ တန်ဟု မှားယွင်းစွာဖော်ပြထားသည်။ ယခင်နှစ်က တူရကီနိုင်ငံ၏ နှစ်စဉ် ပျမ်းမျှလက်ဖက်ထုတ်လုပ်ခြင်း ၂၀၀,၀၀၀ တန်ထက် တစ်နှစ်ထဲတွင်(၂၀၀၈) ငါးဆ မြင့်တက်လာသည်မှာ မဖြစ်နိုင်ပေ။ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၇ ခုနှစ် ထုတ်လုပ်ခြင်း ၂၀၆,၀၀၀ တန်နှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် (မှားယွင်းသော) FAO ကိန်းဂဏန်းများ ၁,၁၀၀,၂၅၇ တန်မှာ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုနှစ် လက်ဖက် ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် FAO၏တွက်ချက်မှုအမှားများကိုကိုယ်စားပြုစေသည်။ ပုံမှန်ထုတ်ဝေသည့် လုပ်ငန်းစာစောင် တစ်စောင်ဖြစ်သော "Tea Weekly" အစီရင်ခံစာအရ တူရကီနိုင်ငံသည် ၂၀၁၇ တွင် ၂၇၉,၀၀၀ တန်ခန့် ထုတ်လုပ်ရန် စီမံကိန်းချထားသည်။ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုနှစ် လက်ဖက် ထုတ်လုပ်ခြင်း အတွက် FAO ကိန်းဂဏန်းများမှရရှိသော ရလဒ်များမှားယွင်းကြောင်း ထပ်လောင်း ညွှန်ပြနေသည်။ ရည်ညွှန်းကိုးကား Category:တရုတ် အစားအစာ ကဏ္ဍ:လက်ဖက်
မုန့်ဟင်းခါး	မြန်မာ့ရိုးရာ အစားအစာတစ်မျိုးဖြစ်သော မုန့်ဟင်းခါးသည် အချဉ်ဖောက် ပြုလုပ်သည့် ဆန်ခေါက်ဆွဲဖတ် (မုန့်ဖတ်)များနှင့် ငါးဖြင့် အဓိက ချက်လုပ်သော မုန့်ဟင်းခါးဟင်းရည်ကို အခြား အဆာပလာများနှင့် အတူတွဲဖက် စားသုံးရသည့် အစားအစာ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝန်းရှိ မြို့၊ ရွာတိုင်းတွင် မုန့်ဟင်းခါးကို ရောင်းချကြပြီး နံနက်စာ မှ နေ့လယ် နေ့ခင်း အဆာပြေ အပြင် ညလယ်စာ အဖြစ်ပါ နှစ်ခြိုက်စွာ စားလေ့ရှိကြသည်။ ထို့အပြင် မုန့်ဟင်းခါးသည် အာဟာရတန်ဖိုးအားဖြင့် ပရိုတင်း၊ ကာဗိုဟိုက်ဒရိုတ်နှင့် ဓာတ်ဆားများ ပါဝင်ပြီး ချက်ပုံချက်နည်း ရိုးရှင်းလွယ်ကူသည့်အပြင် စရိတ်ပါ သက်သာသောကြောင့် မြန်မာလူမျိုးတိုင်းလိုလို နှစ်သက်သော အစားအစာလည်းဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း ရှေးမြန်မာ့သမိုင်း တစ်လျှောက်တွင် မုန့်ဟင်းခါးနှင့် ပတ်သက်၍ ကျောက်စာ၊ ပေစာများဖြင့် မှတ်တမ်းတင် ခဲ့ခြင်း မရှိသဖြင့်မုန့်ဟင်းခါး ပေါ်ပေါက်ရာ ဇာတိ နှင့် ခေတ်ကာလအား သိရှိရန် များစွာ ခက်ခဲလှသည်။ မုန့်ဟင်းခါးအား အစောဆုံး အထောက်အထား ဖြင့် တွေ့ရှိရသည့် နေရာမှာ ကုန်းဘောင်ခေတ် စာဆို ဦးပုည၏ လင်္ကာများ အနက်မှ တစ်ခုတွင် ဖြစ်ပြီး "မုန့်ဟင်း"ဟု သုံးနှုန်းခဲ့သည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ် ဒုတိယပိုင်း၌ ဘကြီးတော်ဘုရား လက်ထက်နှင့် ကုန်းဘောင်ရွှေဘိုမင်း လက်ထက်တွင် ပေါ်ပေါက်သော ကဗျာစာဆိုတစ်ဦးဖြစ်သည့် ဖိုးသူတော်ဦးမင်းက ခေတ်ပြိုင်စာဆို လူဦးမင်း(စာဆိုတော်ဦးမင်း) နှင့် မုန့်ဟင်းခါး အကြောင်း အပြိုင်စပ်ဆိုရာတွင် "မုန့်တီ" ဟုသုံးနှုန်းခဲ့သည်။ ယခုအခါတွင် မုန့်ဟင်းခါးကို "မုန့်တီ" ဟု ပြောဆိုသောသူသည် အနည်းငယ်သာရှိတော့သည်။ ဤသို့ဆိုလျှင် "မုန့်တီ"သည် မုန့်ဟင်းခါးကို ဆိုလိုပြီး ရခိုင်မုန့်တီ သည်ကား ရခိုင်လူမျိုးများ၏ ရှေးရိုးရာအစားအစာ အာပူလျှာပူနှင့် ရိုးရိုးရခိုင်မုန့်တီ၊ ရခိုင်မုန့်တီသုပ် အစရှိသည်တို့ကိုဆိုလိုပေမည်။ ယနေ့တိုင် အချို့ဒေသများတွင်မုန့်ဟင်းခါးအား "မုန့်" "မုန့်ဟင်း" အစရှိ သဖြင့် ခေါ်ဝေါ် လျက် ရှိဆဲ ဖြစ်သောကြောင့် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် မုန့်ဟင်းခါးပေါ်ပေါက်ပြီး ဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ မိုဟင်းခါးဟုလည်း ခေါ်ဆိုကြ၏။ တစ်ဖန် ပျူမြို့ဟောင်းများ တူးဖော်ရာတွင် ဆန်မှုန့်နှင့် အချဉ်ဖောက်ပြုလုပ်သော ကိရိယာအများအပြား တူးဖော် ရရှိခဲ့သောကြောင့် ထမင်းအစားထိုး၊ ဆန်ဖြင့်ပြုလုပ်သည့် မုန့်နှင့် မုန့်ဟင်းခါးပေါ်ပေါက်နေခဲ့ နိုင်ကြောင်း ကောက်ချက် ဆွဲကြသည်။ ထို့အပြင် မုန့်ဟင်းခါး သမိုင်းကို စနစ်တကျ သုတေသန ပြုရန် ကြိုးစားခဲ့သော ဒေါက်တာ ခင်မောင်ညွန့်၏ အဆိုအရ မုန့်ဟင်းခါးချက်နည်းသည် ရှေးနန်းတွင်း ဟင်းချက်နည်းမျိုးစုံ စာရင်းတွင် ရှာမတွေ့ ခဲ့ခြင်းကြောင့် သာမန် အရပ်သား လူအများတို့ ၏အစားအစာသာ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း။ ထို့ကြောင့်ပင် မည်သူတစ်ဦး တစ်ယောက်မျှ အရေးတယူ မှတ်တမ်း မတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဆိုသည်။ ယေဘုယျအသုံးပြုသောပစ္စည်းများ မုန့်ဖတ် ငါးအဖြစ် (ငါးခူ၊ ငါးကျည်း၊ ငါးကြင်း၊ ငါးသလောက်၊ ငါးရှဉ့်)အပြင် အခြားသောငါးများ လည်းအသုံးပြုလေ့ ရှိသည်။ ငါးနှစ်မျိုး သို့မဟုတ် သုံးမျိုးစပ် အသုံးပြုခြင်းသည် ငါးတစ်မျိုးတည်း အသုံးပြုခြင်း ထက် ပိုကောင်းသည် ဟုဆိုသည်။ ငါးရှားပါးသော ဒေသများတွင် ကြက်သား၊ အမဲသားတို့ကို အသုံးပြု လေ့ရှိသည်။ ဆီ ငံပြာရည် ဆား နနွင်းမှုန့် ငှက်ပျောအူ ဆန်လှော်မှုန့် ကြက်သွန်နီ ကြက်သွန်ဖြူ ပဲမှုန့် ချင်း ငရုတ်ကောင်း စပါးလင် အသုံးပြုသော ပစ္စည်းအမျိုးအစားများမှာ ချက်လုပ်နည်း အပေါ်တွင် လည်းကောင်း ဒေသအလိုက် ရရှိနိုင်မှု ပေါ်တွင် လည်းကောင်း မူတည်၍ ကွဲပြားလေ့ရှိသည်။ တွဲဖက်စားသုံးလေ့ရှိသောပစ္စည်းများ အကြော်မျိုးစုံ(ပဲကြော်၊ ဘူးသီးကြော်၊ ငါးဖယ်ကြော်၊ ကြက်သွန်ကြော်၊ မန္တလေးပဲကြော်) နံနံပင် ရှောက်သီး၊ သံပရာသီး ပဲသီး ခရမ်းချဉ်သီး ငရုတ်သီးအလှော်မှုန့် ကြက်သွန်မြိတ် ကြက်ဥ၊ အိုးဘဲဥ ပဲသွေး ငါးသလောက်ဥ အီကြာ‌ကွေး ပဲပင်ပေါက် ဒေသအလိုက်မုန့်ဟင်းခါး မြန်မာနိုင်ငံ ဒေသအသီးသီးတွင် ချက်လုပ်နည်းနှင့် အသုံးပြုသော ပစ္စည်းများ ကွဲပြားမှုကြောင့် အရသာ နှင့် အပြင်အဆင် လည်း အမျိုးမျိုး ကွဲပြား ကြသည်။ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ရန်ကုန်နှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသဟန် မုန့်ဟင်းခါးများမှာ လူကြိုက်အများဆုံး ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်မုန့်ဟင်းခါး မြောင်းမြမုန့်ဟင်းခါး ပုသိမ်မုန့်ဟင်းခါး ဘိုကလေးမုန့်ဟင်းခါး ဟင်္သာတမုန့်ဟင်းခါး ဖျာပုံမုန့်ဟင်းခါး အင်းမုန့်တီ ခေါ် အင်းလေးမုန့်ဟင်းခါး နှင့် ဟင်းခါး တောင်ငူမုန့်ဟင်းခါး ကရင်မုန့်ဟင်းခါး ရခိုင်မုန့်တီ ခေါ် ရခိုင်မုန့်ဟင်းခါး ခေါ် အာပူလျှာပူ ထားဝယ်မုန့်ဟင်းခါး ရွှေတောင်မုန့်ဟင်းခါး ခေါ် တပင်တိုင်မုန့်ဟင်းခါး ဝါးခယ်မမုန့်ဟင်းခါး တောင်တွင်းကြီးမုန့်ဟင်းခါး ယောမုန့်ဟင်းခါး ဆင်ပေါင်ဝဲမုန့်ဟင်းခါး မော်လမြိုင် မွန်ပြည်နယ်တွင် မုန့်တီ ခေါ်သော မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါးတွင် ငါး (အဓိက ငါးခူကို သုံးသည်) ကို စပါးလင်၊ နနွင်းမှုန့်၊ ထန်းလျက်တို့ဖြင့် ပြုတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ငှက်ပျောအူကို အကွင်းလိုက်လှီးကာ ချက်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ မုန့်ဖတ်ကို စားသည့်အခါမှ ညှစ်ကာ အေးသောမုန့်ဖတ်နှင့် ပူသောဟင်းခါးကို ဆန်းပြားစွာတွဲဖက်ခြင်းသည်လည်းကောင်း ဝိသေသများအဖြစ် ရှိသည်။ မြင့်ဦးသာ. "မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါး ". Taste Window."မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါး". စိတ်ဝင်စားစရာ မာမာရဲ့ဝါသနာများ. 2016-08-01."မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါး (သို့) မော်လမြိုင်မုန့်တီ". My Food Myanmar. 2016-04-04."မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါး". Wutyee Food House. 2014-04-13. မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါးဟု ရန်ကုန်နှင့် မြန်မာပြည်အထက်ပိုင်းတွင် အမည်ယူသော်လည်း မွန်ပြည်နယ်တစ်ဝန်းတွင် သုံးသောနည်း ဖြစ်၏။ မုန့်ဟင်းခါးယဉ်ကျေးမှု မုန့်ဟင်းခါးသည် မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်း အတွင်းတွင် နက်ရှိုင်းစွာ အမြစ်တွယ်နေပြီးဖြစ်သော အစားအစာ ဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ နေရာ၊ ဒေသ၊ အချိန်အခါ မရွေး ရနိုင်သော အစားအစာ ဖြစ်သည်။ နာမည်ကျော် ဆိုင်ကြီး၊ ကနားကြီး များတွင် သာမက လမ်းဘေး ပလက်ဖောင်းပေါ်ရှိ ဆိုင်ငယ် များတွင်လည်းကောင်း၊ ဆိုင်းထမ်း၊ ခေါင်းရွက်ဗျပ်ထိုး၊ လက်တွန်းလှည်း၊ ဆိုက်ကား များဖြင့် လှည့်လည် ရောင်းချသူများ ထံတွင် လည်ကောင်း ဝယ်ယူ ရရှိနိုင်သည်။ မြို့ကြီးအချို့ရှိ ကားဂိတ်၊ သင်္ဘောဆိပ်၊ ဘူတာရုံ အစရှိသည့် လူစည်ကားရာ အရပ်များတွင် ၂၄နာရီ ပတ်လုံး ရောင်းချသည့် ဆိုင်များ ရှိလေ့ ရှိသည်။ ထို့အပြင်မုန့်ဟင်းခါးသည် ဘာသာမရွေး စားသုံးနိုင်ခြင်းကြောင့် အလှူမင်္ဂလာ၊ ဆွမ်းကျွေး ကဲ့သို့ သာရေး များမှ အသုဘ၊ နာရေး အထိ မပါမဖြစ်သော အစားအစာ ဖြစ်သည်။ ယခုအခါတွင် မုန့်ဟင်းခါးသည် မြန်မာလူမျိုးများ သွားရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင် အခြေချရာ စင်ကာပူ၊ ထိုင်း၊မလေးရှား၊ ဂျပန်၊ ကိုရီးယား၊ဗြိတိန်၊ အမေရိကန် နှင့် အခြားကမ္ဘာ့ နိုင်ငံအများအပြားသို့ မြန်မာများနှင့်အတူ ပျံ့နှံ့ ရောက်ရှိ လာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ပြည်ပဈေးကွက် အတွက် အထူးရည်ရွယ် ထုတ်လုပ်လာသော အသင့်ချက်ပြုတ်နိုင်သည့် မုန့်ဟင်းခါးခြောက်ထုပ် များလည်း ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သည်။ ကိုးကား Myanmar Travel Information, Monhinga Article History of Monhinga, Dr Khin Maung Nyunt စားမြိန်ဝိုင်း၊ ဒေါ်အေးကြိုင်နှင့် ဒေါ်အမာနီ Category:အစားအစာ Category:အမျိုးသား ဟင်းလျာ
ခရစ္စတီယာနို ရော်နယ်လ်ဒို	ခရီစတီအာနူ ဟိုနာလ်ဒူ ဒူ့စ် ဆန်တူ့စ် အာဗေအီရူ() သို့မဟုတ် ခရစ္စတီယာနို ရော်နယ်လ်ဒို(, CR7; ၁၉၈၅ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ရက် ~ )သည် ပေါ်တူဂီလူမျိုး ဘောလုံးသမား ဖြစ်သည်။ ၎င်းကို ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ မီဒေးရဲလ်ကျွန်းစု (Madeira)ရှိ ဖူရှယ်(Funchal)မြို့တွင် မွေးဖွားသည်။ သူသည် စပို့တင်းကလပ်(ပေါ်တူဂီ)တွင် စတင်ကစားခဲ့သည်။ နည်းပြကြီး ဖာဂူဆန် ခေါ်ယူမှုဖြင့် ရော်နယ်လ်ဒိုသည် မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်အသင်းသို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ထို့နောက် စပိန် လာ လီဂါ ကလပ်အသင်းတစ်ခုဖြစ်သော ရီးယဲလ် မဒရစ် ကလပ်တွင် တောင်ပံကစားသမား နှင့် ရှေ့တန်းကစားသမားအဖြစ် ကစားပြီး ပေါ်တူဂီ အမျိုးသားလက်ရွေးစင် ဘောလုံးအသင်းတွင်လည်း အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည်။ ရော်နယ်လ်ဒိုသည် မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက် မှ ရီးယဲလ် မဒရစ်အသင်းသို့ ပေါင်သန်း(၈၀) ဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ပြီးနောက် ဘောလုံးသမိုင်းတွင် ဈေးအကြီးဆုံး ကစားသမားတစ်ဦးအဖြစ် စံချိန်တင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ရီးယဲလ် မဒရစ် နှင့် စာချုပ်အရ နောက်ခြောက်နှစ်အတွက် ပေါင် (၁၁) သန်း ပေးရမည်ဖြစ်သဖြင့် သူ့အား ကမ္ဘာပေါ်တွင် လခ အများဆုံးရရှိသော ဘောလုံးကစားသမားတစ်ဦး ဖြစ်သွားစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၈ နှစ်ကုန်ရာသီတွင် အီတလီ ကလပ်တစ်ခုဖြစ်သော ဂျူပင်တပ်အသင်းသို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ ဘောလုံးလောက၏ ခေတ်ပြိုင်ကြယ်ပွင့်များဖြစ်ကြသည့် ခရစ္စတီးယားနို ရော်နယ်လ်ဒို နှင့် လီယွန်နယ် မက်ဆီတို့နှစ်ဦးအား အတူတကွတွေ့ရစဉ် စွမ်းဆောင်ရည် Sporting CP Lisbon ပေါ်တူဂီစူပါဖလား- ၂၀၀၂ မန်ချက်စတာယူနိက်တက် အင်္ဂလိပ်ပရီးမီးယားလိဂ်- ၂၀၀၆-၀၇၊ ၂၀၀၇-၀၈၊ ၂၀၀၈-၀၉ FA ဖလား- ၂၀၀၃-၀၄ ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား- ၂၀၀၅-၀၆၊ ၂၀၀၈-၀၉ FA ကွန်မြူနတီဒိုင်း- 2007၊ 2008 ယူအီးအက်ဖ်အေချန်ပီယံလိဂ်- ၂၀၀၇-၀၈ ဖီဖာကမ္ဘာ့ကလပ်ဖလား- ၂၀၀၈ ရီးယဲလ်မက်ဒရစ် လာလီဂါ- 2011-12၊ 2016-17 စပိန်ဘုရင့်ဖလား- 2010-11၊ 2013-14 စပိန်စူပါဖလား- 2012၊ 2017 UEFA ချန်ပီယံလိဂ်- 2013-14၊ 2015-16၊ 2016-17၊ 2017-18 UEFA Super Cup- 2014၊ 2016၊ 2017 ဖီဖာကလပ်ကမ္ဘာ့ဖလား- 2014၊ 2016၊ 2017 ဂျူဗင်တပ်စ် စီးရီးအေ- 2018-19၊ 2019-20 အီတလီဖလား- 2020-21 အီတလီစူပါဖလား- 2018၊ 2020 Al Nassr အာရပ်ကလပ်ချန်ပီယံဖလား- 2023 နိုင်ငံတကာ ပေါ်တူဂီ U20 Toulon ပြိုင်ပွဲ- ၂၀၀၃ ပေါ်တူဂီ UEFA ဥရောပချန်ပီယံရှစ်- 2016 UEFA Nations League- 2018-19 တစ်ဦးချင်း FIFA Ballon d'Or/Ballon d'Or- 2008၊ 2013၊ 2014၊ 2016၊ 2017 FIFA Club World Cup ရွှေဘောလုံး- 2016 FIFA Club World Cup ငွေရောင်ဘောလုံး- 2008၊ 2014၊ 2017 FIFA FIFPro World11: 2007၊ 2008၊ 2009၊ 2010၊ 2011၊ 2012၊ 2013၊ 2014၊ 2015၊ 2016၊ 2017၊ 2018၊ 2019၊ 2020၊ 2021 UEFA တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမားဆု- 2013-2014၊ 2015-2016၊ 2016-2017 FIFPro တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးလူငယ်ကစားသမား- ၂၀၀၃-၀၄၊ ၂၀၀၄-၀၅ တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံး ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးကစားသမား- ၂၀၀၈၊ ၂၀၁၃၊ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၆၊ ၂၀၁၇ Bravo ဆုများ- 2004 အကောင်းဆုံးနိုင်ငံတကာအမျိုးသားဘောလုံးကစားသမား- 2014၊ 2016၊ 2018၊ 2021 ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး အမျိုးသားဘောလုံးသမား- 2014၊ 2016 IFFHS ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးဂိုးသွင်းသူ- 2011၊ 2013၊ 2014၊ 2015 တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံး ပေါ်တူဂီ အားကစားသမား- 2007၊ 2008၊ 2009၊ 2011၊ 2012၊ 2014၊ 2015၊ 2016၊ 2017၊ 2018၊ 2019 တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2008၊ 2013၊ 2014၊ 2016 ထူးချွန်သော အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း အောင်မြင်မှုအတွက် အကောင်းဆုံး FIFA အထူးဆု- 2021 ပန်းတိုင်ဆုများ- 2008၊ 2012၊ 2014၊ 2016၊ 2017 စီးရီးအေတန်ဖိုးအရှိဆုံးကစားသမား (MVP)- 2019-20 Supercoppa Italiana တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2020 Alfredo Di Stéfano Trofeo: 2011–12၊ 2012–13၊ 2013–14၊ 2015–16 PFA ပရိသတ်များ၏ တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- ၂၀၀၆-၀၇၊ ၂၀၀၇-၀၈ Sir Matt Busby တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2004၊ 2007၊ 2008၊ 2022 PFA တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးလူငယ်ကစားသမား- ၂၀၀၆-၀၇ IFFHS ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး နိုင်ငံတကာဂိုးသွင်းရှင်- 2013၊ 2014၊ 2016၊ 2017၊ 2019 အချိန်တိုင်းအကောင်းဆုံးပေါ်တူဂီကစားသမား- 2015 ရာစု၏ကစားသမား (2001-20): 2020 UEFA Club တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2008 အကောင်းဆုံး အမျိုးသားဘောလုံးဆု- 2022 Onze D'or- 2008၊ 2016-17 UEFA Champions League အကောင်းဆုံးအသင်း- 2014-15၊ 2015-16၊ 2016-17၊ 2017-18၊ 2018-19၊ 2019-20 FIFPro တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2008 UEFA ဥရောပချန်ပီယံရှစ်ရွှေဖိနပ်- 2020 UEFA European Championship ငွေဖိနပ်- 2016 တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံး ESM အဖွဲ့- 2006–07၊ 2007–08၊ 2010–11၊ 2011–12၊ 2012–13၊ 2013–14၊ 2014–15၊ 2016–17၊ UEFA ဥရောပချန်ပီယံရှစ်တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးအသင်း- 2004၊ 2012၊ 2016 Dubai D'or- 2011၊ 2014၊ 2016၊ 2017၊ 2018၊ 2019 FIFA Puskas ဆုများ- 2009 ရွှေခြေတော်- 2020 ဖီဖာတစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား - ၂၀၀၈ ဖီဖာအကောင်းဆုံးအမျိုးသားကစားသမား- 2016၊ 2017 ဥရောပရွှေဖိနပ်- ၂၀၀၇-၀၈၊ ၂၀၁၀-၁၁၊ ၂၀၁၃-၁၄၊ ၂၀၁၄-၁၅ FPF အရ အကောင်းဆုံးပေါ်တူဂီကစားသမား- 2015၊ 2016၊ 2017၊ 2018၊ 2019 PFA တစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- ၂၀၀၆-၀၇၊ ၂၀၀၇-၀၈ အင်္ဂလိပ် ပရီးမီးယားလိဂ် တစ်နှစ်တာ အကောင်းဆုံး ကစားသမား- ၂၀၀၆-၀၇၊ ၂၀၀၇-၀၈ ပရီးမီးယားလိဂ်ရွှေဖိနပ်- ၂၀၀၇-၀၈ လာလီဂါတစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2013-14 Pichichi Trophy: 2010–11၊ 2013–14၊ 2014–15 စီးရီးအေ အကောင်းဆုံး ရှေ့သို့- 2020-21 စီးရီးအေတစ်နှစ်တာအကောင်းဆုံးကစားသမား- 2019၊ 2020 Capocannoniere- 2020-21 ဂုဏ်ပြုအမှတ်အသား ဂုဏ်ပြုတံဆိပ်၊ Vila Viçosa (ပေါ်တူဂီတော်ဝင်မိသားစု)၊ Infante Dom Henrique ၏အမိန့်တော်၏အကြီးတန်းအရာရှိ ကုသိုလ်တရား၏ ပတိ၊ Cordão Autonómico de Distinção မှတ်စု ကိုးကား ကဏ္ဍ:ပေါ်တူဂီဘောလုံးသမားများ ကဏ္ဍ:ရီးယဲလ် မဒရစ်ဘောလုံးသမားများ ကဏ္ဍ:နိုင်ငံတကာ ဘောလုံးသမားများ ကဏ္ဍ:၂၀၁၈ ဖီဖာ ကမ္ဘာ့ဖလား ကစားသမားများ
မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်	မန်ချက်စတာယူနိက်တက် ဘောလုံးကလပ် အား မန်ယူနိုက်တက်Man United must aim for top four, not title challenge - Mourinho , Reuters, 2 November 2018Marcus Rashford's 92nd minute winner enough for Man United to scrape a win at Bournemouth, Irish Independent, 6 November 2018 သို့မဟုတ် သရဲနီ အသင်း ဟု တစ်လုံးတည်း ခေါ်ဆိုလေ့ ရှိကြပြီး အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဂရိတ်တား မန်ချက်စတာ၊ ထရတ်ဖို့ဒ်ရှိ အိုးထရတ်ဒ်ဖို့ဒ်ဘောလုံးကွင်းကို အခြေပြုသော အင်္ဂလန် ဘောလုံးကလပ်တစ်ခုဖြစ်ကာ အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးကစားနည်း၏ ထိပ်တန်း ဘောလုံးပြိုင်ပွဲဖြစ်သော ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် ပါဝင်ကစားနေသော အသင်းဖြစ်သည်။ မှင်စာနီများ ဟု အမည်ပြောင်ပေးထားသော ကလပ်ကို ၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် နယူတန် ဟိသ် ဘောလုံးကလပ်အဖြစ် စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်ဟု အမည်ပြောင်းခဲ့ကာ ယခုလက်ရှိ ကစားကွင်းဖြစ်သော အိုးထရတ်ဒ်ဖို့ဒ် ဘောလုံးကွင်းသို့ ၁၉၁၀ တွင် ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သည်။ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် သည် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကတွင် အခြားကလပ်အသင်းများထက် ဆုဖလား အရေအတွက် ပိုမိုရရှိခဲ့သော အသင်းဖြစ်ပြီး လိဂ်ဖလား ၂၀ကြိမ်၊ အက်ဖ်အေဖလား ၁၃ ကြိမ်၊ အီးအက်ဖ်အယ်လ်ဖလား ၆ကြိမ် နှင့် အက်ဖ်အေ ကွန်မြူနတီဒိုင်း ၂၁ ကြိမ်(၄ကြိမ်ပူးတွဲ) စံချိန်တင် ရရှိခဲ့ဖူးသော အသင်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သည် ယူအီးအက်ဖ်အေ ချန်ပီယံလိဂ် ဖလား ၃ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ ယူရိုပါ လိဂ်ဖလား ၁ ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ ဝင်းနား ဖလား ၁ ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ စူပါဖလား ၁ကြိမ်၊ အင်တာကွန်တီနန်တယ် ဖလား ၁ကြိမ် နှင့် ဖီဖာကလပ် ကမ္ဘာ့ဖလား ၁ကြိမ် ဆွတ်ခူးရရှိခဲ့ဖူးသည်။ ၁၉၉၈-၉၉တွင် မန်ယူ အသင်းသည် သမိုင်းတလျှောက်တွင် ကွန်တီနန်တယ် ဥရောပဖလား ၃ ခု ကို ရာသီတစ်ခုထဲတွင် ဆွတ်ခူးရယူနိုင်ခဲ့သော ပထမဆုံး ကလပ်အသင်းအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၆-၁၇ တွင် ယူအီးအက်ဖ်အေ ယူရိုပါ လိဂ် ပြိုင်ပွဲတွင် ဖလားရခဲ့ခြင်းကြောင့် ယူအီးအက်ဖ်အေ ကလပ် ပြိုင်ပွဲ ၃ ခုစလုံးကို အောင်နိုင်ခဲ့သော ကလပ်အသင်း ၅ ခုတွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်လာခဲ့ကာ ပြိုင်၍ရသမျှသော ပြိုင်ပွဲဟူသမျှတွင် ဖလားရခဲ့သော အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးကလပ် တစ်ခုအဖြစ်လည်း စာရင်းဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် မြူးနစ်လေယာဉ်ပျက်ကျမှုကြောင့် ကစားသမား ၈ ဦး အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် မတ် ဘတ်စဘီ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် မန်ယူအသင်းသည် ဥရောပဖလားကို ပထမဆုံး အကြိမ် ဆွတ်ခူးသော အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးကလပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဆာ အဲလက်စ် ဖာဂူဆန် အငြိမ်းစားယူတော့မည့်ဟု ကြေညာသည့် အချိန်တွင် ပြန်ကြည့်မည် ဆိုပါက ၎င်းမန်နေဂျာအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် ၁၉၈၆ မှ ၂၀၁၃ အတွင်းတွင် ဖလား ၃၈ ခု ရရှိခဲ့ပြီး ပရီးမီးယားလိဂ် ချန်ပီယံ ၁၃ ကြိမ်၊ အက်ဖ်အေ ဖလား ၅ ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ ချန်ပီယံလိဂ် ၂ ကြိမ် တို့ ပါဝင်သည်။ မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်သည် ၂၀၁၆-၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဝင်ငွေအများဆုံး ဘောလုံးကလပ် ဖြစ်ခဲ့ပြီး တစ်နှစ်လုံး ဝင်ငွေ စတာလင်ပေါင် ၆၇၆.၃ သန်းမျှ ရှိကာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တန်ဖိုးအများဆုံး ဘောလုံးကလပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရပြီး တန်ဖိုး စတာလင်ပေါင် ၃.၁ ဘီလီယံမျှ ရှိသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တန်ကြေး အမြင့်ဆုံး ဘောလုံးအမှတ်တံဆိပ် အဖြစ် တည်ရှိခဲ့ကာ အမှတ်တံဆိပ်၏ တန်ဖိုးကို ၁.၂ ဘီလီယံဒေါ်လာမျှ ခန့်မှန်းခဲ့ကြသည်။ လန်ဒန် စတော့အိတ်ချိန်းတွင် ၁၉၉၁ ခုနှစ် အများပိုင် ကုမ္ပဏီအဖြစ် စာရင်းသွင်း ရောင်းချခဲ့သည့် အချိန်နောက်ပိုင်းတွင် မယ်လ်ကွန် ဂလေဇာမှ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မေလတွင် စတာလင်ပေါင် သန်း ၈၀၀ ခန့်မျှ တန်ဖိုးဖြင့် ဝယ်ယူခဲ့ပြီး ပုဂ္ဂလိကပိုင် အဖြစ် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခဲ့ကာ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင်မှ အများပိုင် အဖြစ် တစ်ဖန် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် နယူးယောက် စတော့အိတ်ချိန်းတွင် ပထမဆုံး အများပိုင် ရောင်းချခြင်း ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အချိန်က မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ထောက်ခံမှု အကျယ်ပြန့်ဆုံး ရရှိသည့် ဘောလုံးကလပ်တစ်ခု အဖြစ်တည်ရှိနေခဲ့သည်။Hamil (2008), p. 126. ၎င်း၏ ပြိုင်ဘက် ကလပ်အသင်းများမှာ လီဗာပူး၊ မန်ချက်စတာ စီးတီး ၊ အာဆင်နယ်၊ ချယ်ဆီး နှင့် လိဒ်ယူနိုက်တက် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဘဏ္ဍာရေး အသင်းကို မူလက လန်ကက်ရှိုင်းယားနှင့် ယော့(ခ်) ရှိုင်းယား မီးရထား ကုမ္ပဏီက စတင်တည်ထောင်ပေးထားခြင်း ဖြစ်ပြီး ၁၈၉၂ ခုနှစ်တွင် အများပိုင် ကုမ္ပဏီ ဖြစ်လာသည်။ အစုတစ်စု၏ တန်ဖိုးမှာ တစ်ပေါင် (£1) ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် ဒေဝါလီ ခံရမည့် အရေးမှ သူဌေး (၄) ဦးမှ ပေါင် (၅၀၀) ဖြင့် ဝယ်ယူ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ထိုသူဌေး (၄) ဦးတွင် ကလပ်အသင်း၏ မန်နေဂျာ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာမည့် ဂျေ၊ အိတ်ခ်ျ ဒေးဗီး(စ်) လည်း ပါဝင်သည်။ ၁၉၂၇ ခုနှစ်တွင် သူ ကွယ်လွန်သည့်အခါ၌ ဒေဝါလီ ခံရမည့် ဒုက္ခကို တွေ့ရပြန်လေတော့သည်။ သို့သော် ၁၉၃၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဂျိမ်း(စ်) ဒဗလျူ ဂစ်(ဘ်)ဆင်က ပေါင် (၂,၀⁠၀၀) ဖြင့် ကလပ်အသင်းကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ နောက် (၃) နှစ်အကြာ ဂစ်(ဘ်)ဆင် ကွယ်လွန်သော်လည်း သူ့မိသားစုကပင် ကလပ်အသင်းကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။ ၂၀⁠၀၅-ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်သူဌေး ဂလေဇာ မိသားစုက အသင်းကို ရာနှုန်းပြည့် ပိုင်ဆိုင်သွားသည်။ သမိုင်းကြောင်း ၁၈၇၈-ခုနှစ်တွင် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းကို Newton Heath မြို့ရှိ Lancashire and Yorkshire မီးရထား ဘူတာရုံ၏ Carriage and Wagon ဌာနမှ ဝန်ထမ်းများကထူထောင်ခဲ့သည်။ မူလအစက Newton Heath LYR Football Club လို့နာမည်ပေးခဲ့သော်လည်း ၁၉၀၂-ခုနှစ်၊ ဧပြီလ(၂၄)ရက်နေ့တွင် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်ဟု တရားဝင်ပြောင်းလဲခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်လက်ထက် (၁၉၈၆ မှ ၂၀၁၃ ထိ) နည်းပြ Atkinson ထုတ်ခံရပြီး ဆာအဲလက်စ်ဖာဂူဆန်နှင့် သူ၏လက်ထောက်နည်းပြ Archie Knox တို့ ရောက်ရှိလာပြီး ထိုနှစ်တွင် အဆင့် (၁၁)ဖြစ် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၇-၁၉၈၈ နှစ်တွင် ဒုတိယရရှိခဲ့သော်လည်း နောက်နှစ်တွင်မူ အဆင့် (၁၁)ဖြင့် အဆုံးသတ်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၃-ခုနှစ်တွင် အမှတ်ပေးဖလားကို ၁၉၆၇-ခုနှစ် နောက်ပိုင်း ပထမဆုံးအကြိမ် ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၉၈-၁၉၉၉ ခုနှစ် ဘောလုံးရာသီသည် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်အတွက် အအောင်မြင်ဆုံးရာသီဖြစ်ခဲ့သည်။ အင်္ဂလန်ဘောလုံးသမိုင်း တစ်လျှောက်တွင် ပထမဆုံးအကြိမ် Premier League၊ FA ဖလားနှင့် Champion League ဖလားသုံးလုံး တစ်ပြိုင်တည်း ရသော အသင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ ဘောလုံးရာသီတွင် မန်ချက်စတာအသင်းသည် (၁၉)ကြိမ်မြောက် အမှတ်ပေးဖလားကို ရရှိပြီး ယခင်လစ်ဗာပူးလ် ဘောလုံးအသင်း ရယူထားခဲ့တဲ့ (၁၈)ကြိမ်မြောက် စံချိန်ကို ချိုးယူခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘောလုံးရာသီတွင် မန်ချက်စတာအသင်းသည် (၂၀)ကြိမ်မြောက် အမှတ်ပေးဖလားကို ရယူခဲ့ပြီး စံချိန်သစ်တင်ခဲ့သည်။ ထောက်ခံအားပေးမှု မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အိမ်ကွင်းပရိသတ် အများဆုံးနှင့်အတူ ရေပန်းအစားအဆုံး ဘောလုံးကလပ်တစ်ခုအဖြစ် လူသိများကျော်ကြားသည်။ အားကစားဆိုင်ရာ အကြံပေး အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တဲ့ Deloitte ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းအား အားပေးသူ ၇၅သန်းကျော်ရှိပြီး တစ်ခြား အဖွဲ့အစည်း ခန့်မှန်းချက်အရ သန်း ၃၃၃ ကျော်ရှိကြောင်း သိရှိရသည်။ ပထမ အသင်းလူစာရင်း {{football squad player \|no=6 \|nat=ARG \|pos=DF \|name=လီဆန်ဒရို မာတီနက် အငှား မန်ချက်စတာယူနိက်တက်အသင်း၏အောင်မြင်မှုများ အမှတ်ပေးချန်ပီယံ − (၂၀) ကြိမ် (၁၉၀၈၊ ၁၉၁၁၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၅၇၊ ၁၉၆၅၊ ၁၉၆၇၊ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၄၊ ၁၉၉၆၊ ၁၉၉၇၊ ၁၉၉၉၊ ၂၀၀၀၊ ၂၀၀၁၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၀၈၊ ၂၀၀၉၊ ၂၀၁၁၊ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၃) အက်ဖ်အေ ဖလားချန်ပီယံ − (၁၁) ကြိမ် (၁၉၀၉၊ ၄၈၊ ၆၃၊ ၇၇၊ ၈၃၊ ၈၅၊ ၉၀၊ ၉၄၊ ၉၆၊ ၉၉၊ ၂၀၀၄။၂၀၁၆) ကားလင်းဖလား − (၅) ကြိမ် (၁၉၉၂၊ ၂၀၀၆၊ ၂၀၀၉၊ ၂၀၁၀၊၂၀၂၃) ကွန်မြူနတီဒိုင်းချန်ပီယံ − (၂၀) ကြိမ် (၁၉၀၈၊ ၁၉၁၁၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၅၇၊ ၁၉၆၅၊ ၁၉၆၇၊ ၁၉၇၇၊ ၁၉၈၃၊ ၁၉၉၀၊ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၄၊ ၁၉၉၆၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၀၈၊ ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၁၊ ၂၀၁၆) ချန်ပီယံလိဂ်ဖလား − (၃) ကြိမ် − (၁၉၆၈၊ ၁၉၉၉၊ ၂၀၀၈) ဥရောပရှုံးထွက်ဖလား − (၁) ကြိမ် (၁၉၉၁) ဥရောပစူပါဖလား − (၁) ကြိမ် (၁၉၉၁) ဖီဖာကလပ်ကမ္ဘာ့ဖလား - (၁) ကြိမ် (၂၀၀၈) ရည်ညွှန်းကိုးကား Category:မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက် Category:ကြေးစားဘောလုံးအသင်း
ကြာညို	ကြာညို Category:ပန်းများ ကဏ္ဍ:ရေနေပင်များ
မောင်ထင်	မောင်ထင် (၂၁ မတ် ၁၉၀၉–၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၀၆) သည် မြန်မာအမျိုးသား စာရေးဆရာတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၉ ခုနှစ် မတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် အဖ ဦးတရောင်၊ အမိ ဒေါ်စိန်ပွင့် တို့မှ ဧရာဝတီတိုင်း လပွတ္တာမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးထင်ဖတ် ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ဘဝ လပွတ္တာမြို့ဦးခန္တီကျောင်းနှင့် ဦးဘိုးထွန်းကျောင်းများတွင် စတင်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့မအမျိုးသား အထက်တန်းကျောင်းတွင် ပညာသင်ခဲ့သည်။ မြောင်းမြတိုင်းရင်းသားအထက်တန်းကျောင်း မှ ဟိုက်စကူးဖိုင်နယ်၊ ၁၉၃၃ တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဘီအေ(ဝိဇ္ဇာဘွဲ့) ရရှိအောင်မြင်ခဲ့သည်။ ကျင်လည်ရာဘဝ ၁၉၃၅ တွင် မြောင်းမြမြို့ တိုင်းရင်းသား အထက်တန်းကျောင်းတွင် အထက်တန်းပြဆရာ လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆-၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် မြို့ပိုင်၊ ၁၉၄၃-၁၉၄၄ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံခြားရေးဌာန လက်ထောက်အတွင်းဝန်၊ ၁၉၄၄-၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် သတင်းနှင့်ဝါဒဖြန့်ချိရေးဌာန ဒုတိယအတွင်းဝန်၊ ၁၉၄၆-၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် အသံလွှင့်ဌာန ညွှန်ကြားရေးဝန်၊ ၁၉၄၇-၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် လူမှုဝန်ထမ်းဝန်ကြီးဌာန (ခေတ္တ) ရခိုင်တိုင်းမင်းကြီး၊ ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် ပြန်ကြားရေးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး အဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး အစိုးရအမှုထမ်းဘဝမှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၀-၅၅ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်သတင်းစာ အုပ်ချုပ်မှုအယ်ဒီတာ၊ ၁၉၅၅-၅၈ ခုနှစ်တွင် စာပေဗိမာန် စွယ်စုံကျမ်း အတိုင်ပင်ခံ၊ ၁၉၅၇-၇၇ တွင် လန်ဒန်တိုင်း သတင်းထောက်နှင့် အလွတ်သတင်းစာဆရာအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ စာရေးဆရာအသင်း ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ၁၉၅၉ တွင် မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းစာဆရာအသင်း ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန မြန်မာစာအဖွဲ့ အချိန်ပြည့်အဖွဲ့ဝန်အဖြစ် တာဝန်ပေးခြင်းခံရသည်။ ထို့အပြင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် သမိုင်းဌာနတွင် သမိုင်းဖြစ်ရပ်မှန် ပြုစုရေးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ငဘ ဝတ္ထုကို တရုတ်၊ ရုရှား၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျပန် ဘာသာများဖြင့် ပြန်ဆိုထုတ်ဝေခံခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် စာအမျိုးမျိုး ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ ကွယ်လွန်ခြင်း ၂၀၀၆ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၂၉ ရက် နံနက် ၈ နာရီတွင် အင်းစိန်မြို့နယ် နေအိမ်တွင် ကွယ်လွန်သည်။ ရေးသားခဲ့သောစာအုပ်များ ကိုဒေါင်း (၁၉၃၇) မြို့အုပ်မင်းဆိုး ဘုံရုံကဗျာ (၁၉၃၇ -၁၉၄၁) ဘာအရေးကြီးဆုံးလဲနှင့်အာဇာနည်မိခင်ပြဇာတ် (၁၉၄၄) ငဘ (၁၉၄၇) ရာဇဓမ္မသင်္ဂဟကျမ်းနှင့်ယောမင်းကြီးဦးဖိုးလှိုင် အတ္ထုပ္ပတ္တိ (၁၉၆၀) မျိုးဖျက်ရန်သူ (၁၉၆၀) ဗမာ့နိုင်ငံရေးသုခမိန် (၁၉၆၅) ပုရှ်ကင်၏မုန်တိုင်းထဲကနဖူးစာနှင့်အခြားဝတ္ထုတိုများ (၁၉၆၅) မြန်မာ့လယ်ယာမြေစနစ် (၁၉၆၆) မိုပါဆွန်းဝတ္ထုတိုများ (၁၉၆၆) လောကအမြင် (၁၉၆၇) မောင်ထင်၏ဝတ္ထုတိုများ (၁၉၆၈) ကမ္ဘာ့စာပေအညွှန်း (၁၉၇၄ - ၁၉၈၇) အံ့ဖွယ်ပုံပြင် (၁၉၇၄) မြို့အုပ်ပုံပြင် (၁၉၇၆) အနာဂတ္တိကျမ်း (၁၉၇၇) မြင်ဝါတောင် (၁၉၇၇) ဂါလီဗာခရီးစဉ် (၁၉၈၁) အမျိုးသားစာပေဆု - ဘာသာပြန် ဂန္ထဝင်သံခိပ် (၁၉၉၉) ရရှိခဲ့သောဆုများ ပခုက္ကူဦးအုန်းဖေတစ်သက်တာစာပေဆု - ၁၉၉၄ အမျိုးသား စာပေဆု (ဘာသာပြန်) - (၁၉၈၁) ဂါလီဗာခရီးစဉ် ဖြင့် မိဘမေတ္တာစာပေဂုဏ်ရည်ဆု (ဒုတိယအကြိမ် မြတ်မိခင်စာပေဆိုင်ရာ ဂုဏ်ထူးဆောင်ဆု - ၁၉၉၆) အမျိုးသားစာပေ တစ်သက်တာစာပေဆု (ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်) - ၂၀၀၃ ကိုးကား ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
လက်ဖက်သုပ်	လက်ဖက်သုပ်(Lat Phat Thote)သည် မြန်မာ့ရိုးရာ အစားအစာတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ လက်ဖက်သုပ် ကို မြန်မာလူမျိုးများနှစ်သက်စွာ စားသုံးကြသည်။ အလှူမင်္ဂလာနှင့် ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် လက်ဖက်သည် မပါမဖြစ် ဖြစ်သည်။ လက်ဖက်သုပ်ထဲတွင် အဓိကအားဖြင့် လက်ဖက်အပြင် ပဲအမျိုးမျိုး၊နှမ်းစေ့ စသည်တို့ပါဝင်ပြီး ခရမ်းချဉ်သီး၊ပုစွန်ခြောက်၊ ငရုတ်သီးစိမ်း၊ ဂေါ်ဖီ၊ ပြောင်းဖူးစသည်တို့ကိုလည်း ထည့်ပြီးစားသုံးနိုင်သည်။ လက်ဖက်အမျိုးအစားကို ချဉ်စပ်၊ အဆိမ့်၊ အခါး စသည့်အရသာများနှင့်လည်း စားသုံးနိုင်သည်။ ပွဲနေပွဲထိုင်သုံး လူကြီးသုပ်၊ အဖွားကြီးသုပ် မှ စ၍ လူငယ်သုပ်၊ မန္တလေးသုပ်၊ ရန်ကုန်သုပ်၊ ရှူးရှဲသုပ်၊ ချဉ်စပ်သုပ်၊ ကြက်ခြေနီသုပ် စသည်ဖြင့် လက်ဖက်သုပ် အမျိုးအစား များစွာရှိသည်။ Category:အသုပ်များ ကဏ္ဍ:လက်ဖက်
အဲယားဘတ်စ် A380	အဲယားဘတ်စ် A380 သည် EADS ၏ လက်အောက်ခံဖြစ်သော ဥရောပ ကော်ပိုရေးရှင်း အဲယားဘတ်စ်မှ ထုတ်လုပ်သော ၂ ထပ်၊ ကျယ်ပြန့်သော ကိုယ်ထည်နှင့် အင်ဂျင် ၄ လုံးပါသော လေယာဉ်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော ခရီးသည်တင်လေယာဉ်ဖြစ်ပြီး ပထမဆုံး ပျံသန်းမှု ကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံ တော်လို့စ်မြို့မှ စတင်ပျံသန်းခဲ့ပြီး ပထမဆုံး ခရီးသည်တင် ပျံသန်းမှုကို စင်ကာပူ လေကြောင်းလိုင်းမှ ၂၀၀၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် စင်ကာပူမှ ဆစ်ဒနီ ခရီးစဉ်ဖြင့် စတင်ခဲ့သည်။ လေယာဉ်ပျံကို တည်ဆောက်စဉ် အချိန်အတွင်းက ထိုလေယာဉ်ကို အဲယားဘတ်စ် A3XX ဟုသာ အများကသိခဲ့ကြပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ စူပါဂျမ်ဘိုဆိုသည့် အခြားအမည်သည် စတင်တွင်ကျယ်ခဲ့သည်။ A380 ၏ အပေါ်ထပ်သည် လေယာဉ်ပျံ၏ ကိုယ်ထည်တစ်ခုလုံးနီးပါးကို ဖြန့်ကျက်ထားပြီး ၎င်း၏ အကျယ်အဝန်းမှာ ကိုယ်ထည်ကျယ်ပြန့်သော လေယာဉ်များ၏ အကျယ်နှင့် ညီမျှသည်။ ထို့ကြောင့် ဒုတိယအကြီးဆုံး လေယာဉ်ပျံ အမျိုးအစား ဖြစ်သည့် ဘိုးအင်း 747-400 နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ခရီးသည်တင်ခန်းသည် ၅၀% မျှပို၍ ကျယ်ပြန့်ပြီး ပုံမှန် ကလပ်စ် ၃ခု ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ဖွဲ့စည်းပုံတွင် ခရီးသည် ၅၂၅ ဦးမျှတင်ဆောင်နိုင်ပြီး အားလုံးကို ရိုးရိုးတန်းဖြင့်သာ ဖွဲ့စည်းထားပါက ခရီးသည် ၈၅၃ ဦးအထိ တင်ဆောင်နိုင်သည်။ A380 သည် ခရီးသည်တင်လေယာဉ်နှင့် ကုန်တင်လေယာဉ်ဟူ၍ အမျိုးအစား ၂ မျိုး ထုတ်လုပ်သည်။ A380-800 ခရီးသည်တင် မော်ဒယ်လ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော ခရီးသည်တင်လေယာဉ် ဖြစ်သော်လည်း လေယာဉ်ကိုယ်ထည်မှာ အဲယားဘတ်စ်၏ ဒုတိယအကြီးဆုံး ခရီးသည်တင်လေယာဉ် အမျိုးအစားဖြစ်သော A340-600 နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အနည်းငယ်မျှ တိုတောင်းသည်။ A380-800F ကုန်တင်လေယာဉ် မော်ဒယ်လ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံး ကုန်တင်လေယာဉ် အမျိုးအစားများတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပြီး ၎င်းထက်ပို၍ ကုန်တင်ဝန်ကို သယ်ဆောင်နိုင်သော လေယာဉ်ဟူ၍ အန်တိုနော့ဗ် An-225 တစ်မျိုးသာရှိသည်။ A380-800 သည် ၈၂၀၀ လေကြောင်းမိုင် (၁၅၂၀၀ ကီလိုမီတာ) အထိ ပျံသန်းနိုင်ရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားပြီး ဥပမာအားဖြင့် ဆိုရလျှင် ထိုအကွာအဝေးမှာ မက်ဆာချူးဆက်ပြည်နယ်ရှိ ဘော့စတွန်မှ ဟောင်ကောင်အထိ မရပ်မနား ပျံသန်းနိုင်သော အကွာအဝေးဖြစ်သည်။ တသမတ်တည်းရှိသော အမြင့်တွင် ပျံသန်းနိုင်သောနှုန်း (cruising speed) မှာ Mach 0.85 (အမြင့်တသမတ်တည်း ရှိနေချိန်တွင် တစ်နာရီ ၉၀၀ ကီလိုမီတာ သို့ တစ်နာရီလျှင် ၅၆၀မိုင်) ဖြစ်သည်။ အဲယားဘတ်စ် A380 သည် စီးပွားဖြစ်ပျံသန်းသော လေယာဉ်များတွင် ပထမဆုံး GTL အခြေခံ ဆီကို အသုံးပြု၍ မောင်းနှင်နိုင်သော လေယာဉ်ဖြစ်သည်။ လေယာဉ်ပုံစံ ကိုးကား Category:ခရီးသည်တင် လေယာဉ်ပျံ
မြန်မာပိတောက်	ပိတောက်ပန်း သည် မြန်မာလူမျိုးတို့၏ နှစ်သစ်ကူး အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်သည်။ မြန်မာ ဆယ့်နှစ်လ ရာသီများတွင် တန်ခူးလဟူသော မြန်မာ နှစ်သစ်ကူးလတွင် ပိတောက်ပန်းများ ဝေဆာစွာ ပွင့်ဖူးကြသည်။ မြန်မာလူမျိုးတို့သည် ပိတောက်ပန်းအား ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်အား ကပ်လှူခြင်း၊ ပန်ဆင်ခြင်းတို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ ပိတောက်ပန်းနှင့် ပက်သက်သော ကဗျာများ၊ သီချင်းများ၊ ဝတ္ထုဇာတ်လမ်းများ အများအပြားရှိသည်။ ပိတောက်ပင်ကို မြန်မာနိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံ၊ ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းတို့တွင် တွေ့ရှိရသည်။ ပိတောက်ပင်သည် ယေဘုယျအားဖြင့် အလယ်အလတ် အမျိုးအစား အပင်မျိုးဖြစ်ပြီး ၁၀ မီတာမှ ၃၀ မီတာထိ ရှည်လျားတတ်ပြီး အချင်း ၁.၇ မီတာခန့်ရှိသည်။ ခြောက်သွေ့ရာသီတွင် ပေါက်ရောက်သော အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ အပင်အပြင်ခွံသည် အညိုရောင် ဖြစ်ပြီး ပွရောင်းသည်။ အတွင်းသားသည် အနီရောင် ဖျော့ဖျော့ ရှိသည်။ အပွင့်များသည် ၂၀-၂၅ စင်တီမီတာ ရှည်လျား၍ အဝါရောင်ရှိသည်။ အရွက်ရှိ ဆစ်တံများသည် ၅-၉ စင်တီမီတာ ရှည်လျားကြသည်။ ပိတောက်သီးသည် အစေ့ဆံ ၂ခု သို့ ၃ခုခန့် ပါရှိတတ်ပြီး အတောင့် သဏ္ဍန်ရှိသည်။ ၎င်းကို ၄.၅မှ ၇ စင်တီမီတာခန့်ရှိသော အတောင်ပံကဲ့သို့သော အမွေးပါးလေးများဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ ပိတောက်သားသည် သစ်မာအမျိုးအစား ဖြစ်ပြီး ခိုင်ခန့်ခြင်း၊ ခြမစားခြင်းတို့ကြောင့် အိမ်တိုင်များ၊ အိမ်ပျဉ်၊ ဗီရို၊ လှည်းဘီးနှင့် လှည်းလက်ရန်းတိုင်များနှင့် အခြား ပရိဘောဂ အမျိုးမျိုးတို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:အာရှတိုက်၏ သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:အင်ဒို-ချိုင်းနားတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ
ကဏ္ဍ:မြန်မာ ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ	ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင် သရုပ်ဆောင်များ Category:နိုင်ငံသားအလိုက် ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ
ရခိုင်	ရခိုင်၏အဓိပ္ပာယ်များ ရခိုင်ပြည်နယ် ရခိုင်လူမျိုး ရခိုင်ငှက်ပျောသီး - ငှက်ပျောသီးအမျိုးစားတစ်မျိုး ရခိုင်မုန့်တီ - ရခိုင်ပြည်နယ်မှလာသော မုန့်တီတစ်မျိုး
ပုဂံ	ပုဂံ (ခေါ်) တမ္ပဒီပ သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးဧကရာဇ်နိုင်ငံ တည်ထောင်ရာ မြို့တော်ဟူ၍ မြန်မာတို့အတွက် အမျိုးသားရေး လက္ခဏာတစ်ရပ်အနေဖြင့်လည်းကောင်း၊ များပြားလှသည့် ရှေးဟောင်းလက်ရာ စေတီပုထိုးများကြောင့်လည်း‌ကောင်း၊ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်တို့ကို ဆွဲဆောင်ရာနေရာအဖြစ်လည်းကောင်း ကမ္ဘာကျော်သည့် နေရာတစ်နေရာ ဖြစ်သည်။ဦးဗိုကေ၏ ပုဂံသုတေသနလမ်းညွှန်စာအုပ်မှ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၆ ရက်နေ့တွင် ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုဒေသတစ်ခုလုံးကို ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဝေါဟာရရင်းမြစ် များသောအားဖြင့် ပျူဂါမမှ ပုဂါမ၊ ပုဂါမ်မှ ပုဂံဖြစ်လာခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြလေ့ရှိကြသည်။ ဤကဲ့သို့ ဖော်ပြခြင်းမှာ မှန်နန်းရာဇဝင်ကြီး စသည်များတွင် သရေခေတ္တရာပြည် ပျက်ပြီးနောက် သရေခေတ္တရာမှ ပျူအစုတို့သည် တောင်ညိုအရပ်၊ ၎င်းနောက် ပန်းတောင်းသက်သာအရပ်၊ ထိုမှ မင်းတုန်းအရပ်၊ တဖန် ယုန်လွှတ်ကျွန်းအရပ်သို့ အဆင့်ဆင့် အဆင့်ဆင့် ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့ကြပြီးနောက် ထိုယုန်လွှတ်ကျွန်းအရပ် ရွာပေါင်း တစ်ဆယ့်ကိုး ရွာသားတို့နှင့် သမုဒ္ဒရာဇ်မင်းသည် အရိမဒ္ဒနာမည်သော ပုဂံပြည်ကို တည်လေသည်ဟု ပါရှိခြင်းများကို အထောက်အထားပြု၍ ဖော်ပြထားသည်။ တုရင်တောင်အရှေ့ ယုန်လွှတ်ကျွန်း ဒေသတွင် လာရောက်တည်ထောင်သော ပျူအမျိုးစုတို့နှင့် ရွာတစ်ဆယ့်ကိုးရွာဟူသော စကားပေါင်းစပ်၍ ပျူဂါမဟူသောအမည် ပေါ်ထွက်လာခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ရှေးပုဂံခေတ် ကျောက်စာများတွင် "'ပုကံ"'ဟူ၍ ရေးသားပြီး ပုဂံဟူသော အရေးအသားမှာ အလွန်နည်းပါးသည်။ ပုဂံခေတ်ကျောက်စာများတွင်သာမက ပင်းယ၊ အင်းဝ ကျောက်စာများတွင်လည်း ပုကံဟူသော အရေးအသားမှာ များပြားပါသည်။ ထီးလှိုင်ရှင် ကျန်စစ်သားမင်းကြီး (၄၄၆-၄၇၅) ရေးထိုးခဲ့သော မွန်ဘာသာ ကျောက်စာများတွင် ပုဂံအမည်ကို ပါဠိဘာသာတွင် "'ပေါကာမ"'ဟု လည်းကောင်း ၊ မွန်ဘာသာတွင် "'ပေါကာမ်"'ဟု လည်းကောင်း ပါရှိသည်။ တည်နေရာ မန္တလေးတိုင်း၊ ညောင်ဦးမြို့နယ်အတွင်း ဧရာဝတီမြစ်၏ အရှေ့ဘက်ကမ်းတွင်တည်ရှိသည်။ မန္တလေးမြို့မှ အနောက်တောင်ဘက် မိုင် ၉ဝ အကွာတွင်တည်ရှိသည်။ Train times, fares, tickets, photos မန္တလေး - ပုဂံ ရထားမှာ ၁ ရက်လျှင် ၂ ကြိမ် ပြေးဆွဲလျက် ရှိပြီး (၈) နာရီခန့် ကြာမြင့်သည်။ သို့သော် အိပ်စဉ်တွဲ မပါဝင်ဘဲ အထက်တန်း နှင့် ရိုးရိုးတန်းသာ ပါဝင်သည်။ Train travel in Myanmar (Burma) \| Train times, fares, tickets, photos ကားလမ်း ရန်ကုန်မှ ပုဂံသို့ ကားလမ်းမှ လာလျှင် ၉ နာရီ နှင့် ၁၀ နာရီ အသီးသီးကြာမြင့်သည်။ မန္တလေးမှ ပုဂံသို့ ကားလမ်းမှသွားလျှင် ၃ နာရီ နှင့် ၄ နာရီ ကြာမြင့်သည်။ ရေကြောင်း မန္တလေး - ပုဂံ အသွားအပြန် သင်္ဘောများ ရှိပြီး ဧရာဝတီ မြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက် ကီလိုမီတာ ၁၇၀ သွားလာရန် ၉ နာရီခန့် ကြာမြင့်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ခရီးသွားရာသီတွင် နေ့စဉ်ခရီးစဉ် ရှိပြီး တစ်ခါတစ်ရံ ညအိပ်ခရီးစဉ်များပါရှိသည်။ ထင်ရှားသည့် ပုဂံဘုရားပုထိုးများ ရွှေစည်းခုံစေတီ အလိုတော်ပြည့်ဂူဘုရား ထီးလိုမင်းလိုဘုရား အာနန္ဒာဘုရား ကန်တော့ပလ္လင်ဘုရား သဗ္ဗညုဘုရား ဗူးဘုရား ရွှေဆံတော်စေတီ ဓမ္မရံကြီးဘုရား လောကထိပ်ပန်ဘုရား မြစေတီ မနူဟာဘုရား နန်းဘုရားကျောင်း လောကနန္ဒာဘုရား ပြဿဒါးကြီး (ပြဿဒ်ကြီး) သကျမုနိ ရှင်ပင်သာလျောင်း ဂူပြောက်ကြီး ငှက်ပစ်တောင်ဘုရား(ညောင်ဦး) စူဠာမဏိဘုရား ဘုရားသုံးဆူ(ပုဂံ) သမ္ဘူလဘုရား တရုတ်ပြေးဘုရားကြီး အပယ်ရတနာဘုရား ရွှေဂူကြီး( နန်းဦး) ဘုရား အထင်ကရ နေရာများ သရပါတံခါး မြစေတီကျောက်စာ မြင်းကပါ ဥပါလိသိမ် ငှက်ပစ်တောင် ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ ကဏ္ဍ:မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရှေးဟောင်းမြို့များ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း ကဏ္ဍ:ပုဂံ ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ
ထိုင်း (သံတူကြောင်းကွဲ)	ထိုင်း၏အဓိပ္ပာယ်များ ထိုင်းနိုင်ငံ ထိုင်းဘာသာ ထိုင်းလူမျိုး ထိုင်းအက္ခရာ ထိုင်းယဉ်ကျေးမှု ထိုင်းအစားအစာ ထိုင်းလက်ဖက်ရည် ca:Thai
ဝိနည်းပိဋကတ်	ဝိနည်းပိဋကတ်ကို ရဟန်းတို့ လိုက်နာရန် စည်းကမ်းများ (သိက္ခာပုဒ်)ဟု ပြန်ဆိုနိုင်သည်။ "ဝိနယော နာမ သာသနဿ အာယု"၊ "ဝိနည်းသည် သာသနာတော်၏ အသက်"ဟု ဆိုထား၏။ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂) ဝိနည်းပိဋကတ် သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းများ၊ ရဟန်းမများကို လိုက်နာကျင့်သုံး ဆောက်တည်ရန် ပညတ်တော်မူခဲ့သော ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်များ ဖြစ်သည်။ ထိုသိက္ခာပုဒ်တို့တွင် ဘိက္ခုပါတိမောက်၌ ပါရှိသော ၂၂၇-သွယ် သိက္ခာပုဒ်၊ ဘိက္ခုနီပါတိမောက်ရှိ (၃၁၁) သိက္ခာပုဒ်များပါဝင်သကဲ့သို့ အခြားဝိနည်းဆိုင်ရာအချက်အလက်များကိုလည်း ဤဝိနည်းပိဋကတ်ခေါ် ဝိနည်းငါးကျမ်းတွင် ဖော်ပြပါရှိသည်။ ပိုင်းခြားကန့်သတ်ခြင်း ဝိနည်းပိဋကတ်ကို သင်္ဂါယနာတင်သောပုံစံဖြင့် ဘိက္ခုဝိဘင်း၊ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း'၊ မဟာဝဂ်၊ စူဠဝဂ်၊ ပရိဝါ ဟူ၍ ပိုင်းခြားပြီး ကျမ်းစာအနေဖြင့် ပါရာဇိကဏ်၊ ပါစိတ်၊ မဟာဝဂ်၊ စူဠဝဂ်၊ ပရိဝါ ဟူ၍ ပိုင်းခြားထားကြသည်။ သို့သော် ဝိနည်းပိဋကတ်အား ကျမ်းစာဖြင့်ပိုင်းခြားရာတွင် ကွဲပြားကြသည်။ အရှင် ဗုဒ္ဓဃောသ အလိုအားဖြင့် ပါတိမောက္ခနှစ်မျိုး၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂ၊ ခန္ဓက နှင့် ပရိဝါဟူ၍ ပိုင်းခြားသည်။ သို့ရာတွင် ပါတိမောက္ခသည် ဥဘတောဝိဘင်္ဂတွင် ပါဝင်သောကြောင့် အစဉ်အဆက်အရ ဥဘတောဝိဘင်္ဂ၊ ခန္ဓက နှင့် ပရိဝါဟူ၍ဖြစ်သည်။ သိက္ခာပုဒ်များကို "သုတ္တ"ဟူ၍ ခေါ်သောကြောင့် သုတ္တဝိဘင်္ဂ (Suttavibanga) ဟူလည်း ခေါ်ဆိုကြသည်။ ဝိနည်းပိဋကတ်ကျမ်းများ ဝိနည်းပိဋကတ်ကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာအုပ်ထုတ်ဝေသောပုံစံအရ ကျမ်း ၅-ကျမ်းအဖြစ် ခွဲခြားနိုင်သည်။ ၎င်းတို့မှာ : ပါရာဇိကဏ် - အကြီးစားကျူးလွန်မှု (ပြစ်မှုကြီးများ)။ ပါစိတ် - အငယ်စားကျူးလွန်မှု။ မဟာဝါ - ပိုများပြားသော ရှေ့ပိုင်း ခန္ဓက ၁၀-ပါး။ စူဠဝါ - နည်းပါးသော နောက် ခန္ဓက ၁၂-ပါး။ ပရိဝါ - ရှေ့တွင်ပါရှိသော အကြောင်းအရာများကို သရုပ်ခွဲပုံစံ၎င်း အမေး၊ အဖြေသာမက ပဟေဋ္ဌိသဘောမျိုး ဉာဏ်စမ်းများပါ ပါဝင်သလို ဆရာအစဉ်အဆက် ဘွဲ့နာမည်များလည်း ပါဝင်သည်။ အခြားနည်းအရ ခွဲခြားပုံမှာ : သုတ္တဝိဘင်္ဂ (သို့) ဥဘတောဝိဘင်္ဂ ခန္ဓက ပရိဝါ ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ဤပိုင်းခြားသည့်နည်းကို ကျမ်းငါးကျမ်းခွဲနည်းနှင့် ယှဉ်တွဲဖော်ပြရလျှင် သုတ္တဝိဘင်္ဂသည် ပါတိမောက္ခဟုခေါ်ဆိုသော ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂနှင့် ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂ၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ပါရာဇိကဏ် နှင့် ပါစိတ် တို့ကို ပေါင်းစပ်ထားသည်။ ခန္ဓက အား မဟာဝဂ္ဂ ခေါ် ဝိနည်းမဟာဝါ နှင့် စူဠဝဂ္ဂ ခေါ် စူဠဝါ တို့နှစ်ခု ပေါင်းစပ်ထားကာ ပရိဝါကျမ်းမှာ အတူတူဖြစ်သည်။ ကိုးကား ကျမ်းမှီး Category:ပိဋကတ် သုံးပုံ *
ဆစ်ဒနီမြို့	ဆစ်ဒနီမြို့သည် ဩစတြေးလီးယားတိုက် နယူးဆောက်ဝေးပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဖြစ် သည်။ မြို့ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဥယျာဉ်ပန်းမာလ်များဖြင့် ခြံရံလျက်၊ မြို့တွင်း၌ ခမ်းနားကြီးကျယ်တင့်တယ်သည့် အဆောက်အအုံကြီးများရှိသဖြင့် အလွန်သာယာသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်၏။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် လူဦးရေ အထူထပ်ဆုံးမြို့ ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၆ ခုနှစ် စာရင်းဇယားအရ လူဦးရေ ၄.၂၈ သန်းရှိသည်။ ဆစ်ဒနီမြို့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ဘက် တက်စမန် ပင်လယ်၏ ကမ်းရိုးတန်းတွင် တည်ရှိသည်။ ဆစ်ဒနီမြို့တွင် နေထိုင်သူများကို ဆစ်ဒနီဆိုက်ဒါ (Sydneysiders) ဟု ခေါ်ကြပြီး ဩစတြေးလျ လူမျိုးများသာ မကဘဲ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ လူအများအပြား ပါဝင်ကြသည်။ ဆစ်ဒနီသည် ဩစတြေးလျရှိ ပထမဆုံး ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီဒေသဖြစ်ပြီး ၁၇၈၈ တွင် ဆစ်ဒနီပင်လယ်အော် တွင် ပထမဆုံး ရောက်ရှိလာသည့် သင်္ဘောအစုအဝေး၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည် အာသာ ဖီးလစ်က တည်ထောင်ခဲ့သည်။ မြို့ကို ပို့တ်ဂျက်ဆန် ပတ်လည်ရှိ တောင်များပေါ်တွင် တည်ဆောက်ကြသည်။ ထိုနေရာကို ဆစ်ဒနီ ဟာဘာဟု အများသိကြပြီး ဆစ်ဒနီ အော်ပရာ ဇာတ်ရုံ နှင့် ဟာဘာတံတား တို့သည် ထင်ရှားသော အမှတ်အသားများ ဖြစ်ကြသည်။ ၁၈၅ဝ ပြည့်နှစ်က တည်ထောင်ခဲ့သော တက္ကသိုလ်ကျောင်းကြီးမှာ အထူးထင်ရှားလေ သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် မြို့၏ဆင်ခြေဖုံးမျူနီစီပယ် ရပ်ကွက် များအပါအဝင် လူဦးရေ ၁၈၆၁၆၈၅ ယောက်ရှိသည်၊ ဆစ်ဒနီ မြို့ကြီးသည် ဩစတြေးလီးယားတိုက်တွင် ရှေးအကျဆုံးမြို့ဖြစ် ၏။ ၁၇၈၈ ခုနှစ်တွင် ထိုမြို့ကိုတည်သည်။ မြို့တည်စဉ်က အင်္ဂလန်ပြည်၊ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဗိုင်းကောင့် ဆစ်ဒနီကိုအစွဲ ပြု၍ဥ ဆစ်ဒနီမြို့ဟု ခေါ်သည်။ မြို့၏ သင်္ဘောဆိပ်ရှိရာ အရပ်ဖြစ်သော ပို့ ဂျက်ဆန်မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လှပသော သင်္ဘောဆိပ်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်ပြီးလျှင် ဆိပ်ကမ်းမျက်နှာစာမှာ အလျား ၁၅၂ မိုင်မျှရှိ၍၊ ကမ်းခြေတစ် ဘက် တချက်တွင် စိမ်းလမ်းသော သစ်တောကြီးများ ဖုံးအုပ် လျက်ရှိသောကြောင့်အလွန်သာယာသော ရှုမျှော်ခင်းတစ်ခုဖြစ် လေသည်။ သင်္ဘောဆိပ်ပေါင်းကူးတံတားကြီးများတွင် အပါ အဝင်ဖြစ်၍ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့၏။ သင်္ဘောဆိပ်တွင် ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများသည် ဩစတြေးလီးယားတိုက်မှ ထွက်သော ကုန်များကို အစဉ်မပြတ် တင်ဆောင်လျက်ရှိကြ၏။ ထိုကုန်များမှာ ဂျုံစေ့၊ ဂျုံမှုန့်၊ ရေခဲ စိမ်အသား၊ သိုးမွေး၊ သားရေ၊ ရွှေ၊ ငွေ၊ ခဲ၊ ကြေးနီနှင့် လတ် ဆတ်သော သစ်သီးစိမ်းများ ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလီးယား တိုက်ထွက်ကုန်ပစ္စည်းများကို ထိုသင်္ဘောဆိပ်မြို့ကြီးမှတစ်ဆင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်သို့ ဖြန့်ချိကြရ၏။ မြို့အနီးအနားရှိ ကျောက်မီးသွေးတွင်းများမှရသည့် ကျောက်မီးသွေးကို မြို့ပေါ်ရှိစက်မှုလက်မှုအလုပ်ရုံကြီးများတွင် လွယ်ကူစွာသုံးစွဲနိုင်သဖြင့်၊ ဆစ်ဒနီမြို့မှာ ဩစတြေးလီးယား တိုက်၏ စက်မှုလက်မှုထွန်းကားရာ အချက်အချာမြို့ကြီးလည်း ဖြစ်လေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄) ကိုးကား Category:ဩစတြေးလျနိုင်ငံရှိ မြို့များ
အိန္ဒိယ (သံတူကြောင်းကွဲ)	အိန္ဒိယ၏အဓိပ္ပာယ်များ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အမေရိကန်အိန္ဒိယန်းလူမျိုး - အမေရိကနိုင်ငံတွင်‌ရှိသော တိုင်းရင်းသား အိန္ဒိယယဉ်ကျေးမှု အိန္ဒိယအစားအစာ အိန္ဒိယသမိုင်း ဗြိတိသျှရာဇ - အိန္ဒိယအင်ပါယာ
သီရိ	သီရိ၏အဓိပ္ပာယ်များ သီရိသည် အိန္ဒိယဘာသာအများတွင် အရိုအသေပြုသုံးနှုန်းခြင်းဖြစ်သည်။ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ သီရိဒေဝီ - ဟိန္ဒူဘာသာနတ်ဒေဝီ (Lakhsmi) သီရိသည် မဟာပိန္နဲ၏နာမကွဲတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝီကီအဘိဓာန်-သီရိ
ဆင်ဖြူရှင်	ရှေးအခါက စစ်တပ်ဖွဲ့ရာတွင် ဆင်တပ်၊ မြင်းတပ်၊ ရထားတပ်၊ ခြေသည်တပ်ဟူ၍ စစ်အင်္ဂါလေးပါးထားသည်။ ထိုစစ်အင်္ဂါလေးပါးတွင်လည်း ဆင်တပ်သည် အလွန်အရေးကြီးပေသည်။ ထိုကြောင့် ဟတ္ထိသမော၊ ဆင်နှင့်တူသော၊ ယောဓေါ၊ သူရဲသည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟတ္ထိသမော၊ ဆင်နှင့်တူသော၊ သခါ၊ စစ်မြေ၌အဖော်သဟဲသည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟတ္ထိသမော၊ ဆင်နှင့် တူသော။ ဗန္ဓု၊ စစ်မြေ၌ အဆွေခင်ပွန်း မည်သည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟတ္ထိသမံ၊ ဆင်နှင့်တူသော၊ ဗလံ၊ ဗိုလ်ပါမည်သည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ရာဇူနံ၊ မင်းတို့၏၊ သဂဇံ၊ ဆင်ရတနာနှင့် ပြည့်စုံခြင်းသည်။ သောဘနံ၊ တင့်တယ်သော။ ဗလံ၊ခွန်အား မည်၏။ ဟူ၍လည်းကောင်း ရာဇသေဝက ဒီပနီစသောကျမ်းဂန်တို့၌ လာသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း မဇ္ဈိမဒေသမင်းများမှစ၍ မြန်မာမင်းများ၊ သီဟိုဠ်မင်းများ၊ ယိုးဒယားမင်းများသည် ဘုန်းတန်ခိုးကြီးရာ ကြီးကြောင်းအတွက် ဆင်ရတနာကိုနှစ်သက်လိုလားကြပေသည်။ ဆင်တွင်လည်း ကာလာဝကဆင်၊ ဂင်္ဂေယျဆင်စသည်ဖြင့် ဆယ်မျိုးရှိပြန်ရာ၊ ထိုဆယ်မျိုးတွင် ဥပေါသထနှင့် ဆဒ္ဒန်ဆင်မျိုးတို့သည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်ကြပေသည်။ ထိုဆင်နှစ်မျိုးမှာ အရောင်အားဖြင့် ဖြူကြကုန်သည်။ သာသနာတော်ကျမ်းတို့အရ ကြာဖြူပုဏ္ဍရိတ်အဆင်းနှင့် တူကြကုန်သည်။ လောကီဂဇကြန္နကျမ်းများတွင်မူ ဥပေါသထဆင်သည် ဖွပ်သစ်စပုဆိုးဖြူနှင့် တူသောအဆင်းရှိ၏။ ဆဒ္ဒန်ဆင်သည် ငွေမင်းစံနှင့် တူသောအဆင်းရှိ၏ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် အဆိုပါမင်းတို့သည် ဥပေါသထမျိုး၊ ဆဒ္ဒန်မျိုးဖြစ်သော ဆင်ဖြူတို့ကို အထူးနှစ်သက်လိုလားကြပေသည်။ ထိုမှတစ်ပါးလည်း ဆင်ဖြူနှင့်ပတ်သက်၍ ကျမ်းဂန်၌ အထူးဆိုမိန့်ကြပြန်သေးသည်။ ဥပမာအားဖြင့်ကား ဝေဿန္တရာဇာတ်တော်တွင် တဿ၊ ထိုမင်းကြီးအား။ သဗ္ဗသေတာ၊ ကိုယ်လုံးဖြူသော။ မင်္ဂလဟတ္ထီ၊ မင်္ဂလာရှိသော ဆင်သည်။ အတ္ထိကိရ၊ ရှိသတတ်။ တဿ၊ ထိုဆင်၏။ ဂတ၈တဌာနေ၊ သွားလေရာ သွားလေရာအရပ်၌။ ဒေဝေါ၊ မိုးသည်။ ဝဿိကိရ၊ ရွာသတတ်ဟု ဆင်ဖြူ၏ ဂုဏ်ကိုဆိုသည်။ ဒုမ္မေဓဇာတ်၌လည်း အလုံးစုံဖြူသော ဆင်မြတ်မည်သည်ကား စကြဝတေးမင်းအား လျှောက်ပတ်၏ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း မဇ္ဈိမဒေသ ယဉ်ကျေးမှုမှ ဆင်းသက်လာသော မြန်မာနိုင်ငံယဉ်ကျေးမှုတွင် ဆင်ဖြူတော်သည် ကျက်သရေမင်္ဂလာ ပြုရေးအတွက်၎င်း၊ စစ်ရေးမက်ရေးအတွက်၎င်း၊ တိုင်းပြည်သာယာဝပြောရေးအတွက်၎င်း အလွန်အရေးပါအရာ ရောက်ခဲ့ပေသည်။ ပျူလူမျိုးတို့ဒေသ သရေခေတ္တစ်ရာပြည်တွင် သံတောင် တစ်ရာခန့်မြင့်သော ဆင်ဖြူရုပ်ရှိ၍၊ ဘေးဥပဒ်တစ်စုံ တစ်ရာကပ်ရောက်သောအခါ ပြည့်ရှင်မင်းနှင့် တိုင်းသူပြည်သားတို့သည် ထိုဆင်ဖြူရုပ်ကို ပူဇော်ကန်တော့လျက် ဆုမွန်ကောင်းတောင်းကြသည်ဟု တရုတ်တို့၏ မှတ်တမ်းများကထွက်ရှိသည်။ အနော်ရထာမင်းတရားကြီးသည် သထုံပြည်မှ ဆင်ဖြူတော် ၁၂ စီးကို ပုဂံပြည်သို့ ယူဆောင်ခဲ့ဘူးသည်။ ပင်းယ၊ သီဟသူမင်းသည် အသက်နှင့် ဆင်ဖြူကို မရနိုင်၍ စမုံမြစ်ဝယ် မျောသော ဆင်ဖြူကိုပင် စက်ဖြင့်ထူပြီးသော် ရတနာကတင်၍ စီးပြီးလျှင် တစ်စီးရှင်ဟူသောအမည်ကို ခံယူသည့်ထုံးလည်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဘူးသည်။ ထို့ပြင်လည်း ညီတော်ပင်လယ်စားကျော်စွာသည် ဆင်ဖြူငါးစီးကို ရသည်ဟုကြားလျှင် နောင်တော်ပုဂံမင်း ဥဇနာသည် ခန့်ညားရွံ့ရှာသည်ဖြစ်၍ ညီတော်အား ထီးနန်းလွှဲအပ်ပေးသည့်ထုံးလည်း ရှိခဲ့ဘူးသည်။ ကျော်စွာလည်း ငါးစီးရှင် ဟူသော အမည်ကိုခံယူသည်။ ဆင်ဖြူကြောင့် မဟာမိတ်ဖြစ်ရပုံ၊ ဆင်ဖြူကြောင့်ပင် ရန်စစ်ကြီးစွာ ခင်းခဲ့ရပုံတို့သည်လည်း သီဟိုဠ်၊ မြန်မာ၊ မွန်၊ ယိုးဒယားရာဇဝင်တစ်လျှောက်တွင် များစွာရှိပေသေးသည်။ ဆင်ဖြူတော်ကား မြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းတွင် မန္တလေးခေတ်တိုင်အောင် ဘုန်းကြီးခဲ့ပေသည်။ ဆင်ဖြူများကို တော၌တွေ့၍ ဖမ်းယူဆက်သကြသောအခါ စာဆိုပညာရှိများသည် ထိုဆင်ဖြူတို့အကြောင်းကို မော်ကွန်းကဗျာ ရေးဖွဲ့ဖတ်လျှောက် ဆက်သကြရသည်။ ရှင်ထွေးညို၏ ရွှေစာတိုင်ဆင်တော်မော်ကွန်း၊ ရှင်သံခို၏ ရတနာပြောင်မွန် ဆင်တော်မော်ကွန်း၊ ဝန်ထောက် မောင်ညို၊ ရွှေမင်းဘုန်းဆင်တော်မော်ကွန်းတို့ကား ယနေ့တိုင် ထင်ရှားကျန်ခဲ့ပေသေးသည်။ ဟံသာဝတီပြည်တွင် ဘုရင့်နောင်ကျော်ထင်နော်ရထာမင်းကြီးသည် ဆင်ဖြူများရှင်ဟူသော အမည်ကို ခံယူခဲ့သည်။ အလောင်မင်းတရားကြီး၏ ဒုတိယသားတော်ကြီးလည်း မင်းအဖြစ်သို့ရောက်သောအခါ ဆင်ဖြူရှင် အမည်ခံယူသော်လည်း၊ ကွယ်လွန်ပြီးနောက်တွင်ဤအမည်ဖြင့် မထင်ရှားသော မင်းတို့လည်း များစွာရှိလေသေး၏။ (ဦးဝန်)မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄) ကိုးကား ကဏ္ဍ:မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း ကဏ္ဍ:မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု
လက်နက်	လက်နက်ဆိုသည်မှာ ရန်သူကို နာကျင်စေခြင်း (သို့) ရှုံးနိမ့်စေခြင်း (သို့) ပျက်စီးစေခြင်းအားဖြင့် ဗျူဟာပိုင်းအရ အားသာမှုရရှိစေရန် အထောက်အကူပေးသော ပစ္စည်း သို့မဟုတ် ထိုသို့ ခြိမ်းခြောက်နိုင်သော ပစ္စည်းဖြစ်သည်လက်နက်ကို ခြိမ်းခြောက်ရန် (သို့) တိုက်ခိုက်ရန် အသုံးချနိုင်သကဲ့သို့ ကာကွယ်ရန်နှင့် စောင့်ရှောက်ရန်အတွက်လည်း အသုံးပြုနိုင်သည်။ လက်နက်အမျိုးပေါင်း မြောက်မြားစွာရှိပြီး အကျိုးသက်ရောက်မှု အမျိုးမျိုးအတွက် အသုံးပြုနိုင်သည်။ လက်နက်ဟုဆိုရာဝယ် ဆောက်ပုတ် မှအစ သေနတ် အလယ် တိုက်ချင်းပစ် ဒုံးကျည် အဆုံး ပါဝင်သည်။ လက်နက်ဟူသည် တစ်စုံတစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်စုံတစ်ဦးအား တိုက်ခိုက်ရန်၊ ချိမ်းခြောက်ရန်၊ အနိုင်ယူရန် အသုံးပြုသည်။ လက်နက်ကို ရှေးဦးကျောက်ခေတ်မှ စတင်အသုံးပြုလာခဲ့သည်။ ကျောက်ခေတ်လူသားများသည် ချွန်ထက်သော ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ပြားများကို တိရစ္ဆာန်များအား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ရန်နှင့် မိမိတို့၏ လူမျိုးစု၊ သို့မဟုတ် မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်ရန် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် လက်နက်ဟူသော အရာ၏ စွမ်းပကားကို သိရှိနားလည်လာကြသည်။ကျောက်ခေတ် လက်နက်များ ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ပြားများကို ဆောက်၊ တူရွှင်း၊ ပဲခွတ်၊ သပ်၊ပေါက်ပြား အစရှိသည်အထိ ရောက်အောင် ပွတ်တိုက် ချောမွတ် စေခဲ့သည်။ ၎င်းပွတ်တိုက်ထားသော ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ပြားများကို တိရစ္ဆာန်တို့၏ အဆိပ်နှင့် လူးကာ အခြား တိရစ္ဆာန်များကို ပစ်ခတ် သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ကျောက်ခေတ်နှောင်းသို့ ရောက်ရှိသောအခါ ကြေးကို စတင်အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ ၎င်းနှောင်းပိုင်းမှစ၍ လက်နက်များ၏ အစွမ်းကို ပိုမိုသိရှိလာကာ ထိုထက် ပိုမိုကောင်းမွန်းသော သံ၊ ငွေ စသည်တို့ကို အရည်ကြို ပုံလောင်း၍ ဓား၊လှံ၊ လေး၊ မြှား၊ ဒိုင်း၊ လွှား၊ ကာ၊ သံချပ်ဝတ်တန်ဆာများအထိ ထိုးတက်တီထွင်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ပထမ ကမ္ဘာစစ်ကြီး မတိုင်မှီက လက်နက်များမှသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးသောအခါ လက်နက်၏ အစွမ်းမှာ ကြောက်ခမန်းလိလိ အစွမ်းတန်ခိုး ပိုမိုလာခဲ့သည်။ရောမခေတ်က လေးကို ဤသို့တင်ပြီး ပစ်ခတ်ပုံ လက်နက် တို့၏ သမိုင်းကြောင်း သမိုင်းဦးဘုံမြေခေတ်၏ လက်နက်များ ဤခေတ်တွင် အလွန်အမင်း ရိုးရှင်းသောလက်နက်များကိုအသုံး ပြုခဲ့ကြသည်။ သစ်သားဆောက်ပုတ်များ၊ လှံများ၊ ကျောက်တုံး အချွန်များ စသည်တို့ကို အသုံးပြုနိုင် ခြေရှိခဲ့သည်။ အသုံးပြုခဲ့သည့် လက်နက်များတွင် - ၁) Category:နည်းပညာ
စက်ရုပ်	စက်ရုပ် ကခုန်ခြင်း စက်ရုပ်ဆိုသည်မှာ စက်မှု သို့မဟုတ် လူသားတို့ အတုအယောင်ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြင့် လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ဆောင်ရွက်သော အရာဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိုင်သည်။ စက်ရုပ်သည် အသွင်သဏ္ဌာန် အားဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ လှုပ်ရှားသွားလာပုံအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း မိမိဘာသာမိမိ သွားလာလှုပ်ရှား လုပ်ကိုင်နေသည် ဟူသော အထင်အမြင်မျိုးကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ မည်သို့သော စက်မျိုးကို စက်ရုပ်အဖြစ်သတ်မှတ်နိုင်သည် ဆိုသော အချက်ကို ဆွေးနွေးငြင်းခုံနေဆဲဖြစ်သော်လည်း ပုံမှန်အားဖြင့် စက်ရုပ်သည် အောက်ပါအချက်အလက်များထဲမှ အကုန်လုံးမဟုတ်စေကာမူ အချို့သောအချက်အလက်များဖြင့် ကိုက်ညီသင့်သည်။ ရွေ့လျားသွားလာနိုင်ခြင်း စက်မှုနည်းဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော လက်များရှိခြင်း ပတ်ဝန်းကျင်ကို အာရုံခံနိုင်ခြင်း နှင့် ကိုင်တွယ်နိုင်ခြင်း လူနှင့်တိရစ္ဆာန်တို့ကို အတုခိုးသော အပြုအမူများကိုပြုလုပ်နိုင်ခြင်း တို့အား ယျေဘူယအားဖြင့် သတ်မှတ်ကြသည်။ စက်ရုပ်၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာများကို သတ်မှတ်ခြင်း စက်ရုပ်နှင့် ပတ်သက်၍ တသမတ်တည်းရှိသော အမြဲတမ်းမှန်ကန်သော အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် မရှိသော်လည်း အောက်ပါအချက်အလက်များထဲမှ အချို့ သို့မဟုတ် အကုန်လုံးသော အချက်အလက်များဖြင့် ကိုက်ညီသင့်သည်။ သဘာ၀အတိုင်း ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမဟုတ်ပဲ လူသားမှ ဖန်တီးထားခြင်း။ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အာရုံခံနိုင်ခြင်း နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အရာဝတ္ထုများကို ကိုင်တွယ်နိုင်ခြင်းနှင့် ထိတွေ့မှုပြုနိုင်ခြင်း။ ကြိုတင်ထည့်သွင်းထားသော ပရိုဂရမ်အားဖြင့်သော်လည်းကောင်း အလိုအလျောက်ထိန်းချုပ်မှုအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း ၎င်း၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ရွေးချယ်မှုပြုနိုင်သော စွမ်းရည်ရှိခြင်း။ ကြိုတင်ချမှတ်ထားသောအစီအစဉ် (ပရိုဂရမ်) များထည့်သွင်းနိုင်ခြင်း အတည့် သို့မဟုတ် လည်ပတ်သော ဝင်ရိုးတစ်ခုဖြင့် ရွေ့လျားနိုင်ခြင်း တိကျသောရွေ့လျားမှုဖြင့် Coordinate System အတွင်း ရွေ့လျားနိုင်ခြင်း ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိဖြင့် လူ၏ကိုယ်စားလှယ်ပမာ ဆောင်ရွက်ဟန် ပေါ်ပေါက်ခြင်း စက်ရုပ်ဆိုရာတွင် လူ၊ ခွေး စသည့် သက်ရှိတစ်မျိုးမျိုးနှင့် နီးစပ်စွာတူညီနေရမည်ဟု အထင်ရှိတတ်ကြသော်လည်းထိုသို့မဟုတ်ပါ။ စက်မှုလုပ်ငန်းသုံးစက်ရုပ်အများစုမှာ လုပ်ငန်းခွင်များတွင် အဆင်ပြေချောမွေ့စွာ အလိုအလျောက် ထိန်းသိမ်းလုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်း စွမ်းရည်ပါရှိသော စက်လက်တုများဖြစ်ပြီး ထုတ်ကုန်ကိုတွင်ကျယ်စွာ ထုတ်ပေးနိုင်ရေးအတွက် အလျဉ်းသင့်သလို တည်ဆောက် ထားကြရသည်။ ထို့အပြင် ရူပဗေဒ၊ ဓာတုဗေဒ စမ်းသပ်မှုများ၊နယူကလိယား ကဲ့သို့သော လူသားတို့အတွက် အန္တရာယ်ရှိစေနိုင်သည့် လုပ်ငန်းများတွင် တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုနေကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း လူသားတို့သည် အစစ်နှင့်ခွဲခြားမရအောင်တူညီပြီး သာလွန်သောစွမ်းရည်အချို့ပါဝင်သည့် ယန္တယားစက်ရုပ်အမျိုးမျိုး (စက်လူရုပ်၊ စက်ဆင်ရုပ်၊ စက်မြင်းပျံ) စသည်တို့ကို တီထွင် ခိုင်းစေအသုံးခြနိုင်ရန် ရှေးအခါကပင်မြှော်လင့်ချက်ရှိခဲ့ကြသည်။ ခေါမတိုင်း၊ ရောမတိုင်း ဌာနီများတွင် (မဟာဘူတ) ယန္တယားနည်းပညာများ စကောမ စသည့်ဆန်းပြားသော အလိုအလျောက်လှုပ်ရှားနိုင်သည့် ယန္တယားနည်းပညာရပ်များကို စီရင်နိုင်သူ တတ်မြောက်ကျွမ်းကျင်သူတို့ရှိကြပြီး အလွန်သိုသိပ်လျှို့ဝှက်စွာနေထိုင်ကြသည်ဟု အယူရှိသည်။ ရိုဘော့ စက်ရုပ်ဟု သိထားကြသည့် Robot စကားလုံးကို ၁၉၂ဝ-ပြည့်နှစ်က ချက်ကိုစလိုဗက်ကီးယားလူမျိုး စာရေးဆရာ Karel Capek, R.U.R သည် သူရေးသားသည့် Rossum’s Universal Robots ပြဇာတ်ဇာတ်လမ်းတွင်စတင် သုံးနှုန်းခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ''Robota' ဆိုသော စကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာ၍ ချက်ဘာသာစကားအရ အလုပ်ကို ငြီးငွေ့ဖွယ် တကုပ်ကုပ် လုပ်နေရသူ (သို့မဟုတ်) မြေကျွန်တစ်ဦး၏ အလုပ်များ ဖြစ်ပြီး စလိုဗက်ခ်ဘာသာစကားအရ အလုပ် ဖြစ်သည်။ ၎င်းဇာတ်လမ်းသည် စိတ်ကူးယဉ် သိပ္ပံဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်သည်။ ရိုဘော့သည် ခေတ်သစ် စကားအရ အလိုအလျောက် အလုပ်လုပ်နိုင်သော စက်ရုပ် ဖြစ်သည်။ သိပ္ပံနှင့်နည်းပညာ ဂျာနယ်၊ အမှတ်(၁၉)၂၀၀၆-ခု၊ မတ်လ ယနေ့ခေတ် စက်ရုပ်အသုံးပြုမှုမှာ အကြမ်းအားဖြင့် အာရှတိုက်တွင် ကမ္ဘာ့စက်ရုပ်များအာလုံး၏တစ်ဝက်ခန့်၊ဥရောပတိုက်တွင် ၃၂% ၊မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ၁၆% ၊ဩစတေးလီးယားတွင် ၁% နှင့် အာဖရိကတွင် ၁% ခန့် ရှိကြသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံရှိ စက်ရုပ်များမှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် ရှိသော စက်ရုပ်များ၏ ၃၀% ခန့်ပင်ရှိသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိနိုင်ငံများထက် ဂျပန်နိုင်ငံမှာ စက်ရုပ်များ ပိုမိုပိုင်ဆိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ အမှန်တကယ်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ စက်ရုပ်လောကတွင် ဦးဆောင်နေသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ စက်ရုပ်မြို့တော် ဖြစ်သည်ဟု ဂျပန်များက ပြောဆိုကြသည်။ပင်ပေါင် ကစားနိုင်သော လူသားစက်ရုပ် ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွင် နောင်တွင် စက်ရုပ်များ၏ အတွေးအခေါ်များက တိုးမြင့်အောင် ဆောင်ရွက်လိုကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် စက်ရုပ်နည်းပညာတိုးတက်မှုမှာ အမေရိက၊ ဥရောပတိုက်တို့ထက် နောက်ကြသော်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် တောင်ကိုးရီးယားနိုင်ငံတို့၏ စက်ရုပ် တိုးတက်ထုတ်လုပ်ရေးအပေါ် ရိုးသားစွာ မြင်ကြောင်းထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။ အရှေ့အာရှတွင် (ဂျပန်၊တောင်ကိုရီးယား၊ တရုတ် ) တို့တွင် စက်ရုပ်များသည် လူတို့ကဲ့သို့ အသိဉာဏ်ရှိ၍ သက်ကြီးရွယ်အိုများအား ကူညီနိုင်မည်၊ ကလေး သူငယ်များဖြင့် ကစားနိုင်မည် သို့ ကလေးသူငယ်များအား သင်ပြထိန်းကြောင်းနိုင်မည် အစရှိသည် တို့ကို ပြုလုပ်နိုင်လာသည်အထိ တိုးတက်လာလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ သို့သော် အနောက်နိုင်ငံများကမူ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေကြသကဲ့သို့ ရှိသည်။၎င်းတို့၏ အယူအဆမှာ နောင်တွင် စက်ရုပ်များသည် လူသားများနေရာတွင် အစားထိုးနေရာယူလာမည် ဟူသော အတွေးများအား ရုပ်ရှင်၊ စာအုပ်များကဲ့သို့သော မီဒီယားများမှ တဆင့် ဖော်ပြနေကြသည်။ လေ့လာစောင့်ကြည့်သူအချို့က လူသားများ၏အနာဂတ် အား စက်ရုပ်များက ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်သည့်ဟု ယူဆကြသည်။ အခြားကြည့်ရန် စက်ရုပ် ဥပဒေ သုံးရပ် ကိုးကား Robot Simple English Wikimyanmar Category:နည်းပညာ
ကဏ္ဍ:မြန်မာဘာသာစကား	Category:မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဘာသာစကားများ ကဏ္ဍ:ဗမာနွယ် ဘာသာစကားများ
အာဆင်နယ်	အာဆင်နယ် ဘောလုံးကလပ် (Arsenal Football Club) ကို The Gunners ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြပြီး လန်ဒန်မြောက်ပိုင်း ဟော်လိုဝေး(Holloway, North London) တွင် အခြေစိုက်သော အင်္ဂလိပ်ကြေးစား ဘောလုံးကလပ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ အာဆင်နယ်သည် ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် ပါဝင်ကစားသော အသင်းတစ်သင်းဖြစ်ပြီး အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကတွင် အအောင်မြင်ဆုံး ဘောလုံးကလပ်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ပထမတန်း နှင့် ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ၁၃ ကြိမ်ရရှိခဲ့ဖူးပြီး အက်ဖ်အေဖလားကို ၁၄ ကြိမ်ရရှိခဲ့ပြီး ကွန်မြူနတီဒိုင်း (Community Shield) ၁၇ကြိမ်ရရှိထားသည်။ သမိုင်းကြောင်း အာဆင်နယ်ကို ၁၈၈၆ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သော်လည်း ပထမဆုံး အရေးပါသော ဆုတံဆိပ်ကို ၁၉၃၀ နှစ်များတွင် မှရရှိခဲ့ပြီး လိဂ် ချန်ပီယံ ၅ ခါဖြစ်ခဲ့ကာ အက်ဖ်အေဖလား ၂ ခုရရှိခဲ့သည်။ စစ်ပြီးခေတ်၏ ဆုတ်ယုတ်သော နှစ်များအပြီးတွင် သူတို့သည် ၂၀ရာစုအတွင်း ဖလား ၂ခုတစ်ပြိုင်တည်းရသော ဒုတိယမြောက် ကလပ်အဖြစ် ၁၉၇၀-၇၁ တွင် မှတ်တမ်းတင်နိုင်ခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့ပြီးသော အနှစ် ၂၀ အတွင်း အာဆင်နယ်သည် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောက၏ အအောင်မြင်ဆုံး ကလပ်များတွင်တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဆုဖလား ၂ခုရခြင်း နောက်ထပ် ၂ကြိမ်၊ ၂၀၀၃-၂၀၀၄ ပရီးမီးယားလိဂ် ချန်ပီယံ ကို ရှုံးပွဲမရှိရရှိခြင်း နှင့် ၂၀၀၅-၀၆ တွင် လန်ဒန်ရှိကလပ်များထဲမှ ယူအီးအက်ဖ်အေ ချန်ပီယံလိဂ်၏ ဖိုင်နယ်ပွဲကို ပထမဆုံးတက်ရောက်နိုင်သော အသင်းစသည့် မှတ်တမ်းများကို တင်ခဲ့သည်။ History \| News \| Arsenal.com 150px လက်ရှိတံဆိပ် အရောင် အာဆင်နယ်၏ အဓိကအရောင်မှာ အနီရောင်ပင် ဖြစ်သည်။ ဘောလုံးကွင်းများ ပထမဆုံး မန်နာကွင်းကို သုံးခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၈၉၀ မှ ၁၈၉၃ အထိ အင်ဗစ်တာကွင်းကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ်သို့ ဝင်ပြီးနောက် ၁၈၉၃ တွင် မန်နာကွင်းသို့ ပြန်လာကာ ကွင်းသာသာရှိသောကွင်းကို ပွဲကြည့်စင်များဖြင့် အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ ထိုကွင်းကို မြောက်လန်ဒန်သို့ မပြောင်းမီ ၁၉၁၃ အထိ နှစ်၂၀ ကြာအသုံးပြုခဲ့သည်။ ဟိုက်ဘူရီကွင်း လက်ရှိကွင်းအသစ်ဖြစ်သော အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်းကို ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးကာ ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ရာသီတွင် စတင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ အာဆင်နယ်ပရိသတ်များ အောင်မြင်မှုများ အာဆင်နယ်သည် လိဂ်ချန်ပီယံ ၁၀ ကြိမ်အဖြစ် မန်ယူနှင့် လစ်ပါပူးနောက်၊ ပရီးမီးယားလိဂ်အဖြစ် ပြောင်းပြီးချန်ပီယံ ၃ ကြိမ်အဖြစ် မန်ယူနှင့် ချဲဆီးနောက်တွင် တတိယအအောင်မြင်ဆုံးအသင်း ဖြစ်သည်။ အက်အေဖလား ၁၄ ကြိမ်ဖြင့် အအောင်မြင်ဆုံးအသင်း ဖြစ်သည်။ လန်ဒန်အသင်းများတွင် ချန်ပီယံလိဂ် ဗိုလ်လုပွဲသို့ တက်နိုင်သော ပထမဆုံးအသင်းဖြစ်ကာ ဘာစီလိုနာအသင်းကို ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် အနိမ့်ဆုံးအဆင့် ၁၄ ဖြင့်သာ ရာသီသိမ်းဖူး၍ အကောင်းဆုံးအသင်းများထဲမှ တစ်သင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ် မေလမှ ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလအထိ ၄၉ ပွဲရှုံးပွဲမရှိ စံချိန်တင်ခဲ့သည်။ ၀၃-၂၀၀၄ ခုနှစ် ပရီးမီးယားလိဂ်ရာသီအတွက် ၃၈ ပွဲလုံး ရှုံးပွဲမရှိဘဲ အနိုင်ရဗိုလ်စွဲခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ ၁၈၈၈-၁၈၈၉ ခုနှစ်လိဂ်ပွဲတွင် ပရယ်စတွန်နော့အန့်၏ ၂၂ ပွဲရှုံးပွဲမရှိ အနိုင်ရဗိုလ်စွဲအပြီးနောက် တစ်ခုတည်းသော ဘောလုံးအသင်းဖြစ်သည်။ ထို့အတွက် ပရီးမီးယားလိဂ်၏ ရွှေဖလား ကိုရရှိခဲ့သည်။ ဟင်နရီ အာဆင်နယ်အသင်း၏အောင်မြင်မှုများ အမှတ်ပေးချန်ပီယံ − (၁၃) ကြိမ် (၁၉၃၀-၃၁၊ ၁၉၃၂-၃၃၊ ၁၉၃၃-၃၄၊ ၁၉၃၄-၃၅၊ ၁၉၃၇-၃၈၊ ၁၉၄၆-၄၇၊ ၁၉၅၂-၅၃၊ ၁၉၇၀-၇၁၊ ၁၉၈၈-၈၉၊ ၁၉၉၉၀-၉၁၊ ၁၉၉၇-၉၈၊ ၂၀၀၁-၀၂၊ ၂၀၀၃-၀၄) အက်ဖ်အေ ဖလားချန်ပီယံ − (၁၄) ကြိမ် (၁၉၃၀၊ ၁၉၃၆၊ ၁၉၅၀၊ ၁၉၇၁၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၈၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၅၊ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၇ ၊ ၂၀၂၀ ) ကားလင်းဖလား − (၂) ကြိမ် (၁၉၈၇၊ ၁၉၉၃) ကွန်မြူနတီဒိုင်းချန်ပီယံ − (၁၇) ကြိမ် (၁၉၃၀၊ ၁၉၃၁၊ ၁၉၃၃၊ ၁၉၃၄၊၁၉၃၈၊ ၁၉၄၈၊ ၁၉၅၃၊ ၁၉၉၁၊ ၁၉၉၈၊ ၁၉၉၉၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၄၊ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၇၊ ၂၀၂၀၊ ၂၀၂၃) ဥရောပချန်ပီယံလိဂ် - (၀)ကြိမ် ယူရိုပါလိဂ် - (၀)ကြိမ် ယူရိုပါကွန်းဖရန့်လိဂ် - (၀)ကြိမ် ကစားသမားများ ပထမအသင်းလူစာရင်း ၂၀၂၅ (အသင်းခေါင်းဆောင်) နည်းပြများ ၁၉၈၇ မှယနေ့ထိ နည်းပြ ၁၈ ဦး၊ ယာယီနည်းပြ ၆ ဦးရှိသည်။ ယာယီနည်းပြ ဖရက်ဒီယွန်းဘတ်မှာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်နိုဝင်ဘာလ၂၉ရက်နေ့မှစ၍ ယာယီကိုင်တွယ်နေသည်။ ၂၀၁၉ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှစ၍ မန်ချက်စတာစီးတီးအသင်းမှ လက်ထောက်နည်းပြ စပိန်လူမျိုး မီခေးလ်အာတီတာကို နည်းပြချုပ် အဖြစ်ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခဲ့သည် မီခဲလ် အာတီတာ (လက်ရှိနည်းပြ) \|၁၉၉၆မှ၂၀၁၈ထိကိုင်တွယ်ခဲ့သောအာဆင်ဝင်းဂါး ကိုးကား ၄https://www.premierleague.com/clubs/1/Arsenal/squad Category:အာဆင်နယ် ဘောလုံးအသင်း Category:ကြေးစားဘောလုံးအသင်း
ယိုဆဲ မော်ရင်ညို	GOIH ဟိုဆေး မော်ရီ ဒိုဆန်း ဆန်းတို့ မော်ရင်ညို ဖဲလစ် (ပေါ်တူဂီအသံထွက် [ʒuˈzɛ moˈɾiɲu]; ၁၉၆၃ ဇန်နဝါရီ ၂၆ တွင်မွေးဖွားသည်) သည် ပေါ်တူဂီ ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘောလုံးမန်နေဂျာနှင့်ပရီးမီးယားလိဂ်ကလပ် တော့တင်ဟမ်ဟော့စပါး အသင်း၏လက်ရှိမန်နေဂျာ ဖြစ်သည်။ သူသည် အကြီးမားဆုံးသောမန်နေဂျာများထဲမှ တစ်ဦး ဖြစ်သည်ဟု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ယူမှတ်ခံရပြီးနှင့်အစဉ်အဆက် ဆုဖလားများစွာ ဆွတ်ခူးနိုင်ခဲ့သောမန်နေဂျာများထဲမှတစ်ဦးဖြစ်သည်။ ပေါ်တူဂီဘောလုံးပိရမစ်ကို ဖြတ်သန်းပြီး ကွင်းလယ်ကစားသမားအဖြစ် အောင်မြင်မှုမရရှိခဲ့သည့်နောက် မော်ရင်ညိုသည် Sporting CP နှင့် ပေါ်တို ရှိ ဆာ ဘော့ဘီ ရော့ဘ်ဆင်အတွက် စကားပြန်အဖြစ် ပထမဆုံး စီမံခန့်ခွဲမှုနယ်ပယ်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ဘာစီလိုနာတွင် ရော့ဘ်ဆင်နှင့်သူ့ဆက်ခံသူ ဗန်ဟားလ်တို့၏လက်အောက်တွင် လက်ထောက်နည်းပြအဖြစ် အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သည်။ ။ ဘန်ဖီကာ နှင့်União de Leiria တို့တွင် မန်နေဂျာအဖြစ် ခဏတာအတွင်း အောင်မြင်ပြီးနောက် မော်ရင်ညိုသည် ၂၀၀၂ တွင်ပေါ်တူဂီသို့ မန်နေဂျာအဖြစ် ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ သူသည် Primeira Liga ကိုနှစ်ကြိမ်၊ Taça de Portugal, UEFA Cup နှင့် UEFA Champions League (၁၉၈၇ ခုနှစ်မှစ၍ ပေါ်တို၏ပထမဆုံးဥရောပဖလား ဖြစ်သည်)တို့ အနိုင်ရခဲ့သည်။ ထိုအောင်မြင်မှုသည် သူ့ကို ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင်ချယ်လ်ဆီးနှင့်အင်္ဂလန်သို့ ပြောင်းရွှေ့စေခဲ့သည်။ သူသည် ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ၂ ခု၊ အက်ဖ်အေဖလားနှင့်လိဂ်ဖလား ၂ ခုကို ၃ရာသီအတွင်း ရရှိခဲ့သည်။ ကလပ်ပိုင်ရှင် ရိုမန် အေဗရာမိုဗစ်နှင့်သဘောထားကွဲလွဲမှုသတင်းများကြောင့် ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ထွက်ခွာခဲ့သည်။ ၂၀၀၈ တွင် မော်ရင်ညိုသည် အီတလီကလပ် အင်တာမီလန်သို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့ပြီး သူ၏ပထမဆုံးရာသီတွင် စီးရီအေဆုဖလားကို ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ တွင်သူသည် အင်တာမီလန်ကို စီးရီအေ၊ Coppa Italia နှင့် UEFA ချန်ပီယံလိဂ် သို့ ဖလား သုံးလုံးရအောင် ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ (အီတလီကလပ်များအတွက် ပထမဦးဆုံး)။ ၎င်းသည် သူ့ကို ကလပ်နှစ်ခုဖြင့် ဥရောပဖလားအနိုင်ရခဲ့သည့် နည်းပြ ငါးဦး အနက်မှတစ်ဦး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် သူ့ကို ဖီဖာ၏တစ်နှစ်တာ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးနည်းပြဆု ရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက် မော်ရင်ညိုသည် ရီးရဲလ်မက်ဒရစ်နှင့်စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။ ထိုနေရာတွင် သူသည် လာလီဂါကို စံချိန်တင်မှတ်များဖြင့် အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး ၄ နိုင်ငံတွင် လိဂ်ဆုများရရှိခဲ့သည့် ပဉ္စမနည်းပြ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သူသည် Copa del Rey နှင့် Supercopa de Espana တို့ကိုလည်းအနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ မော်ရင်ညိုသည် ၂၀၁၃ တွင် ရီးယဲလ်မက်ဒရစ်မှ ချယ်လ်ဆီးသို့ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီးနောက်တွင် သူသည်နောက်ထပ်ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလားနှင့်လိဂ်ဖလားကို ရရှိခဲ့သော်လည်း ရလဒ်မကောင်းသောကြောင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရသည်။ တစ်နှစ်အကြာတွင် မော်ရင်ညိုသည် ပြိုင်ဘက်မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်တွင် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ သူသည် ယူရိုပါလိဂ်၊ လိဂ်ဖလားနှင့်အက်ဖ်အေကွန်မျူနတီဒိုင်းဆုဖလားများကို သူ၏ပထမဆုံးရာသီတွင်အနိုင်ရခဲ့သော်လည်း ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ပယ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။https://www.premierleague.com/managers/2663/Jos%C3%A9-Mourinho/overview 2019 ခုနှစ်တွင် သူသည် တော့တင်ဟမ်ဟော့စပါး နှင့်လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ သူသည် ၂၀၁၅ တွင်ပေါ်တူဂီဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် (FPF) မှ ရာစုနှစ်၏ပေါ်တူဂီနည်းပြအဖြစ် အမည်ပေးခြင်းခံရပြီးကစားသမားလွှဲပြောင်းမှုအတွက် ပေါင် ၁ ဘီလီယံကျော် သုံးစွဲခဲ့သည့်ပထမဆုံးနည်းပြဖြစ်သည်။ သူ၏နည်းဗျူဟာဆိုင်ရာဗဟုသုတ၊ ဩဇာသက်ရောက်မှုနှင့်အငြင်းပွားဖွယ်ကောင်းသောစရိုက်နှင့်သူ၏ပြိုင်ဘက်များကလှပသောဘောလုံးကစားခြင်းထက် ရလဒ်များရရှိခြင်းအပေါ်အလေးထားခြင်းကြောင့် သူသည် အာဂျင်တီးနားနည်းပြ Helenio Herreraဖြင့် လေးစားသူများနှင့်ဝေဖန်သူများက နှိုင်းယှဉ်မှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ကိုးကား
အဲလက်စ်ဖာဂူဆန်	ဆာ အဲလက်စ်ဇန်းဒါး ချက်ပ်မင်းန် (အဲလက်စ်) ဖာဂူဆန် CBE သည် ၁၉၄၁ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃၁ရက်နေ့တွင် ဂလက်စဂိုမြို့ ဂိုဗန် (Govan, Glasgow) တွင်မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူသည် စကော့လူမျိုး ဘောလုံးမန်နေဂျာတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဘောလုံသမားဟောင်းတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ဖာဂူဆန်ကို ၁၉၈၆ နိုဝင်ဘာမှ စ၍ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်အသင်း၏ မန်နေဂျာအဖြစ် ခန့်ထားခဲ့သည်။ မန်နေဂျာသက်တမ်း ၂၅နှစ်အတွင်း လိဂ်ဖလား၁၃ခု၊ FAဖလား၅ခု နှင့် ချန်ပီယံလိဂ် ၂ ကြိမ်အပါအဝင် ဆုဖလားစုစုပေါင်း ၃၈ခုရရှိအောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ အသင်း၏ သမိုင်းကြောင်းတွင် ဆာမတ်ဘတ်စ်ဘီ (Sir Matt Busby) ၏စံချိန်ကိုချိုးကာ သက်တမ်းအရှည်ဆုံး အုပ်ချုပ်နေသူလည်းဖြစ်သည်။ ယခုလက်ရှိ အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကတွင် သက်တမ်းအကြာရှည်ဆုံး မန်နေဂျာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ သူသည် ကမ္ဘာ့ဘောလုံးသမိုင်းတွင် လေးစားအားကျဖွယ်အကောင်းဆုံးသော မန်နေဂျာများထဲတွင် တစ်ယောက်အပါအဝင်ဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ခြင်းခံရပြီး အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးသမိုင်းတွင် အခြားမန်နေဂျာများထက် ဆုတံဆိပ်များကို ပိုမိုဆွတ်ခူးရယူနိုင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဆုပေါင်းမြောက်မြားစွာကို ရရှိခဲ့ပြီး ဗြိတိသျှဘောလုံးသမိုင်းတွင် တစ်နှစ်တာအတွင်း အကောင်းဆုံးမန်နေဂျာဆု (Manager of the Year) ကို အကြိမ်အများဆုံးရရှိခဲ့ခြင်း အပါအဝင် စံချိန်မြောက်မြားစွာကို တင်ထားသူဖြစ်သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် အဲလိဇဘက် ၂ ဘုရင်မကြီးမှ နိုက် အဖြစ်သူကောင်းပြုခဲ့သည်။ အစောပိုင်း ဘဝ ဖာဂူဆန်၏မိဘများမှာ Alexander Beaton Ferguson နှင့် Elizabeth (née Hardie)Family detective - Telegraph တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဖာဂူဆန်ကို (စကော့တလန်ရှိ) Govanခရိုင် Shieldhallလမ်းပေါ်ရှိ အဖွားဖြစ်သူ၏အိမ်၌ ၁၉၄၁ ဒီဇင်ဘာ ၃၁ရက်တွင်မွေးဖွားခဲ့သော်လည်း အမှတ်၆၆၇ Govanလမ်းပေါ်ရှိနေအိမ်တွင် မိဘနှစ်ပါး၊ ညီဖြစ်သူ Martinတို့နှင့်အတူနေထိုင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။Alex Ferguson profile \| Soccer Magazineဖာဂူဆန်သည် Broomloan Road Primary School နှင့် နောက်ပိုင်းတွင် Govan အထက်တန်းကျောင်းတို့၌ တက်ရောက်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။TheGlasgowStory: Sir Alex Ferguson သူ၏ဘောလုံးသမားဘဝကို Govan ရှိ Harmony Row Boysကလပ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် စီနီယာကစားသမားများထွက်ရှိမှု၌ နာမည်ရသည့် Drumchapel Amateurs လူငယ်ကလပ်သို့ရောက်ရှိခဲ့သည်Sir Alex Ferguson tribute to Drumchapel Amateurs' legend \| Evening Times ကစားသမားဘဝ ဖာဂူဆန်၏ကစားသမားဘဝကို အသက် ၁၆နှစ်တွင် Queen's Parkအသင်း၌ အပျော်တမ်းကစားသမားအဖြစ် စတင်ခဲ့သည်။ Queen's Parkrမှာ ကစားနေစဉ်အတွင်း ၃၂ပွဲကစားပြီး ၁၅ဂိုး Sir Alex Ferguson launches Queen's Park's 150th anniversary kit 56 years after leaving Scotland's oldest senior football club \| Daily Mail Online သွင်းပေးနိုင်ခဲ့သော်လည်း ပုံမှန်ပွဲထွက်ခွင့်ရရှိရေးအတွက် ရုန်းကန်ခဲ့ရသဖြင့် 1960တွင် St. Johnstoneအသင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ St. Johnstoneအသင်းတွင်လည်း အလားတူပင် တိုက်စစ်မှူးတယောက်အနေဖြင့် ဂိုးသွင်းယူနိုင်စွမ်းရှိသော်လည်း ပုံမှန်ပွဲထွက်ခွင့်ရရှိရန် ရုန်းကန်ခဲ့ရပြန်သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၆၄ခုနှစ် နွေရာသီတွင် Dunfermline Athleticအသင်း၌ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်ကစားသမားဘဝကို စတင်ခဲ့သည်။ Dunfermline Athleticအသင်း၌ ကစားနေစဉ်အတွင်း၌ ၈၉ပွဲကစားပြီး ၆၆ဂိုးသွင်းယူနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၅-၁၉၆၆ရာသီတွင် တရာသီအတွင်း ၃၁ဂိုးသွင်းယူပြီး Joe McBride နှင့်အတူ ထိပ်တန်းဂိုးသွင်းရှင်အဖြစ် ရပ်တည်နိုင်ခဲ့သည်။ Scotland - List of Topscorers ၁၉၆၇ခုနှစ်တွင်မူ Rangersအသင်းသို့ ထိုအချိန်ကအသင်း၏ စံချိန်တင်ပြောင်းရွှေ့ကြေး ပေါင် ၆၅၀၀၀ ဖြင့် ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ Rangersအသင်းနှင့်ကစားခဲ့သော ၂ရာသီအတွင်း ဖာဂူဆန်သည် ကောင်းမွန်စွာ ကစားနိုင်ခဲ့သော်လည်း 1969 Scottish Cup ဗိုလ်လုပွဲတွင် အသင်း၏ရှုံးပွဲအတွက် အပြစ်တင်ခံခဲ့ရပြီး အငယ်တန်းနှင့်သွားရောက်ကစားရန် ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်။ ထိုနှစ်ဆောင်းဦးတွင် အသင်းမှထွက်ခွာခဲ့သည်။ထို့နောက်တွင် ဖာဂူဆန်သည် Falkirkအသင်းတွင် ၄ရာသီ ကစားပြီးနောက် ၁၉၇၃-၁၉၇၄ရာသီတွင် Ayr United၌ ၎င်း၏ကစားသမားဘဝကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ အစောပိုင်း မန်နေဂျာဘဝ East Stirlingshire အသက် ၃၂ နှစ် အရွယ်မှာပင် ဖာဂူဆန်သည် East Stirlingshireအသင်း၏ မန်နေဂျာအဖြစ် ၁၉၇၄ ဇွန်တွင်စတင်ခဲ့သည်။ ထိုအလုပ်မှာ အချိန်ပိုင်း အလုပ်သာဖြစ်ပြီး ၁ပါတ်လျှင် ပေါင်၄၀ ရရှိခဲ့သည်။ Ferguson: 'At 32 I was managing East Stirling. My players were on about £5 a week' \| The Independent ထိုနှစ် အောက်တိုဘာတွင် ဖာဂူဆန်သည် St Mirrenအသင်းကို အုပ်ချုပ်ရန် ကမ်းလှမ်းခြင်းခံရသည်။ St Mirren သည် East Stirlingshireအောက်မှ အသင်းဖြစ်သော်လည်း ပို၍ပြည့်စုံသော အသင်းကြီးဖြစ်သည်။ St Mirren ဖာဂူဆန်သည် St Mirren အသင်းတွင် ၁၉၇၄မှ ၁၉၇၈ အထိအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သူသည် အသင်းကို တတိယတန်းမှ လိဂ်(ပထမတန်း)သို့ ရောက်ရှိစေခဲ့ပြီး31.05.1978: Alex Ferguson is fired by St Mirren \| Football \| The Guardian Billy Stark ၊ Tony Fitzpatrick ၊ Lex Richardson ၊ Frank McGarvey ၊ Bobby Reid နှင့် Peter Weir အစရှိသည့် ကစားသမားပေါင်းများစွာ မွေးထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ St Mirren သည် ဖာဂူဆန်ကို အလုပ်ထုတ်ခဲ့သော တခုတည်းသော အသင်းဖြစ်သည်။ ထိုကိစ္စအတွက် သူသည် ခုံရုံး၌ အရေးဆိုခဲ့သော်လည်း ရှုံးနိမ့်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၉-မေ-၃၀ ရက်တွင်ထုတ်ဝေသော Sunday Heraldတွင် ပါဝင်သော ဆောင်ပါးတွင် Billy Adamsပြောဆိုချက်အရ ကစားသမားများ၏ ငွေပေးချေမှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး စာချုပ်ဖောက်ဖျက်မှုများကြောင့်ဟုဆိုသည်။Saints still wear their shame over one of football's greatest \| Sunday Herald, The \| Find Articles at BNET.com ဖာဂူဆန်သည် ကစားသမားများအား အခွန်မဲ့ အသုံးစရိတ်အချို့ပေးချင်သည့် ကိစ္စနှင့် အတွင်းရေးမှူးနှင့် ၆ပါတ် စကားမပြောဘဲနေခြင်း၊ သော့များအားလုံးကို သိမ်းဆည်းခြင်း၊ အသက် ၁၇နှစ် အရွယ် လက်ထောက်မှ တဆင့်သာ အဆက်အသွယ်လုပ်ခြင်း စသည့် အပြုအမူများနှင့် ပတ်သက်၍လည်း စွပ်စွဲခံရသေးသည်။ Swimming: No case to answer? The only way is out for sour Sweetenham \| Football \| The Guardian ခုံရုံးမှ ဖာဂူဆန်အား မရင့်ကျက်ကြောင်း ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။ ခုံရုံးစစ်ဆေးမှုအတွင်း St Mirren ဥက္ကဋ္ဌ Willie Todd က ဖာဂူဆန်သည် အုပ်ချုပ်မှုစွမ်းရည် မရှိကြောင်း စွပ်စွဲခဲ့သေးသည်။ ၂၀၀၈-မေ-၃၁ The Guardian တွင်ပါဝင်သော Todd နှင့်အင်တာဗျူးတွင် အလုပ်ထုတ်ခြင်း၏ အခြေခံအကြောင်းအရင်းမှာ Aberdeenသည် စာချုပ်ဖောက်ဖျက်ပြီး Aberdeenသို့ သွားရန် သဘောတူခဲ့ခြင်းကြောင့်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်၏ Daily Mirrorသို့ ပြောကြားချက်တွင်မူ သူသည် သူနှင့်အတူလိုက်ခဲ့ရန် အသင်းအဖွဲ့ဝင်တယောက်အား ပြောခဲ့ကြောင်း၊ သူAberdeenသို့ ထွက်သွားကြောင်းကို St Mirren၏ဝန်ထမ်း တယောက်ကို ပြောခဲ့ကြောင်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ Toddက ဖြစ်ပျက်ခဲ့သမျှကို နောင်တရမိကြောင်းနှင့်လျော်ကြေးကိစ္စနှင့် ပတ်သက်ပြီး အသင်းသို့ လာရောက် ညှိနှိုင်းခြင်းမပြုခဲ့သောAberdeenကို အပြစ်တင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၇တွင် ဖာဂူဆန်သည် Aberdeen၏မန်နေဂျာအလုပ်ကို ငြင်းဆန်ခဲ့ရာ McNeillက မန်နေဂျာအဖြစ်လုပ်ခဲ့ပြီး တနှစ်အကြာတွင် ဆဲလ်တစ်(Celtic) သို့ပြန်သွားခဲ့သဖြင့် ဖာဂူဆန်အတွက် Aberdeen၏မန်နေဂျာလုပ်ရန် အကြောင်းဖန်လာခဲ့သည်။The Glasgow Herald - Google News Archive Search Aberdeen ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ် နောက်ပိုင်းကာလ ဖာဂူဆန်သည် Aberdeenသို့ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။afcheritage.org - Aberdeen Football Club Managers Aberdeenသည် စကော့တလန်၏ အသင်းကြီးဖြစ်သော်လည်း လိဂ်ဖလားကို ၁၉၆၅တွင် ၁ကြိမ်သာ ရရှိဖူးသေးသည်။ ထုအချိန်တွင် ဖာဂူဆန်၏ မန်နေဂျာသက်တမ်းမှာ ၄နှစ်ရှိပြီဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏အသက်မှာ ကစားသမားများနှင့် သိပ်မကွာခြားလှသဖြင့် စီနီယာကစားသမားများ၏ လေးစားမှုရရှိရန်ခက်ခဲခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် Aberdeenသည် Scottish Cupအကြိုဗိုလ်လုပွဲ၊ Scottish League Cup ဗိုလ်လုပွဲများသို့ ရောက်ရှိခဲ့သော်လည်း နှစ်ပွဲလုံးရှုံးနိမ့်ကာ အဆင့်၄ သာရသဖြင့် ရလဒ်ကောင်းလှသည်တော့ မဟုတ်ပေ။ 1980s and silverware Aberdeen၏ ၁၉၇၉-၁၉၈၀ ရာသီသည် အစပိုင်းမကောင်းခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၀ တွင်မူ အသင်း၏ခြေစွမ်းသည် သိသိသာသာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးပွဲစဉ်တွင် Hibernian ကို ၅-၀ဖြင့် အနိုင်ရရှိကာ Scottishလိဂ်ဖလားကို ၁၅နှစ်အကြာတွင် ဒုတိယအကြိမ် ရရှိခဲ့သည်။ ထိုအောင်မြင်မှုကြောင့် ဖာဂူဆန်သည် ကစားသမားများ၏ ယုံကြည်လေးစားမှုကို ရရှိခဲ့ကြောင်း ကို နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်ပြောပြခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် စည်းကမ်းတင်းကြပ်သူတဦးဖြစ်ပြီး Furious Fergie ဟု နာမည်ပြောင်ရခဲ့သည်။“Furious Fergie” or Marvellous Motivator? \| Act Knowledgeသူသည် ကစားသမားတဦးဖြစ်သူ John Hewittအား သူ့ကားကို ကျော်တက်ခဲ့ခြင်းအတွက် ဒဏ်တပ်ခဲ့သည်။ What's the most ridiculous reason for a fine in football \| The Knowledge \| Evan Fanning and Paul Doyle \| Football \| The Guardian အသင်းအခြေအနေဆိုးဝါးသော ပွဲစဉ်တခုတွင် ပထမပိုင်းအပြီး၌ အဝတ်လဲခန်းအတွင်း လက်ဖက်ရည်အိုး(tea urn)အား ကစားသမားတဦးဆီ ကန်မိသည်အထိ ဒေါသထွက်ခဲ့သည်။ Aberdeenအသင်းသည် အောင်မြင်မှုများဆက်လက်ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၈၂ခုနှစ်တွင် Scottish Cupကိုရရှိခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် Wolverhampton Wanderersအသင်းကို အုပ်ချုပ်ရန် ကမ်းလှမ်းခံရသော်လည်း Wolverhamptonသည် အခက်အခဲများရှိနေသောအသင်းဖြစ်သည့်အပြင် Aberdeenအသင်းအပေါ်ထားရှိသည့် သူ၏ရည်ရွယ်ချက်များ မပြီးမြောက်သေးသည့်အတွက် ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ European success and Scottish national side ဖာဂူဆန်သည် Aberdeen အသင်းကို နောက်ရာသီ (၁၉၈၂ - ၁၉၈၃) တွင် ပိုမို၍ အောင်မြင်အောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ပြီးခဲ့သော ရာသီတွင် စကော့တလန်ဖလား(Scottish Cup) ရရှိခဲ့သောကြောင့် Aberdeen အသင်းသည် European Cup Winners' ဖလားသို့ ဝင်ခွင့်ရရှိခဲ့သည် ပြီး Bayern Munich ကိုပင် အနိုင်ရသည်အထိ စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ Bayern Munichသည် နောက်ဆုံးပွဲစဉ်တွင် Tottenham Hotspurကို ၄ - ၁ ဖြင့် အနိုင်ရရှိကာတက်လာသည့် အသင်းဖြစ်သည်။ Willie Miller၏ ပြောကြားမှုအရ Bayern Munichကိုအနိုင်ရရှိမှုသည် ဖလားရရှိရန် ယုံကြည်မှုရရှိစေခဲ့သည် ဟုဆိုသည်။ Crick, p. 201 အမှန်တကယ်လည်း ၁၉၈၃ မေလ ၁၁ရက်တွင် Aberdeen အသင်းသည် Real Madrid အသင်းကို ၂ - ၁ ဖြင့် အနိုင်ရရှိပြီး ဖလား ရရှိခဲ့သည်။ Aberdeen သည် ဥရောပဆုဖလားကို ရယူနိုင်သည့် တတိယမြောက် စကော့တလန်အသင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ထပ် ၁၉၈၃ ဒီဇင်ဘာတွင်လည်း လက်ရှိချန်ပီယံ Hamburger SVကို ၂ ကျော့ပေါင်း ရလဒ် ၂ - ၀ ဖြင့် အနိုင်ရရှိပြီး European Super Cup ကိုရရှိခဲ့သည်။ Aberdeenအသင်းသည် ဥရောပတွင်သာမက လိဂ်၌လည်းရလဒ်ကောင်းများရရှိခဲ့ပြီး Rangersအသင်းကို ၁ - ၀ ဖြင့် အနိုင်ရရှိပြီး Scottish Cup ကိုဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ထိုပွဲတွင် အသင်း၏ကစားပုံကို ဖာဂူဆန်သည် နှစ်သက်ခြင်းမရှိသလို ကျက်သရေမရှိသော ကစားပုံ ဟု ပွဲအပြီး၌ပြုလုပ်သော ရုပ်မြင်သံကြားတွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုတွင် ပြောကြားသွားခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၈၃-၈၄ ရာသီအစ၌ Aberdeenအခြေအနေမှာ သိပ်မကောင်းသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင်တိုးတက်လာခဲ့ပြီး လိဂ်ဖလားကိုဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဖာဂူဆန်သည် ဗြိတိသျှအင်ပါယာ၏ ၁၉၈၅ခုနှစ် နှစ်သစ်ဂုဏ်ထူးဆောင်ဆု(OBE)BBC News \| SPORT \| Lewis heads sporting honoursကိုရရှိခဲ့သည့်အပြင် Rangers အသင်းနှင့် Arsenal အသင်းတို့မှ မန်နေဂျာနေရာအတွက် ကမ်းလှမ်းချက်များရရှိခဲ့သည်။Sir Alex Ferguson rejected 1986 chance to become Arsenal manager \| Football \| The GuardianWhy I didn't go to Rangers:Sir Alex Ferguson on Advocaat's successor, the Scotland job, and the Old Firm in the Premiership \| HeraldScotlandManchester United Sir Alex Ferguson turned down the opportunity to manage Arsenal - TelegraphAberdeenသည် ၁၉၈၄-၈၅ရာသီတွင် လိဂ်ဖလားကိုဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၅-၈၆တွင်မူ စတုတ္ထနေရာသာ ရရှိခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၈၆ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် Aberdeenအသင်း၏ဒါရိုက်တာအဖြစ်ခန့်ထားခံရသော်လည်း ၁၉၈၆ ဧပြီတွင် ဖာဂူဆန်သည် အသင်းဉက္ကဌ Dick Donaldအား သူနွေရာသီတွင် အသင်းမှ ထွက်သွားရန်ရည်ရွယ်ထားကြောင်းပြောခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၈၆ကမ္ဘာ့ဖလားခြေစစ်ပွဲဝင် စကော့တလန်အသင်း၏ နည်းပြအဖွဲ့ဝင်၁ဦးသာဖြစ်သော်လည်း အသင်းမန်နေဂျာကွယ်လွန်ပြီးနောက် နိုင်ငံအသင်းကို လက်ကျန်ပွဲများနှင့် ကမ္ဘာ့ဖလားအတွက် တာဝန်ယူကိုင်တွယ်ခဲ့ရသည်။ အသင်း၏မန်နေဂျာ Jock Steinသည် ၁၉၈၅ စက်တင်ဘာ ၁၀ရက်တွင် ဝေးလ်စ် အသင်းကိုအနိုင်ရရှိခဲ့သည့် ပွဲစဉ်အပြီးတွင် ကွင်းအတွင်း၌ပင်လဲကျကာ ခဏအကြာတ္ငင်သေဆုံးသွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ The Glasgow Herald - Google News Archive Searchနိုင်ငံတကာပွဲစဉ်များကို ကိုင်တွယ်နိုင်ရန် ဖာဂူဆန်သည် Archie Knoxကို Aberdeenအသင်း၏တွဲဖက်မန်နေဂျာအဖြစ် ခန့်ထားခဲ့သည်။ သို့သော် ကမ္ဘာ့ဖလားတွင် စကော့တလန်အသင်း အုပ်စုမတက်သဖြင့် ဖာဂူဆန်သည် အသင်း မန်နေဂျာအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ Evening Times - Google News Archive Search ထိုအချိန်မှာပင် Tottenham Hotspurအသင်း၏ မန်နေဂျာရာထူးကို Peter Shreevesထံမှ လက်လွှဲယူရန် ကမ်းလှန်းချက်ရရှိခဲ့သော်လည်း ဖာဂူဆန်က ငြင်းပယ်ခဲ့သဖြင့် Luton Townအသင်း၏ David Pleatမှ ရရှိသွားခဲ့သည်။ Don Howeအစား Arsenalမန်နေဂျာလုပ်ရန် ကမ်းလှန်းချက်ကိုလည်း ငြင်းပယ်ခဲ့ပြန်သည်။BBC SPORT \| Football \| My Club \| M \| Man Utd \| Ferguson 'almost became Arsenal boss'Alessandra Ambrosio channels sexy french chic in day 19 of Love Magazine's advent calendar၎င်းနှစ်နွေရာသီတွင် ဖာဂူဆန်သည် Ron Atkinsonထံမှ Manchester Unitedအသင်းကို ရယူတော့မည်ဟု သတင်းများထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ Ron Atkinsonသည် Manchester Unitedအသင်းကို ရာသီအစ၌ ၁၀ပွဲဆက်တိုက်ရရှိပြီးနောက် လက်ရှိတွင် အဆင့်၄ ရရှိနေပြီး ဖလားရရှိရန်သေချာအောင် စွမ်းဆောင်ထားနိုင်သူဖြစ်သည်။ ယခုတကြိမ်သည် ဖာဂူဆန်အတွက် အင်္ဂလန်သို့သွားရန် ပထမဆုံး ချိတ်ဆက်ခံရမှုတော့မဟုတ်ပေ။ ၁၉၈၂ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီတွင်လည်း Wolverhampton Wanderersအသင်း၏ မန်နေဂျာရာထူးကို John Barnwellထံမှ ဆက်ခံရန် ချဉ်းကပ်ခံရဖူးသည်။Tributes to former Wolves chief Harry Marshall \| Express & Starထိုချဉ်းကပ်မှုကိုလည်း ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ ငြင်းပယ်ရခြင်းမှာ အသင်း၏ ငွေကြေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့် ကြွေးမြီများကြောင့်ဖြစ်နိုင်သည်။ ၁၉၈၄-၈၅ ဘောလုံးရာသီအပြီး၌ Liverpoolအသင်း၏မန်နေဂျာ Joe Faganနုတ်ထွက်မည်ဟု ကြေညာချက်ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် ထိုနေရာကို ဖာဂူဆန်ဝင်မည်ဟုသတင်းများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သော်လည်း ၎င်းနေရာကို Liverpoolအသင်း၏ တိုက်စစ်မှူးKenny Dalglishက ရယူသွားခဲ့သည်။The Glasgow Herald - Google News Archive Search ၎င်းနှစ်နွေရာသီတွင် ဖာဂူဆန်သည် Aberdeen၌ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၆ Atkinsonပြီးနောက် Manchester Unitedသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ Manchester United Appointment and first years ၁၉၈၆ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၆ ရက်တွင် ဖာဂူဆန်အား အိုးလ်ထရက်ဖို့ဒ်၏ မန်နေဂျာအဖြစ် ခန့်ထားခဲ့သည်။ Norman Whiteside ၊ Paul McGrath ၊ Bryan Robson အစရှိသော ကစားသမား အများစု၏ အရက်၊ ကြံ့ခိုင်မှု အစရှိသော ပြဿနာတို့ကြောင့် ပူပန်ခဲ့သော်လည်း ကစားသမားများ၏ စည်းကမ်းပိုင်းကို တိုးတက်စေရန် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပြီး အသင်း၏အဆင့်ကိုလည်း ၂၁(နောက်ဆုံးမှတွက်လျှင် ဒုတိယအဆင့်) မှ ၁၁သို့ရောက်အောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ နည်းပြ ဖာဂူဆန်၏ နိုဝင်ဘာ ၈ရက် ပထမဆုံးပွဲစဉ်၌ Oxford Unitedကို ၂- ၀ ဖြင့် ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ ဒုတိယပွဲစဉ်၌ Norwich Cityနှင့် ဂိုးမရှိသရေဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက် နိဝင်ဘာ ၂၂ ရက်တွင် ကစားသည့် Queens Park Rangers အသင်းကို ၁ - ၀ ဖြင့်အနိုင်ရရှိပြီး ပထမဆုံးနိုင်ပွဲဖြစ်လာခဲ့သည်။ Newcastle Unitedကို ၄ - ၁ ဖြင့်အနိုင်ရရှိပြီး ၁၉၈၇ခုနှစ်ကိုရလဒ်ကောင်းဖြင့်စတင်နိုင်ခဲ့သည်။ ရာသီလက်ကျန်ပွဲစဉ်များတွင် ရှုံးပွဲအချို့ရှိခဲ့သော်လည်း ဘောလုံးရာသီအပြီး၌ ၁၁ နေရာတွင် ရပ်တည်နိုင်ခဲ့သည်။ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သို့ရောက်ပြီး ၃ပါတ်အကြာတွင် ဖာဂူဆန်၏မိခင်ဖြစ်သူ Elizabethသည် အဆုတ်ကင်ဆာဖြင့် ဆုံးပါးသွားခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၈၆တွင် Aberdeen၌ သူ၏လက်ထောက်ဖြစ်ခဲ့သူ Archie Knoxကို လက်ထောက်အဖြစ် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သို့ ခေါ်ယူခန့်ထားခဲ့သည်။ ၁၉၈၇ - ၈၈ ဘောလုံးရာသီတွင် ဖာဂူဆန်သည် Steve Bruce၊ Viv Anderson၊ Brian McClair နှင့် Jim Leighton အပါအဝင် အဓိကကစားသမား ခေါ်ယူမှု အများအပြားကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းကစားသမားသစ်များသည် အသင်းကို ဇယားထိပ်မှ Liverpoolနှင့် ၉ မှတ်အကွာ ဒုတိယနေရာသို့ရောက်ရှိရန် အထူးစွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၎င်းရာသီ၌ပင် ယူနိုက်တက်အသင်းသည် Bermuda အသင်း၊ Somerset Cricket Club တို့နှင့် ခြေစမ်းပွဲများကစားခဲ့သည်။ ဘာစီလိုနာသို့ ၂ နှစ်ကြာသွားရောက်ကစားနေသော Mark Hughes ပြန်ရောက်လာပြီးနောက် ယူနိုက်တက်တို့သည် ရလဒ်များပိုမိုကောင်းမွန်ရန်မျှော်လင့်ထားကြသော်လည်း အမှတ်ပေးဇယား၌ နံပါတ်၁၁ သာရခဲ့ပြီး (FAဖလားပွဲစဉ်တွင်) အိမ်ကွင်း၌ Nottingham Forest အသင်းအား ၁ - ၀ ဖြင့်ရှူံးနိမ့်ခဲ့ရသော ၁၉၈၈ - ၈၉ ရာသီသည် ကျေနပ်စရာမကောင်းခဲ့ပါ။ ကိုးပွဲဆက်တိုက် နိုင်ပွဲမရှိဘဲ ( ၁ ပွဲရှူံး၊ ၈ ပွဲသရေ ) စတင်ခဲ့ရသော ၁၉၈၈ - ၈၉ ရာသီသည် ရလဒ်များ ပြန်လည်ကောင်းမွန်ပြီးနောက် တတိယနေရာထိ တက်လာနိုင်ခဲ့သောလည်း ရာသီအဆုံး၌ ရလဒ်များပြန်လည်းဆိုးရွားကာ အမှတ်ပေးဇယားအလယ်ပိုင်းသို့ဆင်းပေးခဲ့ရသည်။ ၁၉၈၉ - ၉၀ ဘောလုံးရာသီတွင်မူ ဖာဂူဆန်သည် ကွင်းလယ်ကစားသမားများဖြစ်သည့် Neil Webb၊ Mike Phelan နှင့် Paul Ince၊ နောက်တန်းကစားသမား Gary Pallister နှင့် တောင်ပံကစားသမား Danny Wallace တို့ကို ငွေကြေး အမြောက်အမြားပေးကာ ခေါ်ယူခြင်းဖြင့် အသင်းကို အင်အားဖြည့်ခဲ့သည်။ ရာသီအဖွင့်ပွဲစဉ်ဖြစ်သည့် ခံစစ်ချန်ပီယံ အာဆင်နယ်ကို ၄ - ၁ ဖြင့် အနိုင်ရကာ ရလဒ်များကောင်းမွန်ခဲ့သော်လည်း သိပ်မကြာမီတွင်ပင် ရလဒ်များဆိုးဝါးကာ မြို့ခံပြိုင်ဘက် Manchester Cityကို အဝေးကွင်း၌ ၅ - ၁ ဖြင့် ရှုံးသည်အထိ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ထပ်ပွဲ ၈ ပွဲတွင်လည်း ၆ ပွဲရှုံး၊ ၂ ပွဲသရေကျခဲ့သဖြင့် အိုးထရက်ဖို့ဒ် ကွင်းတွင် "Three years of excuses and it's still crap ... ta-ra Fergie." ဟူသည့် ဆိုင်းဘုတ်ချိတ်ဆွဲခံရသလို သတင်းသမားများ၊ အသင်းပရိသတ်များမှလည်း နုတ်ထွက်ရန် ဖိအားပေးလာကြသည်။ ဖာဂူဆန်ကိုယ်တိုင်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ၁၉၈၉ ဒီဇင်ဘာကာလသည် အခက်ခဲဆုံးဖြစ်ခဲ့သည် ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး ယူနိုက်တက်သည် ဆယ်စုနှစ်တခုအကြာ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် တန်းဆင်းဇုန် အတွင်းရောက်ရှိခဲ့ရသည်။ ဆက်လက်၍ ၇ ပွဲဆက်တိုက် နိုင်ပွဲပျောက်ဆုံးပြီးနောက် Manchester Unitedတို့သည် FA Cup ပွဲစဉ်တွင် စွမ်းဆောင်ရည်ကောင်းနေသော Nottingham Forest အသင်းနှင့်ဆုံတွေ့ခဲ့သည်။ ထိုပွဲစဉ်ရှုံးနိမ့်ခဲ့လျှင် အကျိုးဆက်အနေဖြင့် ဖာဂူဆန်မှာ ထုတ်ပယ်ခံရဖွယ်ရှိသော်လည်း ယူနိုက်တက်တို့သည် ၁ -၀ ဖြင့် အနိုင်ရရှိကာ ဖိုင်နယ်ပွဲစဉ်သို့ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ဖိုင်နယ်တွင်လည်း Crystal Palaceကို ၁ - ၀ ဖြင့်ပင် အနိုင်ရရှိကာ FA Cupကို ရရှိခဲ့သည်။ ၎င်းမှာ ဖာဂူဆန်၏ ယူနိုက်တက် မန်နေဂျာအနေဖြင့် ပထမဆုံးရရှိခဲ့သော အဓိကဖလားဖြစ်သည်။ The first league title ယူနိုက်တက်တို့သည် ၁၉၉၀ - ၉၁ တွင် ခြေစွမ်းကောင်းမွန်လာသော်လည်း မတည်ငြိမ်သေးဘဲ အဆင့် ၆ နေရာဖြင့်သာ အဆုံးသတ်ခဲ့ရသည်။ အာဆင်နယ်အသင်းအား ဟိုက်ဘူရီ၌ ၆-၀ ဖြင့် အနိုင်ရခြင်းကဲ့သို့သော ရလဒ်ကောင်းများ ရှိသလို တန်းတက်အသင်း Sunderlandအား ၂-၁၊ Liverpoolအား အန်ဖီးလ်ဒ် ၌ ၄-၀၊ အိမ်ကွင်း၌ Evertonအား ၂-၀ ဖြင့်ရှုံးခြင်းများလည်း ရှိနေရာ ယူနိုက်တက်တို့သည် ပိုမိုကောင်းမွန်လာဖို့လိုသေးကြောင်း သိသာနေသည်။ ပြီးခဲ့သည့် ရာသီ၌ FA ဖလားကို အရယူနိုင်ခဲ့သော်လည်း မန်နေဂျာMatt Busby နောက်ပိုင်း မည်သူမျှ ရယူနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိသည့် လိဂ်ဖလားကို ဖာဂူဆန်ရယူနိုင်မလားဆိုသည်ကိုတော့ အချို့က သံသယရှိဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ယူနိုက်တက်တို့သည် League Cup၌ Sheffieldကို ၁-၀ ဖြင့်ရှုံးပြီး ဒုတိယ၊ ဘာစီလိုနာအသင်းကို ၂-၁ ဖြင့် အနိုင်ရပြီး European Cup Winners' Cup ဖိုင်နယ်ပွဲစဉ်သို့ရောက်ရှိခဲ့ပြီးနောက် ဖာဂူဆန်သည် နောက်ရာသီတွင် လိဂ်ဖလားရရန် ကတိပြုခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ တွင် ဖာဂူဆန်၏လက်ထောက်မန်နေဂျာ Archie Knoxသည် Rangers မန်နေဂျာ Walter Smithလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသဖြင့် ဖာဂူဆန်သည် Knox၏နေရာတွင် လူငယ်အသင်း၏နည်းပြဖြစ်သူ Brian Kiddကိုအစားထိုးခန့်အပ်ခဲ့သည်။ အဓိကလူခေါ်ယူမှုအဖြစ် ဂိုးသမား Peter Schmeichel နှင့် နောက်တန်းလူ Paul Parkerတို့ကို ခေါ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။ Ryan Giggs၊ တောင်ပံကစားသမား Lee Sharpeတို့၏ စွမ်းဆောင်ရည်များကြောင့် ဖာဂူဆန်သည် ဘယ်တောင်ပံကစားသမား Danny Wallace၏စွမ်းဆောင်ရည်အပေါ် မကျေနပ်သော်ငြား လူအများအပြားထပ်ဝယ်ရန် မလိုအပ်ခဲ့ပေ။ ယူကရိန်းကစားသမား Andrei Kanchelskisကို ညာတောင်ပံသို့အားဖြည့်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၁-၉၂ တွင် ယူနိုက်တက်တို့သည် League Cup နှင့် UEFA Super Cupတို့ကို ပထမဆုံးအကြိမ်ရရှိခဲ့သည်။ ယူနိုက်တက်တို့သည် တန်းစီဇယားကို အချိန်အတော်ကြာ ဦးဆောင်နိုင်ခဲ့သော်လည်း လိဂ်ဖလား( ပရီးမီးယားလိဂ် ဖလား)ကိုမူ ပြိုင်ဘက် Leeds Unitedတို့က ရယူသွားခဲ့သည်။ Luton Town F.Cမှ Mick Harfordကိုမခေါ်ယူနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ယူနိုက်တက်တို့သည် လိဂ်ဖလားကို လက်လွှတ်ခဲ့ရသည်ဟု ဖာဂူဆန်က ယူဆခဲ့သည်။ ၁၉၉၂ အပြောင်းအရွှေ့ကာလတွင် ဖာဂူဆန်သည် တိုက်စစ်မှူးအသစ်ကို ရှာဖွေခဲ့သည်။ ပထမဆုံး Southampton F.Cမှ Alan Shearerကိုခေါ်ယူရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း Blackburn Rovers F.Cအသင်းကရယူသွားခဲ့သည်။ Sheffieldအသင်းမှ David Hirstကိုချဉ်းကပ်ခဲ့သော်လည်း မန်နေဂျာTrevor Francisက ကမ်းလှမ်းမှုများကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် Cambridge United F.Cမှ အသက် ၂၃နှစ်ရှိ Dion Dublinကို ပေါင်၁သန်းဖြင့် ခေါ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၂ နိုဝင်ဘာအထိ အဆင့် ၁၀၌ရှိနေသော ယူနိုက်တက်တို့သည် ၁၉၉၂_၉၃ရာသီအတွက် လိဂ်ဖလားမရနိုင်တော့ဟု အများက ထင်ချင်စရာဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ပြင်သစ်တိုက်စစ်မှူး Eric Cantonaကို Leedsတို့ထံမှ ပေါင်၁.၂သန်းဖြင့် ခေါ်ယူပြီးနောက် အခြေအနေမှာ ပို၍ကောင်းမွန်လာခဲ့သည်။ Cantonaသည် Mark Hughesနှင့် အလွန်တွဲဘက်ညီခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ခု ဧပြီ ၁၀ Sheffieldတို့နှင့်တွေ့ဆုံချိန်၌ ယူနိုက်တက်တို့သည် အဆင့် ၂နေရာသို့ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ ထိုပွဲတွင် Steve Bruce၏ ချေပဂိုးဖြင့် သရေကျနေချိန်တွင် ပွဲပြီးဆုံးရန်မှာ ၄မိနစ်သာလိုတော့သည်။ နာကျင်ချိန်ပို ၇ မိနစ် ရပြီးနောက် ၉၇မိနစ်တွင် Bruceက အနိုင်ဂိုးသွင်းကာ ဖာဂူဆန်သည် ဘေးစည်းသို့လည်းကောင်း၊ လက်ထောက် Brian Kiddသည် ကွင်းအတွင်းတို့ ပြေးဝင်၍လည်းကောင်း အောင်ပွဲခံခဲ့ကြသည်။ ထိုရလဒ်သည် ယူနိုက်တက်တို့ကို ဇယားထိပ်ဆုံးသို့ရောက်ရှိစေခဲ့ပြီး ၂၆နှစ်ကြာဝေးကွာနေခဲ့ရသော ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလားကို ရယူနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ မေ ၁၀ တွင် Oldham Athleticကို ၁-၀ ဖြင့်ရှုံးထားသော Aston Villaသည် ဒုတိယနေရာတွင်ရှိနေကာ ယူနိုက်တက်နှင့် ၁၀မှတ်ကွာထားသည်။ ဖာဂူဆန်သည်လည်း မန်နေဂျာများအသင်း(League Managers' Association) မှ Manager of the Year အဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ ကိုးကား Category:စကော့တလန်ဘောလုံးသမားများ Category:စကော့တလန်ဘောလုံးနည်းပြများ Category:မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်ဘောလုံးနည်းပြများ
ဘောလုံး	သက်ဆိုင်သောစာမျက်နှာများ ပြည်တွင်းဘောလုံးပြိုင်ပွဲ မြန်မာအမျိုးသားလိဂ်(Myanmar National League) နိုင်ငံတကာဘောလုံး ဘရာဇီးဘောလုံးအသင်း အင်္ဂလန်ဘောလုံးအသင်း လိဂ်ကစားပွဲများ ပရီးမီးယားလိဂ် (Premier Leagues) စီးရီး အေ (Series A) Category:အားကစား de:Football (Sportart) en:Football he:כדורגל ig:Football ja:フットボール ko:풋볼 simple:Football yi:פוטבאל
အာဆင်ဝင်းဂါး	အာဆင်ဝင်းဂါး OBE (French pronunciation: [aʁsɛn vɛŋɡɛʁ])သည် ပြင်သစ်ဘောလုံးကစားသမားဟောင်းနှင့်နှင့် နည်းပြဖြစ်သည်။ အာဆင်နယ်ဘောလုံးအသင်း၏ နည်းပြအဖြစ် ၁၉၉၆ခုနှစ်အောက်တိုဘာလမှ၂၀၁၈ခုနှစ် မေလအထိ၂၂နှစ်ကြာကိုင်တွယ်ခဲ့သည်။ အသင်း၏သက်တမ်းအကြာဆုံးနှင့်အအောင်မြင်ဆုံးနည်းပြဖြစ်သည်။ သူကိုင်တွယ်သည့်ပွဲပေါင်း ၁၂၃၅ပွဲတွင်နိုင်ပွဲ၇၁၆ပွဲ၊သွင်းဂိုး၂၂၉၈ဂိုး ရရှိခဲ့သည်။၂၀၁၈ခုနှစ် ဧပြီ၂၀တွင် ရာသီအကုန်၌အနားယူတော့မည်ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ သူ၏ကစားကွက်များအတွက် အဂ်လန်ဘောလုံးလောက၏ ၁၉၉၀နောက်ပိုင်းခံစစ်ကစားကွက်အပြောင်းအလဲအတွက်တော်လှန်ခဲ့သူဟုပင်ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝ ၁၉၄၉ခုနှစ် အောက်တိုဘာ၂၂ရက်နေ့တွင် စထရပ်ဘုတ်မြို့တွင်မွေးဖွားသည်။ ဝင်းဂါးမိသားစု၏ ကလေး၃ယောက်တွင်အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။၁၉၅၀အတောအတွင်းက ဒေါပစ်ဟိုင်းရွာတွင်နေထိုင်ခဲ့သော်လည်း အနီးရှိ ဒေါ့လန်ဟိုင်းရွာတွင်သာအချိန်ကုန်ခဲ့သည်။၁၉၄၄အောက်တိုဘာလ အသက်၂၄နှစ်အရွယ်တွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အရှေ့ဘက်စစ်မြေပြင်သို့စစ်တိုက်ရန်စေလွှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ဝင်းဂါးမိသားစုမှာ ကားအပိုပစ္စည်းဆိုင်နှင့် စားသောက်ဆိုင်ငယလေး၁ခုပိုင်ဆိုင်သည်။ အာဆင်တက်ခဲ့သော မူလတန်းကျောင်းမှာ ကက်သလစ်ချက်ကျောင်းမှဖွင့်လှစ်သည်။ ထို့နောက် အိုဘာနိုင်းမြို့ငယ်လေးတွင်အလယ်တန်းတက်ခဲ့သည်။ သူ၏အဖေမှာကျေးရွာဘောလုံးအသင်းနည်းပြဖြစ်၍အာဆင်မှာအသက်၆နှစ်ကတည်းက ဘောလုံးနှင့်ထိတွေ့ခဲ့သည်။ နည်းပြဘဝ အချက်အလက်များ Gold Cup Winner ကိုးကား Category:ပြင်သစ်ဘောလုံးနည်းပြများ Category:အာဆင်နယ်ဘောလုံးနည်းပြများ Category:အာဆင်နယ် ဘောလုံးအသင်း
ဇလွန်မြို့နယ်	ဇလွန်မြို့နယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ ဟင်္သာတခရိုင်ရှိ မြို့နယ် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ အုပ်ချုပ်ရေးရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ ဇလွန်မြို့ ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း ရှေးအကျဆုံး ဇလွန်မြို့ကို ကျိုက်ထောနန္န၊ ကျိုက်ဝတ်သမန္တပူရ၊ စလွန်၊ ဇရွန်းဟူ၍ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲခေါ်ဆိုရာမှ ဇလွန်ဟု အမည်တွင်လာခဲ့သည်။ ဇလွန်မြို့နယ် စည်ပင်သာယာရေးအတွက် မြူနီစီပါယ်အဖွဲ့ကို ၁၈၈၆ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး နောင်အခါ၌ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးတွင် ထည့်သွင်းသည်။ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ၁၈၈၅ ခုနှစ် ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစာ အမှတ်(၁၄၃)ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဇလွန်မြို့ကို (၂၉.၁၁.၁၈၇၂) နေ့စွဲပါ စာအမှတ် (၁၀၃) အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးဦးစီးဌာန ၏ (၃၀.၁၁.၁၈၉၉) ခုနှစ် ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစာအမှတ် (၁၂၈)ဖြင့်လည်းကောင်း မြို့အဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ (၂၉.၁၁ .၇၂) နေ့စွဲပါစာအမှတ် ၁၀၃/၂၂ စိတ်(၁)ဖြင့် ရွာပေါင်း(၄၉၆) ရွာဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီးနောက် ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ (၁.၂.၉၉)ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစာဖြင့် ရပ်ကွက်(၅)ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စု(၆၆)အုပ်စု၊ ကျေးရွာငယ်ပေါင်း (၄၅၉)ရွာဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် အစိုးရပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန နေပြည်တော်၏ (၂၀.၁၀.၂၀၁၁) ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစအမှတ်၂၁၀/၂၂-၃၁၀/ဦး၁ အရ ဇလွန်မြို့နယ်အတွင်း ရပ်ကွက်(၅)ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စု(၆၆)အုပ်စုနှင့် ကျေးရွာငယ်ပေါင်း (၄၅၆)ရွာဖြင့် နောက်ဆုံး ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပထဝီဝင် တည်နေရာနှင့်အကျယ်အဝန်း ဇလွန်မြို့နယ်သည် ‌မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၇ ဒီဂရီ ၃၅ မိနစ် နှင့် ၁၇ ဒီဂရီ ၄၀ မိနစ်၊ အကြား အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၅ ဒီဂရီ၊ ၁၅ မိနစ် နှင့် ၉၀ ဒီဂရီ ၄၅ မိနစ်၊ အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ အရှေ့မှ အနောက်သို့ (၂၁)မိုင်နှင့် တောင်မှမြောက်သို့ (၂၀) မိုင် ရှည်လျားပါသည်။ ဇလွန်မြို့နယ်သည် ကျယ်ဝန်းသည်။ နယ်နိမိတ်နှင့် မြို့နယ်ဖွဲ့စည်းပုံ ဇလွန်မြို့နယ်၏အရှေ့ဘက်တွင် တိုက်ကြီး နှင့် သာယာဝတီမြို့နယ်၊ တောင်ဘက်တွင် ဓနုဖြူမြို့နယ်နှင့် ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ အနောက်ဘက်တွင် ကျုံပျော်နှင့် ဓနုဖြူမြို့နယ်တို့နှင့် ထိစပ်လျက်ရှိပြီး မြောက်ဘက်တွင် ဟင်္သာတမြို့နယ်တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ မြို့နယ်ကို ရပ်ကွက် (၅) ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်စု (၆၆) ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ မြို့ပေါ်ရပ်ကွက် (၅) ခု ၁) ကမ်းနားရပ်ကွက် ၂) လမ်းမတော်‌(မြောက်) ရပ်ကွက် ၃) လမ်းမတော်‌(တောင်) ရပ်ကွက် ၄) ဆန်တန်းရပ်ကွက် ၅) ညောင်ပင်ဈေးရပ်ကွက် တို့ဖြစ်သည်။ ကျေးရွာအုပ်စု (၆၆) အုပ်စု ၁) လမိုင်း ၂) သဖန်းကုန်း ၃) မရိုးခ ၄) ညောင်ပင်သာ ၅) ပကွဲ ၆) ပကွဲရေလဲ ၇) ရေလဲ ၈) ကြွမန်း ၉) မြစ်ဝ ၁၀) နန်းတော်ကျွန်း ၁၁) ရေတွင်းကုန်း ၁၂) လေးတူး (အရှေ့) ၁၃) ထုံးတပို ၁၄) အုပ်ရှစ်ကွင်း ၁၅) သရက်တစ်ပင် (မြောက်) ၁၆) သရက်တစ်ပင် (တောင်) ၁၇) လိန်ကုန်း ၁၈) အရှုပ်ကွင်း ၁၉) ယင်းမလွတ် ၂၀) ဗျည်းညား ၂၁) ဂျမ်းတိုက် ၂၂) ကော့စိန် ၂၃) ကော့ကပ်ကြီး ၂၄) ကော့ကပ်လေး ၂၅) ကျုံကော့ ၂၆) ပက်တန်း ၂၇) မဟာသာ ၂၈) ပြင်ဝ ၂၉) တံခွန်တိုင် ၃၀) ဆင်မြေစား ၃၁) ဝါးပတော ၃၂) မင်းဒရယ် ၃၃) သာဒုချောင်း ၃၄) ကူးတို့ဆိပ် ၃၅) ငြိမ်းအေး ၃၆) ဆုံကုန်း ၃၇) အထွတ် ၃၈) ဖားလက်ခို ၃၉) ကျုံရှ ၄၀) ဇော်ဂျီကွင်း ၄၁) ဖက်သောင် ၄၂) ဓနုဘေး ၄၃) အဗျဉ်း ၄၄) မေရီလန်း ၄၅) ကြာအင်း ၄၆) အောက် ၄၇) သက္ကယ်ကျွန်း ၄၈) ကျုံအီ ၄၉) ကျုံမတ် ၅၀) ကျုံကြိုက် ၅၁) အင်းတရော် ၅၂) ပျဉ်းမကုန်း (အနောက်) ၅၃) နှဲမောက်တန်း ၅၄) ပျဉ်းမကုန်း (အရှေ့) ၅၅) စွန်ပိ ၅၆) ကတော့ကရက် ၅၇) လေးတူး (အနောက်) ၅၈) ရင်းတိုက်ကုန်း ၅၉) သဲကုန်း ၆၀) ကျုံတနော် (တောင်) ၆၁) ကျုံခမွန် ၆၂) ကျုံတနော် (မြောက်) ၆၃) အိုးဘို ၆၄) ဒေါင့်ကြီး ၆၅) သရက်ချောင်း ၆၆) တောင်ပို့တစ်ရာ လူမှုပထဝီဝင် ဘာသာရေး ဘုန်းကြီးကျောင်း (၁၇၀)ကျောင်း၊ သီလရှင်ကျောင်း (၁၁)ကျောင်း ရှိသည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာ (ဘုရားကျောင်း) မြို့ပေါ် (၁)ကျောင်းနှင့် ကျေးလက် (၁၈)ကျောင်း ရှိသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ (ဗလီ) မြို့ပေါ် (၃)ကျောင်းနှင့် ကျေးလက် (၂)ကျောင်း ရှိသည်။ တရုတ်ဘုရားကျောင်း မြို့ပေါ် (၁) ကျောင်း ရှိသည်။ ထင်ရှားသည့်ဘုရားစေတီနှင့်ပုထိုးများ မာရ်အောင်မြင်ပြည်တော်ပြန်ဘုရား (ညောင်ပင်ဈေးရပ်ကွက်) ရွှေရင်အေးစေတီ (ငြိမ်းအေးရွာ) ရဟန္တာဦးသီလဓာတ်တော်စေတီ (လမ်းမတော်တောင်ရပ်ကွက်) ကျိုက်သာခပေါင်းစေတီ (ညောင်ပင်သာရွာ) ပြည်လုံးချမ်းသာစေတီ (ကညင်ကွင်းရွာ) လောကချမ်းသာအေးကမ္ဘာစေတီ (တတောင်ကွေ့ရွာ) မာရ်အောင်မြင်စေတီ (ဥသျှစ်ကွင်းရွာ၊ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းဝင်း) ရွှေသာလျောင်း မီးကွင်းဘုရား (မီးစက်လမ်း၊ လမ်းမတော်မြောက်ရပ်ကွက်) ဗုဒ္ဓအံတော်မြတ် (သီတာရုံကျောင်း၊ ညောင်ပင်ဈေးရပ်ကွက်) ပရိယတ္တိစာသင်တိုက်များ မြို့မဓမ္မာရုံပရိယတ္တိစာသင်တိုက် အင်္ဂဗိုလ်ကျောင်း လယ်ဦးပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ကြာအင်းပရိယတ္တိစာသင်တိုက် မှော်ချောင်းပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ဖက်သောင်ပရိယတ္တိစာသင်တိုက် သပြုကွင်း ပရဟိတ မဟာနာဂဂံသ သိမ်ကျောင်း ပရဟိတ ဝိသုဒ္ဓါရာမပရိယတ္တိစာသင်တိုက် အထင်ကရပုဂ္ဂိုလ်များ အာဆီယံဆိုင်ရာမြန်မာအမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် ဦးအောင်မျိုးမြင့်သည် ဇလွန်မြို့နယ်တွင် ၁၉၆၄ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင် ၂၆ ရက်တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ ပြင်ပလင့်ခ်များ "Zalun Township" map, 2008, Myanmar Information Management Unit (MIMU) ကိုးကား Category:ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ
မြန်မာအက္ခရာ	မြန်မာအက္ခရာဖြစ်ပေါ်လာပုံ မြန်မာအက္ခရာ သည် ဗြာဟ္မီအုပ်စု (Brahmi) တွင် ပါဝင်ပြီး မြန်မာဘာသာ၊ မွန်ဘာသာ၊ ရှမ်းဘာသာ၊ ပအိုဝ်းဘာသာ၊ စကောနှင့် ပိုးကရင်ဘာသာများ ရေးသားရာတွင် အသုံးပြုသည်။ မူလပထမ ရှေးမြန်မာအက္ခရာသည် ထောင့်ချွန်းနှင့် လေးထောင့် အက္ခရာတို့သာ ဖြစ်ကြသည်။ သရေခေတ္တရာပြည်နှင့် ရွှေဘိုနယ် ဟန်လင်းကြီးမြို့များ ကောင်းစားစဉ် အခါကာလတို့က ရေးသားသုံးစွဲကြသော အက္ခရာတို့မှာ ထောင့်ချွန်းပုံ အက္ခရာမျိုးများ ဖြစ်ကြ၍ ပုဂံခေတ်မှ အင်းဝခေတ်အထိတွင် ရေးသားကြသော အက္ခရာများမှာမူကား လေးထောင့်ပုံသဏ္ဌာန်များသာ ဖြစ်ကြလေသည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ်သို့ ရောက်ရှိမှသာလျှင် အက္ခရာဝိုင်းဝန်းလာလေသည်။ အမရပူရ ပထမမြို့တည်နန်းတည် ဖြစ်တော်မူသော ဘိုးတော်မင်းတရားကြီး (၁၁၄၃-၁၁၈၁)၏ အမိန့်တော်ပြန်တမ်းတွင် "ငါ၏ ပိဋကတ်တော်များကို အက္ခရာစောက်ဖြင့် မသုံးရ။ အက္ခရာဝန်းဖြင့်သာ သုံးရမည်" ဟု ပါရှိသည်မှာ အက္ခရာဝန်းဝိုင်း လာခြင်း၏ ခိုင်မာသော အထောက်အထားပင် ဖြစ်သည်။ မြန်မာအက္ခရာကို ရေးသားရာတွင် ဘယ်မှ ညာသို့ ရေးသားသည်။ သမိုင်းကြောင်း ဗျည်းအက္ခရာများ မြန်မာသင်ပုန်းကြီးတွင် ဗျည်းအက္ခရာ (၃၃) လုံး ရှိပြီး ဝဂ်အက္ခရာ (၂၅) လုံးနှင့် အဝဂ်အက္ခရာ (၈)လုံး ဖြစ်သည်။ ဝဂ်နာမည် ဝဂ်ဗျည်း သိထိလ ဓနိတ သိထိလ နိဂ္ဂဟိတ ကဏ္ဍဇ က ခ ဂ ဃ င ကကြီး ([ka̰ dʑí]) ခခွေး () ဂငယ် () ဃကြီး () - တာလုဇ စ ဆ ဇ ဈ ည စလုံး () ဆလိမ် () ဇကွဲ () ဈမျဉ်းဆွဲ () - မုဒ္ဒဇ ဋ ဌ ဍ ဎ ဏ ဋသန်လျင်းချိတ် () ဌဝမ်းဘဲ () ဍရင်ကောက် () ဎရေမှုတ် () ဏကြီး () ဒန္တဇ တ ထ ဒ ဓ န တဝမ်းပူ () ထဆင်ထူး () ဒထွေး () ဓအောက်ခြိုက် () နငယ် () ဩဌဇ ပ ဖ ဗ ဘ မ ပစောက် () ဖဦးထုပ် () ဗထက်ခြိုက်‌ () ဘကုန်း () - အခြားဗျည်းများ အဝဂ် ယ ရ လ ဝ သ ယပက်လက် () ရကောက်‌ () - - - ဟ ဠ အ - ဠကြီး () - ပါဠိဘာသာရေးရိုးရေးစဉ်အတိုင်း "က…ဠ" နောက်တွင် အ အက္ခရာထက်၌ နိဂ္ဂဟိတ်တင်သော (အံ) ကို ဖြည့်၍ က…ဠ၊ အံ ဟု ဗျည်း (၃၃) လုံး ရေတွက်သတ်မှတ်ကြသည်လည်း ရှိသည်။ ဤ၌ သေးသေးတင် ( ံ ) ကိုသာ ဗျည်းဟု ဆိုလိုသည်။ ယှဉ်သော (အ) မှာ အသံရွတ်ဆိုရရုံမျှ ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။အချို့ပညာရှိများကလည်း ( ံ ) အပြင် ဝိသဇ္ဇနီ ( း ) ပါထည့်ပြီး ဗျည်း (၃၄) လုံးဟု သတ်မှတ်လိုသည်။ အချို့ကမူ က…ဠ၊ အံ၊ အံ့၊ အံး ဟူ၍လည်းကောင်း၊ အချို့က က…ဠ၊ အံ့၊ အံ၊ အံး ဟူ၍လည်းကောင်း ဗျည်း ၃၅-လုံး သတ်မှတ်လိုသည်။ ( ံ ) အပြင် အောက်မြစ် ( ့ ) နှင့် ဝိသဇ္ဇနီ ( း ) တို့ကို ဗျည်းအဖြစ် ဖြည့်စွက်ရေတွက် ဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ အ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးမူသည် မြန်မာမှုအရ အရေးအသားစနစ်ကို အလေးပေးထား၍ အံ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးမူမှာ စကားသံစနစ်ကို အလေးပေးထားကြောင်း တွေ့ရသည်။ အံ ( ံ ) ဗျည်းအဆုံးထားလိုသူတို့က (အ) သည် သရမျှသာဖြစ်၍ ဗျည်းစာရင်းတွင် ပါစရာမလို၊ ( ံ ) သာ ဗျည်းအဖြစ် ပါသင့်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် (အ) သည် ရှေးပုဂံခေတ်ကပင် သရ၏ တာဝန်အပြင် ဗျည်းတစ်ခုသဖွယ် ဆောင်ရွက်လာခဲ့ကြောင်းကို ဤသို့ တွေ့ရပေသည်။ က အစ ဠ အဆုံး ဗျည်း (၃၂) လုံးကို သရသင်္ကေတများနှင့် ယှဉ်၍ အက္ခရာပွားနိုင်သကဲ့သို့ (အ) ကိုလည်း ယင်းသင်္ကေတအားလုံးနှင့် ယှဉ်၍ အက္ခရာပွားနိုင်သည်။ အခြား ဗျည်းများကို ဝဆွဲ၍ ဗျည်းတွဲအဖြစ် ရေးနိုင်သကဲ့သို့ (အ) ကိုလည်း ဝဆွဲ၍ ဗျည်းတွဲအဖြစ် ရေးနိုင်သည်။ ဗျည်းတို့တွင် အသတ်တင်၍ ရေးနိုင်သကဲ့သို့ ပုဂံခေတ်က (အ) တွင် အသတ်တင်၍ ရေးခဲ့ကြသည်။ ဤသည်တို့ကို ထောက်၍ ရှေးမြန်မာတို့သည် မြန်မာစကားသံများကို အက္ခရာဖြင့် ဖော်ပြရာ၌ အ အက္ခရာကို ဗျည်းတစ်ခုသဖွယ် တီထွင် သုံးစွဲခဲ့ကြသည်မှာ ထင်ရှားပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဗျည်းအက္ခရာတို့ အရေးပွားပုံစနစ်ကိုပြသည့် သင်ပုန်းကြီး၌ ဗျည်းအက္ခရာ၏ လုပ်ငန်းများ အားလုံးကို ဆောင်ရွက်ပေးသော (အ) ကို ဗျည်းအက္ခရာများအဆုံး၌ တစ်ပေါင်းတည်း ထည့်သွင်းပြသထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသို့ ပြခြင်းဖြင့် လက်တွေ့၌ အသုံးတည့်လှပေသည်။ ထို့ကြောင့် ပါဠိကျမ်းဂန်အရ က အစ အံ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးကို သူ့နည်း သူ့ဟန် မှန်ကန်သည့် အလျောက် ရှိစေ၍ လက်တွေ့ သင်ကြားမှုနယ်ပယ်၌ အသုံးတည့်သော မြန်မာ့နည်း မြန်မာ့ဟန် က အစ အ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးကို သင်ပုန်းကြီးမူအတိုင်း အစဉ်တစိုက် လက်ခံခဲ့ကြပေသည်။ မြန်မာစာရေးသားရာတွင် အပိုဒ် (၂၇) ပါ ဗျည်း (၃၃) လုံးအပြင် ပါဠိစာပေတွင် သုံးသည့် ဉကလေးကိုလည်း အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။ ပါဠိစာပေတွင် စဝဂ်၌ စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဈ၊ ဉ ဟု ဉကလေးနှင့်သာ ရှိသည်။ ညကြီးမှာ ပါဠိတွင် ဉကလေးနှစ်လုံးဆင့်သည့် ပါဌ်ဆင့်စာလုံး ဖြစ်သည်။ သို့သော် မြန်မာစာတွင် ပုဂံခေတ်ကစ၍ စဝဂ်ကို စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဈ၊ ည ဟု ညကြီးဖြင့် သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ပုဂံ၊ ပင်းယနှင့် အင်းဝ ခေတ်ဦး ကျောက်စာများတွင် ပါဠိဂါထာရေးရာ၌ပင် ဉကလေးကို သုံးခဲလှသည်။ ညကြီးကိုသာ သုံးသည်။ မြန်မာစာခေတ်ဦးတွင် ညကြီးသာ အသုံးတွင်သည်။ (သာဓက။။ ပည္စဝဂ္ဂီ၊ ဗျည္ဇန၊ ညာဏ်။) သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ခန့်ရောက်မှ ဉကလေးကို သုံးလာသည်။ သို့တိုင်အောင် ကုန်းဘောင်ခေတ် နန်းသုံးစာပေရေးရာ၌ ဉ ကလေးကို ‘ဉ ဦးခေါင်းမဲ့’ ဟူ၍ အသုံးမပြုရ။ ညကြီးကိုသာ သုံးရသည်။ (ဉ် ) ရေးလိုသော် (ည်)နှင့် ကွဲပြားအောင် (ည်ံ) ဟု အစက်သင်္ကေတဖြင့် ရေးသည်။ ထို့ကြောင့် ဗျည်း (၃၃) လုံး ရေတွက်ရာတွင် ပုဂံခေတ်ကတည်းက မြန်မာတို့ တစ်သမတ်တည်း သုံးခဲ့သည့် ညကြီးကိုသာ ထည့်သွင်း ရေတွက်သည်။ ဉကလေးကို စဝဂ်အက္ခရာတစ်လုံးအဖြစ် ထည့်မည်ဆိုလျှင် စဝဂ်၌၊ စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဈ၊ ဉ၊ ည ဟု အက္ခရာ ၆ လုံး ရှိမည်ဖြစ်ရာ တစ်ဝဂ်လျှင် ၅ လုံးစီရှိသော အစဉ်အလာပျက်မည်ဖြစ်သည်။ စဝဂ်တွင် ညကြီးက နေရာယူပြီးဖြစ်၍ နောက်မှ အသုံးပြုလာသော ဉကလေးကို ဗျည်းအရေအတွက်တွင် မထည့်ကြတော့ပေ။ ပုဂံခေတ် မြန်မာကျောက်စာအချို့၌ သက္ကတဗျည်း ၂ လုံးကိုလည်း တွေ့ရသည်။ ၎င်းဗျည်းတို့မှာ ‘ဂသျှ’ ခေါ် (ၐ) နှင့် ‘ပသျှ’ ခေါ် (ၑ) တို့ ဖြစ်သည်။ မြန်မာဗျည်းတွဲ သင်္ကေတများ မြန်မာစာတွင် ျ၊ ြ၊ ွ၊ ှ ဟူ၍ အခြေခံဗျည်းတွဲ သင်္ကေတ (၄) ခုရှိသည်။ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများသည် ကျ၊ ပြ၊ စွ၊ လှ စသည်ဖြင့် ဗျည်း (၃၃) လုံးမှ ဆီလျော်ရာ ဗျည်းများနှင့် ယှဉ်တွဲနိုင်သည်။ လျှ၊ ကြွ၊ မြွ စသည်ဖြင့် ဗျည်းတွဲသင်္ကေတအချင်းချင်း နှစ်ခု သုံးခုပေါင်း၍လည်း ဗျည်းများနှင့် ယှဉ်တွဲနိုင်သည်။ နှစ်ခုပေါင်းသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၅) တွဲမှာ အောက်ပါတို့ ဖြစ်သည်။ ျ + ွ = ျွ ြ + ွ = ြွ ျ + ှ = ျှ ြ + ှ = ြှ ွ + ှ = ွှ သုံးခုပေါင်းသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၂) တွဲမှာ အောက်ပါတို့ ဖြစ်သည်- ျ + ွ + ှ = ျွှ ြ + ွ + ှ = ြွှ ဤသို့အားဖြင့် ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ စုစုပေါင်း (၁၁) တွဲ ရှိသည်။ အထက်ဖော်ပြပါ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများသည် ပုဂံခေတ် မြန်မာစာအရေးအသား ထွန်းကားစကတည်းက မြန်မာတို့ အသုံးပြုခဲ့ကြသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့အပြင် ပုဂံခေတ်မှ အင်းဝခေတ်တိုင် – ္လ (လဆွဲ) ဗျည်းတွဲသင်္ကေတရှိခဲ့သည်။ လဆွဲသည် ကဝဂ်ဗျည်း၊ ပဝဂ်ဗျည်းများနှင့် ယှဉ်သည်။ (သာဓက။ ။ က္လ၊ ခ္လပ်၊ ပ္လု၊ ဖ္လစ်။) သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ကျော်သောအခါ ကဝဂ်ဗျည်းနှင့်ယှဉ်သော လဆွဲနေရာတွင် ယပင့်သည်လည်းကောင်း၊ ပဝဂ်ဗျည်းနှင့်ယှဉ်သော လဆွဲနေရာတွင် ရရစ်သည်လည်းကောင်း ဝင်ရောက်လာသည်။ ထိုသို့ ပြောင်းသွားခြင်းမှာ ယင်းစကားလုံးတို့၏ အသံထွက် ရွေ့လျောမှုကြောင့် ဖြစ်ရာသည်။ လဆွဲ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတနှင့်သော် ထိုရှေးခေတ်က အခြေခံ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၅) ခု ရှိခဲ့သည်။ နှစ်ခုပေါင်းသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများလည်း ယခုထက် အရေအတွက်ပိုသည်။ ပုဂံခေတ်မှ အင်းဝခေတ်တိုင် အောက်ပါနှစ်ခုပေါင်း ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများကို သုံးခဲ့ကြသည်။ ျ + ြ = ျြ (သာဓက။ ။ တျြာ၊ ဆျြိာ) ျ + ္လ = ္လျ (သာဓက။ ။ ခ္လျင်၊ က္လျပ်) ္လ + ွ = ္လွ (သာဓက။ ။ က္လွတ်၊ ခ္လွတ်) ္လ + ှ = ္လှ (သာဓက။ ။ မ္လှူ) ထို့ကြောင့် အင်းဝခေတ် သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ကျော်အထိ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၁၆) ခု သုံးခဲ့သည်။ သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ကျော် ‘လ’ သံ တိမ်ကောသွားသည့် အခါ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၁၁) ခု တည်တံ့လာသည်။ မြန်မာအသတ်ဗျည်းများ မြန်မာအသတ် ဗျည်း (၁၀) ခု ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အောက်ပါတို့ဖြစ်သည်- ကဝဂ် – က်၊ င် စဝဂ် – စ်၊ ဉ်၊ ည် တဝဂ် – တ်၊ န် ပဝဂ် – ပ်၊ မ် အဝဂ် – ယ်။ ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် က်၊ င်၊ စ်၊ ည်၊ တ်၊ န်၊ ပ်၊ မ် ဟူ၍ အသတ်ဗျည်း (၈) ခု ပြသည်။ ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီကျမ်းက အဆိုပါ (၈) ခုတွင် ယ် နှင့် ဝ် ဖြည့်၍ (၁၀) ခု ပြဆိုခဲ့သည်။ မြန်မာသင်ပုန်းကြီးတွင်လည်း က်၊ င်၊ စ်၊ ည်၊ တ်၊ န်၊ ပ်၊ မ်၊ ယ်၊ ဝ် ဟူ၍ အသတ်ဗျည်း (၁၀) ခု ပြသည်။ မြန်မာအသတ် ဗျည်းတို့၏ သမိုင်းတွင် ဝသတ်သည် အေဒီ ၁၉ ရာစုအတွင်း၌ ခေတ်တိမ်သွားသည်။ ဉ သတ်ကို အေဒီ ၁၅ ရာစု အလယ် (သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ခန့်)တွင် အသုံးပြုလာကြသည်။ ထို့နောက် "ဉ ဦးခေါင်းမဲ့" ဟူသော အမည်ကြောင့် မင်္ဂလာမရှိဟု ပစ်ပယ်ခံခဲ့ရသည်။ ဉသတ်သည် အေဒီ ၁၉ ရာစု ကုန်ခါနီးတွင်မှ တည်တံ့လာသည်။ ဤသမိုင်းကြောင်းအရ အသုံးမတွင်တော့သော ဝ် ကို ချန်လှပ်၍ အသုံးတွင်သော ဉ် ကို ထည့်သွင်းကာ အသတ်ဗျည်း (၁၀) ခု ရေတွက်သည်။ မြန်မာစာအရေးအသား ခေတ်ဦးကာလကမူ က်၊ င်၊ စ်၊ ည်၊ တ်၊ န်၊ ပ်၊ မ်၊ ယ်၊ ဝ်၊ ဟ်၊ အ် ဟူ၍ အသတ်ဗျည်း (၁၂) ခုအထိ ရှိခဲ့ဖူးသည်။ ထိုစဉ်က ဟ် ကို ယခု ဝစ္စပေါက်သုံးသည့်နေရာတွင် သုံးကြသည်။ (သာဓက။ သာဟ် = သား၊ ဖျက်ဆီဟ် = ဖျက်ဆီး။) ဟ် သည် အေဒီ ၁၃ ရာစုအစတွင် ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည်။ ဝစ္စပေါက်မှာ အေဒီ ၁၆ ရာစုရောက်မှ အသုံးတွင်ကျယ်လာသည်။ အ် ကို မြန်မာစာအရေးအသား စတင်တွေ့ရချိန်မှ အေဒီ ၁၆ ရာစုအထိ တွေ့ရသည်။ အသတ်မပါသော သံရှည်စာလုံးများ ဖြစ်သည့် ပေ၊ ဧ စသည်တို့ကို အသံတိုစေရန် ‘အ’ သတ်၍ ပေအ်၊ ဧအ် ဟု ရေးသည်။ ပေ့၊ အေ့ ဟု အောက်မြစ်သံထွက်သည်။ အသတ်ပါသော သံရှည် စာလုံးများဖြစ်သည့် နှင်၊ အမ်၊ နိယ် စသည်တို့ကို အသံတိုစေလိုသောအခါတွင်မူ နှင်အ်၊ အမ်အ်၊ နိယ်အ် ဟု အသတ်ဗျည်းနှစ်ခု ဆက်မရေးတော့ဘဲ ထက်အောက်ဆင့်လျက် နှင္အ်၊ အမ္အ်၊ နိယ္အ် ဟု နေရာချုံ့၍ ရေးခဲ့ကြသည်။ နှင့်၊ အံ့၊ နေ့ဟု အောက်မြစ်သံထွက်သည်။ ဤသို့ဖြင့် အ် နှင့် အ် ချုံ့ရေးသည့် ္အ် ဟူ၍ ရှိခဲ့သည်။ အ် သည် အေဒီ ၁၆ ရာစု (သက္ကရာဇ် ၉၀၀ ခန့်)တွင် တိမ်ကောပျောက်ကွယ်သွားသည်။ ္အ် မှာ မျက်မြင်ပုံသဏ္ဌာန်အရ အဆွဲသဘောသို့ သက်ရောက်သွားပြီး အောက်မြစ်သို့ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲသွားသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်းများ မြန်မာတို့သည် ပါဠိဘာသာ၊ သက္ကတဘာသာနှင့် ထိတွေ့ခဲ့သည်မှစ၍ မြန်မာဘာသာ၌ လိုအပ်သော ဝေါဟာရများကို ပါဠိဘာသာ သက္ကတဘာသာတို့မှ ရတန်သရွေ့ ယူငင်သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။ ဤသို့သုံးစွဲရာ၌ မူလအသွင်သဏ္ဌာန်မပျက် ယူငင် သုံးစွဲသည်လည်း ရှိသည်။ မြန်မာ့အာ၊ မြန်မာ့နားနှင့် အဆင်ပြေအောင် လိုအပ်သလို ပြုပြင်၍ သုံးစွဲသည်လည်း ရှိသည်။ သက္ကတဝေါဟာရများကို မြန်မာမှုပြုရာ၌ နောက်ဆုံးစာလုံးကို ချေခြင်း (မဂ္ဂ = မဂ်ဂမှ နောက်ဆုံး ဂ ကို ချေခြင်း)၊ နောက်ဆုံးစာလုံး၏ သရကို ချေခြင်း (ဓာတုတွင် တုမှ ဥ သရကို ချေခြင်း) စသည်တို့ဖြင့် မဂ်၊ ဓာတ် ကဲ့သို့ အသတ်ဗျည်းအဆုံး ရှိသော ပါဠိ၊ သက္ကတသက်စာလုံးများ ဖြစ်လာသည်။ ဤသို့ဖြင့် မြန်မာဘာသာ၌ မြန်မာအသတ်ဗျည်း (၁၀) ခု အပြင် ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်းများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ မြန်မာတို့ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်းများကို သုံးစွဲလာခဲ့သည်မှာ ပုဂံခေတ် ကျောက်စာများ ပေါ်ပေါက်သည့် အေဒီ ၁၁ ရာစုမှ ယနေ့တိုင်ပင် ဖြစ်သည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတဝေါဟာရများကို မြန်မာမှုပြု၍ မြန်မာဆန်ဆန် သတ်သည်ကို သဒ္ဒါနုသာရီသတ်နည်းဟု စာပေ ကျမ်းဂန်များတွင် တွေ့ရသည်။ ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် ရှင်ဥက္ကံသမာလာက "မာဂဓသို့လိုက်၍ သတ်သည့်အသတ်" ဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ် ဝေါဟာရများကို စုစည်း၍ မုံကင်း ဆရာတော် ရှင်ဝိသုဒ္ဓ ပြုစုထားသည့် သဒ္ဒါနုသာရီ သတ်ပုံကျမ်း (၁၂၁၅-ခု) နှင့် တောင်ငူမြို့ စာရေး ဦးကြီး၏ ပါဌာနုသာရီ သတ်ပုံကျမ်း (၁၂၂၁-ခု)တို့ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်း (၂၇) လုံး တွေ့ရှိရသည်။ ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် (၂၂) လုံး ပြ၍ လယ်တီဆရာတော်၏ သင်ပုန်းကြီး သံခိပ်တွင် (၂၅) လုံး ပြသည်။ ယင်း (၂၇) လုံးအနက် ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် ခ၊ ဉ၊ ဌ၊ ထ၊ ဓ၊ ဘ (၆) လုံး မပါ။ ဍ ပါသည်။ သင်ပုန်းကြီးသံခိပ်၌ စ၊ ဌ၊ ပ (၃) လုံး မပါ။ ဃ ပါသည်။ အသတ် (၂၇) ခု အပြင် ယခင်က ဃ် ကိုလည်း ပါဠိသက် အသတ်အဖြစ် ယူဆရေတွက်ကြသည်ကို တွေ့ရသည်။ မိုး ဟူသော စာလုံးကို ခေတ်အဆက်ဆက် ရှေးဟောင်း ကျောက်စာ၊ မင်စာများတွင် မိုဝ် ဟူ၍ ရေးခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အေဒီ ၁၉ ရာစု ခန့်တွင် ပါဠိမေဃမှ မိုး ဖြစ်သည်ဟူသော အယူအဆ လွှမ်းမိုးလာပြီး မိုဃ်းဟု ရေးခဲ့ကြသည်။ အေဒီ ၂ဝ ရာစုအလယ် ရောက်သောအခါ ရှေးကျောက်စာ၊ မင်စာများကို အထောက်အထားပြု၍ ဃ် ကို ဖြုတ်ခဲ့ကြသည်။ သရအက္ခရာများ မြန်မာစာရေးသားမှုတွင် အခြေခံအားဖြင့် သရအက္ခရာ (၁၂) လုံး ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ အဲ၊ ဩ၊ ဩော်၊ အံ၊ အို တို့ ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ အေ၊ အဲ၊ အော၊ အော်၊ အံ၊ အို ဟုလည်း ရေးသားနိုင်သည်။ ယင်းအခြေခံ သရ (၁၂) လုံးကို မူတည်ပြီး အောက်မြစ် ( ့ )၊ ဝိသဇ္ဇနီ ( း ) တို့ဖြင့် အရေးပွား၍လည်းကောင်း၊ အသတ်ဗျည်းများဖြင့် အရေးပွား၍လည်းကောင်း လိုအပ်သမျှ ချဲ့ထွင် အသုံးပြုကြသည်။ မြန်မာစာ မူလအခြေခံ သင်ပုန်းကြီး၌ ကမချ သရ (၂၁) လုံးဟူ၍ ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အအာအားအိအီအီးအုအူအူးအေ့အေအေးအဲ့အဲအဲးအော့အော်အောအံ့အံအံး ယင်းသရ (၂၁) လုံးအနက် အောက်မြစ် ( ့ )၊ ဝိသဇ္ဇနီ ( း ) ဖြင့် ပွားထားသော သရများကို နုတ်ပယ်၍ မူလအခြေခံသရများ ထုတ်ယူသောအခါ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ အေ၊ အဲ၊ အော၊ အော်၊ အံ ဟူ၍ သရ (၁၁) လုံး ရရှိသည်။ ယင်းသရ (၁၁) လုံးတွင် အိုသရကို ဖြည့်စွက်သောအခါ အထက်အပိုဒ်၌ ဖော်ပြခဲ့သည့် မြန်မာစာ၏ အခြေခံဖြစ်သော သရ (၁၂) လုံး ရရှိလာသည်။ သင်ပုန်းကြီးတွင် ကမချ သရ (၂၁) လုံး စီစဉ်ရာ၌ အသတ်ဗျည်းမပါသည့် သရများကိုချည်း ရွေးသန့်စီစဉ်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ စီစဉ်ပြုစုသည့် ကာလ၌ အိုသရကို ‘အိုဝ်’ဟု ဝသတ်နှင့် ရေးဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကမချသရ စာရင်းတွင် အိုဝ်သရကို မထည့်သွင်းခဲ့ပေ။ နောင်သော် ဝသတ်ပြုတ်ပြီး အိုဟု အရေးတွင်ကျယ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် မူလကမပါသော အိုကို အခြေခံသရစာရင်းတွင် ထည့်သွင်း ရေတွက်သည်။ ဗျည်းအရေအတွက်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အယူအဆအမျိုးမျိုး ရှိကြသကဲ့သို့ သရအရေအတွက်နှင့် စပ်လျဉ်း၍လည်း အယူအဆအမျိုးမျိုး ရှိခဲ့ကြသည်။ ရှေးပါဠိသဒ္ဒါကျမ်းတစ်စောင်ဖြစ်သော ကစ္စည်းသဒ္ဒါကျမ်းက အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ဩ-သရရှစ်လုံးဟု ပြသည်။ မောဂ္ဂလလာန်ကျမ်းကမူ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ဩ၊ ဧတ်၊ ဩတ်-သရ (၁ဝ) လုံးဟု ပြသည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ် တောင်တွင်းဆရာတော် ခင်ကြီးဖျော်၏ သဒ္ဒဗျူဟာကျမ်း၌မူ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ဩ-သရရှစ်လုံးတွင် အဲ၊ ဩော်၊ အို သုံးလုံးဖြည့်စွက်ပြီး မြန်မာသရ ၁၁ လုံးဟု ပြဆိုခဲ့သည်။ ယင်းပြဆိုချက်များ၌ အံ ကို မတွေ့ရချေ။ ရှေးသဒ္ဒါဆရာများက အံ ကို အခြေခံသရတစ်ခုအဖြစ် မယူကြချေ။ ၎င်းတို့က နိဂ္ဂဟိတ် ( ံ ) ကို ဗျည်းစာရင်း၌ ထည့်သွင်းကြသဖြင့် အသရတွင် နိဂ္ဂဟိတ်ဗျည်း ( ံ ) ယှဉ်သော အံ ကို အခြေခံသရတွင် မထည့်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ မြန်မာ သင်ပုန်းကြီးကမူ အံ ကို ဗျည်းစာရင်း၌ ထည့်သွင်း မပြဆိုခဲ့ချေ။ အသတ်ဗျည်းမပါသော သရများကို ကမချသရများအဖြစ် စုစည်း ဖော်ပြသော အခါတွင်မူ အသတ်ဗျည်း ထင်ရှားမရှိသော အံ သည်လည်း ကမချ သရများတွင် အကျုံးဝင်ခဲ့လေသည်။ ဤသို့ဖြင့် သင်ပုန်းကြီးက အံ ကို သရတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့ပေသည်။ ပုဂံခေတ် ရှေးဦးမြန်မာအရေးအသားများတွင် အထက်ပါ သရ (၁၂) လုံးအနက်မှ အဲ၊ အော်၊ အို တို့ကို မတွေ့ရသေးပေ။ ထိုခေတ်က - ဲ အစား ါယ် ကိုလည်းကောင်း၊ ော် အစား ဝ် ကို လည်းကောင်း၊ [သာဓက။ ။ တဝ်၊ ပုဇဝ် (တော်၊ ပူဇော်)]၊ ို အစား ိဝ်၊ ုဝ်၊ ေိဝ်၊ ိုဝ် တို့ကိုလည်းကောင်း သုံးခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ ပါယ်၊ ထိုဝ် စသည့် စာလုံးများတွင် ယ်၊ ဝ် များ ပါရှိနေခြင်းကြောင့် ၎င်းတို့ကို သရအဖြစ် မသတ်မှတ်ခဲ့ပေ။ သက္ကရာဇ် ၄၉၃-ခုနှစ်ထိုး အလောင်းစည်သူမင်း၏ ရွှေဂူကြီး ပါဠိဘာသာ ကျောက်စာတွင် ဗေဲသာခမာသ ဟု ဧဲ သရဖြင့် ရေးထိုးထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ သက္ကရာဇ် ၅ဝ၉-ခုနှစ်ထိုး ငနွယ်သင်ကျောက်စာ (ပုံ-၅၉) တွင် "လဲကိုဝ်ဖျက်ဆီသသူ" ဟူ၍ အဲသရကို တွေ့ရသည်။ ဧဲ သဏ္ဌာန်သည် သက္ကတသဏ္ဌာန်ဖြစ်၍ အဲ သဏ္ဌာန်သည် မြန်မာမှုပြုထားသော သဏ္ဌာန်ဖြစ်ပေသည်။ ပါဠိတွင် အဲသရမရှိချေ။ ထိုသက္ကတ ဧဲသဏ္ဌာန်ကို စွဲ၍ ယောအတွင်းဝန်၏ လိပိဒီပိကာကျမ်း၊ လယ်တီဆရာတော်၏ သင်ပုန်းကြီးသံခိပ် စသည်တွင် သရအက္ခရာများကို ပြဆိုရာ၌ ဧဲဟု ပြဆိုခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီ ကျမ်းပြုဆရာတော်ကမူ မြန်မာမှု အဲ ကိုပင် နှစ်သက်သည်။ ခင်ကြီးဖျော်၏ သဒ္ဒဗျူဟာတွင်လည်း အဲဟုပင် ပြသည်။ မြန်မာမှု၌ ေ-ဲ ရေးထုံးမရှိကြောင်းကို ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီကျမ်းက သဝေတွင် နောက်ပစ်၍လည်း မြန်မာမှု၌ မထင်ရှိခဲ့ ဟု ပြဆိုခဲ့သည်။ အဲသည် သက္ကရာဇ် ၅၀၀ ခန့်မှစ၍ မြန်မာသရတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပေသည်။ အော် သရသည် ပါဠိ၊ သက္ကတဘာသာများတွင် မလာရှိချေ။ မြန်မာမှုသရတစ်လုံးဖြစ်သည်။ ပုဂံခေတ် အေဒီ ၁၂ ရာစုအစပိုင်း၌ ◌ဝ် ဖြင့် ရေးခဲ့ကြသည်။ အေဒီ ၁၂ ရာစုနောက်ပိုင်းတွင် ဝ သတ် မပါဘဲ ရှေ့ထိုးသင်္ကေတဖြင့် အော်သရကို စတင် ရေးလာကြသည်။ ထိုအခါတွင် အခြေခံသရတစ်ခုဖြစ်လာသည်။ အော်ကို ဝ် ဖြင့်ရော၊ ရှေ့ထိုးဖြင့်ပါ နှစ်သက်သလို ရေးလာရာမှ အေဒီ ၁၃ ရာစု အတွင်းတွင် သဝေရေးချတွင် ရှေ့ထိုးဖြင့်လည်း ရေးလာကြသည်။ ဤသို့ ◌ဝ်၊ ော်၊ ၲ ဟူ၍ အဓိကအားဖြင့် သဏ္ဌာန် ၃ မျိုး ကွဲပြားရာမှ အေဒီ ၁၄ ရာစုတွင် -ဝ် ဖြင့် အရေး နည်းပါးသွားသည်။ အေဒီ ၁၈ ရာစုတွင် (ၲ) ချည်းသက်သက် သဏ္ဌာန်မှာလည်း အသတ် (်) နှင့် မှားယွင်းဖွယ်ရှိလာသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအရေးမျိုး နည်းပါးလာသည်။ ထိုမှစ၍ ော် အရေးသည် တွင်ကျယ်လာသည်။ အို သည် ရှေးအခါက ဝ် ပါနေသဖြင့် ၎င်းကို သရစာရင်း၌ မထည့်ကြောင်း အထက်အပိုဒ် (၅၄) တွင် ဖော်ပြခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ပုဂံခေတ်ဦး ကျောက်စာတစ်ချပ်တလေ၌ ဝ် မပါသော အို အရေးကို တွေ့ရသော်လည်း စံကျရေးထုံးဟု မဆိုနိုင်ချေ။ ပုဂံခေတ်မှ ကုန်းဘောင်ခေတ် သက္ကရာဇ် ၁၁၅၀ ခန့်အထိ အိုဝ် ရေးထုံးကို သုံးခဲ့သည်။ ဝသတ်မပါသော အို ရေးထုံးကို သက္ကရာဇ် ၁၀၀၀ ခန့်မှစ၍ တွေ့ရသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၀၀၀ ခန့်မှ ၁၁၅၀ ခန့်အထိ အိုဝ် ရော အို ပါ သုံးခဲ့ကြသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၁၅၀ နောက်ပိုင်းတွင် အများသူငါ ရေးသားရာ၌ ဝ် ကို မသုံးတော့ပေ။ နန်းတွင်း၌မူ ဆက်လက်သုံးစွဲခဲ့သေးသည်။ မန္တလေးရတနာပုံခေတ်တွင်မူ အိုဝ် ကို မတွေ့ရတော့သလောက် ဖြစ်လာသည်။ ဤသို့အားဖြင့် မြန်မာအခြေခံသရ အက္ခရာလုံးရေသည် မူလ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ အေ၊ အော၊ အံ (၉) လုံးတွင် ရှေးဦးစွာ အဲ၊ ထိုနောက် အော်၊ နောက်ဆုံးတွင် အို တိုးပြီး (၁၂) လုံး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာ့သရသံပွားအသံခြောက်ပါးရေးသားနည်း အ်ုအအာအာႋအားအှ်အ်အအာအာအာအားအက် ဟူ၍ရှိသည်။ ထိုခြောက်မျိုးသည် တိကျသေချာသော မြန်မာအသံထွက်ကို ရေးသားပြနိုင်သည်။ "အ်ု"သည် "အ"သံ၏ တစ်ဝက်သံ(အ်)ဖြစ်သည်။ ဉပမာ - အဖေ၊ အကို။ "အ"သည် အသံအပြည့်ထွက်သည်။ "အာ"သည် ပါးစပ်ဟရုံဖြင့်သာ အသံထွက်သည်။ "အာႋ"သည် အရှေ့ပိုးကရင်စာပေမှ ယူသုံးထားပြီး ဒီကိုလာႋစား→ဒီကိုလာာစားဟူ၍ လာကိုအသံရှည်ထွက်ပေးရသည်။ "အား"သည် အားဟု အသံပြည့်ထွက်သည်။ "အှ်"သည် အက်ဟု အသံပြည့်ထွက်သည်။ အထက်ပါသရခြောက်မျိုးတွင် အ်ု →အှ်၊ အသံမပြည့်၊ အသံပြည့်။ အ→ အာ→အာႋ→အား အသံပြည့်၊ အသံရှည်၊ အသံရှည်စွဲ၊ အသံပြည့်။ အက္ခရာအမည်ရ သင်္ကေတများ မြန်မာစာတွင် အက္ခရာအမည်ရသော အတိုရေးသင်္ကေတ ၃ ခု ရှိသည်။ ယင်းတို့မှာ အောက်ပါတို့ ဖြစ်သည်- အက္ခရာ ၏၊ အက္ခရာ ၍၊ အက္ခရာ ၌။ ယင်းအက္ခရာတို့သည် မူလက အခြားစာလုံးများကဲ့သို့ ဗျည်း၊ သရ၊ အသတ်ဗျည်းတို့ဖြင့် ပေါင်းစပ်သော သာမန် စာလုံးများပင် ဖြစ်ကြသည်။ သို့သော် စာလုံးအစိတ်အပိုင်းအချို့ကို ချုံး၍၊ အချို့ကို သင်္ကေတပြု၍ ပေါင်းရာမှ ကာလကြာညောင်းသောအခါ မူလ ဗျည်း၊ သရ၊ အသတ်ဗျည်းတို့၏ ပုံသဏ္ဌာန်များ ယွင်းဖောက်ပျောက်ကွယ်ပြီး ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ စသော အက္ခရာများကဲ့သို့ ပင်ကိုပုံသဏ္ဌာန် တစ်ခုရှိသော စာလုံးများ ဖြစ်လာခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ ဖြစ်လာခြင်းကြောင့် ၎င်းတို့ကိုလည်း အမည်ရှေ့တွင် အက္ခရာတပ်၍ အက္ခရာ ၏၊ အက္ခရာ ၍၊ အက္ခရာ ၌ ဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဧယ်အ၊ ရုယ်အ နှိုက်တို့၏ သင်္ကေတစာလုံးများ ဖြစ်ကြသည်။ အက္ခရာ ၏ အက္ခရာ ၏ နှင့် စပ်လျဉ်း၍ ပညာရှင်အချို့က ယင်းစာလုံးသည် ပုဂံခေတ် ဧအ် () မှ တိုက်ရိုက် ဆင်းသက် ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ပညာရှင် အချို့ကမူ ပုဂံကျောက်စာခေတ်ဦးက ဧအ် ရေးသည်မှန်သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ဧယ်၊ ဧယ်အ သို့ ရေးထုံးရွေ့လျောသည်။ ဧယ် ၏ သင်္ကေတအဖြစ် () ကို သုံးခဲ့သည်။ ယင်းကမှ ယနေ့ ၏ သဏ္ဌာန်သို့ ပြောင်းလဲ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ပုဂံကျောက်စာခေတ်ဦးတွင် ၏ ကို ဧ၊ ဧအ်၊ ယေ၊ ယေအ် ဟူ၍ ရေးကြသည်။ နောက်တစ်ဆင့်တွင် သင်္ကေတပြု၍၊ ဟု ရေးကြသည်။ သည် အက္ခရာ ဧ ယသတ် (ဧယ်) ၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သည်။ မွန်တို့ကလည်း အက္ခရာ ဧ ယသတ် (ဧယ်) ၏ သင်္ကေတအဖြစ် သုံးကြောင်း အလယ်ခေတ် မွန်ကျောက်စာများတွင် ခိုင်လုံစွာ တွေ့ရသည်။ ယင်းတွင် အသတ်တင်ခြင်းသည် အ သတ်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အက္ခရာ ဧ ယသတ် အသတ် (ဧယ်အ်) သို့မဟုတ် (ဧယ်အ) ၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သည်။ ကျောက်စာများတွင် အစား၊ ဟုလည်း ရေးကြသည်။ ယနေ့ အက္ခရာ ၏ သို့ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲလာပုံကို ကျောက်စာ၊ မင်စာများတွင် ကွင်းဆက်မပြတ် တွေ့မြင်နိုင်သည်။ အက္ခရာ ၍ အက္ခရာ ၍ နှင့် စပ်လျဉ်း၍မူ ရှေးကျောက်စာများတွင် ရုယ်အ ဟု ရေးရာမှ ယနေ့ အက္ခရာ ၍ ပုံသဏ္ဌာန်သို့ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲလာပုံကို တွေ့နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ပညာရှင်အများကလည်း ယင်းသို့ ပြောင်းလဲလာသည်ဟုပင် ယူဆကြသည်။ အက္ခရာ ၌ အက္ခရာ ၌ သည် နှိုက်ကို အတိုချုံးရေးရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ နငယ်ဟထိုးတွင် အသတ်တင်လိုက်လျှင် အက္ခရာ ၌ နှင့် အလွန်နီးစပ်သော သဏ္ဌာန်ကို ရသည်။ ယင်းကမှ အက္ခရာ ၌ ဖြစ်လာကြောင်း သက္ကရာဇ် ၁၁ဝဝ ခန့်က ခေါင်းလောင်းစာများ၌ တွေ့ရသည်။ ယင်းသို့ သင်္ကေတပြုရာတွင် တစ်ချောင်းငင်၊ လုံးကြီးတင်၊ ကအက္ခရာတို့ ကျေခဲ့ကြောင်း တွေ့ရသည်။ အရပ်ရပ် အထောက်အထားများအရ သက္ကရာဇ် ၈ဝဝ နှင့် ၁ဝဝဝ အတွင်း ပေစာ၊ ပုရပိုက်စာများတွင် နှိုက်ကို အတိုချုံးရေးသားရာမှ ဆင်းသက် ပေါ်ပေါက်လာသည်ဟု ယူဆရန် ရှိပေသည်။ အသံထွက်ကွဲစေသည့် အမှတ်အသားများ \|right အမှတ်အသားများ အမည် မှတ်ချက်ာ၊ ါ ရေးချ ဝိုက်ချ၊ မောက်ချ အသံထွက်ကို နဂိုထက် အနည်းငယ်ရှည်ကြာစွာ ထွက်ရသည်။ (သာဓက - က နှင့် ကာ၊ ဂ နှင့် ဂါ)ိ (ဣ) လုံးကြီးတင် "အိ"အသံ ထွက်ရသည် (သာဓက - အ နှင့် အိ)ီ (ဤ) လုံးကြီးတင်ဆန်ခတ် "အိ" အသံကိုပင် နဂိုထက် အနည်းငယ်ရှည်ကြာစွာ ထွက်ရသည်။ (သာဓက - အိ နှင့် အီ)ု (ဥ) တစ်ချောင်းငင် creates a u sound at creaky tone (e.g. English truce)ူ (ဦ) နှစ်ချောင်းငင် creates a u sound at low toneေ (ဧ) သဝေထိုး creates an ei sound at high tone (e.g. English cane)ဲ (ဩ) နောက်ပစ် creates an è sound at high tone (e.g. English pet)် အသတ်, တံခွန် ဝိရာမ; modifies the sound quality of a letter and varies with letters (usually creates a consonant final)◌း ဝစ္စပေါက်, ရှေ့ကပေါက်, ရှေ့ဆီး Visarga; creates high tone, but cannot be used aloneံ သေးသေးတင် Anunaasika, creates nasalised -n final့ အောက်မြစ် Anusvara, creates short toneၙ used exclusively for Paliၘ used exclusively for Pali ယူနီကုဒ်ဇယား ယူနီကုဒ်စနစ်တွင် မြန်မာအက္ခရာတစ်လုံးချင်းစီအတွက် U 1000 မှ U 109F အတွင်းတွင် သီးခြားသတ်မှတ်ပေးထားသည်။ မှတ်စု ကိုးကား ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် မြန်မာဘာသာစကား
ကဏ္ဍ:နည်းပညာ	ကဏ္ဍ:အသုံးချ သိပ္ပံ ကဏ္ဍ:ပင်မ အကြောင်းအရာ ခွဲခြားရေးများ
ကျောက်ခေတ်	ကျောက်ခေတ် ဆိုသည်မှာ ရှည်လျားသော သမိုင်းမတင်မီကာလတစ်ခုဖြစ်ပြီး လူသားတို့သည် လက်နက်ကိရိယာ တန်ဆာပလာများ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ကျောက်ဆိုင်ကျောက်ခဲများ ကို အဓိကထား၍ အသုံးချသော အချိန်ကာလကိုခေါ်သည်။ ထိုခေတ်ထိုအခါက လူသားများသည် ကျောက်ခဲအမျိုးမျိုးကို အသုံးပြု၍ ကိရိယာ တန်ဆာပလာများ ပြုလုပ်ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မီးခတ်ကျောက်နှင့် chert ကျောက်များကို ပုံဖော်၍ (ပုံထွင်း၍) ဖြတ်တောက်သော ကိရိယာများနှင့် လက်နက်များ ပြုလုပ်ကြပြီး မီးတောင်ချော်နက် နှင့် သဲကျောက်တို့ကို ကျောက်ဆုံအစရှိသည့် အောက်ခံကျောက်ကိရိယာများအဖြစ် ပြုလုပ်ကြသည်။ သစ်သား၊ အရိုး၊ ခရုခွံ၊ ချို နှင့် အခြားပစ္စည်းများကိုလည်း ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြသည်။ နောက်ပိုင်းကျသော အချိန်ကာလများတွင် အနည်အနှစ်များ ( ရွှံ့နှင့်တူသော အရာများ) ကို သုံး၍ မြေထည်အိုးများပြုလုပ်ကြသည်။ သံသတ္တု နည်းပညာ နှင့် ပတ်သက်သော ဆက်တိုက်ဖြစ်သည့်တီထွင်မှုများသည် နောက်ပိုင်း ကြေးနီခေတ် (Chalcolithic)၊ ကြေးခေတ် နှင့် သံခေတ်တို့၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာများ ဖြစ်ကြသည်။ သဘာဝမှန်ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ထိပ်ချွန် ဤအချိန်ကာလသည် လူ၏ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုတွင် ပထမဆုံး နည်းပညာကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုခြင်းများ နှင့် အရှေ့အာဖရိကရှိ ဆာဗားနားမှာ တကမ္ဘာလုံးသို့ လူသား တို့ပျံ့နှံ့သွားခြင်းတို့ ပါဝင်နေသည်။ ကျောက်ခေတ်သည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး တိုးတက်လာခြင်း၊ အချို့သော သတ္တဝါများကို ယဉ်ပါးအောင် မွေးမြူလာခြင်း၊ ကြေးနီရိုင်းများကို အရည်ကျို၍ သံဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ခြင်းတို့ဖြင့် ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ထိုကာလတွင် လူတို့သည် ထုံးစံ သမိုင်းရေးသားခြင်း (သမိုင်းမှတ်တမ်းတင်ခြင်း) အမှု ကို မပြုကြသေးသဖြင့် သမိုင်းမတင်မီခေတ်ဟု ခေါ်သည်။ ကျောက်ခေတ်ဆိုသည့် အသုံးအနှုန်းကို ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်တို့က သတ္တုကို အသုံးမပြုမီ ရှည်လျားသော အချိန်ကာလကို ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုလေ့ရှိပြီး ထိုခေတ်အခါက ကျောက်ဖြင့် ပြုလုပ်သော ကိရိယာများမှာ အခြားနုသော ပစ္စည်းများဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ကိရိယာများထက် ပို၍ များပြားစွာ ကျန်ရစ်ခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုကာလသည် ခေတ်သုံးခေတ်ပိုင်းခြားထားသော အချိန်ကာလမှ ပထမဆုံးခေတ်ဖြစ်သည်။ ကျောက်ခေတ်ကို ကျောက်ခေတ်ဦးပိုင်း နှင့် ကျောက်ခေတ်နှောင်းပိုင်း ဟူ၍ ပိုင်းခြားခြင်းကို ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် ဂျန် ဂျက်ကော့ဘ် ဝေါဆာ (Jens Jacob Worsaae) မှ သူ၏ ၁၈၅၁ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည့် ဒိန်းမတ်တို့နှင့် ဆိုင်သော လူတို့အခြေချနေထိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်သည့်တွေ့ရှိချက်များကို အခြေခံ၍ တင်ပြခဲ့သည်။ ယနေ့တိုင် အသုံးပြုနေကြဆဲဖြစ်သော ကျောက်ခေတ်ဟောင်း (Palaeolithic)၊ ကျောက်ခေတ်လယ် (Mesolithic) နှင့် ကျောက်ခေတ်သစ် (Neolithic) ဟူ၍ ထပ်ဆင့်ပိုင်းခြားခြင်းကို ဇွန်လပ်ဘောက် (John Lubbock) က ၁၈၆၅ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ဝေခဲ့သည့် သမိုင်းမတင်မီကာလ (Pre-historic Times) ဟူသော ဂန္ထဝင် စာရင်းဝင် စာအုပ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်ကာလ ၃ ခုကို ထပ်မံ၍ အစိတ်အပိုင်း ပိုင်းခြားကြသည်။ လက်တွေ့တွင်မူ ထိုသို့ခေတ်ကာလ ပြောင်းလဲမှုမှာ ဒေသ (ယဉ်ကျေးမှု) ပေါ်မူတည်၍ တစ်နေရာနှင့် တစ်နေရာ အကြီးအကျယ် ကွဲပြားခြားနားကြသည်။ လက်တွေ့တွင်မူ လူသားတို့သည် သံခေတ်များတွင်ပင် နေရာဒေသ အသစ်များသို့ ဆက်လက်၍ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ကျောက်ခေတ်ကာလများ ဟု ရည်ညွှန်းခြင်းထက် ကျောက်ခေတ်ကာလတစ်ခုဟု ရည်ညွှန်းခြင်းက ပို၍ လျော်ကန်သင့်မြတ်သည်။ ယနေ့ခေတ်လူတို့ သုံးနှုန်းကြသည့် အသုံးအနှုန်းများအရ ကျောက်ခေတ်ဆိုသည့် စကားလုံးသည် အငြင်းပွားဖွယ်ရာ စကားလုံးပင်ဖြစ်သည်။ မနုဿဗေဒ ပညာရှင်များ အသင်းက ထိုအသုံးအနှုန်းကို အားမပေးပေ။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ မှ ကျောက်ခေတ် ဤအချိန်ကာလ နှင့် ပတ်သတ်သော အချိန်မှာ လေ့လာသော နေရာဒေသပေါ်မူတည်၍ မရေရာမသေချာခြင်း၊ အငြင်းပွားဖွယ်ဖြစ်ခြင်း နှင့် ကွဲပြားခြားနားခြင်းတို့ရှိသည်။ ကျောက်ခေတ်ကာလသည် လူသားတို့အားလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သော ယေဘူယျဟူ၍ ပြောနိုင်သော်လည်း အချို့သော အစုအဖွဲ့များမှာ သတ္တုလောဟာစပ်ခြင်းဆိုင်ရာအတတ်ပညာကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ခြင်း မရှိပဲ နည်းပညာအရ တိုးတက်သည့် အခြားယဉ်ကျေးမှုများနှင့် တွေ့ဆုံသည့်အချိန်အထိ ကျောက်ခေတ်တွင်ပင် ရှိနေခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယေဘူယျအားဖြင့် ဤအချိန်ကာလသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၃သန်းကျော်ခန့်တွင် လူတို့နှင့် မျိုးနွယ်တူများ အာဖရိကတွင် လူသားတို့ကကိရိယာတန်ဆာပလာများ စတင်ပြုလုပ်ခြင်းမှ စတင်ခဲ့သည်ဟုယုံကြည်ကြသည်။ Australopithecus ဟုခေါ်သော ရှေးဟောင်းလူအမျိုးအစားများမှာ ကျောက်ကိရိယာများကို အသုံးပြုလေ့မရှိပဲ Anthropomorphous robust us လူအမျိုးအစားများကသာ တီထွင်ခဲ့သည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် သူတို့၏ ကျန်ရစ်ခဲ့သော အကြွင်းအကျန်များကိုလေ့လာခြင်းကို ထိုအချိန်ကာလကိုလေ့လာသည့် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များက ဆက်၍ ပြုလုပ်ဆဲပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ကျောက်ခေတ်သမိုင်း ကျောက်ခေတ်သမိုင်းနှင့်ပတ်သတ်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရေနံရှာဖွေရန်အတွက် ရောက်ရှိလာသော ဥရောပတိုက်သား ဘူမိဗေဒပညာရှင်များက ယင်းတို့၏ တွေ့ရှိချက်များကို စတင်ဖော်ပြခဲ့ခြင်းဖြင့် အစပျိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၈၉၄ ခုနှစ်နှင့် ၁၈၉၇ခုနှစ်တို့တွင် ဖရင့်နွတ်တလင်း၏ ကျောက်လက်နက်များဟု ရည်ညွှန်းသော ကျောက်တုံးငယ်များကို ဖော်ပြချက်များမှာ ထိုခေတ်ကာလက ပညာရှင်များအကြား အငြင်းပွားစရာဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပထမဦးဆုံးသော ကျောက်ခေတ်ကာလဆိုင်ရာသုတေသနပြုချက်များကို ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်း၊ ရှမ်းပြည်နယ်တို့တွင် အမေရိကန်စူးစမ်းလေ့လာရေးအဖွဲ့ဖြစ်သော ဘူမိဗေဒပညာရှင် ဟဲလ်မက်ဒီတားရား၊ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင် ဟယ်လ်လမ်အဲလ်မူးဗီးယပ်စ်၊ နိခါတကဗေဒပညာရှင်များဖြစ်သော အက်ဒွင်းအိပ်ချ်ကိုးလ်ဘာ့တ်နှင့် ဂျေဘားကွက်တ်တို့က ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါပညာရှင်များ၏ ဖော်ပြချက်အရ မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလတွင် အဓိကတွေ့ရှိရသော ကျောက်လက်နက်အုပ်စုကြီး လေးခုမှာ ခုတ်ဓား၊ စင်းဓား၊ ကျောက်ခြစ်နှင့် လက်ဆုပ်ပဲခွပ်တို့ဖြစ်သည်။ ထိုကျောက်လက်နက် ပြုလုပ်သော အဓိကကုန်ကြမ်းပစ္စည်းများမှာ မီးတောင်ကျောက်၊ သစ်သားကျောက်တို့ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကျောက်လက်နက်များပြုလုပ်သော ဓလေ့ကို မူးဗီးယပ်စ်နှင့် ဒီတားရားတို့က မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းတွင်တွေ့ရှိခဲ့သောကြောင့် "အညာသားဌာနေယဉ်ကျေးမှု" ဟု ကင်ပွန်းတပ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါပညာရှင်များက ယင်းတို့တွေ့ရှိခဲ့သော ကျောက်လက်နက်များနှင့် သတ္တဝါတို့၏ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကို တွဲဖက်တွေ့ရှိခဲ့ရသော ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းဆင့်ငါးဆင့်၏ ဘူမိမြေလွှာများအပေါ်မူတည်ပြီး သက်တမ်းကာလကို ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ အဆိုပါ သက်တမ်းကာလအရ မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလသည် ပလိုင်စတိုဆင်းကာလလယ်မှစတင်ပြီး ဟိုလိုဆင်းကာလ နှောင်းပိုင်းအထိ တည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယေဘုယျသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ မြန်မာ့သမိုင်းပညာရှင် ဒေါက်တာသန်းထွန်းက မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလကို အစောဆုံးအားဖြင့် လွန်ခဲ့သောအနှစ်၅၅၀၀၀၀မှစတင်ခဲ့မည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ အဂ်လန်နိုင်ငံမှရှေးဟောင်းသုတေသီ အဲလစ်စဘက်သ်မိုးကမူ ထိုင်းနိုင်ငံမှ ကျောက်ခေတ်ဒေသများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြီး အရင်အနှစ်၇၅၀၀၀၀ကစတင်ခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့လေသည်။ တောင်ကြီးခရိုင် ရွာငံမြို့နယ် ညောင်ကြတ်-ရေပုတ်သွားမြဲလမ်းဘေးရှိ ပြဒါးလင်းဂူ ၌ ကျောက်ခေတ် လူသားများ၏လက်ရာနံရံပန်းချီများအား ၁၉၆ဝနှစ်များအတောအတွင်း ဘူမိဗေဒပညာရှင် ဦးခင်မောင်ကျော်က စတင်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင်ထိုခေတ်ကာလက မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနဝန် ဦးအောင်သော်ဦးဆောင်ပြီး ရန်ကုန်ဝိဇ္ဇာနှင့်သိပ္ပံတက္ကသိုလ်မှ မနုဿဗေဒဌာန၊ ဘူမိဗေဒဌာန၊ သတ္တဗေဒဌာနနှင့် ရုက္ခဗေဒဌာနတို့မှ ပညာရှင်အသီးသီးပါဝင်ပြီး ပြဒါးလင်းဂူကို တူးဖော်ရေးနှင့် ကျောက်ခေတ်ကာလနံရံဆေးရေးပန်းချီများကို ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထိုကျောက်ဂူမှ မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလနှင့်သက်ဆိုင်သော အထောက်အထား အချက်အလက် အသစ်များကို ရရှိခဲ့ပြန်သည်။ အဆိုပါကျောက်ဂူမှ ကျောက်လက်နက်များကို ရာနှင့်ချီပြီးတူးဖော် ရရှိခဲ့သည်။ လေ့လာရန်အတွက် ကောင်းမွန်သောနမူနာလေးရာခန့်ကိုသာ ဌာနချုပ်သို့ယူဆောင်ခဲ့ပြီး ကျန်ရှိသည့်ကျောက် လက်နက်များကို ထိုဂူ၏ အနီးနားဝန်းကျင်တွင် ပြန်လည်မြှပ်နှံခဲ့သည်။ ကျောက်နံရံတွင် ပန်းချီဆွဲရာ၌ မြေနီကို ပန်းချီဆေးအဖြစ်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ နံရံပန်းချီကားများမှာ လက်ဝါးနှစ်ဖက်ဟု ယူဆရသောပုံ၊ နေဟုယူဆထားသောပုံနှင့် တိရစ္ဆာန်ပုံများဖြစ်ကြသည်။ ထိုပုံများအားလုံးအား လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၃၀၀ဝ နှင့် ၁၀၀၀ဝ ကြားနေထိုင်သွားကြသော ကျောက်ခေတ်လူသားများ၏ လက်ရာများ ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုတူးဖော်ရေးမှ ရရှိသော အရိုးနှင့်မီးသွေးခဲအပိုင်းအစများကို ရေဒီယိုကာဗွန်၁၄နည်းဖြင့် ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်ခြင်း၊ အရိုးအတွင်းမှ ချဉ်ဆီအကြွင်းအကျန်ကို ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်ခြင်းဖြင့် ထိုခေတ်ကာလက ပြဒါးလင်းဂူတွင် အစောဆုံးကာလလူနေထိုင်ခဲ့မှုမှာ လွန်ခဲ့သော အနှစ်၁၃၀၀၀မှ စတင်ခဲ့သည်ဟူ ယေဘုယျဆိုနိုင်သည်။ ကျောက်လက်နက် ဖဲ့ဆစ်မှုအပိုင်းမှာမူ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတွင် တွေ့ရှိရသော ကျောက်လက်နက်များထက် အရွယ်အစားအားဖြင့်ပိုမိုသေးငယ်ပြီး အသွားဖော်ဖဲ့ဆစ်မှုအပိုင်းမှာ နည်းစနစ်ပိုင်းဆိုင်ရာအားဖြင့် ပိုမိုကောင်းမွန်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ သို့သော်လည်း ကျောက်လက်နက်များ၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်တို့မှာမူ ကျောက်လက်နက်အုပ်စုကြီးလေးစုမှ ကွဲပြားမှုသိပ်မရှိကြောင်းဆိုကြသည်။ ထို့ပြင်ထိုကျောက်ခေတ်ဂူမှ စင်းလုံးချောအသွားသွေး၊ အရောင်တင်ထားသော ကျောက်ခေတ်သစ်ကာလလက်နက်များကိုလည်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်၁၉၇၀ခုနှစ်များမှ စတင်ပြီးမန္တလေးနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးများတွင် ကျောက်ခေတ်သစ်ဒေသများကို တူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းနှင့် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်လာသည့် ကျောက်ခေတ်သစ်ယဉ်ကျေးမှုရပ်ဝန်းများကို ထင်ရှားစေခဲ့သည်။ ထိုဒေသတို့မှ အထောက်အထားများအရ ကျောက်ခေတ်ဟောင်းဒေသများနှင့် ကွဲပြားပြီး လူနေမှုအဆင့်အတန်းကွာခြားလာသည့် ကျောက်ခေတ်သစ်ဓလေ့များယဉ်ကျေးမှုများကို သိရှိလာခဲ့သည်။ ကျောက်ခေတ်အပိုင်းအခြားများ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၆၀ဝ ဝ၀ဝ မှ ၁၂၀၀ဝ ကြားအား ကျောက်ဟောင်းခေတ် ကျောက်ခေတ်ဟောင်းဟုလည်းကောင်း၊ နှစ်ပေါင်း ၁၂၀၀ဝ မှ ၉၀၀ဝ ကြားအား ကျောက်လယ်ဟုလည်းကောင်း၊ နှစ်ပေါင်း ၉၀၀ဝ မှ ၅၀၀ဝကြားအား ကျောက်သစ်ခေတ်ကျောက်ခေတ်သစ်ဟုလည်းကောင်း ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ထိုအခေါ်အဝေါ်များမှာ အနောက် အာရှဒေသအတွက်သာဖြစ်၍ အခြားနေရာဒေသများအတွက်မူ သီးခြားနှစ်အပိုင်းအခြားများလည်း ရှိမည်ဟု ယူဆထားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအတွက်မူ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၆၀၀၀၀ဝ မှ ၄၂၀၀ဝ ထိအား ကျောက်ခေတ်ကာလဟုခေါ်သင့်၍ နှစ်ပေါင်း ၄၂၀၀ဝ မှ ၂၂၀၀ဝ ထိကာလအား သစ်သား ကာလဟုခေါ်သင့်ကြောင်း အရှေ့တောင်အာရှသမိုင်းမတင်မီခေတ်ကာလပညာရှင် အမေရိကန်လူမျိုး ဒဘလျူဂျီစိုလ်းဟိမ်းက တင်ပြခဲ့သည်။ ထိုအယူအဆကို မြန်မာ့သမိုင်းပညာရှင်ဒေါက်တာသန်းထွန်းက ယေဘုယျအားဖြင့် လက်ခံထားသည်ကို ယင်း၏ စာအုပ်စာတမ်းများတွင် အထင်အရှားတွေ့မြင်နိုင်သည်။ ထိုသစ်သားကာလ၌ ရှေးကျောက်ခေတ် လူသားများသည် သစ်၊ဝါး နှင့် ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများအားပေါင်းစပ်၍ အသုံးပြုလာတတ်ကြသည်။ သို့သော်ရာသီဥတု တိုက်စားသောဒဏ်ကြောင့် သစ်နှင့်ပေါင်းစပ်ထားသော ကျောက်လက်နက် အနည်းငယ်မျှသာ အထောက်အထားဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၂၀၀ဝ မှ ၁၁၀၀ဝ ထိကာလအား ဒေသစွဲကာလဟု ခေါ်သင့်ကြောင်းလည်း ပညာရှင်များက လက်ခံခဲ့ကြသည်။ ထိုခေတ်ကာလ၌ လူတို့သည် မိမိတို့၏ ဒေသအတွင်းတွင်သာနေ၍ အခြားမျိုးနွယ်စုများနှင့် အဆက်ဖြတ်ထားသောကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသော်လည်း အဆိုပါအချက်ကို ငြင်းချက်ထုတ်နိုင်သော ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ အထောက်အထားများကို တွေ့ရှိလာရပြီဖြစ်သည်။ ထိုခေတ်ကာလတွင် လူတို့သည် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းအား အနည်းငယ်လုပ်ကိုင်လာကြသည်။ ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများအားလည်း အနည်းငယ်ချောအောင် သွေးတတ်လာကြသည်။ အိုးများအားလည်း စတင်ပြုလုပ်လာကြသည်။ သို့သော်ဂူအတွင်း၌သာ ဆက်လက်နေထိုင်သူများရှိသလို လွင်ပြင်ဒေသများတွင်နေထိုင်သူများကလည်း အမဲလိုက်ခြင်း၊ အစားအစာစုဆောင်းခြင်းများကို ကိုပင် ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ခဲ့ကြသည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၀၀၀ဝ လောက်မှစတင်ကာ မြေဩဇာကောင်းသော လွင်ပြင်များတွင် ကျောက်ခေတ်လူသားများသည် စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးများကို ပြုလုပ်လာကြသည်။ ထိုအချိန်မှစတင်၍ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများအားကောင်းလာပြီး ရှေးဦး သမိုင်းကာလအထိ ယဉ်ကျေးမှုများတိုးတက်လာခဲ့သည်။ ဤသည်တို့မှာ မြန်မာနိုင်ငံ နှင့်သက်ဆိုင်ဆီလျော်သော ကျောက်ခေတ်ကာလ အပိုင်းအခြားများဖြစ်သည်။ အကိုးအကား အသစ်မြင်မြန်မာသမိုင်း ဒေါက်တာသန်းထွန်း Category:သမိုင်းမတင်မီခေတ် Category:ကျောက်ခေတ် ကဏ္ဍ:သမိုင်းဆိုင်ရာ ခေတ်ကာလများ
ကဏ္ဍ:User en	Category:ဘာသာစကားအလိုက် ဝီကီပီးဒီးယန်းများ
မုခ်ဝ:နည်းပညာ	__NOTOC__ __NOEDITSECTION__ upright=1.25 42px\|right\|Category puzzle * ! ကဏ္ဍ:သိပ္ပံ မုခ်ဝများ
ဩစတြေးလျနိုင်ငံ	ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ တရားဝင်အမည်မှာ ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယ နိုင်ငံဟု ခေါ်ဝေါ်ပြီး ကမ္ဘာ့တောင်ဘက်ခြမ်းတွင် တည်ရှိသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် ကမ္ဘာ့အသေးဆုံးတိုက်ဖြစ်သော ဩစတြေးလျတိုက်၊ တက်စမေးနီးယားကျွန်းမကြီး၊ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာနှင့် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအတွင်းရှိ ကျွန်းစုပေါင်းများစွာ ပါဝင်သည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှာ မြောက်ဘက်၌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ အရှေ့တီမောနိုင်ငံနှင့် ပါပူအာနယူးဂီနီနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်၌ ဆော်လမွန်ကျွန်းစုများ၊ ဗနွားတူနိုင်ငံနှင့် နယူးကယ်လီဒိုးနီးယား၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် နယူးဇီလန်နိုင်ငံတို့ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် နိုင်ငံတစ်ခုတည်းက တိုက်တစ်ခုလုံးကို နေရာယူထားသော တိုက်ဟူ၍ ဩစတြေးလျတစ်ခုသာ ရှိသည်။ ဩစတြေးလျ ကုန်းမကြီးပေါ်တွင် ဩစတြေးလျ နေရင်းလူမျိုးတို့ နေထိုင် လာခဲ့ကြ သည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၄၂၀၀၀ ကျော်မျှ ရှိပြီဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်အရပ်မှ တံငါသည်များ တစ်ခါတစ်ရံလာရောက်မှုနှင့် ဥရောပမှ ဒတ်ချ်လူမျိုး စူးစမ်းရှာဖွေသူတို့၏ ၁၆၀၆ ခု ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု အပြီးတွင် ဩစတြေးလျအရှေ့ခြမ်းကို ဗြိတိသျှတို့က ပိုင်နက်အဖြစ် ၁၇၇၀ တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ အစကနဦးပိုင်းတွင် ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၁၇၈၈ မှ အစပြု၍ နယူး ဆောက်ဝေး ကိုလိုနီဒေသသို့ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူတို့အား ပို့လွှတ်ရာ ဒေသအဖြစ် အသုံးပြုခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂလိပ်တို့ စတင် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ လူဦးရေ တိုးပွားလာပြီး နယ်မြေသစ်များ ရှာဖွေတွေ့ရှိ လာသည်နှင့်အမျှ ၁၉ ရာစုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှ၏ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့် ရသော ရေမြေခြား ကိုလိုနီတိုင်းကြီး ၅ တိုင်းကို ထပ်မံ တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက် ၁၉၀၁ တွင် ကိုလိုနီတိုင်းကြီး ၆ တိုင်းကို ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖြင့် ပူးပေါင်းခဲ့ပြီး ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယနိုင်ငံကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ ဝေါဟာရသမိုင်း Australia ဟူသောစကားလုံးသည် လက်တင်ဘာသာစကား australis မှ ဆင်းသက် လာသည်။ တောင်ပိုင်း "southern" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ရောမခေတ်က "unknown land of the south" အမျိုးအမည် မသိသေးသော ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းကုန်းမြေ (terra australis incognita) ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြကြောင်း ဒဏ္ဍာရီလာပုံပြင်များအရ သိရှိရသည်။ ခိုင်လုံသော အထောက်အထား မှတ်တမ်းအနေဖြင့် ၁၆၂၅ခုနှစ်တွင် မာစတာ ဟက္ကလွတ် ရေးသားသော "A note of Australia del Espíritu Santo" စာအုပ်တွင် Australia ဟူသောစကားလုံးကို သုံးနှုန်းထားကြောင်း ပထမဆုံး တွေ့ရှိရသည်။ ၁၆၃၈ ခုနှစ်တွင် ဩစတြေးလျမြေပေါ်သို့ ပထမဆုံး အခြေချခဲ့သော ဒတ်ချ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ၏ မှတ်တမ်းများတွင် Australische ဟု ရေးသားသုံးနှုန်းခဲ့ကြသည်။ Australia ဟူသော စကားလုံးကို တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုလာကြသည်မှာ ၁၈၀၄ ခုနှစ်ရောက်မှ ဖြစ်သည်။ မက်သယူး ဖလင်းဒါးစ်က ၁၈၁၄ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေသော A Voyage to Terra Australis ဟူသည့် စာတမ်းများနှင့် ရုပ်ပုံများတွင် စတင်သုံးစွဲလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၈၁၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်ရေးရုံးမှ တရားဝင် စတင်ခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲခဲ့သည်။ ၁၈၂၄ ခုနှစ်တွင် Admiralty မှ သဘောတူလက်ခံပြီး ဩစတြေးလျတိုက်ဟု တရားဝင် ပြဋ္ဌာန်းလိုက်သည်။ နိုင်ငံသမိုင်း ခေတ်ဟောင်းသမိုင်း လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄၀,၀၀၀ မှ ၆၀,၀၀၀ ကြားခန့်လောက်ကတည်းက ဩစတြေးလျတိုက်တွင် လူသားတို့ စတင်အခြေချ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်ဟု ပညာရှင်များ တွက်ဆကြသည်။ ကုန်းမြေ အနေအထား အနီးဆုံးဖြစ်သော အရှေ့တောင်အာရှဒေသမှ ပင်လယ်ကိုဖြတ်သန်းကာ ရောက်ရှိလာခြင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပြောဆိုကြသည်။ ၁၈ ရာစုနှစ် ဥရောပတိုက်သားများ စတင်ရောက်ရှိလာချိန်အထိ အဆိုပါ ဒေသခံ ဩစတြေးလျ တိုင်းရင်းသားများမှာ အမဲလိုက်ခြင်း၊ ယာဇ်နတ်ပူဇော်ပသခြင်းတို့ဖြင့်သာ အသက်မွေးကြကြောင်း မှတ်တမ်းများအရ သိရှိရသည်။ ခေတ်ပေါ်ကာလသမိုင်း ၁၈၅၀ ခုနှစ်များတွင် ရွှေကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး နောက်မှလိုက်လာသော ရွှေအလုအယက်သည် လူများကို ဩစတြေးလျသို့ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ခေါ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၀၁ ခုနှစ်တွင် ဩစတြေးလျသည် ဩစတေးလျဓနသဟာယနိုင်ငံအဖြစ် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ တစ်နှစ်အကြာတွင် ဩစတြေးလျသည် အမျိုးသမီးများ မဲပေးပိုင်ခွင့်ကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံးသော နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေး ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုအပေါ်အခြေခံထားသော စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအကဲမှာ တတိယ‌မြောက် ချားလ်ဘုရင် ဖြစ်သည်။ ဘုရင်ခံချုပ်တွင် အာဏာရှိသော်လည်း သာမန်အားဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်မှသာ နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သည်။ သို့ရာတွင် ဘုရင်ခံချုပ်သည် ဝန်ကြီးချုပ်ကို ကျော်လွန်၍ အာဏာသုံးပိုင်ခွင့် ရှိကြောင်းကို ၁၉၇၅ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ အကျပ်အတည်းဖြစ်ချိန်တွင် ဘုရင်ခံချုပ်က ဝတ္တလမ်အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖျက်သိမ်းပစ်ခဲ့ခြင်းဖြင့် ပြသခဲ့သည်။ အစိုးရတွင် အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်း သုံးရပ်ရှိသည်။ ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေးတို့ဖြစ်ကြသည်။ အစိုးရ၏ အချုပ်အခြာအာဏာ ခွဲဝေသတ်မှတ်ပုံ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသည် အစိုးရ၏အချုပ်အခြာအာဏာကို ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက် သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတစ်ဖွဲ့က ချုပ်ကိုင်ခြင်းမရှိစေရန် အောက်ပါအတိုင်း အစိုးရ၏ အာဏာပိုင်အဖွဲ့ သုံးခုကြားတွင် ခွဲဝေအုပ်ချုပ်စေသည်။ ထိုအစိုးရ အာဏာပိုင်အဖွဲ့ သုံးဖွဲ့၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာများမှာ ဥပဒေပြုရေး အာဏာ၊ အုပ်ချုပ်ရေး အာဏာ နှင့် တရားစီရင်ရေး အာဏာတို့ဖြစ်ကြသည်။ ဥပဒေပြုရေး အာဏာ လွှတ်တော်သည် ဥပဒေပြုရေး နှင့် ဥပဒေပြင်ဆင်ရေး ဆိုင်ရာလုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာရှိသည်။ ၎င်း လွှတ်တော်ကို ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ပြည်သူလူထုက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ထားသော လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ အုပ်ချုပ်ရေး အာဏာ ဥပဒေပြုရေးကပြဋ္ဌာန်းထားသော တရားဥပဒေများကို အကောင်ထည်ဖော် အသက်သွင်းရန်အလုပ်မှာ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာဖြစ်သည်။ ထိုအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့တွင် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ဝန်ကြီးများနှင့် ဘုရင်ခံချုပ်တို့ပါဝင်သည်။ ဝန်ကြီးတစ်ဦးစီသည် အစိုးရဌာနတစ်ခု၊ သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသောဌာနများကို တာဝန်ယူကြရသည်။ တရားစီရင်ရေး အာဏာ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် တရားသူကြီးများသည် တရားဥပဒေကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုရန်နှင့် လက်တွေ့ကျင့်သုံးဖော်ဆောင်ရန် အခွင့်အာဏာရှိသည်။ တရားရုံးနှင့် တရားသူကြီးများသည် လွှတ်တော်နှင့် အစိုးတို့၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင်မရှိသော တရားစီရင်ရေးအတွက် သီးသန့်တည်ရှိသောအဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ပါလီမန် ပါလီမန်တွင် လွှတ်တော်နှစ်ရပ် ပါဝင်သည်။ အထက်လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်ဦးရေ (၇၆) နေရာနှင့် အောက်လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်ဦးရေ (၁၅၀) နေရာတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပါလီမန်မှ အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းပြီး ခေါင်းဆောင်မှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးပါတီများ နိုင်ငံရေးပါတီ အဓိကပြိုင်ဘက် ပါတီနှစ်ခုရှိသည်။ ဩစတြေးလျန်း လေဘာပါတီနှင့် နှစ်ပါတီ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့တို့ ဖြစ်သည်။ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့တွင် လစ်ဘရယ်ပါတီနှင့် နေရှင်နယ်ပါတီတို့ ပူးပေါင်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ သဂရင်းနှင့် ဩစတြေးလျန်းဒီမိုကရက်တို့ ကဲ့သို့သော အခြားနိုင်ငံရေး ပါတီငယ်များလည်း ရှိသေးသည်။ ပြည်နယ်များနှင့် ဒေသကြီးများ ပြည်နယ် (၆)ခုရှိသည်။ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ် (New South Wales - NSW)၊ ကွင်းစ်လန် (Queensland - QLD)၊ တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ (South Australia - SA)၊ တက်စ်မေးနီးယား (Tasmania - TAS)၊ ဝိတိုရိယ (Victoria - VIC)၊ အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ (Western Australia - WA) တို့ဖြစ်ကြသည်။ ထို့အပြင် အဓိက ဒေသကြီး နှစ်ခုရှိသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး (Northern Territory - NT) နှင့် ဩစတြေးလျ မြို့တော် ဒေသကြီး (Australian Capital Territory - ACT) တို့ဖြစ်သည်။ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ် နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်သည် ဗြိတိသျှလူမျိုးတို့ ကိုလိုနီနယ်မြေ စတင်ထူထောင်ခဲ့သော ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးမြို့တော် ဆစ်ဒနီမြို့သည် နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်တွင်း မြို့တော်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာကျော် ဆစ်ဒနီ ဟာဘာဘရစ်ဂျ် (Harbour Bridge) - ဆိပ်ကမ်းတံတား နှင့် ဆစ်ဒနီ အော်ပရာ‌ ‌ဟောက်စ် (Opera House) ပြဇာတ်ရုံတို့မှာ ဆစ်ဒနီမြို့တော်၏ အထင်ကရနေရာများဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းပြည်နယ်တွင်း၌ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုနွယ်များ အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ ကွင်းစလန်ပြည်နယ် ကွင်းစလန်ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ ဘရစ်စဘန် (Brisbane) မြို့ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ အကြီးဆုံး ကွင်းစလန်ပြည်နယ်၏ မြောက်ဘက်တွင် တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းများ၊ အပူပိုင်းအမြဲစိမ်းသစ်တောများ၊ အပူချိန် သင့်တင့်လျောက်ပတ်သော ကမ်းရိုးတမ်း နေရာများ နှင့် ရာသီလိုက် ခြောက်သွေ့ကုန်းတွင်းပိုင်း တို့ ရှိကြသည်။ ဤ ပြည်နယ်တွင်း၌ ကမ္ဘာတွင်နာမည်ကြီးသော မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး (Great Barrier Reef) သည် အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတမ်းတစ်လျှောက် သွယ်တန်းလျက်ရှိသည်။ တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ် တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ်သည် ကျောက်ဆောင်ကမ်းပါး ပေါများထူထပ်သည်။ လူသိများကျော်ကြားသော ဝိုင်အရက်များ ထွက်သည့် နေရာများရှိသည်။ ၎င်းပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ အယ်ဒန်(လ်)လေ (Adelaide) ဖြစ်ပြီး ကိုလိုနီခေတ်ချိန်က တည်ဆောက်ထားခဲ့သော ဗိသုကာလက်ရာမွန်များစွာ ကျန်ရစ်တည်ရှိဆဲဖြစ်သည်။ တက်စမေးနီးယား ပြည်နယ် တက်စမေးနီးယား ပြည်နယ်သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အသေးဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်ပြီး၊ 'ဘေ့စ် စထရိတ်' ရေလက်ကြား (Bass Strait)က ထိုပြည်နယ်နှင့် ပင်မ ဩစတြေးလျတိုက်ကုန်းမြေကို ပိုင်းခြားထားသည်။ တက်စ်မေးနီးယားကျွန်းမြေပေါ်တွင် လူအနည်းစုသာနေထိုင်သည့် အပြင်လူသူ အရောက်အပေါက် နည်းသဖြင့် တော်တော်များများ ကုန်းမြေများမှာ သဘာဝ အတိုင်းရှိ၍ လူတို့၏ဒဏ် မခံရပေ။ တက်စမေးနီးယား ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ ဟိုးဘတ်ထ် (Hobart) ဖြစ်သည်။ ဝိတိုရိယ ပြည်နယ် ဝိတိုရိယ ပြည်နယ်မှာ ဩစတြေးလျတိုက်၏ ကုန်းတွင်းပိုင်းပြည်နယ်များတွင် အသေးဆုံးပြည်နယ် တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုပြည်နယ်တွင် ၁၈၅၀ ခုနှစ်များတွင်း ရွှေထွက်စဉ်ကာလများက တည်ဆောက်ထားခဲ့သော အလွန်ကောင်းမွန်လှသည့် ဗိသုကာလက်ရာများ လည်းရှိသည်။ ဝိတိုရိယ ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ မဲလ်ဘန်း (Melbourne) ဖြစ်သည်။ အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ် အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ်သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ အရှေ့ဘက်တွင် သဲကန္တာရကြီးများရှိပြီး၊ အနောက်တောင်ဘက်တွင်မူ မြေဩဇာကောင်း၍ ကောက်ပဲသီးနှံ စိုက်ပျိုးရန် သင့်တော်သည့်အပြင်၊ ဝိုင်အရက်ချက်သည့် စပျစ်ပေါရာတည်နေရာဖြစ်သည်။ ထိုပြည်နယ်တွင် အဓိကအားဖြင့် သတ္တုတွင်းလုပ်ငန်း လုပ်ကွက်များကိုလုပ်ကြသည်။ ပြည်နယ်လူဦးရေ စုစုပေါင်း၏ လေးပုံသုံးပုံမှာ ၎င်းပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဖြစ်သော ပတ်သ်မြို့ (Perth) တွင် မှီတင်းနေထိုင်ကြသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး၏ မြောက်ဘက်တွင် အပူပိုင်းကုန်းမြေနှင့် တောင်ဘက်တွင် မြေနီ သဲကန္တာရတို့ရှိကြသည်။ လူဦးရေနည်းပြီး အများစုမှာ ထိုပြည်နယ်၏ မြို့တော် ဒါရ်ဝင်မြို့ (Darwin)တွင် နေထိုင်သည့်အပြင် ၎င်းဒါရ်ဝင်မြို့ နှင့် အဲလစ်စပရင်းစ် (Alice Springs)မြို့ကြားရှိ အဝေးပြေးကားလမ်းကြီးတလျောက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ အဲလစ်စပရင်းစ် (Alice Springs)မြို့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံအလယ်တဝိုက်တွင် ခရီးသွားများ အလည်သွားရာ နာမည်ကြီး မြို့လေးတစ်မြို့ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျ မြို့တော်နယ်မြေ ဩစတြေးလျ မြို့တော် နယ်မြေ၏တည်နေရာသည် ဆစ်ဒနီမြို့ နှင့် မဲလ်ဘုန်းမြို့ကြားတွင်တည်ရှိသည်။ ဩစတြေးလျ မြို့တော် ဒေသကြီးဟုဆိုသည့်အတိုင်း ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြို့တော် ကန်ဘာရာ တည်ရှိရာပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ၎င်းမြို့တော် ကန်ဘာရာသည် လွှတ်တော် 'ပါလီမန် ဟောက်စ်' (Parliament House) နှင့် ဗဟိုတရားရုံး 'ဟိုင်းကော့တ်' (High Court) တို့ကဲ့သို့သော အရေးကြီးသည့် နိုင်ငံတော် အထင်ကရ အဖွဲ့အစည်းများ ရုံးစိုက်ရာ အရပ်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေး ပထဝီဝင်အနေအထား ပတ်ဝန်းကျင် စီးပွားရေး နေထိုင်သူ လူမျိုးများ ကနဦးနေထိုင်သူ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများ ဩစတြေးလျတိုက်တွင် ကနဦးနေထိုင်သူ ဒေသခံ ဩစတြေးလျ တိုင်းရင်းသားများမှာ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) နှင့်တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသား (Torres Strait Islander) တို့ဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းအထောက်အထားများအရ သိရှိရသည်။ အက်ဘောင်ရစ်ဂျင်နယ် လူမျိုးစုများသည် ဩစတြေးလျတိုက်ကြီး၏ အဓိက ကုန်းတွင်းပိုင်းနေရာများ နှင့် တက်စမေးနီးယား တို့တွင် အစပျိုး မှီတင်းနေထိုင်ကြပြီး၊ တောရစ် ရေလက်ကြားကျွန်းသားများမှာတော့ ကွင်းစလန်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းရှိ ကျွန်းများပေါ်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြပေသည်။ နေရာဒေသအလိုက် ထိုလူမျိုးစုများသည် မတူကွဲပြားသော စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ ယဉ်ကျေးမှု လက္ခဏာများရှိကြသည်။ ထိုကနဦး နေထိုင်လာသူ တိုင်းရင်သားများ တွင် တူညီသော ယုံကြည်ချက်များ၊ အစဉ်အလာ ဓလေ့ထုံးတမ်းစဉ်လာ များလည်း ရှိပြီး ယနေ့တိုင် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းလာကြကာ ၎င်းတို့ကို သက်ဝင်ယုံကြည် နေကြသည်။ နေ့စဉ် မိမိတို့ ဘဝရှင်သန်မှုကို ၎င်းတို့ ယုံကြည်သော အရာများက လမ်းပြပို့ဆောင်သည်ဟု ယုံကြည်ကြ၏။ ထို့ပြင်သူတို့ နှစ်ပေါင်းများစွာသက်ရှင်နေထိုင်ခဲ့သော ရေမြေသဘာဝကြီး နှင့် ၎င်းတို့ ယုံကြည်ရာ အချင်းအရာတို့သည် ဆက်နွယ်မှုရှိသည်ဟု ခေတ်အဆက်ဆက် သယ်ဆောင်လာကြသော ပုံပြင်များက အထင်အရှားဖြစ်စေသည်။ အစောပိုင်း ဝင်ရောက်အခြေချ ဥရောပသားများ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၇၀၀ ခုနှစ်နောက်များမှ စ၍ ဥရောပနိုင်ငံသားများသည် ယခုလက်ရှိ ဩစတြေးလျတိုက် ကုန်းမြေကြီးကို စတင်တွေ့ရှိကာ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသည်ဟု သမိုင်းအထောက်အထားများက ဖော်ပြထားသည်။ ၎င်းအထောက်အထားများအရ အစောဆုံးအနေဖြင့် ဂရိတ်ဗြိတိန်(Great Britain) နိုင်ငံသား များသည် ၂၆ ဇန်နဝါရီလ ၁၇၈၈ ခုနှစ်တွင် အကျဉ်းသားများ သယ်ဆောင်လာသော သင်္ဘောအစင်းပေါင်း ၁၁ စီးဖြင့် စတင်ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ ထိုသင်္ဘော ၁၁ စီးကို ပထမသင်္ဘောစု - ဖတ်စ်တ် ဖလီးတ် (First Fleet) သမိုင်းတွင် မှတ်တမ်းတင်ထားကြသည်။ ထိုစဉ်က ဗြိတိန်နိုင်ငံ (Britain) ၏ တရားဥပဒေမှာ ပြင်းထန်လွန်းလှသဖြင့် ထောင်သွင်းအကျဉ်းချခံရသူ များလှပေရာ နိုင်ငံအတွင်းရှိ ထောင်များမှာ နေရာမလောက်မငှ ပြဿနာဖြစ်လာခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဗြိတိန်နိုင်ငံ (Britain) မှ စွန့်ဦးရှာဖွေ ကိုလိုနီနယ်မြေများကို စတင်တွေ့ရှိကာ သွားရောက် စူးစမ်းကြသူများစွာရှိခဲ့ရာ ဩစတြေးလျတိုက်သည်လည်း ဗြိတိန်ကိုလိုနီနယ် တစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ များပြားလှသော ထောင်သွင်း အကျဉ်းချထားသူများကို ကမ္ဘာကြီး အခြားတဘက်သို့ ပို့ဆောင် နယ်မြေ ချဲ့ထွင်ခြင်းသည်သာ ပြည့်ကျပ် နေသော နိုင်ငံတွင်းထောင်များ၏ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းရာဖြစ်မည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ဖြင့် နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ် နေရာသည် ၎င်းတို့ အခြေစတင်ချရာ နေရာဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်များ သုံးသပ်သည်။ ထို ရှေးဦး အခြေချ ကိုလိုနီနယ်မြေ၊ လက်ရှိ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ကို ကပ္ပတိန် အာသာ ဖိလစ်ပ် (Captain Arthur Phillip) ဆိုသူက ပထမဆုံး ဘုရင်ခံ အနေဖြင့် အုပ်ချုပ်သည်။ အစောပိုင်းနှစ်များတွင် ထိုနယ်မြေသစ်၌ အခက်အခဲများစွာကို ရင်ဆိုင်ကျော်ဖြတ်ပြီးနောက် ကိုလိုနီနယ်မြေဟု ကြေညာလိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အကျဉ်းသားများသာမက ရိုးရိုး ဝင်ရောက်အခြေချလိုသူ အရပ်သားများပင် ဝင်ရောက်နေထိုင်လာခဲ့ကြရာ အဆင့်ဆင့် တိုးတက်စည်ကားလာခဲ့သည်။ တပြိုင်နက်ထဲမှာပင် တိုက်ကြီး၏ တခြားအပိုင်းများကိုလည်း ကိုလိုနီများ စတင်တည်ထောင်လာကြသည်။ အစောဆုံး သာမန်အခြေချလိုသူ အရပ်သားများသည် ဗြိတိန်နိုင်ငံ (Britain) နှင့် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ (Ireland) များမှ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ ဖြစ်စဉ်သမိုင်း၊ ရိုးရာဓလေ့ နှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံများသည် ၎င်းတို့ အမွေအနှစ်များမှ ဆင်းသက်ဆက်နွယ်လျက်ရှိသည်။ ထို့အပြင် ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၈၅၁ အတွင်း၌ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်နှင့် ဝိတိုရိယပြည်နယ်များရှိ ကိုလိုနီနယ်မြေများတွင် ရွှေထွက်သဖြင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ လူပေါင်းများစွာတို့သည် ထိုကိုလိုနီနယ်မြေများသို့ ရွှေတူးရန် ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်တွင် ဥရောပသားများအပြင် တရုတ်လူမျိုးများပါ အလုံးလိုက်အရင်းလိုက် ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ လူဦးရေမှာ အချိန်ကာလ ၁၀ နှစ်အတွင်း နှစ်ဆတိုးပွားလာခဲ့သည်။ ဘာသာစကား ဩစတေးလျတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကဲ့သို့ပင် မူလပင်ကိုရှိနေခဲ့ကြသော လူမျိုးစုများ အနည်းငယ်တည်ရှိနေဆဲဖြစ်၍ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကိုသာမက အခြားဘာသာစကားများကိုလည်း ပြောဆိုကြသည်။ တက်စမေးနီးယန်း တက်စမေးနီးယန်းဘာသာစကားသည် ဩစ‌တေးလျရှိ တိုင်းရင်းသားစကားများအနက် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်သည်။ ယင်းဘာသာစကားကို နောက်ဆုံးပြေလည်စွာအသုံးပြုခဲ့သူသည် ၁၉၀၅ ခုနှစ်ဝန်းကျင်၌ သေဆုံးသွားခဲ့ရာ နောင်လာနောက်သားများက မှန်းဆခန့်မှန်းကာ ဘာသာစကားကို ပြန်လည်တည်၍ တဖန်ပြောဆိုကြပြန်သည်။ ဩစတေးလျတောင်ပိုင်းရှိ တက်စမေးနီးယားကျွန်းတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်အသုံးပြုသည့် ဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်သည်။ အော်ဇီအင်္ဂလိပ် (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဂိုဏ်းကွဲ) ဗြိတိန်နှင့် ဩစတေးလျ နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြသော်လည်း အချိန်ကာလအတန်ကြာ ရေနယ်ခြားနေသဖြင့် ကွဲပြားမှုများရှိလာသည်။ ထိုမှတစ်ဆင့် အော်ဇီအင်္ဂလိပ် ဟူသော အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဂိုဏ်းကွဲ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်‌ရ ဩစတေးလျနိုင်ငံ၏ အင်္ဂလိပ်စကားသုံးနှုန်း (အစိမ်းရင့်လေ ရာခိုင်နှုန်းများလေ) ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှု ဩစတေးလျရှိ စိန့်မာရီ ဘုရားကျောင်း ပညာရေး ရိုးရာဓလေ့များနှင့် အထိမ်းအမှတ်များ ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားများအတွက် နေ့ကြီးရက်ကြီးများ ဩစတြေးလျနေ့ (Australia Day) နှစ်စဉ် ဇန်နဝါရီလ ၂၆ရက် နေ့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ ဩစတြေးလျနေ့ အဖြစ်သတ်မှတ်သည့်အလျှောက် ထိုနေ့တွင် တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ ရုံးများ ပိတ်သော နေ့တစ်နေ့လယ်းဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျနေ့တွင် နိုင်ငံအတွင်း လူမျိုးစုပေါင်းစုံတို့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံဖြစ်တည်လာရပုံနှင့် ၎င်းနိုင်ငံတွင် ဩစတြေးလျနိုင်ငံသား ဖြစ်ရခြင်း အတွက် ဂုဏ်ယူဝင့်ကြွားစွာဖြင့် ပျော်ပွဲများ ဆင်နွဲကြသည်။ နှစ်စဉ် ကျင်းပသည့်ပွဲများထဲတွင် ထိုနေ့သည် အကြီးဆုံးသောပွဲတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ သမိုင်းနှင့် ထိုနိုင်ငံတွင် ခေတ် အဆက်ဆက် နိုင်ငံတော်ကြီး တိုးတက်ကြီးပွားလာအောင်လုပ်ဆောင်လာခဲ့ကြသော ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားများ ကို ဂုဏ်ပြုသောနေ့လယ်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မိမိတို့ လက်ရှိတွင် ခံစားရသော အကျိုးကျေးဇူးများ ကိုသိရှိကာ၊ နောင်အခါ မိမိတို့ သားစဉ်မျိုးဆက်လက်ထက်တွင် ယခုထက်မကသော ပျော်ရွှင်စရာကောင်းသော အနာဂတ်ကာလများရစေလိုကြောင်း ဆန္ဒပြုကာ အတူတကွ ကြိုးစားသွားလိုကြသည်။ တပြိုင်နက်တည်းတွင် နိုင်ငံတစ်ဝန်း၌ ဩစတြေးလျနိုင်ငံသား ခံယူပွဲများကို ထိုနေ့မှာပင် ကျင်းပကာ ဩစတြေးလျနေ့ဆိုင်ရာ သိကောင်းစရာများကိုလက်ဆင့်ကမ်း ဗဟုသုတပေးကြသည်။ ထိုနေ့မတိုင်မီ တစ်ရက်အလိုတွင် ဝန်ကြီးချုပ်က နှစ်တစ်နှစ်၏ အထူးချွန်ဆုံး ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားဆု (Australian of the Year Awards) ရရှိသူကို မြို့တော် ကန်ဘာရာ (Canberra) တွင် တရားဝင်ကြေညာ ဂုဏ်ပြုသည်။ အကျဉ်းချုပ်ဆိုသော် အဓိကအားဖြင့် ဩစတြေးလျနေ့သည် ဂရိတ်ဗြိတိန်တို့ ၁၇၈၈ ခုနှစ် တွင် စတင်ဝင်ရောက်ကြသော ကပ္ပတိန် အာသာ ဖိလစ်ပ် (Captain Arthur Phillip) ဦးဆောင်သည့် ပထမသင်္ဘောစု - ဖတ်စ်တ် ဖလီးတ် (First Fleet) ဆိုက်ရောက်ရာနှစ်ပတ်လည်နေ့တစ်နေ့ ဖြစ်သည်။ အန်းဇာက်ခ်နေ့ (Anzac Day) အန်းဇာက်ခ်နေ့ ကိုနှစ်စဉ် ဧပြီလ ၂၅ရက်တွင် ကျင်းပသည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်တွင်း ဧပြီလ ၂၅ရက် ၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် တူရကီနိုင်ငံ (Turkey) ၏ ဂလစ်ပ်ပိုလီ (Gallipoli)မြို့ ကမ်းခြေသို့ ဩစတြေးလျနိုင်ငံနှင့် နယူးဇီလန် နှစ်ခုပေါင်း တပ်မကြီး၊ အန်းဇာက်ခ် (Anzac) ကမ်းဆိုက်ရာနေ့ကို အစွဲပြုမှည့်ဆိုထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုစစ်ကြီးကာလတွင်း အသက်စွန့် အမှုထမ်းဆောင်သွားကြသော ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားများကို အမှတ်ရခြင်း အထိမ်းအမှတ်နေ့ လည်းဖြစ်သည်။ အန်းဇာက်ခ်နေ့ တွင် နိုင်ငံအတွင်း ရုံးများပိတ်ပြီး အမှတ်တရ ဂုဏ်ပြုပွဲများ၊ ချီတက်ပွဲများ လုပ်ကြသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံနှင့် လူမျိုးစုများကို ကိုယ်စားပြုသော အလံများ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတော်အလံ ဓနသဟာယ၏ တရားဝင် သင်္ကေတ ဓနသဟာယ တံဆိပ်အမှတ်အသားသည် ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယ၏ တရားဝင် သင်္ကေတဖြစ်သည်။ ထိုအမှတ်အသားသည် အမျိုးသားညီညွတ်ရေး ကိုကိုယ်စားပြုသည်။ ၎င်းသည် ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယ၏ အချုပ်အချာအာဏာရှိခြင်းနှင့် ပေါကြွယ်ဝခြင်းကို ဖော်ဆောင်သည်။ ဓနသဟာယ တံဆိပ်အမှတ်အသား၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အလယ်တည့်တည့်တွင်ရှိသော ဒိုင်းသည် ပြည်နယ်ခြောက်ခုနှင့် ပြည်ထောင်စု စည်းရုံးရေး ကို ကိုယ်စားပြုသည်။ ထိုဒိုင်း၏ တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် သားပိုက်ကောင် (Kangaroo) တစ်ကောင် နှင့် အီမျူးငှက် (Emu) တစ်ေကာင်ပါဝင်သည်။ သားပိုက်ကောင် သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ မူလဇာတိဖွားသဘာဝ၏ ရင်သွေးငယ်သကဲ့သို့ ဖြစ်ပြီး၊ အီမျူးငှက်သည်လည်း ၎င်းနည်းတူ မူလကတည်း ရှိနေခဲ့ကြသောတောရိုင်းသတ္တဝါလေးများဖြစ်ကြသည်။ ထို့အပြင် ပုံတွင်မြင်ရသည့်အတိုင်း ဒိုင်း အပေါ်တည့်တည့်တွင် ရွှေရောင် ဓနသဟာယ ကြယ်ပွင့်တစ်ပွင့်ပါဝင်သည်။ အားလုံး၏နောက်ဘက်တွင် နောက်ခံအနေဖြင့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုထားသော 'ဂိုးလ်ဒန်း ဝါထယ်လ်'(Golden Wattle) ပန်းပုံ ကိုလည်းထည့်သွင်းထားသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသောပန်း ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော ကျောက်မျက် မဟူရာဖလား ခေါ် 'အိုပယ်လ်' (Opal) သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော ကျောက်မျက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) လူမျိုးတို့ ဒဏ္ဍာရီတွင်ကား မိုးကောင်းကင်မှ သက်တန့်ရောင်စင်သည် ဤကမ္ဘာမြေကြီးကိုထိမိသောအခါဝယ် မြေကြီးတွင်တည်ရှိနေကြသော ကျောက်စိုင်ကျောက်ခဲများက အရောင်ကူးကာ ထိုမဟူရာဖလား ခေါ် 'အိုပယ်လ်'ကျောက် ဖြစ်လာသည်ဟုလည်း ယုံကြည်ကြသည်။ မှတ်စုများ ရည်ညွှန်းချက်များ Category:ဩစတြေးလျနိုင်ငံ Category:ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ
ကောင်းကင်ကြိုး	မူစ်ဘရန်း(Moosbrunn) ဩစတြီးယားရှိ လှိုင်းတို "Curtain" အင်တင်နာ ကောင်းကင်ကြိုး (သို့) အင်တင်နာ ဆိုသည်မှာ လျှပ်စစ်စွမ်းအင် နှင့် သံလိုက်စွမ်းအင်ကို အသုံးချ၍ ရေဒီယိုလှိုင်းများအဖြစ် ပြောင်းလဲပေးသော လျှပ်စစ်ပစ္စည်း တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ အခြားတစ်နည်းဆိုရလျှင် ကောင်းကင်ကြိုးသည် လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများ မှ လျှပ်စီးလမ်း(Current) အဖြစ် လျှပ်စီးလမ်းမှ လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများအဖြစ် အပြန်အလှန် ပြောင်းလဲပေးသော ကိရိယာပင်ဖြစ်သည်။ အင်တင်နာများကို ရေဒီယို နှင့် ရုပ်မြင်သံကြားထုတ်လွှင့်ခြင်း၊ တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ရေဒီယိုဖြင့် ဆက်သွယ်ခြင်း၊ ကြိုးမဲ့ LAN ကွန်ယက်များ၊ ရေဒါ နှင့် အာကာသစူးစမ်းရှာဖွေရေး တို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ အင်တင်နာများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် လေထုထဲတွင် သို့မဟုတ် အာကာသဟင်းလင်းပြင်ထဲတွင် အလုပ်လုပ်သည်။ သို့သော်အချို့နေရာများ၌ ရေအောက်တွင် အသုံးပြုနိုင်ပြီး အချို့သော ကြိမ်နှုန်းများကို အသုံးပြု၍ မြေကြီးထဲတွင် သို့မဟုတ် ကျောက်စိုင်ကျောက်သားထဲတွင် တိုတောင်းသော အကွာအဝေးအတွက် ဆက်သွယ်မှု ပြုနိုင်သည်။ တည်ဆောက်ပုံအားဖြင့်ဆိုရလျှင် အင်တင်နာများသည် အားသက်ရောက်မှုပေးသော ပြောင်းလဲနေသည့် ဗိုးတေ့ခ်(alternating voltage)နှင့် ၎င်းနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ပြောင်းလဲနေသောလျှပ်စီးလမ်း(alternating current) ပေါ်မူတည်၍ ရေဒီယိုလှိုင်းများပါဝင်သည့် လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်းများကို ထုတ်လွှတ်ပေးသော လျှပ်ကူးပစ္စည်းများကို စီစဉ်ထားခြင်းတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ နောက်တစ်နည်းဆိုရလျှင် လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်းအတွင်း၌ ထားရှိခြင်းအားဖြင့် အင်တင်နာအတွင်းရှိ ပြောင်းလဲနေသော လျှပ်စီးလမ်းနှင့် အစွန်းဖက်(terminal) တို့ကြားရှိ ဗိုးတေ့ခ်ကို စက်ကွင်းတစ်ခုမှတစ်ခုသို့ ပြောင်းပေးနိုင်အောင်(induction) ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ အချို့သော အင်တင်နာကိရိယာများ (parabolic antenna, Horn Antenna) သည် အခြားအင်တင်နာအမျိုးအစားများမှ လေဟာနယ်(free space) ကိုသာ ဖမ်းယူပေးသည်။ သောမတ် အက်ဒီဆင်သည် အင်တင်နာများကို ၁၈၈၅ ခုနှစ်မှ စတင်အသုံးပြုခဲ့ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် မူပိုင်ခွင့်အမှတ် ၄၆၅၉၇၁ ဖြင့်မှတ်ပုံတင်ခဲ့သည်။ ဟိန်းဒရစ် ဟတ်ဒ်စ် ( Heinrich Hertz) (၁၈၅၇-၁၈၉၄) ကလည်း အင်တင်နာကို အသုံးပြု၍ ဂျိမ်းစ်ကလက်မက်စ်ဝဲလ် (James Clerk Maxwell) ခန့်မှန်းခဲ့သော လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများ တည်ရှိနေမှုကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ ကိုးကား ကဏ္ဍ:အီလက်ထရွန်းနစ် ကဏ္ဍ:ဆက်သွယ်ရေး ကဏ္ဍ:ကြိုးမဲ့ဆက်သွယ်ရေး နည်းပညာ
ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ	class="wikitable" \|- !\| အံ့ဖွယ်အမည်\|\|စတင်တည်ဆောက်ခဲ့သောနေ့\|\|ပြီးစီးသောနေ့\|\|တည်နေရာ \|- \|ချန်နယ်တူးမြောင်း \|ဒီဇင်ဘာလ ၁ရက်, ၁၉၈၇ \|မေလ ၆ ရက်, ၁၉၉၄ \|အင်္ဂလန် နှင့် ပြင်သစ်ကြားရှိ ဒိုဗာရေလက်ကြား \|- \|စီအင်န် မျှော်စင် \|ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်, ၁၉၇၃ \|ဇွန်လ ၂၆ရက်, ၁၉၇၆ \|တိုရွန်တို, အွန်တေရီအို, ကနေဒါနိုင်ငံ \|- \|အင်ပိုင်ယာစတိတ် အဆောက်အဦး \|ဇန်နဝါရီလ ၂၂ရက်, ၁၉၃၀ \|မေလ ၁ရက်, ၁၉၃၁ \|နယူးယောက်မြို့, နယူးယောက်ပြည်နယ်, အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု \|- \|ဂိုးလ်ဒင်းဂိတ် တံတား \|ဇန်နဝါရီလ ၅ရက်, ၁၉၃၃ \|မေလ ၂၇ ရက်, ၁၉၃၇ \|ဂိုးလ်ဒင်းဂိတ်ရေလက်ကြား, ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့မြောက်ဘက်, ကယ်လီဖိုးနီးယား, အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု \|- \|အီတာအိပုဆည် \|ဇန်နဝါရီလ ၁၉၇၀ \|မေလ ၅ရက်, ၁၉၈၄ \|ဘရာဇီးနိုင်ငံ နှင့် ပါရာဂွေးနိုင်ငံကြားရှိ ပါရာနားမြစ် \|- \|ဒယ်လ်တာဝေါ့ခ် \|၁၉၅၀ \|မေလ ၁၀ ရက်, ၁၉၉၇ \|နယ်သာလန် \|- \|ပနားမား တူးမြောင်း \|ဇန်နဝါရီလ ၁ရက်, ၁၈၈၀ \|ဇန်နဝါရီလ ၇ ရက်, ၁၉၁၄ \|ပနားမားကုန်းမြောင် \|- \|} နယူးအိုးပင်းဝေါလ် ကော်ပိုရေးရှင်းမှ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးအသစ် ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဆွစ်ဇာလန် ကော်ပိုရေးရှင်းတစ်ခုဖြစ်သော နယူးအိုးပင်းဝေါလ်ကော်ပိုရေးရှင်း မှ လက်ရှိတည်ရှိနေသော တည်ဆောက်မှု ၂၀၀ ထဲမှ ခေတ်သစ်ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး ကို ရွေးချယ်ရန် စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်၊ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် နောက်ဆုံးယှဉ်ပြိုင်ရွေးချယ်မည့်အရာ ၂၁ ခုကို ကြေညာခဲ့သည်။ အီဂျစ်တို့က သူတို့၏ ရှိပြီးသား ကမ္ဘာ့အံဖွယ်ကို လေဘာတီရုပ်တု၊ ဆစ်ဒနီမှ အော်ပရာပြဇာတ်ရုံနှင့် အခြား အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦးများနှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရမည်ကို မကျေနပ်ပဲ ထိုပရော့ဂျက်ကို ရူးနှမ်းသော ပရော့ဂျက်အဖြစ် သမုတ်ခဲ့သည်။ ထိုအခက်အခဲကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် ဂီဇာမဟာပိရိမစ်ကြီးကို ဂုဏ်ထူးဆောင်ယှဉ်ပြိုင်သူအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ထိုယှဉ်ပြိုင်မှုမှ ရလဒ်အဖြေကို ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ လစ်စဘွန်းမြို့ရှိ ဘယ်နီဖီကာ အားကစားရုံတွင် ဇူလိုင်လ ၇ ရက်၊ ၂၀၀၇ ခုနစ်တွင် ကြီးကျယ်သော အခမ်းအနားဖြင့် ကြေညာခဲ့ပြီး အဖြေမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အံဖွယ်အမည် ဆောက်လုပ်သည့်နေ့ တည်နေရာ တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး ဘီစီ ၅ ရာစုမှ – အေဒီ ၁၆ ရာစု တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ပီထရာ ဘီစီ ၆ရာစု ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ ရီဒီးမားမှ ကယ်တင်ရှင်ခရစ်တော်၏ ရုပ်တု အောက်တိုဘာလ ၁၂ရက် ၁၉၃၁ တွင် ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ဘရာဇီးနိုင်ငံ မာချူးပီချူး အေဒီ ၁၄၅၀ တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ပီရူးနိုင်ငံ ချီချန်းအစ်တ်ဇာ အေဒီ ၆၀၀ ခုနစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ မက္ကဆီကိုနိုင်ငံ ရိုမန်ကိုလော့စီယမ် အေဒီ ၈၀ ခုနစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ အီတလီနိုင်ငံ တာ့ဂျ်မဟာရ် အေဒီ ၁၆၄၀ တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဂီဇာမဟာပိရိမစ်ကြီး (ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သူ) ဘီစီ ၂၅၆၀ ခုနစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ အီဂျစ်နိုင်ငံ ယူအက်စ်အေတူဒေး သတင်းစာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး ပိုတာလာနန်းတော် ဂျေရုဆလင်မြို့ဟောင်း ၂၀၀၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အမေရိကန်အမျိုးသားသတင်းစာဖြစ်သော ယူအက်စ်အေတူဒေး နှင့် အမေရိကန် တယ်လီဗီးရှင်းအစီအစဉ် ဂွတ်ဒ်မောနင်းအမေရိကား တို့ပူးပေါင်း၍ ဆုံးဖြတ်သူ ၆ ဦးမှ ရွေးချယ်သော အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး စာရင်းအသစ်ကို ဖော်ထုတ်ကြေညာခဲ့သည်။ အံ့ဖွယ်များကို တစ်ရက်လျှင်တစ်ခုနှုန်းဖြင့် ဂွတ်ဒ်မောနင်းအမေရိကား အစီအစဉ်တွင် တစ်ပတ်ကြာကြေညာခဲ့သည်။ ကြည့်ရှုသူတို့၏ တုံ့ပြန်မှုအရ ၈ ခုမြောက် အံ့ဖွယ်ရာကို နိုဝင်ဘာလ ၂၄ရက်တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ နံပါတ် အံ့ဖွယ်အမည် တည်နေရာ ၁ ပိုတာလာနန်းတော် လာဆာ, တိဘက်, တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ၂ ဂျေရုဆလင်မြို့ဟောင်း ဂျေရုဆလင်, အစ္စရေး ၃ ဝင်ရိုးစွန်းရေခဲဖုံးများ ဝင်ရိုးစွန်းဒေသများ ၄ ပါပါရ်ဟာနာအုမိုကွာကီရာ ရေကြောင်းဆိုင်ရာအမျိုးသားအဆောက်အဦး ဟာဝိုင်ယီ, အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ၅ အင်တာနက် မရှိ ၆ မာယန် အပျက်အစီးများ ယူးကတန်ကျွန်းဆွယ်, မက္ကဆီကို ၇ ဆာရန်ဂတီ နှင့် မာဆိုင်မာရာမှ ကြီးကျယ်သော အုပ်စုလိုက်ရွေ့ပြောင်းမှုများ တန်ဇေးနီးယား နှင့် ကင်ညာ ၈ ဂရင်းကင်ညွန် (ကြည့်ရှုသူများမှ ရွေးချယ်သော ၈ ခုမြောက်အံ့ဖွယ်) အရီဇိုးနား, အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သဘာဝအလျောက် ဖြစ်ပျက်နေသော ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး အော်ရိုရာ ဘိုရီယယ်လိစ် သို့မဟုတ် မြောက်ဘက်အလင်းတန်း အခြားသော အံ့ဖွယ်စာရင်းများကဲ့သို့ပင် သဘာဝအလျောက်ဖြစ်သော အံ့ဖွယ်များကို ရွေးချယ်ရာတွင်လည်း အများ၏သဘောတူညီမှု မရရှိခဲ့ပေ။ အကြောင်းမှာ စာရင်းမည်မျှ ရှည်လျားသင့်သည် ဆိုသောကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားခဲ့ကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုစာရင်းများထဲမှ စာရင်းတစ်ခုကို စီအင်န်အင်န် သတင်းဌာနမှပြုစုခဲ့ပြီး အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ ဂရင်းကင်ညွန် မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး(Great Barrier Reef) ရိုင်ယိုဒီ ဂျနီရို ဆိပ်ကမ်း (Harbour of Rio de Janeiro) ဧဝရတ်တောင်(Mount Everest) အော်ရိုရာ ပဲရီကူတင်မီးတောင် (Parícutin volcano) ဗစ်တိုးရီးယားရေတံခွန်(Victoria Falls) ရေအောက်ကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး \|မဟာသန္တာကျောက်တန်းကြီး သမုဒ္ဒရာထိန်းသိမ်းရေးနှင့် သုတေသနပြုလုပ်ရန်အတွက် ရည်စူးဖွဲ့စည်းထားသော အမေရိကန်မှ အကျိုးမဖက် ရေငုတ်သမားအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် စီဒမ်အင်တာနေရှင်နယ် (CEDAM International) မှ ရေအောက်ကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးစာရင်းကို ရေးဆွဲခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ခုနှစ်တွင် စီဒမ်မှ ဒေါက်တာ ယူဂျန်းနီးကလက်ခ်(Dr. Eugenie Clark) အပါအဝင် အဏ္ဏဝါသိပ္ပံပညာရှင်များ ပါဝင်သည့်အဖွဲ့တစ်ခုဖြင့် ရေအောက်ရှိ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရန်သင့်သော ဒေသများကို ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ရလဒ်ကို ဝါရှင်တန်ဒီစီရှိ အမျိုးသားငါးပြတိုက်၌ Sea Hunt တယ်လီဗီးရှင်းအစီအစဉ်တွင် ပါဝင်သော သရုပ်ဆောင် လွိုက်ဘရစ်ချ်(Lloyd Bridges) မှ ကြေညာခဲ့သည်။ ပလောကျွန်း ဘီလစ်ဇ် သန္တာကျောက်တန်း မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး သမုဒ္ဒရာကြမ်းပြင်မှ ရေပူလွှတ်ထုတ်မှုများ ဂါလာပါဂိုးကျွန်းများ ဘိုက်ကယ်ရေကန် မြောက်ဘက်ပင်လယ်နီ စက်မှုကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး လန်ဒန်ရေသွင်းရေထုတ်စနစ်၏ မူလ အဲဘီးမေးလ် ရေစက် ဗြိတိသျှစာရေးဆရာ ဒီဘိုရာကက်ဒ်ဘူရီမှ စက်မှုကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးစာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုစာအုပ်မှာ ၁၉ရာစုနှင့် ၂၀ရာစုဦးပိုင်းရှိ အင်ဂျင်နီယာပညာ၏ ကြီးကျယ်သောအောင်မြင်မှု ၇ ခု၏ ဇာတ်လမ်းကို ရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ဘီဘီစီမှ ထိုစာအုပ်ကို ၇ ပိုင်းခွဲ၍ သတင်းရုပ်ရှင်အဖြစ် တင်ဆက်ခဲ့သည်။ တစ်ပိုင်းစီ၌ အံ့ဖွယ်တစ်ခုခြင်းစီ၏ တည်ဆောက်မှု ကို ဇာတ်လမ်းဆင်၍ တင်ပြခဲ့သည်။ စက်မှုကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အက်စ်အက်စ် ဂရိတ်အိစတန် သင်္ဘော ဘဲလ်ရော့ခ် မီးပြတိုက် ဘရွတ်ကလင် တံတား လန်ဒန်ရေသွင်းရေထုတ်စနစ် ပထမဆုံးတိုက်နှစ်ခုကြား ရထားလမ်း ပနားမား တူးမြောင်း ဟူဗာဆည် ခရီးသွားကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး မာချူးပီချူး ခရီးသွားစာရေးဆရာတစ်ယောက်ဖြစ်သော ဟောင်းဝပ်ဟေးလ်မန်းသည် ထိုသို့သော စာရင်းများကို ပြုစုခဲ့ပြီး သဘာဝအလျှောက်ဖြစ်သော နှင့် လူတို့ပြုလုပ်သော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်တို့အတွက် အံဖွယ်များကို အောက်ပါအတိုင်းစာရင်းပြုခဲ့သည်။လူတို့ပြုလုပ်သော ခရီးသွားခြင်းဆိုင်ရာအံဖွယ် ၁။ ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး ၂။ တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး ၃။ တာ့ဂျ်မဟာရ် ၄။ မာချူးပီချူး ၅။ ဘာလီ ၆။ အန်ကောဝပ်ကျောင်းတော်ကြီး ၇။ တားမြစ်ထားသော မြို့တော် ၈။ ပုဂံရှိဘုရားပုထိုးများ ၉။ ကာနတ်ဘုရားကျောင်း ၁၀။ တီယိုတီဝှာကန် ဘဘာဝအလျှောက်ဖြစ်သော ခရီးသွားခြင်းဆိုင်ရာအံဖွယ်''' ၁။ ဆာရန်ဂတီမှအုပ်စုလိုက်ရွေ့ပြောင်းမှုများ ၂။ ဂါလာပါဂိုကျွန်းများ ၃။ ဂရင်းကင်ညွန် ၄။ အိဂုရာဇူ ရေတံခွန် ၅။ အမေဇုံ အမြဲစိမ်းတော ၆။ ငိုရွန်ငိုရို မီးတောင်ဝ ၇။ မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး ၈။ ဗစ်တိုးရီးယား ရေတံခွန် ၉။ ဗိုရာ ဗိုရာ ၁၀။ ကပ်ပါဒိုစီရာ ကိုးကား Category:နေရာများ
သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ	၂၀၀၅ ခုနှစ် သတင်းအချက်အလက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာသုံးစွဲမှု အမေရိကန်သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာအသင်း (ITAA) ၏သတ်မှတ်ချက်အရ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာဆိုသည်မှာ ကွန်ပျူတာအခြေခံ သတင်းအချက်အလက်စနစ်များ (Information System) အထူးသဖြင့် ဆော့ဖ်ဝဲ(Software) နှင့် ကွန်ပျူတာ ဟတ်ဒ်ဝဲလ် (Hardware)များကို လေ့လာခြင်း၊ ဒီဇိုင်းဆွဲခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင်ရေးသားခြင်း၊ အကောင်အထည်ပေါ်စေခြင်း၊ ပံ့ပိုးခြင်း သို့မဟုတ် စီမံခန့်ခွဲခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ အိုင်တီဆိုသည်မှာ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာတို့ကိုပြောင်းလဲရန်(convert)၊ သိုလှောင် ထားရန်(Store)၊ ကာကွယ်ရန် (Protect)၊ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ရန်(Process)၊ လွဲပြောင်းရန်(Transmit) နှင့် လုံခြုံစိတ်ချစွာထုတ်ပေးရန်(securely retrieve) အီလက်ထရောနစ် ကွန်ပျူတာနှင့် က္ငန်ပျူတာဆော့ဖ်ဝဲတို့ကို သုံးစွဲခြင်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ် သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ ဟူသည့် အသုံးအနှုန်းတွင် ကွန်ပျူတာ (computer)နှင့် နည်းပညာ (technology) မျက်နှာစာအားလုံးပါဝင်လာပြီး ထိုအသုံးအနှုန်းကို ယခင်ကထက်ပိုမိုလူသိများလာသည်။ သတင်းအချက်အလက် နည်းပညာရပ်ဝန်းသည် အတော်အတန်ပင်ကြီးမားနိုင်ပြီး နယ်ပယ်များစွာပါဝင်နိုင်သည်။ အိုင်တီကျွမ်းကျင် ပညာရှင် (professional)များသည် အသုံးချဆော့ဖ်ဝဲ (application) များထည့်သွင်းခြင်းမှစ၍ ရှုပ်ထွေးသော ကွန်ပျူတာကွန်ရက်နှင့် သတင်းအချက်အလက် ဒေတာဘေ့စ်(database)များ ရေးသားခြင်းစသော ရှုပ်ထွေးသည့်လုပ်ငန်းများကို လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ကွန်ပျူတာနှင့် ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာတို့ကိုပေါင်းစပ်လိုက်သောအခါ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ သို့မဟုတ် အင်ဖိုတက် (infotech) ဖြစ်လာသည်။ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာဟူသည် ယေဘူယျအားဖြင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ထုတ်ပေးရန်၊ တွက်ချက်ရန်၊ သိမ်းဆည်းရန်၊ ဆက်သွယ်ရန် သို့မဟုတ် ဖြန့်ဖြူးရန်သုံးစွဲသည့် မည်သည့်နည်းပညာကိုမဆို ခြုံငုံ၍ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ တစ်ခုလုံးကိုပြောဆိုသောအခါ ကွန်ပျူတာတွင် သတင်းအချက်အလက်သုံးစွဲမှု တို့လည်း ပါဝင်ပတ်သက်နေမည်ဖြစ်သည်။ ကိုးကား Adelman, C. (2000). A Parallel Postsecondary Universe: The Certification System in Information Technology. Washington, D.C.: U.S. Department of Education. Allen, T., and M.S. Morton, eds. 1994. Information Technology and the Corporation of the 1990s. New York: Oxford University Press. Shelly, Gary, Cashman, Thomas, Vermaat, Misty, and Walker, Tim. (1999). Discovering Computers 2000: Concepts for a Connected World. Cambridge, Massachusetts: Course Technology. Webster, Frank, and Robins, Kevin. (1986). Information Technology—A Luddite Analysis. Norwood, NJ: Ablex. Category:သတင်းအချက်အလက် နည်းပညာ ကဏ္ဍ:ကွန်ပျူတာ
တာ့ဂျ်မဟာရ်	တာ့ဂျ်မဟာရ် (; ) သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အာဂရာမြို့ပြင်၊ အာဂရာခံတပ်၏ အ‌ရှေ့ဘက် ၁ မိုင်ခန့်‌ဝေး‌သော လှပသည့် ဥယျာဉ်တစ်ခုတွင်း၌ တည်ရှိသည်။ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဂူသင်္ချိုင်းကြီးဖြစ်ပြီး မဂိုဘုရင် ရှားဂျာဟန် က သူ၏ ကွယ်လွန်ပြီးခဲ့သော အချစ်မြတ်နိုးဆုံးဇနီး မွန်တာဇ်မဟာရာ(ဂျ်) (Mumtaz Mahal) အတွက်ရည်စူး၍ တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ တာ့ဂျ်မဟာသည် မဂိုဗိသုကာပညာ၏ အကောင်းဆုံး ဥပမာတစ်ခုအဖြစ် ပြောနိုင်ပြီး အချို့က ကမ္ဘာ‌ပေါ်တွင် အလှဆုံး‌သော အ‌ဆောက်အအုံကြီးဟူ၍ ဆိုကြသည်။ တည်ဆောက်မှုစတိုင်တွင် ပါရှန်း၊ တူရကီ၊ အိန္ဒိယနှင့် အစ္စလာမ် ဗိသုကာစတိုင်၏ အစိတ်အပိုင်းများပေါင်းစပ်ပါဝင်နေသည်။ ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် တာ့ဂျ်မဟာသည် ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများစာရင်းတွင် ပါဝင်လာခဲ့ပြီး "မူစလင်အနုပညာ၏ ရတနာ နှင့် အားလုံးက အံ့ဩလေးစားရလောက်သော အလွန်ပြောင်မြောက်သည့် ကမ္ဘာ၏အမွေခံအဆောက်အဦး" ဟု ဖော်ပြထားခဲ့သည်။ ‘တာ့ဂျ်မဟာရ်’ဟူသည်မှာ ‘နန်းများ ထွတ်‌ခေါင်’ဟု အနက်ရ၏။ ရှားဂျဟန်း ဧကရာဇ်ဘုရင် မင်းမြတ်၏ အ‌လောင်းကိုလည်း ဤသင်းချိုင်း၌ပင် မြှုပ်နှံခဲ့ကြ ‌လေသည်။ တာ့ဂျ်မဟာရ်အဆောက်အဦးအစုအဝေးကို ၁၆၄၈ ခုနှစ်ခန့်က ဆောက်လုပ်ပြီးစီးခဲ့ပြီး အူစတတ် အာမက် လာဟောရီသည် တာ့ဂျ်မဟာရ်၏ အဓိကပုံစံထုတ် တည်ဆောက်သူဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ မူလအစနှင့် ဖြစ်ပေါ်လာစေသည့်အကြောင်းရင်း တာ့ဂျ်မဟာရ်ကို စတင်တည်ဆောက်ခဲ့သော ရှားဂျာဟန် - စမစ်ဆိုနီယန် အင်စတီကျုမှ ကမ္ဘာလုံးပေါ်မှ ရှားဂျာဟန် ပန်ချီကား 150px\|မမ်တက်ဇ်မဟာရ် အား ပန်းချီဆရာများဖော်ကျူးရေးဆွဲထားပုံ မဂိုအင်ပိုင်ယာ၏ အချမ်းသာအကြွယ်ဝဆုံးအချိန်ဖြစ်သော ၁၆၃၁ ခုနှစ်တွင် မဂိုဘုရင် ရှားဂျာဟန်မှာ သူ၏ တတိယမြောက်ဇနီး မမ်တက်ဇ်မဟာရ် ကွယ်လွန်သွားသဖြင့် စိတ်မကောင်းခြင်းကြီးစွာ ဖြစ်နေခဲ့သည်။ သူတို့၏ ၁၄ ယောက်မြောက်ရင်သွေးဖြစ်သော ဂေါဟာရာဘီဂမ်ကို မွေးဖွားစဉ် ကွယ်လွန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မှတ်တမ်းမှတ်ရာများ အရ ရှားဂျာဟန်၏ ကြေကွဲဖွယ်အချစ်ဇာတ်လမ်းသည် တာ့ဂျ်မဟာကို ဆောက်လုပ်ဖြစ်ရန် စေ့ဆော်ပေးသော အချက်ဖြစ်သည်။ မမ်တက်ဇ်သေဆုံးပြီး မကြာမီတွင်ပင် တာ့ဂျ်မဟာရ်ကို စတင်ဆောက်လုပ်ခဲ့ပြီး အဓိက ဂူသင်္ချိုင်းမှာ ၁၆၄၈ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အဆောက်အဦးများနှင့် ဥယျာဉ်များမှာ ၅ နှစ်အကြာတွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ဘုရင် ရှားဂျာဟန်မှ တာ့ဂျ်မဟာရ်တွင် အောက်ဖော်ပြပါစာသားကို ရေးသားခဲ့သည်။ "အပြစ်ကျူးလွန်သူတစ်ယောက် ဤနေရာတွင် ခိုလှုံလာပါက လွမ်းငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခံရသူပမာ သူ၏ အပြစ်များအားလုံး ကျေပျောက်ရမည်။ အကယ်၍ အပြစ်ရှိသူမှ ဤခန်းမသို့လာရောက်ပါက သူ၏အပြစ်များအားလုံးကို ဆေးကြောသန့်စင်စေရမည်။ ဤအဆောက်အဦး၏ နေရာသည် ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှု၏နေရာဖြစ်သည်။ နေနှင့်လတို့ မျက်ရည်ကျရာနေရာဖြစ်သည်။ ဤကမ္ဘာတွင် ဤအဆောက်အဦးဖြင့် တည်ဆောက်သူ၏ ဂုဏ်ကျက်သရေကို ဖော်ကျူးနေသည်။" left\|တာ့ဂျ်မဟာရ်နှင့် ဗိသုကာပုံစံခြင်းဆင်တူသော ဟူမာရန်၏ ဂူသင်္ချိုင်း တာ့ဂျ်မဟာရ်တွင် ပါရှန်းနှင့် အစောပိုင်းမဂိုဗိသုကာပညာတို့ကို ပေါင်းစပ်ရုံသာမက ဆန်းသစ်တီထွင်မှုပြုထားသည်။ စိတ်ကူးစိတ်သန်းများမှာ အောင်မြင်ကျော်ကြားသော တီမူရစ်(Timurid) နှင့် မဂိုအဆောက်အဦးများဖြစ်သော ဂါအီအေမီရာ (Gur-e Amir) (ဆာမာခန် (Samarkand) ရှိ မဂိုမင်းဆက်ကိုဆက်ခံသူတစ်ဦးဖြစ်သော တီမူအာ(Timur) ၏ ဂူသင်္ချိုင်း)၊ ဟူမာရန်၏ ဂူသင်္ချိုင်း၊ အစ်တမတ်-အုဒ်-ဒါအုလာ(Itmad-Ud-Daulah) ၏ ဂူသင်္ချိုင်း (တစ်ခါတစ်ရံတွင် တာ့ဂျ်မဟာရ်အငယ်စားဟု ညွှန်းဆိုကြသည်။) နှင့် ရှားဂျာဟန်တည်ဆောက်ခဲ့သော ဒေလီရှိ ဂျမားမတ်စ်ဂျစ် (Jama Masjid) ဗလီတို့ကို အတုယူထားသည်။ အစောပိုင်းမဂိုအဆောက်အဦးများမျာ အနီရောင်သဲကျောက်တုန်းများဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့သော်လည်း ရှားဂျာဟန်ကစတင်၍ အဖြူရောင် စကျင်ကျောက်အောက်ခံနှင့် တန်ဖိုးနည်းသော ရတနာကျောက်တို့ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ သူ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသော အဆောက်အဦးတို့မှာ အဆင့်အတန်းတစ်ခုအထိ ပြင်ဆင်မွမ်းမံခြင်းရှိခဲ့သည်။ ဗိသုကာပညာ တာ့ဂျ်မဟာရ် သင်္ချိုင်းဂူမှာ ကျောက်ဖြူဖြင့် တည်‌ဆောက်ထား‌သော ရှစ်‌မြှောင့်ပုံ အဆောက်အဦကြီးဖြစ်၍ ပေ ၇ဝ မြင့်ပြီးလျှင် သဲနီ‌ကျောက် အောက်ခြေ‌ပေါ်တွင် တည်ရှိ၏။ သို့‌သော် ယင်းထိပ်တွင် ‌ပေ ၁၂၀ မြင့်‌သော ခုံဝိုင်းကြီး တပ်ဆင်ထားပြန်သဖြင့် စုစု‌ပေါင်း ပေ ၁၉၀ ခန့်မြင့်‌ပေသည်။ အဆောက်အဦကြီး၏ ဘေးပတ်လည် သဲနီ‌ကျောက် အောက်ခြေ၏ ထောင့်များတွင် ၁၃၃ ပေ မြင့်သော ဘုရားရှိခိုး‌မျှော်စင် တစ်ခုစီရှိ၏။ အဆောက်အဦကြီးမှာ သဲနီ‌ကျောက် တံတိုင်းဖြင့် ဝန်းရံထား‌သော ရှုချင်စဖွယ် ဥယျာဉ်တစ်ခု၏ အလယ်တွင် တည်ရှိ‌လေသည်။ အတွင်းဘက်တွင် ဆင်ပြင်ထားပုံမှာ ခမ်းနား ဆန်းပြားလှ၏။ ကျောက်ဖြူ ဂူ နှစ်ခုရှိ‌သော အခန်းကြီးကို အဖိုးတန်‌ကျောက်မျက်ရတနာ ၁၂ မျိုးဖြင့်ပြီးသည့် ခန်းဆီးများနှင့် ကာရံထားသည်။ အတွင်းနံရံများတွင် တိရစ္ဆာန်ပုံနှင့် သစ်ပင်ပန်းပင်ပုံများ ဖော်ထားသည့် မှန်စီ‌ရွှေချ လက်ရာများမှာ အလှဆုံးပင်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ ထို့ပြင် ကိုရန်ကျမ်းထွက် တရားစာများကိုလည်း လှပဆန်းကျယ်စွာ ထွင်းထုထား၏။ ဤအဆောက်အဦကြီးကို ဆောက်လုပ်ရာတွင် တွင် ပေါင် ၃ သန်းကျော် ကုန်ကျခဲ့သည်ဟု ဆို‌လေသည်။ အလုပ်သမားပေါင်း နှစ်သောင်းကျော်ဖြင့် တည်ဆောက်ကာ နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကြာအောင် ဆောက်လုပ်ခဲ့ရသည်။ ဂူသင်္ချိုင်း တာ့ဂျ်မဟာ၏ အဓိကနေရာမှာ ကျောက်ဖြူသားအုတ်ဂူဖြစ်သည်။ ခုံးနေသော တံခါးပေါက်ပါရှိသည့် နှစ်ဖက်ညီအချိုးစားကျ အဆောက်အဦးပေါ်တွင်တည်ရှိပြီး အပေါ်မှ ကြီးမားသောအမိုးလုံးကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ အခြားသော မဂိုဂူသင်္ချိုင်း များကဲ့သို့ပင် အဆောက်အဦး၏ အခြေခံအစိတ်အပိုင်းများမှာ ပါရှန်းမှဆင်းသက်လာသော ပုံစံဖြစ်သည်။ ပြင်ပမွမ်းမံမှု အတွင်းခန်းမွမ်းမံမှု ဥယျာဉ် ပြင်ပအရံအဆောက်အဦးများ တည်ဆောက်ခြင်း သမိုင်းကြောင်း ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွင့်လှစ်ချိန် ဝင်ကြေး အာဏာပိုင်များအရ - ၁၅ နှစ်အောက်ကလေးများ (အိန္ဒိယနှင့်နိုင်ငံခြားသားနှစ်ဦးစလုံး) ဝင်ကြေးမရှိပါ။ သောကြာနေ့တိုင်းပိတ်သည်။ အွန်လိုင်း လက်မှတ်ရောင်းချခြင်းသာ ရရှိနိုင်ပြီး၊ လက်ရှိတွင် လူကိုယ်တိုင်လက်မှတ်များ မရှိပါ။ အထိမ်းအမှတ်နေရာများတွင် ကပ်ထားခြင်းကြောင့် ခရီးသွားများအား www.asiagracircle.in မှတဆင့် အွန်လိုင်း အာဂရာ အထိမ်းအမှတ် လက်မှတ်များကို ဝယ်ယူရန် အကြံပြုအပ်ပါသည်။ အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံအားလုံးသည် အာခီလော်ဂျီရယ်ဆာဘီရုံး အောက်တွင်ရှိပြီး လက်မှတ်ရောင်းချခြင်းနှင့်ပတ်သက်သည့် ပြဿနာများ သို့မဟုတ် တိုင်ကြားချက်များအားလုံးကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ထားသောဌာနဖြစ်သည့် အိန္ဒိယရှေးဟောင်းသုတေသနစစ်တမ်းမှ သက်ဆိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အဆိုပါတိုင်ကြားချက်အားလုံးကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ အာခီလော်ဂျီရယ်ဆာဘီရုံးသို့ ကျေးဇူးပြု၍ ပေးပို့နိုင်ပါသည်။ U.P.Tourism ဌာနသည် ခရီးသွားဧည့်သည်များအား လက်မှတ်ကိစ္စများတွင် တစ်စုံတစ်ရာ အထောက်အကူမပြုနိုင်ပါ။ သို့သော်လည်း U.P.Tourism ဌာနမှ လည်ပတ်သည့် တူညီသော ဝဘ်ဆိုဒ်ဖြစ်သည့် www.tajmahal.gov.in အတွက် အခြားသော ခရီးသွား အချက်အလက် အားလုံးကို U.P.Tourism ဌာနမှ ရယူနိုင်ပါသည်။ မှတ်ချက် - (ခရီးသွားလာ‌ရေးဆိုင်ရာ လင့်ခ်များကို မျဉ်းတားပေးထားပါသည်။) ယခင်ရှေးက အသုံးပြုသော ဝင်ခွင့်ကတ် ဒဏ္ဍာရီ သက်ဆိုင်သော ဆောင်းပါးများ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ ကိုးကား ပြင်ပလင့်များ ကဏ္ဍ:အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ
စတုန်းဟင်းချ်	စတုန်းဟင်းချ် (Stonehenge) ဆိုသည်မှာ သမိုင်းမတိုင်မီ ကာလကပင် တည်ရှိခဲ့သော အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦး တစ်ခုဖြစ်ပြီး အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဝစ်ရှိုင်းယား (Wiltshire) ခရိုင် အမတ်စ်ဘူရီ (Amesbury) မြို့ မြောက်ဘက် ၂မိုင် (၃.၂ကီလိုမီတာ) အကွာ စလစ်စ်ဘူရီ (Salisbury) မြို့၏ မြောက်ဘက် ၈.၁မိုင် (၁၃ ကီလိုမီတာ) အကွာတို့တွင် တည်ရှိသည်။ စတုန်းဟင်းချ်တွင် မြေကတုတ် နှင့် ထိုအရာကို စက်ဝိုင်းပုံသဏ္ဌန် ဝိုင်းရံထားသော ထောင်မတ်နေသည့် ကြီးမားသော ကျောက်တုံးများပါဝင်သည်။ ရှေးဟောင်း သုတေသန ပညာရှင်များက ဤကျောက်တုံးသဏ္ဌန် တည်ဆောက်မှုသည် ဘီစီ ၂၅၀၀ ခန့်ကပင်တည်ရှိခဲ့ပြီး ဘီစီ ၂၄၀၀ မှ ဘီစီ ၂၂၀၀ အထိ အချိန်ကာလအတွင်း တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့သည် ဟုယူဆကြသည်။ သို့သော် ယခုလက်ရှိတွေ့မြင်နေရသော ကျောက်တုံးများမှာ ထိုနေရာရှိ အစောဆုံး ကျောက်တုံးတည်ဆောက်မှုများ မဟုတ်ပေ။ ပထမဦးဆုံးတည်ဆောက်မှုတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး ယခုထက်တိုင် ဘေးပတ်ဝန်းကျင်တွင် တွေ့မြင်နိုင်သော မြေကတုတ်နှင့် တူးမြောင်းများကို ဘီစီ ၃၁၀၀ ခန့်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ ထိုနေရာနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်နေရာများကို ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့ သမိုင်းဝင် အမွေအနှစ်များ အဖြစ် ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် ထည့်သွင်းခဲ့ပြီး အေ့ဗ်ဘူရီ ဟင်းချ်တည်ဆောက်မှုများ (Avebury henge monument) နှင့်အတူတွဲဖက်၍ စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။ ထို့ပြင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားရေးရာ အရေးကြီး ထိန်းသိမ်းရမည့်ရှေးဟောင်းတည်ဆောက်မှုများ (Scheduled Ancient Monument) တွင်လည်း တရားဝင်စာရင်း ဝင်သည်။ စတုန်းဟင်းချ်ကို အင်္ဂလန်နိုင်ငံတော်အစိုးရမှ ပိုင်ဆိုင်ပြီး အင်္ဂလိပ် သမိုင်းဝင်အမွေအနှစ် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးမှ ကြီးကြပ်သည်။ ပတ်ဝန်းကျင်မြေနေရာများကို မူ နေရှင်နယ် ထရပ်စ် မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ စတုန်းဟင်းချ် ရေးဗားဆိုက် ပရိုဂျက် (Stonehenge Riverside Project) မှ အသစ်ထပ်မံတွေ့ရှိရသော ရှေးဟောင်း သုတေသန အထောက်အထားများအရ စတုန်းဟင်းချ်သည် အစောဆုံး စတင်တည်ရှိစဉ် အခါကပင် သင်္ချိုင်းမြေအဖြစ် တည်ရှိခဲ့ကြောင်း ညွှန်ပြနေသည်။ ကျန်ရှိနေသော အရိုးပြာများကို ကာဘွန်ဒိတ်တင်း နည်းဖြင့် ဆန်းစစ်ကြည့်ရာတွင် မြှုပ်နှံမှုများမှာ ပထမဆုံး တူးမြောင်းကို အဆောက်အဦး၏ ပတ်ပတ်လည်တွင် စတင်တူးဖော်ခဲ့သော အချိန်ဖြစ်သည့် ဘီစီ ၃၀၀၀ ခန့်ကပင် စတင်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေသည်။ စတုန်းဟင်းချ်တွင် နောက်ထပ် အနည်းဆုံး နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ ကျော်ကြာသည်အထိ မြှုပ်နှံမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်နေခဲ့ကြပြီး ယခု အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်နေသော ကျောက်တုံးကြီးများကို ထူထောင်ထားခဲ့ကြသည် ဟု စတုန်းဟင်းချ် ရေးဗားဆိုက် ပရိုဂျက်၏ ခေါင်းဆောင် ပရော်ဖက်ဆာ မိုက်ပတ်ကား ပီရာဆင်ကဆိုသည်။ ရည်ညွှန်းချက်များ ပြင်ပလင့်ခ်များ စတုန်းဟင်းချ် အင်္ဂလိပ် အမွေအနှစ် တရားဝင်ဝက်ဘ်ဆိုဒ် ၃၆၀° မြင်ကွင်းကျယ်ပုံများ Category:အင်္ဂလန်နိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ
ဝက်ဘ်	Robert Cailliau ဒီဇိုင်းဆွဲထားသည့် ဝက်၏သမိုင်းဝင်လိုဂို\|border\|center World Wide Web ကို အတိုကောက်အားဖြင့် WWW ဟု ခေါ်ပြီး ဝက်ဘ်(Web)ဟု လူသိများသော ကမ္ဘာ့ပင့်ကူအိမ်ဟု တင်စားခေါ်ဝေါ်သည့် World Wide Web သည် အင်တာနက်မှတဆင့် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ထားသည့် ဟိုက်ပါတက် (စ်)ခေါ် အထူးစားသားပါ စာရွက်စာတမ်းများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် စနစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝက်ဘ် ဘရောက်ဆာတစ်ခုဖြင့် စာသား၊ ရုပ်ပုံများ၊ ဗွီဒီယိုများ၊နှင့် အခြားမီဒီယာစုံ ပါဝင်သောဝက်ဘ်စာမျက်နှာများကို ကြည့်ရှုနိုင်ပြီး ၎င်းတို့အချင်းချင်းချိတ်ဆက်ထားသည့် အထူးကွင်းဆက်များဖြစ်သည့် ဟိုက်ပါလင့်(ခ်)များ (hyperlinks) အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သွားလာကြည့်ရှုနိုင်သည်။ တီထွင်သူမှာ Sir Tim Berners-Lee ဖြစ်ပြီး CERNကုမ္ပဏီကို ၁၉၉၀ တွင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး Worldwide ကိုရရှိနိုင်သည်။ World Wide Web Consortium၏ ဒါရိုက်တာဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်လူမျိုး အင်ဂျင်နီယာ နှင့် ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် တင်မ် ဘာနာလီသည် ယခင်က ဟိုက်ပါတက်(စ်) စနစ်ကိုများ၏ အယူအဆကို အသုံးပြု၍ နောင်တွင် တဖြည်းဖြည်း World Wide Web ဖြစ်လာမည့် အဆိုပြုလွှာကို ၁၉၈၉ခုနှစ် မတ်လတွင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဂျင်နီဗာမြို့ရှိ CERN တွင် Berners-Lee နှင့် Belgian ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် Robert တို့သည် http://www.w3.org/TR/2005/WD-swbp-skos-core-guide-20051102/t Cailliau “အသုံးပြုသူများ ဆန္ဒရှိသည့်အတိုင်း လှန်လှောကြည့်ရှုနိုင်သည့် web တစ်ခု၏ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် အမျိုးမျိုးသော သတင်းအချက်အလက်များကို ချိတ်ဆက်ရန်နှင့် ဆက်သွယ်ရယူရန် HyperText ” ကို အသုံးပြုရန် အဆိုပြုခဲ့ကြပြီး ဒီဇင်ဘာလတွင် စီမံကိန်းကို အများပြည်သူသို့ မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သည်။ “၎င်းတို့၏ စိတ်ကူးစိတ်သန်းများနှင့် ဘုံစီမံကိန်းတစ်ခု၏ အဘက်ဘက်မှ ရှုမြင်သုံးသပ်ချက်များကို ဝေမျှရန် အဝေးနေရာများမှ စုပေါင်းလုပ်ဆောင်နိုင်သော လူသားတို့၏ ဗဟုသုတနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အစုအဝေးဖြစ်စေရန် World-Wide Web (W3) ကို ဖန်တီးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။” SKOS Core Guide World Wide Wed ရာဇဝင် အာသာစီကလာ့ခ်(Arthur C. Clarke) က တစ်နေ့တွင် ဂြိုဟ်တုများသည် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် အချက်အလက် လွှဲပြောင်းခြင်းနှင့် ဗွီဒီယိုညီလာခံပြုလုပ်ခြင်း နှစ်မျိုးလုံးကို လုပ်ဆောင်ခွင့်ပေးရန် မိတ္တူကူးစက်၊ တယ်လီဖုန်း၊ TV နှင့် ကွန်ပျူတာငယ်တစ်ခုတို့၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ပေါင်းစပ်ပေးလိမ့်မည်ဖြစ်သော office console တစ်ခုကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် “ကမ္ဘာ့ ဗဟုသုတကို ကျွန်ပ်တို့၏ လက်ချောင်းထိပ်များဆီသို့ ယူဆောင်လိမ့်မည်” ဟု Popular Science တွင် ၁၉၇၀ခုနှစ် မေလတွင် ခန့်မှန်းခဲ့သည်။၁၉၈၉ခုနှစ် မတ်လတွင် တင်(မ်)ဘာနာ(စ်)-လီးသည် ၁၉၈၀ခုနှစ်က ၎င်း တည်ဆောက်ခဲ့သော ဒေတာဘေ့(စ်)နှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲ စီမံကိန်းဖြစ်သည့် ENQUIRE ကို ရည်ညွှန်းထားသော အဆိုပြုလွှာ တစ်ခုကို ရေးသားခဲ့သည်။ အဆိုပြုလွှာတွင် ပိုမို၍ ပြည့်စုံသော သတင်းအချက်အလက် စီမံခြင်းစနစ်ကို ရှင်းပြထားသည်။ Robert Cailliau ၏ အကူအညီဖြင့် သူသည် client–server ဟုခေါ်သည့် ဗဟိုမှထိန်းချုပ်သည့် နည်းစနစ်ကို အသုံးပြုကာ "ဘရောက်ဆာများ" အားဖြင့် ဟိုက်ပါတက်(စ်) စာရွက်စာတမ်းများပါ ကွန်ယက်တစ်ခုကို ကြည့်ရှုနိုင်သည့် "WorldWideWeb" (စာလုံးတစ်လုံး၊ "W3"ဟုလည်းခေါ်) ဟုခေါ်သော "ဟိုက်ပါတက်(စ်) စီမံကိန်း" တစ်ခုကို တည်ဆောက်ရန် ပိုမို၍ စနစ်ကျသော အဆိုပြုလွှာကို (၁၉၉၀ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၂ရက်တွင်) ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ဤအဆိုပြုလွှာက ကြည့်ရုံသာ ကြည့်နိုင်သော ဝက်(ဘ်)ကို သုံးလအတွင်း တည်ဆောက်နိုင်လိမ့်မည်ဖြစ်ပြီး “စာဖတ်သူများက ကွင်းဆက်သစ်များနှင့် အကြောင်းအရာများကို ဖန်တီးနိုင်ခြင်းနှင့် ထို့အတွက်ကြောင့် စာရေးသားခြင်းသည် တစ်လောကလုံးနှင့် သက်ဆိုင်လာမှု ဖြစ်လာစေရန်” ထို့အပြင် “စာဖတ်သူ စိတ်ဝင်စားသော အကြောင်းအရာသစ် ရှိလာလျှင် သူ/သူမ ထံသို့ အလိုအလျောက် အကြောင်းကြားနိုင်ရန်” ဖန်တီးတည်ဆောက်ခြင်းမှာ ခြောက်လကြာမြင့်မည် ဟုခန့်မှန်းခဲ့သည်။ ပြည့်စုံရန် အနည်းငယ် ပိုမို၍ ရှည်လျားစွာ ရှင်းထားသော Web 2.0 နှင့် RSS/Atom တို့ကိုလည်း ကြည့်ပါ။Brown University ရှိ Institute for Research in Information and Scholarship မှ နည်းပညာသစ်ဖြစ်သော အီလက်ထရောနစ် စာအုပ် နည်းပညာက Dynatext SGML ဖတ်သည့်ကိရိယာ အပြီးတွင် အဆိုပြုလွှာကို ပုံစံထုတ်ခဲ့သည်။ CERN က လိုင်စင်ရယူထားသော dynatext စနစ် သည် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အဆင့်မြင့်ပြီး SGML ISO 8879:1986မှ hypermedia သို့ HyTime အတွင်း တိုးချဲ့မှုတွင် အဓိက နေရာမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ၎င်းကို ဈေးအလွန်ကြီးပြီး တိကျစွာဆိုရလျှင် စာရွက်စာတမ်း တစ်ခုချင်းစီနှင့် စာရွက်စာတမ်း ပြင်ဆင်မှု တစ်ခုချင်းစီအတွက် အခကြေးငွေဖြစ်သည့် ယေဘုယျအားဖြင့် စွမ်းအင်မြင့်မားသော physics community တွင် အသုံးပြုရန် သင့်လျော်မှုမရှိသည့် လိုင်စင်ပေးခြင်း policy ရှိသည် ယူဆခဲ့ကြသည်။ CERN တွင် Berners-Lee အသုံးပြုခဲ့သော ဤ NeXT ကွန်ပျူတာသည် ပထမဆုံး web server ဖြစ်လာခဲ့သည်။ right\|CERN တွင် တင်(မ်)ဘာနာ(စ်)-လီး အသုံးပြုခဲ့သော ဤ NeXT ကွန်ပျူတာသည် ပထမဆုံး ဝက်(ဘ်)ဆာဗာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ 150px\|right\|ဟိုက်ပါလင့်(ခ်)များကို သရုပ်ဖော်ခြင်းဖြင့် WWW ၏ တစ်မိနစ် အချိန်ပိုင်းငယ်အတွက် ဂရပ်ဖစ် ကိုယ်စားပြုချက် Hyperlink များကို သရုပ်ဖော်ခြင်းဖြင့် WWW ၏ တစ်မိနစ် အချိန်ပိုင်းငယ်အတွက် graphic ကိုယ်စားပြုချက် hyperlink များကို ဖျောက်ဖျက်ခြင်း၊ နေရာပြန်လည်ချထားခြင်း သို့မဟုတ် မတူညီသော အကြောင်းအရာဖြင့် အစားထိုးခြင်း ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် web အရင်းမြစ် အများအပြားသည် အချိန်နှင့်အမျှ ညွှန်ုပြမှုများ ပြောင်းလဲနေသည်။ ဤသည်က hyperlink များကို အသုံးမဝင် ဖြစ်စေပြီး ဤထူးခြားမှုကို ကွင်းဆက်ပုပ်ခြင်း အဖြစ် ရည်ညွှန်းကာ ၎င်းကြောင့် ထိခိုက်သော hyperlink များကို ကွင်းဆက်သေများဟု ခေါ်လေ့ရှိသည်။ web ၏ သက်တမ်းတိုတောင်းလှသော သဘာဝက website အများအပြားကို ရရှိရန် ကြိုးစားမှုများစွာကို တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ ၁၉၉၆ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော Internet Archive သည် လူသိများသော ကြိုးစားမှုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာများ ၏ ပြောင်းလဲ ခေတ်မီနေစေခြင်းများ Ajax (ကွန်ပျူတာ ပရိုဂရမ်ရေးခြင်း) JavaScript သည် scripting ကွန်ပျူတာ ဘာသာစကား ဖြစ်ပြီး ၁၉၉၅ခုနှစ်တွင် Brendan Eich က web စာမျက်နှာများအတွင်း အသုံးပြုရန် စတင် ဖန်တီးခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် Netscape က ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။[22] စံညွှန်းမီ မူကွဲမှာ ECMAScript ဖြစ်သည်။ အထက်တွင် ဖော်ပြထားသော စာမျက်နှာတစ်ခုပြီးမှ နောက်တစ်ခု ဖွင့်ရသော ပုံစံ၏ ကန့်သတ်ချက်များကို ကျော်လွှားရန် အချို့ web အသုံးချprogram များသည်လည်း Ajax (အလုပ်တစ်ခုမပြီးမီ နောက်တစ်ခုကို လက်ခံသော JavaScript နှင့် XML) ကို သုံးကြသည်။ JavaScript ကို sever အတွက် အပို HTTP တောင်းခံမှု ပြုလုပ်နိုင်သော စာမျက်နှာနှင့် ဖြန့်ဝေသည်။ တောင်းခံမှုမှာ mouse ကို နှိပ်ခြင်းကဲ့သို့သော အသုံးပြုသူများ၏ လှုပ်ရှားမှုကို တုံ့ပြန်ခြင်းသော်လည်းကောင်း အချိန်ကုန်လွန်မှုပေါ် မူတည်၍ သော်လည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ Server ၏ တုံ့ပြန်မှုများကို တုံ့ပြန်မှုတစ်ခုစီအတွက် စာမျက်နှာသစ်များ ဖန်တီးခြင်းထက် လက်ရှိစာမျက်နှာကို ပြင်ဆင်ရန် အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် server သည် ကန့်သတ်ထားသော တိုးပွားလာသည့် သတင်းအချက်အလက်များကို ထောက်ပံ့ရန်သာ လိုအပ်သည်။ Ajax အမျိုးမျိုး တောင်းဆိုမှုကို တပြိုင်နက် လုပ်ဆောင်နိုင်သည့်အတွက် data ဆွဲထုတ်ယူနေစဉ်မှာပဲ အသုံးပြုသူများသည် စာမျက်နှာတစ်ခုဖြင့် အပြန်အလှန် လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ အချို့ web အသုံးချ program များသည် သတင်းအချက်အလက် အသစ်ရှိမရှို မေးရန် server ကို စစ်ဆေးလေ့ရှိသည်။ WWW ရှေ့ဆက်စာလုံး World Wide Web တွင် အသုံးပြုနေသော ဒိုမိန်းအမည် အများအပြားသည် www ဖြင့် အစပြုခြင်းမှာ ယခင်ကတည်းက ပြုလုပ်ကြသည့်နည်းတူ ၎င်းတို့ပေးသော ဝန်ဆောင်မှုပေါ်မူတည်၍ အင်တာနက် လက်ခံဟို့(စ်) (ဆာဗာများ) ကို အမည်ပေးခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာတစ်ခုအတွက် လက်ခံဟို့(စ်)အမည်သည် ပုံမှန်အားဖြင့် www ဖြစ်သည်။ FTP ဆာဗာ တစ်ခုအတွက် ftp ဖြစ်ပြီး USENET သတင်း ဆာဗာ တစ်ခုအတွက် news သို့မဟုတ် nntp ဖြစ်သည်။ လက်ခံဟို့(စ်)အမည်များသည် ဒိုမိန်းအမည်စနစ်(Domain Name System - DNS) ဒိုမိန်းခွဲ အမည်များအဖြစ် မြင်ရသည်၊ ဥပမာ- www.example.com။ 'www' ကို ဒိုမိန်းခွဲအဖြစ် အသုံးပြုရန် မည်သည့် နည်းပညာဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် ပေါ်လစီဆိုင်ရာ စံချိန်စံညွှန်းကမျှ မသတ်မှတ်ချေ - အကယ်ပင် ပထမဆုံး ဒိုမိန်းခွဲအမည်မှာ nxoc01.cern.ch ဖြစ်ပြီး၊www မပါသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်ပေါင်း များစွာ ရှိသည်။ တည်ဆောက်ပြီး ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် အများအပြားသည် 'www' ကို သုံးစွဲဆဲဖြစ်သည် သို့မဟုတ် ၎င်းတို့သည် 'www2'၊ 'secure' စသည်ဖြင့် အခြား ဒိုမိန်းခွဲများကို တီထွင်ကြသည်။ ထိုကဲ့သို့သော ဝက်(ဘ်)ဆာဗာများသည် ဒိုမိန်းအရင်းခံ(ဥပမာ- example.com) နှင့် www ဒိုမိန်းခွဲ (ဥပမာ- www.example.com) နှစ်ခုလုံးက ဆိုဒ်တစ်ခုတည်းကို ရည်ညွှန်းရန် စီစဉ်ထားရှိသည်။ အခြားဝက်(ဘ်)ဆာဗာများမှာ ပုံစံ တစ်ခုမဟုတ်တစ်ခု လိုအပ်သည် သို့မဟုတ် ၎င်းတို့သည် ကွဲပြားခြားနားသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များသို့ ညွှန်နိုင်သည်။ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာများ အစုအဝေးသို့ ရည်ညွန်းသော CNAME မှတ်တမ်း တစ်ခုကို ဖန်တီးခြင်းဖြင့် ဒိုမိန်းခွဲ အသုံးပြုခြင်းသည် နောင်လာမည့် ဝက်(ဘ်)သွားလာမှုတွင် အလုပ်ဝန် ညီမျှစေခြင်း အတွက် အသုံးဝင်သည်။ လက်ရှိတွင် ဒိုမိန်းခွဲတစ်ခုကိုသာ cname (အခြားအမည်တစ်ခု ပေးထားခြင်း) လုပ်နိုင်သောကြောင့် အခြေခံ ဒိုမိန်းအရင်းခံကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် တူညီသောရလဒ်ကို မရရှိနိုင်ပါ။ အသုံးပြုသူတစ်ယောက်သည် ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာ၏ လိပ်စာထည့်သွင်းရမည့်နေရာတွင် မပြည့်စုံသော ဝက်(ဘ်)လိပ်စာတစ်ခုကို ထည့်သွင်းပါက အချို့ ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာများသည် ရှေ့ဆက်စာလုံး "www" ကို ၎င်း၏ အစတွင် အလိုအလျောက်ထည့်ပေးပြီး အဆုံးတွင် ပျောက်ဆုံးနေသည်ဟု ယူဆရသည့် အရာပေါ်မူတည်၍ ".com"၊ ".org" နှင့် ".net" တို့ကို ထည့်ပေးနိုင်သည်။ ဥပမာ 'microsoft' ကို ထည့်သွင်းပါက http://www.microsoft.com/ ဟု ပြောင်းလဲပြီး 'openoffice' ဆိုပါက http://www.openoffice.org သို့ ပြောင်းလဲပေးသည်။ ဤသွင်ပြင်လက္ခဏာကို ၂၀၀၃ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် 'Firebird' ဟူသော အမည်ဖြင့်ရှိနေသေးသည့် မော့ဇီလာ ဖိုင်းယားဖောက်(စ်) (Mozilla Firefox) ၏ အစောပိုင်း မူကွဲများတွင် စတင်ခဲ့သည်။[25] ၂၀၀၈ခုနှစ်တွင် ထိုအယူအဆနှင့် တူညီသော အယူအဆအတွက် Microsoft ကို US မူပိုင်ခွင့် ပေးခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။URIများတွင် လုပ်ဆောင်ပုံစနစ်ကို သတ်မှတ်သည့် (http:// သို့မဟုတ် https://) သည် hypertext ရွှေ့ပြောင်း ပရိုတိုကော(လ်)နှင့် HTTP Secure အသီးသီးသို့ ရည်ညွှန်းပြီး တောင်းခံမှုနှင့် တုံ့ပြန်မှုတို့တွင် အသုံးပြုရန် ဆက်သွယ်ရေး ပရိုတိုကော(လ်)ကို သတ်မှတ်ထားသည်။ HTTP ပရိုတိုကော(လ်)သည် World Wide Web လုပ်ငန်းလည်ပတ်ရန် အခြေခံဖြစ်ပြီး စာကားဝှက် သို့မဟုတ် ဘဏ်နှင့်ပတ်သက်သော အချက်အလက်များကဲ့သို့ အထူးလျှို့ဝှက် သတင်းအချက်အလက်များကို အများသုံးအင်တာနက်ပေါ်တွင် လဲလှယ်ရန် လိုအပ်ပါက HTTPS တွင် ပါဝင်သော လျှို့ဝှက်ကုတ်စနစ်သည် လိုအပ်သော အလွှာတစ်ခုကို ထပ်ထည့်သည်။ ချန်လှပ်ထားပါက web browser များသည် အများအားဖြင့် လုပ်ဆောင်ပုံစနစ်ကို URLများနှင့်လည်း ကြိုတင်တွဲထားတတ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားတွင် www ၏ အသံထွက် မှာ စာလုံးများ၏ သီးခြားအသံထွက်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ အချို့ပညာရပ်ဆိုင်ရာ အသုံးပြုသူများ က dub-dub-dub ဟု အသံထွက်သော်လည်း မတွင်ကျယ်ပေ။ တစ်ခါက အင်္ဂလိပ် စာရေးဆရာ Douglas Adams က The Independent on Sunday (၁၉၉၉) တွင်- “World Wide Web ဆိုတာ ကျွန်တော်သိသမျှထဲမှာ သူ့ကို အတိုကောက်ပြုလုပ်လိုတဲ့ အရာထက် သုံးဆရှည်ရှည်ပြောရတဲ့ တစ်ခုတည်းသော အတိုကောက်ပုံစံပါပဲ” ဟု ခနဲ့တဲ့တဲ့ ပြောခဲ့သည်။ Stephen Fry က နောက်ပိုင်းတွင် သူ၏ "Podgrammes" မီဒီယာဖိုင် ဇာတ်လမ်းတွဲများတွင် "wuh wuh wuh " ဟု အသံထွက်ခဲ့သည်။ Mandarin တရုတ်ဘာသာစကားတွင် World Wide Web ကို phono-semantic matching (အသံထွက်နှင့် အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခုလုံးနှင့် လိုက်ဖက်ရန် ပြန်ဆိုခြင်း) မှတဆင့် wàn wéi wǎng (万维网) ဟု အများအားဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုကြသည်။ ၎င်းသည် www နှင့် လိုက်လျောညီထွေရှိပြီး စာပေအရ “အတိုင်းအတာ ကွန်ယက်” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ဘာသာပြန်ဆိုမှုမှာ World Wide Web ၏ ဒီဇိုင်းအယူအဆနှင့် တစ်ဟုန်ထိုးတိုးပွားလာခြင်းကို အလွန် လျော်ကန်စွာ ထင်ဟပ်သည်။ Tim Berners-Lee ၏ web-space တွင် World Wide Web ကို သီးခြားစီဖြစ်သော စာလုံးသုံးလုံးဖြင့် စာလုံးပေါင်းပြီး စလုံးတလုံးစီကို စာလုံးကြီးအသုံးပြုကာ စာလုံများကြားတွင် hyphen များ မပါချေ။ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာလျှို့ဝှက်ချက် အချိန်နှင့်ငွေကို ချွေတာသော ကွန်ပျူတာအသုံးပြုသူများနှင့် အဆင်ပြေလွယ်ကူမှုများနှင့် ဖျော်ဖြေမှုများကို ရယူသော ကွန်ပျူတာ အသုံးပြုသူများတို့သည် web အပါအဝင် နည်းပညာများ အများအပြားကို အသုံးပြုခြင်းတို့အတွက် အလဲအလှယ်အဖြစ် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လျှို့ဝှက်ချက်ဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများကို ပေးအပ်ကောင်း ပေးအပ်နိုင်သည် သို့မဟုတ် မပေးနိုင်ပေ။ ကမ္ဘာတလွှား ဘီလီယံတစ်ဝက်မျှ အရေအတွက်ရှိသော လူများသည် လူမှုဆက်ဆံရေးကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှု တစ်ခုကို အသုံးပြုလျက် ရှိနေကြပြီး၊ web နှင့် ကြီးပြင်းခဲ့ကြသော အမေရိကန်နိုင်ငံသားများ၏ ထက်ဝက်တို့သည် online profile များဖန်တီးခဲ့ကြ၍ စံချိန်စံညွှန်းများကို ပြောင်းလဲနိုင်သော မျိုးဆက် လွှဲပြောင်းခြင်း၏ တစိတ်တဒေသအဖြစ် ပါဝင်နေပေသည်။ Facebook တွင် U.S. ကောလိပ်ကျောင်းသားများမှသည် U.S. နိုင်ငံသား မဟုတ်သောသူ ၇၀%အထိ အခြေအနေ တိုးတက်လာပြီး၊ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ယင်း၏ အဖွဲ့ဝင် ၂၀%မျှသာ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လျှို့ဝှက်ချက် ဆက်တင်များကို အသုံးပြုကြသည်ဟု ခန့်မှန်းသည်။၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် (ကုမ္ပဏီကို တွဲဖက်တည်ထောင်ပြီးနောက် ခြောက်နှစ်အကြာ) Mark Zuckerberg က သုံးစွဲရန် အတော်ပင် ပိုမိုလွယ်ကူလှသော ကိုယ်ရေးကိုယ်တာလျှို့ဝှက်ချက်ဆိုင်ရာ ထိန်းချုပ်မှုများကို ထပ်ထည့်မည်ဟု ရေးခဲ့သည်။ နိုင်ငံပေါင်း ၆၀ မှ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လျှို့ဝှက်ချက်ဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်များက web အသုံးပြုသည့် ကလေးများနှင့် အခြား အရွယ်မရောက်သေးသော သူများအတွက် ပညာရေးနှင့်၊ လူမှုဆက်ဆံရေး ကွန်ယက်များကို အသုံးပြုသောသူများတွက် အလိုအလျောက် ကာကွယ်ရေးတို့အတွက်လုပ်ငန်း၏ ကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်သော စည်းမျဉ်းများကို ပြည့်စုံအောင် ဖြည့်စွက်ရန်အတွက် ဥပဒေများကို တောင်းဆိုရန် သဘောပိုင်းဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ကိုယ်တိုင် ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်သော သတင်းအချက်အလက် အတွက် data ကာကွယ်ရေးသည် ထိုသတင်းအချက်အလက်များကို ရောင်းချခြင်းထက် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများကို ပိုမို၍ အကျိုးအမြတ် ဖြစ်ထွန်းစေသည်ဟု ယင်းတို့က ယုံကြည်ကြသည်။ အသုံးပြုသူများသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာနှင့် သက်ဆိုင်သော မှတ်တမ်းများကို ၎င်းတို့ဘာသာ ရှင်းလင်းပစ်နိုင်ရန် browser များရှိ အဓိကဆွဲဆောင်မှုများကို ရွေးချယ်နိုင်ပြီး၊ အချို့သော ကွတ်ကီးနှင့် ကြော်ငြာကွန်ယက်များ ကိုလည်း ပိတ်ဆို့ထားနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း website များ၏ server logs များ၊ အထူးသဖြင့် web beacons များတွင် ခြေရာခံနိုင်ပါသေးသည်။ Berners-Lee နှင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များသည် policy သိမြင်စေရန်အတွက် web ၏ တည်ဆောက်ပုံကို တိုးချဲ့ခြင်းဖြင့် တာဝန်ယူမှုနှင့် လျောက်ပတ်စွာ အသုံးပြုခြင်းတို့တွင် မျှော်လင့်ချက် တွေ့မြင်ထားသည်။ စစ်ဆေးသည့် မှတ်တမ်းရေးခြင်း၊ reasoned များနှင့် ကိရိယာ ပစ္စည်းများတို့ကို သုံးခြင်းဖြင့် ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည်။ အခမဲ့ အကြောင်းအရာများကို ထောက်ပံ့ပေးထားမှုကို အလဲအလှယ်ပြုသောအားဖြင့် ရောင်းချသူများသည် web အသုံးပြုသူများကို ထောက်လှမ်းသော ကြော်ငြာသမားများကို ငှားရမ်းထားပြီး၊ ယင်းတို့ကို ခြေရာခံထောက်လှမ်းခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏ စီးပွားရေးကို အခြေတည်ထားသည်။၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစ၍၊ စားသုံးသူများ၏ data များကို အလဲအလှယ်အားဖြင့် ဝယ်ယူ၊ ရောင်းချမှုများ ပြုလုပ်သည် (အမည်ဝှက်ထားခြင်းကို ဖော်နိုင်သော အချက်အလက် အသေးစိတ်အချို့ မရှိခြင်း၊ သို့မဟုတ် တစ်စုံတစ်ယောက်အား မည်သူမည်ဝါဟု ဖော်ထုတ်ခြင်း)။ နေ့တစ်နေ့တွင် သန်းပေါင်း ရာချီကာ အသုံးပြုသူများ အမှန်တကယ်အသုံးပြုနေသည့် အချိန်တွင် မည်သည့် စာလုံးကို ရိုက်နေသည်ကို Lotame Solutions က ဖမ်းယူနိုင်ပြီး၊ အဆုံးအဖြတ်ပေးရန်၊ “မည်သည့် အကြောင်းအရာများကို ဆွေးနွေးသည်၊ စာရေးသူက ထိုအကြောင်းအရာများအပေါ် မည်သို့သဘောထားသည်၊ ထိုအကြောင်းအရာများအတွက် ထိုသူက မည်သို့လုပ်ဆောင်မည်” ကို The Wall Street Journal ရှိ စာရေးဆရာတစ်ယောက်အား ကိုးကားရန် OpenAmplify သို့ ပို့ပေးသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် Microsoft က ယင်း၏ Internet Explorer ရှိ ပြင်းထန်သော ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ထူးခြားချက်များနှင့် ပတ်သက်သော ၎င်း၏ အစီအစဉ်များမှ နောက်ဆုတ်လိုက်ပြီး၊ယင်း၏အသုံးပြုသူများအား (World Web အသုံးပြုသူများ၏ ၅၀%) ထိုသူတို့ website တစ်ခုသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသောအခါ ကလစ်တစ်ခါ လုပ်ရုံမျှဖြင့် ယင်းတို့နှင့် ပတ်သက်၍ ယူဆချက်များပြုလုပ်မည့် ကြော်ငြာသမားများသို့ လမ်းဖွင့်ထားခဲ့သည်။ ကြော်ငြာခြင်းမှ ပေးချေသော ဝန်ဆောင်မှုများအနက် yahoo သည် စီးပွားရော website များအား အသုံးပြုသူများ၏ data အချက်အလက်များ အများဆုံး စုဆောင်းနိုင်သည်။ တစ်လလျှင် ဆိုဒ်တစ်ခုနှင့် ယင်းနှင့် ဆက်စပ်လျက်ရှိသော ကြော်ငြာ network site များ၏ စံနမူနာ အသုံးပြုသူတစ်ယောက်၏ သတင်းအချက်အလက် ၂၅၀၀ ဘစ်ခန့် စုဆောင်းနိုင်သည်။ My space က ထိုဖြစ်နိုင်ချေ၏ တစ်ဝက်ဖြင့် yahoo နောက်က လိုက်လျက်ရှိပြီး၊ AOL-Time Warner၊ Google၊ Facebook၊ Microsoft၊နှင့် eBay တို့ ယင်းနောက်တွင် လိုက်ပါသည်။ လုံခြုံရေး Web သည် ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူများ၏ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသော software (malware)ကို ဖြန့်ဝေရာတွင် ပိုမိုနှစ်သက်ရာ လမ်းကြောင်းတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။ Website ပေါ်တွင် ကျူးလွန်ကြသော cyber ရာဇဝတ်မှုများတွင် မည်သူမည်ဝါ ဖြစ်ကြောင်း သက်သေခံအထောက်အထား ခိုးယူခြင်း၊ လိမ်လည်မှု၊ သူလျှိုမှုနှင့် ထောက်လှမ်းရေးသတင်းများ စုဆောင်းရေးတို့ ပါဝင်နိုင်သည်။ Web ကို အခြေခံသော အားနည်းမှုများသည် သမားရိုးကျ ကွန်ပျူတာ လုံခြုံရေးနှင့် သက်ဆိုင်သော အရာများထက် ယခုအခါတွင် အရေအတွက်အားဖြင့် ကျော်လွန်နေပါပြီ။ ထို့ပြင် google ၏ တိုင်းတာချက်များအရ web စာမျက်နှာ ဆယ်ခုအနက် တစ်ခုခန့်တွင် ဖျက်ဆီးတတ်သည့် code များ ပါဝင်နိုင်နေပါသည်။ Web ကိုအခြေခံသော တိုက်ခိုက် ထိုးနှက်မှုများမှာ တရားဥပဒေနှင့် အညီထောင်ထားသော website များနှင့် အထူးသဖြင့် Sophos နှင့် တိုင်းတာချက်အရ United States၊ တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့တွင် host များ ရှိနေသော website များ ဖြစ်သည်။ အများဆုံး မြင်တွေ့ရသော နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသော software ခြိမ်းခြောက်မှုများမှာ website အား SQL injection တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်သည်။HTML နှင့် URIs တို့မှတဆင့် Java စာလုံး မိတ်ဆက်ခြင်းနှင့် အတူ ပေါ်လာသော cross-site scripting (XSS) ကဲ့သို့ တိုက်ခိုက်မှုမျိုး များအား web သည် ခုခံမှုအားနည်းပြီး၊web 2.0 နှင့် စာလုံးများကို အသုံးပြုရန် လိုလားသော Ajax web ဒီဇိုင်း တို့ကြောင့် အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ ပိုမိုပျက်စီးစေသည်။ ယခုအခါတွင် ခန့်မှန်းချက်တစ်ခုအရ website အားလုံး၏ ရ၀%၏ အသုံးပြုသူများအား XSS တိုက်ခိုက်မှုများသို့ ပွင့်လျက်ရှိနေပါသည်။ အဆိုပြုထားသော ဖြေရှင်းနည်းများမှာ အလွန်အကြူးပင် ကွဲပြားများပြားလှသည်။ McAfee ကဲ့သို့ ဗိုင်းရပ်(စ်)ကာကွယ်ရေး ကွန်ပျူတာလုံခြုံရေး software ရောင်းချသူများက ၉/၁၁ နောက်ပိုင်း စည်းမျဉ်းများနှင့် ကိုက်ညီသည့် အုပ်ချုပ်မှုနှင့် လေးစားလိုက်နာမှုများ ရှိသော အစုံလိုက်ပစ္စည်းများကို တီထွင်ပြီး ဖြစ်သည်။ Finjan ကဲ့သို့ အချို့သော ကုမ္ပဏီများမှာ မည်သည့်အရင်းအမြစ်မှပင် ဖြစ်ပါစေ code နှင့် ပါဝင်သည့်အကြောင်းအရာများ အားလုံးကို နိုးကြားစွာဖြင့် တကယ်ဖြစ်ပွားနေသော အချိန်တွင် စစ်ဆေးခြင်းပြုရန် ထောက်ခံသည်။ ubiquitous ကဲ့သို့ ကွန်ပျူတာ လုံခြုံရေးစနစ် ရောင်းသူအချို့တို့က ခြိမ်းခြောက်မှု အန္တရာယ် အသစ်များကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုပြီး၊ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသော software များ ရုတ်တရက်ဖြစ်ပွားခြင်း၊ စပဲမ်းနှင့် ဇုမ်းဘီး ဦးတည်ရာလမ်းကြောင်းများကို တကယ်ဖြစ်ပွားနေသော အချိန်တွင် ဖြစ်ပွားခြင်းများကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုသည့် ကိရိယာများနှင့် တကွ၊ သတင်းပို့သည့် ကိရိယာများဖြင့် ထောက်ပံ့ပေးသည်။ လုံခြုံရေးကို ကုန်ကျမှုစင်တာ တစ်ခုအဖြစ်ထက် စီးပွားရေး အခွင့်အလမ်းတစ်ခု အနေဖြင့် မြင်သော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအတွက်၊အခြေခံဖွဲ့စည်း တည်ဆောက်ပုံထဲတွင် “နေရာအနှံ့ရှိသော၊ အမြဲတမ်းဖွင့်ထားသော ဒစ်ဂျစ်တယ်နှင့် ပတ်သက်သော အခွင့်အရေးများ”ကို အတည်ပြုလိုက်နာစေသော လက်တစ်ဆုပ်စာမျှသော အဖွဲ့အစည်းများ၏နေရာတွင် ယနေ့ data များနှင့် ကွန်ယက်များကို လုံခြုံစိတ်ချရအောင် လုပ်ပေးနေသည့် ရာနှင့် ချီသော အဖွဲ့အစည်းများက အစားထိုးသင့်သည်ဟု အချို့က အကျိုးအကြောင်းပြ ပြောဆိုသည်။ အင်တာနက်ကို သော့ခတ်ပိတ်ပစ်လိုက်ခြင်းထက် ကွန်ပျူတာ အသုံးပြုမှု လုံခြုံရေးအတွက် အသုံးပြုသူများက တာဝန်ခွဲဝေယူခြင်းက အထူးပိုမိုသာလွန် နှစ်သက်စရာဖြစ်သည်ဟု Jonathan Zittrain က ပြောသည်။ ဝက်(ဘ်)သတ်မှတ်စံနှုန်းများ ထုံးတမ်းစဉ်လာ သတ်မှတ် စံနှုန်းအများအပြားနှင့် အခြား နည်းပညာဆိုင်ရာ သီးခြားပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲတို့သည် World Wide Web၊အင်တာနက်နှင့် ကွန်ပျူတာ သတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်ခြင်း၏ အသွင်အပြင်အမျိုးမျိုးအား လည်ပတ်မောင်းနှင်မှုကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ စာရွက်စာတမ်းအများအပြားမှာ ဘာနာ(စ်)-လီး ခေါင်းဆောင်သော World Wide Web Consortium (W3C) ၏ကြိုးစားအားထုတ်မှုပင် ဖြစ်သည်။ သို့သော် အချို့တို့မှာ အင်တာနက် အင်ဂျင်နီယာပညာ စစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့ (Internet Engineering Task Force)(IETF)နှင့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများက ထုတ်လုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ယျေဘုယျအားဖြင့် ဝက်(ဘ်)စံနှုန်းများကို ဆွေးနွေးရာတွင် အောက်ဖော်ပြပါ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေချက်များကို အခြေခံအုတ်မြစ်အဖြစ် တွေ့ရသည်။ - markup languages အတွက် ထောက်ခံချက်များ၊ အထူးသဖြင့် W3C မှ HTML နှင့် XHTML။ ဤတို့သည် hypertext စာရွက်စာတမ်းများ၏ တည်ဆောက်ပုံနှင့် ဘာသာပြန်ဆိုခြင်းကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ stylesheet များအတွက် ထောက်ခံချက်များ၊ အထူးသဖြင့် W3C မှCSS။ Ecma International မှ ECMA စာလုံး များအတွက် သတ်မှတ်စံနှုန်းများ (ပုံမှန်အားဖြင့် ဂျာဗားစာလုံး ပုံစံဖြင့်)။ W3C မှ Document Object Model အတွက် ထောက်ခံချက်များ။ World Wide Web အတွက် အခြားမရှိမဖြစ် လိုအပ်သော နည်းပညာများ၏ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုချက်များဖြင့် ပံ့ပိုးပေးသော အခြား ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများမှာ အောက်ပါတို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် ယင်းတို့ချည်းသာဟု ကန့်သတ်မထားပါ။ - Uniform Resource Identifier (URI)၊ အင်တာနက်ပေါ်တွင် hypertext စာရွက်စာတမ်းများနှင့် ရုပ်ပုံများကဲ့သို့သော အရင်းအမြစ်များကို ကိုးကားခြင်းအတွက် အများနှင့်ဆိုင်သော စနစ်။ မကြာခဏဆိုသလို URL ဟုခေါ်သော URI များကို IETF ၏ RFC 3986 / STD 66: Uniform Resource Identifier (URI): Generic Syntax ဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ ထိုနည်းတူ ယင်းထက် အရင်ကျသောအရာများနှင့် များပြားလှစွာသော URI scheme အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းRFCs ဖြင့် အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုသည်။ HyperText Transfer Protocol (HTTP)၊ အထူးသဖြင့် RFC 2616: HTTP/1.1နှင့် RFC 2617: HTTP Authentication တို့ဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားသည့်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ browserနှင့်serverတို့ တစ်ခုနှင့် တစ်ခု အစစ်အမှန်ဖြစ်ကြောင်း မည်သို့ ထင်ရှားစေကြောင်းကို ဖော်ပြသည်။ ဝက်(ဘ်)ဆက်သွယ်ရယူနိုင်စွမ်း Web သို့ဆက်သွယ် ရယူခြင်းသည် အမြင်အာရုံ၊ အကြားအာရုံ၊ ကိုယ်အင်္ဂါ၊ စကားပြော၊ သိမှတ်နိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် အာရုံကြောဆိုင်ရာများတို့တွင် ချို့တဲ့အားနည်းမှုတို့ကို ပမာမထား၊ လူသား အားလုံးတို့အတွက်ဖြစ်သည်။ ဆက်သွယ်ရယူခြင်း လက္ခဏာများသည် ယာယီ ချို့တဲ့အားနည်းမှု ဖြစ်သည့် လက်ကျိုးခြင်း သို့မဟုတ် စွမ်းရည်များ ပြောင်းလဲသွားသည့် သက်ကြီးရွယ်အိုများအတွက်လည်း ကူညီထောက်ပံ့မှု ဖြစ်စေသည်။ သတင်းအချက်အလက်များ လက်ခံရယူနိုင်ရန် web ကို အသုံးပြုသကဲ့သို့ သတင်းအချက်အလက်များ ပေးပို့ခြင်းနှင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအတွင်း အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ခြင်းတို့တွင်လည်း သုံးပါသည်။ မသန်မစွမ်းမှုများ ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်များအား တန်းတူဆက်သွယ်နိုင်ခွင့်နှင့် တန်းတူအခွင့်အရေးပေးရန် ရည်ရွယ်ပြီး web ကို ဆက်သွယ်ရယူခြင်းကို ပြုလုပ်နိုင်ရန် အခြေခံကျစွာ ပြုလုပ်ထားသည်။ တစ်ခါက Tim Berners-Lee က ဤသို့ မှတ်သားခဲ့သည် “ web ၏ စွမ်းအားမှာ ယင်း၏ အရာခပ်သိမ်းနှင့်စပ်ဆိုင်မှု၌ ရှိသည်။ ချို့တဲ့အားနည်းမှုတို့ကို ပမာမထားဘဲ လူသားတိုင်း ဆက်သွယ်ရယူနိုင်ရန်မှာ ယင်း၏ မရှိမဖြစ်သော အသွင်အပြင်တစ်ခု ဖြစ်သည်။” တိုင်းပြည်အများအပြားသည် website များအတွက် လိုအပ်ချက်တစ်ခုအဖြစ် web ဆက်သွယ်ရယူခြင်း စည်းမျဉ်းဥပဒေများ ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ W3C Web Accessibility Initiative တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းမှ software တီထွင်သူများအပါအဝင် web ပါ အကြောင်းအရာများကို ရေးသားသူများက ထောက်ပံ့မှုနည်းပညာများကို အသုံးပြုကောင်းပြုနိုင်သော၊ သို့မဟုတ် မပြုနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်များ web ကို ဆက်သွယ်ရယူအသုံးပြုနိုင်ဖို့ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ရိုးရိုး လမ်းညွှန်ချက်များ ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာမှုပြုခြင်း W3C နိုင်ငံတကာမှုပြုခြင်း အတွက် လှုပ်ရှားမှုသည် web နည်းပညာသည် အားလုံးသော ဘာသာစကား၊ အရေးသားစာလုံးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုတို့တွင် အလုပ်လုပ်ခြင်းကို သေချာစေသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ် သို့မဟုတ် ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော ယူနီကုတ်သည် အခြေခိုင်မှုကို ရရှိခဲ့ပြီး၊ နောက်ဆုံး၌ ၂၀၀၇ဒီဇင်ဘာလတွင် web ၏ မကြာခဏ အသုံးများဆုံး စာလုံးဝှက်စာဖော်ခြင်း အဖြစ် ASCII နှင့် အနောက်ဥရောပ နှစ်ခုလုံးတို့တွင် သာလွန်သွားခဲ့သည်။ မူလပထမက RFC 3986 သည် US-ASCII ၏ လက်အောက်ခံ အုပ်စုအတွင်းရှိ URI ဖြင့် အရင်းအမြစ်များ ခွဲခြားဖော်ပြခြင်းကို ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ RFC 3987က တစ်ကမ္ဘာလုံးနှင့်ဆိုင်သော စာလုံးအစုံ (Universal Character Set)အတွင်းရှိ မည်သည့် စာလုံးကိုမဆို ပိုမိုများပြားသော စာလုံးများကို ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး၊ ယခုအခါ အရင်းအမြစ်တစ်ခုကို မည်သည့် ဘာသာဖြင့်မဆို IRI ဖြင့် ခွဲခြားဖော်ပြနိုင်သည်။။ ကိန်းဂဏန်းအချက်အလက်များ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော လေ့လာချက်တစ်ခုအရ web ပေါ်တွင် စာရွက်စာတမ်းပေါင်း ၅၅၀ ဘီလီယံကျော်မျှ အလုံးအရင်းနှင့် ရှိနေပါသည်။ မမြင်ရသော web သို့မဟုတ် deep Web များပေါ်တွင် ဖြစ်သည်။၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် သန်းပေါင်း ၂၀၂၄ မျှသော web စာမျက်နှာများ[69] အပေါ် ကောက်ယူသောစစ်တမ်းအရ web တွင် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများမှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် အများဆုံး ရာခိုင်နှုန်း ၅၆.၄% ဖြစ်ပြီး၊ ယင်းနောက်တွင် ဂျာမနီ (၇.၇%)၊ ပြင်သစ် (၅.၆၇%) နှင့် ဂျပန် (၄.၉%)တို့ ဖြစ်သည်။ web တစ်ခုကို နမူနာယူရန် ဘာသာစကားပေါင်း ရ၅ ခုကို အသုံးပြု၍ web ရှာဖွေခြင်းပြုလုပ်ခဲ့သော မကြာသေးမီက လေ့လာချက်တစ်ခုအရ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလကုန်တွင် အထင်ကရညွှန်ပြနိုင်သော web (publicly indexable Web)၌ web စာမျက်နှာပေါင်း ၁၁.၅ ဘီလီယံကျော်ရှိသည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ် မတ်လတွင်၊ ညွှန်ပြနိုင်သော web တွင် အနည်းဆုံး စာမျက်နှာပေါင်း ၂၅.၂၁ ဘီလီယံ ရှိလာသည်။၂၀၀၈ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် google software အင်ဂျင်နီယာ Jesse Alpert နှင့် Nissan Hajaj တို့ကURLပေါင်း သန်းပေါင်းတစ်သောင်း google ရှာဖွေရေးပေါ်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိသည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ် မေလတွင် website ၁၀၉.၅ သန်းကျော် လုပ်ငန်းလည်ပတ်နေပါသည်။ ယင်းတို့အနက် ၇၄%မှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် အခြားဆိုဒ်များ အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ထိပ်တန်းအဆင့် domain .com တွင် လုပ်ငန်းလည်ပတ်နေသော ဆိုဒ်များဖြစ်သည်။ အမြန်နှုန်း အကြောင်းများ အင်တာနက်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားသော အစိတ်အပိုင်းများရှိ ပြည့်ကျပ်ခြင်း အကြောင်းများ အပေါ် စိတ်ပျက်ရခြင်းနှင့် browse လုပ်ရာတွင် နှေးကွေးစေသော မြင့်မားသော နှောင့်နှေးသော အချိန်ကိုတိုင်းတာခြင်း တို့မှာ World Wide Web အတွက် အဓိပ္ပာယ် ယုတ်ညံ့စေသောနာမည် World Wide Wait ဟူ၍ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ အင်တာနက်၏ အမြန်နှုန်းကို မြှင့်တင်ခြင်းသည် peering နှင့် QoS နည်းပညာများ အသုံးပြုခြင်းများအပေါ် ဆက်လက် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသော ဆွေးနွေးချက် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ပြည့်ကျပ်ခြင်းကို လျှော့ချရန်အတွက် အခြားအဖြေများကို W3C တွင်တွေ့မြင်နိုင်သည်။ website မှ တုံ့ပြန်သည့် စံပြအချိန်များအတွက် သတ်မှတ်ထားသော လမ်းညွှန်ချက်များမှာ- ၀.၁ စက္ကန့် (တစ်စက္ကန့်၏ ဆယ်ပုံ ပုံတစ်ပုံ)။ စံပြ တုံ့ပြန်သည့် အချိန်။ အသုံးပြုသူသည် မည်သည့်ဆီးတားခြင်းကိုမျှ သတိပြုမိခြင်း ရှိမည်မဟုတ်။ ၁ စက္ကန့်။ လက်ခံနိုင်သော အမြင့်ဆုံး တုံ့ပြန်ချိန်။ ၁ စက္ကန့်အထက်ရှိသော download လုပ်သည့်အချိန်သည် အသုံးပြုသူအား ကြန့်ကြာစေခြင်းကို ခံစားသည်။ ၁၀ စက္ကန့်။ လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရာ မရှိသော တုံ့ပြန်ချိန်။ အသုံးပြုသူအား ကြန့်ကြာစေခြင်းကို ခံစားစေပြီး၊ အသုံးပြုသသည် ဆိုဒ်သို့မဟုတ် ကွန်ပျူတာစနစ်မှ ထွက်သွားနိုင်သည်။ သိုလှောင်ရာနေရာ အကယ်၍ အသုံးပြုသူက web စာမျက်နှာ တစ်ခုပေါ်သို့ အချိန်ခဏတာအတွင် ပြန်လည်ဝင်ရောက်လျှင် web server လမ်းကြောင်းမှ data စာမျက်နှာကို နောက်တစ်ဖန် ပြန်လည်ရယူရန် မလိုအပ်ပေ။ web browser များ အားလုံးနီးပါးသည် မကြာသေးခင်က ရယူထားသော data များကို များသောအားဖြင့် အသုံးပြုသူကွန်ပျူတာ hard drive ထဲတွင် သိုလှောင်ထားလေ့ရှိသည်။ Browser တစ်ခုမှ ပို့လိုက်သော HTTP တောင်းဆိုချက်များသည် နောက်ဆုံးအကြိမ် download ချစဉ်နောက်ပိုင်းတွင် ပြောင်းလဲသွားသော data ကိုသာ တောင်းဆိုလိမ့်မည်။ အကယ်၍ ကွန်ပျူတာပေါ်တွင် သိုလှောင်ထားသော data များမှာ လက်ရှိရှိနေသေးပါက၊ ယင်းတို့ကို ပြန်လည် အသုံးပြုလိမ့်မည်။ သိုလှောင်ခြင်းသည် အင်တာနက်ပေါ်ရှိ web အသွားအလာများ၏ အရေအတွက်ကို လျှော့ချရာတွင် ကူညီသည်။ သက်တမ်း ကုန်ဆုံးခြင်းအပေါ် ဆုံးဖြတ်ချက် ချခြင်းသည် download ချသော ရုပ်ပုံဖြစ်စေ၊ stylesheet ဖြစ်စေ၊ java စာလုံးဖြစ်စေ၊ HTML သို့မဟုတ် site ကပေးထားသော မည်သည့်အကြောင်းအရာကိုပင်ဖြစ်စေ ဖိုင်တစ်ခုခြင်းစီအတွက် သီးသန့်စီဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အားကောင်းသည့် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများရှိသော ဆိုဒ်များပင်၊ အခြေခံအရင်းအမြစ်များ အများစုမှာ ရံဖန်ရံခါသာ refresh လုပ်ဖို့လိုပေသည်။ website ဒီဇိုင်းဆွဲသူများက CSS data နှင့် java စာလုံးတို့ကဲ့သို့ အရင်းအမြစ်များကို ဆိုဒ်ကဲ့သို့ ကြီးမားသော file များနှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်ခြင်းသည် ကြိုးပမ်းရကြိုးနပ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ၎င်းတို့ကို ထိထိရောက်ရောက် သိုလှောင်နိုင်ပေသည်။ ဤသည်မှာ စာမျက်နှာကို download လုပ်ချိန်အား လျှော့ချခြင်းနှင့် web server ပေါ်တွင် တောင်းဆိုမှုများ လျှော့ချရာတို့တွင် ကူညီပါသည်။ Website တွင် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို သိုလှောင်နိုင်သည့် အင်တာနက်၏ အခြားသော အစိတ်အပိုင်းများလည်း ရှိသည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းများနှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ Fire wall များသည် အားလုံး၏အကျိုးအတွက် အသုံးပြုသူ တစ်ဦးက တောင်းဆိုသော web အရင်းအမြစ်များကို မကြာခဏဆိုသလိုပင် သိုလှောင်ထားတတ်သည်။ (ဒါလည်းကြည့်ပါ - proxy server သိုလှောင်ခြင်း) အချို့သော ရှာဖွေရေး အင်ဂျင်များသည် website များမှ သိုလှောင်ထားသည့် အကြောင်းအရာများကိုလည်း သိုလှောင်သည်။ ဖိုင်များကို မွမ်းမံထားပြီးကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် ပြန်လည်ပို့ပေးရန် လိုအပ်ကြောင့် ဆုံးဖြတ်ပေးနိုင်သော web server များထဲတွင် တည်ဆောက်ထားသည့် လိုအပ်သည့် အထောက်အကူ ပစ္စည်းများမှအပ၊ အားကောင်းစွာ ထုတ်လုပ်ပေးသော web စာမျက်နှာများ၏ ဒီဇိုင်းနာများသည် တောင်းဆိုသော အသုံးပြုသူများထံသို့ HTTP ခေါင်းစဉ်များ ပြန်လည်ပေးပို့ခြင်းကို ထိန်းချုပ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အကူးအပြောင်း စာမျက်နှာများ သို့မဟုတ် အထိအခိုက်မခံနိုင်သော စာမျက်နှာများကို သိုလှောင်ထားခြင်း မပြုနိုင်ပေ။ အင်တာနက် ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် ဆိုဒ်အသစ်များသည် ဤလိုအပ်သော အထောက်အကူပစ္စည်းကို မကြာခဏအသုံးပြုကြသည်။ HTTP 'GET' တစ်ခုဖြင့် တောင်းဆိုထားသည့် ဒေတာမှာ အခြားသောအခြေအနေများနှင့် ကိုက်ညီပါက သိုလှောင်ထားခြင်း ခံရနိုင်သည်။ 'POST' တစ်ခုကို တုံ့ပြန်သောအခါ ရယူလိုက်သည့် data မှာ POSTed လုပ်ထားသော data ပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်ဟု ယူဆသောကြောင့် ယင်းကို သိုလှောင်ထားမည် မဟုတ်ပေ။ ရည်ညွှန်းကိုးကား Category:ကွန်ပျူတာ Category:နည်းပညာ
ရေဦးမြို့	ရေဦးမြို့လည်ခေါင် နာရီစင် ရေဦးသည် စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ရေဦးခရိုင်တွင်ရှိသည့် မြို့တစ်မြို့ ဖြစ်သည်။ ကုန်းဘောင်မင်းဆက် (၁၁) ဆက်တွင် (၇)ဆက်မြောက်မင်းဖြစ်သော ဘကြီးတော်ဘုရား၏ မိဖုရားခေါင်ကြီး နန်းမတော်မယ်နု ၏ ဇာတိမြေ ဖလံဂုဏ်ရွာ တည်ရှိသည့် မြို့ဖြစ်သည်။ ရေဦးမြို့နယ်သည် ပြူခေတ်မှ စတင်ခဲ့သည်။ ပုဂံခေတ်၊ ကုန်းဘောင်ခေတ်၊ အင်းဝခေတ်အထိ အဆက်ဆက်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့ပြီး နယ်ချဲ့တို့သိမ်းပိုက်ခံရပြီးနောက် ၁၈၈၆ ခုနှစ်အတွင်းမှစ၍ ‌‌ ရေဦးခရိုင်ဟု သတ်မှတ်ကာ‌ ရေဦး၊တန့်ဆည်၊ဒီပဲယင်း (၃) မြို့နယ်အား‌ ရေဦးမြို့မှ ရုံးထိုင်ပြီး အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။၁၉၂၀ခုနှစ်တွင် ရေဦးကို မြူနီစီပါယ် အက်ဥပဒေအရ မြို့ပြအဖြစ် ကြေညာသတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ရေဦးမြို့နယ်ဟု သီးခြားဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ရေဦးမြို့ ရေဦးဆိုသည်မှာ မူးမြစ် ရေ၏ ဦးခိုက်ရာဒေသတွင် ရွာ တည်ရှိသဖြင့်၊ ရေ၏ ဦးမှ ရေဦး ဖြစ်လာသည်။ ပါဠိဘာသာဖြင့် ‘ဇလဂဂ’၊ ‘နဂန’၊ ‘ဇလ + အဂဂ+ နဝရ’ ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ ‘ဇလ= ရေ’၊ ‘အဂဂ (ပူရတော)=ဦး’၊ ‘နဝရ=မြို့ (ရေဦးမြို့)’ ဟု ရေးဖွဲ့ခဲ့ကြသည်။ ရေဦးမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းရှိ ရွှေဘိုခရိုင် အတွင်း ရေဦးနယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်သည်။ ရွှေဘိုမြို့၏ အနောက်မြောက်ဘက် ၂၅ မိုင်အကွာတွင် မူးမြစ်လက်ယာ ဘက်ကမ်းပေါ်၌ တည်ရှိသည်။ ၁၈၉၅ ခုနှစ်မတိုင်မီက ရေဦး မြို့သည် ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ မြန်မာဘုရင်များ လက်ထက်က ရေဦးခရိုင်ကို ဝန်တစ်ပါး သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့ရ သည်။ ရေဦးမြို့ အနောက်တောင်ဘက် ကိုးမိုင်ကျော်ကျော်တွင် တစ်ခါက ထင်ရှားသော ဒီပဲရင်းမြို့ ရှိ၏။ ရေဦးမြို့သည် စစ်ကိုင်း-မြစ်ကြီးနား မီးရထားလမ်းပေါ်ရှိ ခင်ဦးမြို့နှင့် ၁၂ မိုင်မျှသာ ကွာဝေး၍ ကတ္တရာခင်းလမ်းဖြင့် ဆက်သွယ်လျက် ရှိသောကြောင့်၎င်း၊ မန္တလေးမှ မုံရွာကိုဖြတ်၍ ဖောက်လုပ်ထားသည့် မီးရထားလမ်းဆုံးမြို့ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း စည်ကားလေသည်။ စင်စစ်အားဖြင့် မူးမြစ်ကမ်းပေါ်တွင် ရေဦး မြို့သည် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ ကျောထောက်နောက်ခံ နယ်မြေတွင် စပါးကို အကြီးအကျယ် စိုက်ပျိုးသဖြင့် ဆန်စပါး အရောင်းအဝယ် တွင်ကျယ်၏။ မြို့ပေါ်၌ ဆန်စက်များ ရှိလေ သည်။ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အစိုးရရုံးများ၊ ပြည်သူ့ရဲတပ်ဖွဲ့စခန်း၊ လမ်းလုပ်ငန်းဌာနရုံး၊ ဆည်မြောင်းဌာန ရုံးများအပြင် ဆေးရုံ၊ ကြေးနန်းနှင့် စာပို့တိုက်၊ မြို့နယ်ကော်မီတီရုံး၊ နိုင်ငံတော် အထက်တန်းကျောင်း စသည်တို့ရှိ၍ ခရိုင်တွင်း၌ ရွှေဘိုမြို့မှ လွဲလျှင် အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်၏။ ၁၉၆၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်း အရ လူဦးရေ ၆၈၆၅ ယောက် ရှိသည်။ ရေဦးခရိုင်ခွဲတွင် ရေဦးမြို့နယ်၊ ဒီပဲရင်းမြို့နယ်နှင့် တန့် ဆည်မြို့နယ်တို့ ပါဝင်၍ ရေဦးမြို့နယ်မှာ အကျယ်အဝန်း ၅၅၆ စတုရန်းမိုင် ဖြစ်သည်။ ရေဦးမြို့နယ် အရှေ့ဘက်ပိုင်းတွင် တူးမြောင်းများဖြင့် မူးမြစ်မှ ရေသွယ်၍ လယ်ယာစိုက်ပျိုး လုပ်ကိုင်ရာ အထူးအောင်မြင်သည်။ အနောက်ဘက်ပိုင်းမှာ တောတောင်ထူထပ်၏။ ရေဦးအနောက် ၁၈ မိုင်ခန့်ဝေးသော ဝက်ဖြူတောင်မှ လမ်းခင်းကျောက်များကို ရရှိသည်။ ရေဦးမှ ဒီပဲရင်းမြို့အထိ ကတ္တရာလမ်းရှိ၍ မြောက်ဘက် တန့်ဆည်နယ် ရွာရှည်အထိ၎င်း၊ အနောက်ဘက်ကွမ်းအုံ၊ တမာ တောတို့ကို ဖြတ်၍ ကံထူးမအထိ၎င်း ကျောက်ကြမ်းလမ်းများ ရှိ၏။ ထို့ပြင် တူးမြောင်းဘောင်များပေါ်မှလည်း နွေရာသီအခါ ကားငယ်များ သွားလာနိုင်လေသည်။မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၁) မြို့သမိုင်း ရေဦးမြို့နယ်သည် ရှေးပျူခေတ်၊ ပုဂံခေတ်မှစတင်ခဲ့ပြီး ပျူနှင့် ဂဒူးလူမျိုးများ နေထိုင်ခ့ဲကြသည်။ ခရစ်နှစ်(၉) ရာစုနှစ်တွင် မုန်းချောင်ကို ကျူးကျော်လာမှုကြောင့် ပျူခေတ် ပျက်သုဉ်းသောအခါ မြန်မာတို့ ဝင်ရောက်လာရာ ပျူ၊ ဂဒူး၊ မြန်မာတို့ အတူတကွ ပူးပေါင်းနေထိုင်ပြီး လယ်ယာလုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်စားသောက်ခဲ့ရကြောင်း သိရှိရသည်။ နရပတိစည်သူ ခရစ်နှစ် (၁၁၆၅-၁၂၁၁) ထိပေသျှင် (ဒီပဲယင်း) အရပ်တွင် ခံတပ်ကြီး တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ထိုအချိန်က ကျေးရွာအဆင့်ရှိသော ရေဦးရွာကလေးသည် မူးမြစ်ကမ်းနံဘေးအရပ်တွင် တည်ရှိသည်။ ရွာ၏ အရှေ့ဘက် ရေ ဦးတိုက်၍ ရွာတည်ထားခြင်းကြောင့် ရေဦးဟု ခေါ်ဆိုကြောင်း သိရသည်။ ပုဂံခေတ်၊ အင်းဝခေတ်၊ ကုန်းဘောင်ခေတ် အထိ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့သည်။ ညောင်ရမ်းခေတ်နှောင်းမင်းများ လက်ထက်တွင် အရည်အချင်း ဆုတ်ယုတ်မှုကြောင့် ခရစ်နှစ် (၁၇၂၃ မှ ၁၇၅၂) ထိ မဏိပူရကသည်းများ ကျူးကျော်ထိပါးလာကာ ရေဦးမြို့ အနောက်ဘက်ခြမ်း ကျေးရွာများ ဖြစ်သည့် မိုးဒေါင်၊ ကွမ်းအုံ၊ မြို့ကြီးခံတပ်များ ဟူ၍ တည်ဆောက်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့သည် (၁၈၈၅) ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် (၁၈၈၆)ခုနှစ်တွင် ယခင် ဒီပဲယင်းမြို့ဝန်လက်အောက်မှ သီးခြားခွဲထုတ်၍ မြို့ကြီး၊ ရေဦးကုန်း၊ချမ်းသာ၊ လင်းဖြူ၊ဇေယျဝတီ၊ မုံတိုင်ပင်၊ တောင်ခွင်၊ ညောင်လည်၊ သံသည်၊ ရွာမိဿာ စသည့် (၁ဝ)ရွာအုပ်စု ပါဝင်သော ရေဦးမြို့နယ်အဖြစ် ခွဲခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ရေဦး၊ဒီပဲယင်း၊တန့်ဆည် နှင့် ကျွန်းလှမြို့တို့ပါဝင်သော မူးမြစ်အနောက်ဘက်ဒေသ တစ်လျှောက်ကို (၁၈၈၆)ခုနှစ်၊ဇန်နဝါရီလမှ စ၍ ရေဦးခရိုင်ကို ခရိုင်ခွဲ (၃) ခုအဖြစ်အောက်ပါအတိုင်း ခွဲခြား အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်- (က) တန့်ဆည်မြို့ကို ဗဟိုပြုသည့် နဘက်ကြီးမြို့နယ် နှင့် အင်တိုင်းမြို့နယ်များ ပါဝင်သော မြောက်ပိုင်းခရိုင်ခွဲ (ခ) ရေဦးမြို့ကို ဗဟိုပြုသည့် ရွေကျင်မော်မြို့နယ် နှင့် ကွမ်းအုံမြို့နယ်များ ပါဝင်သော အလယ်ပိုင်းခရိုင်ခွဲ (ဂ) ဒီပဲယင်းကို ဗဟိုပြုသည့် မရကန်မြို့နယ် တစ်ခုတည်းပါဝင်သော တောင်ပိုင်းခရိုင်ခွဲ ၁၉၂ဝ ခုနှစ်တွင် ရေဦးမြို့ကို မြူနီစီပယ်အက်ဥပဒေအရ မြို့အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပြီးနောက် (၁၉၂၂) ခုနှစ်တွင် ရေဦးခရိုင်ခွဲအတွင်းရှိ တမာတောမြို့နယ်ကိုလည်း ဖျက်သိမ်း၍ တန့်ဆည်မြို့နယ် နှင့် ရေဦးမြို့နယ်များသို့ ခွဲဝေပေါင်းစပ်ပေးခဲ့သည်။ (၁၉၂ဝ)ပြည့်နှစ်၊ မြို့ပြအဖြစ် ကြေညာပြီးသည့်အချိန်မှ စ၍ ရေဦးမြို့နယ် ဟု ယနေ့အထိတိုင် သီးခြားတည်ရှိလျက် ရှိသည်။ ပထဝီအနေအထား ရေဦးမြို့၏ အရှေ့ဘက်တွင် ခင်ဦးမြို့နယ်၊ တောင်ဘက်တွင် ဒီပဲယင်းမြို့နယ်၊ အနောက်ဘက်တွင် မင်းကင်းမြို့နယ်၊ မြောက်ဘက်တွင် တန့်ဆည်မြို့နယ်တို့နှင့် ဆက်စပ်လျက် တည်ရှိသည်။ အရှေ့အနောက် အကျယ် (၂ဝ)မိုင်၊ တောင်မြောက်အကျယ် (၁၉) မိုင် ရှိပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့် (၃၅ဝ)ပေ ရှိသည်။ ဧရိယာ စတုရန်းမိုင် (၅၅၇.၈၅)ဧက နှင့် ဧရိယာဧက (၃၇၇ဝ၂၇) ကျယ်ဝန်းသည်။ ရာသီဥတု ပူပြင်းခြောက်သွေ့သော မိုးခေါင်ရေရှား ရပ်ဝန်းဒေသ ရာသီဥတု ဖြစ်သည်။ တစ်နှစ်ပျမ်းမှ မိုးရေချိန်လက်မမှာ (၃၅.၅၁) ဝန်းကျင် ရှိသည်။ ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေး ရေဦးမြို့သည် တောင်ဘက်၌ မုံရွာမြို့၊ မြောက်ဘက်၌ တန့်ဆည်မြို့၊ အရှေ့ဘက်၌ ခင်ဦးမြို့၊ ရွှေဘိုမြို့များသို့ တိုက်ရိုက်ကားလမ်းခရီးပေါက်သောကြောင့် ဒေသတွင်း ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေးအတွက် အချက်အချာကြသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် အများပြည်သူ စီးနင်းလိုက်ပါနိုင်သော မော်တော်ကားအသင်းများကြောင့် မြန်မာပြည်အထက်ပိုင်း၊ အောက်ပိုင်းသို့ အဆင်ပြေ လွယ်ကူချောမွေ့စွာသွားလာနိုင်သည်။ ရေဦးမြို့တွင် အခြေတည်သော အောင်ရတနာ ကားအသင်းသည် ရေဦး-မုံရွာ-မန္တလေး၊ ရေဦး-ရွှေဘို-မန္တလေး၊ ရေဦး-တန့်ဆည်-ကျွန်းလှ၊ ရေဦး-ရန်ကုန် ခရီးစဉ်များကို အပြန်အလှန်ပြေးဆွဲလျက် ရှိသည်။ ဒေသတွင်းသွားလာမှုအတွက် ခင်ဦး-ရေဦး-တင်းတိန်ရံ ခေါက်တို ရထားခရီးစဉ်လည်းရှိသည်။ ပညာရေး ၂ဝဝ၆ ခုနှစ်မှ ၂ဝ၁၁ ခုနှစ်အထိ (၆) နှစ်ဆက်တိုက် တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း စာမေးပွဲအောင်မြင်မှု စစ်ကိုင်းတိုင်း (ပထမဆု) ရ အထက်တန်းကျောင်း (၃)ကျောင်း အထက(ခွဲ) (၃) ကျောင်း၊ အထက (တွဲ) (၁)ကျောင်း အလယ်တန်းကျောင်း (၄)ကျောင်း အလက(ခွဲ) (၈)ကျောင်း၊ အလက (၁)ကျောင်း မူလတန်း(၁၁၂) ကျောင်း မူကြို (၁) ကျောင်း ပညာရေးအထောက်အကူပြု ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သင်တန်းပေါင်း (၃၁) ကျောင်း ကျန်းမာရေး ကုတင်(၁၀၀)ဆံ့ ဆေးရုံ (၁) ရုံ (၁၆) ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ တိုင်းရင်းဆေးခန်း(၁) ကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာန (၅) ဌာန ကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာနခွဲ (၂၅) ခု မိခင်နှင့်ကလေး ကျန်းမာရေးဌာန (၁) ပုဂ္ဂလိက ဆေးခန်း (၁၂)ခန်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ ရေဦးမြို့နယ် ရှိ ထင်ရှားသောဘုရားကျောင်းကန်များမှာ နန်းမတော်မယ်နု၏ ဇာတိမြေ ဖလံဂုဏ်ရွာ တွင်တည်ရှိသော ရှေးဟောင်းစေတီပုထိုးများ၊ မြင်းပေါက်ရွာရှိ နန်းမတော်မယ်နု အုဠ်ကျောင်း တို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် မယ်နုအုဠ်ကျောင်းအစစ်မဟုတ်ပေ။ဦးတေအုတ်ကျောင်းဖြစ်သည်။ ရှေးယခင်ကတည်းက လူအများက မယ်နုအုတ်ကျောင်းဟုခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြပြီး ထိုအုတ်ကျောင်းသည် နန်းမတော်မယ်နု တည်ထားခဲ့ခြင်းမဟုတ်ပေ။ နန်းမတော်မယ်နု၏ ဦးရီးတော် နေမျိုးသီဟသူဘွဲ့ခံ အကြီးတော်မင်း ဦးတေမှ တည်ထားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မယ်နု၏ ဇာတိရွာနှင့် ဆက်စပ်နေသော မြင်းပေါက်ရွာနှင့် ဝက်ဖိုးရွာကြားတွင်ရှိ၍ မယ်နုအုတ်ကျောင်းဟု အမည်တွင်နေခြင်းဖြစ်သည်။ အုတ်ကျောင်းတော်ကြီးသည် အလျား (၁၁၂)ပေ၊ အနံ(၁၀၀)ပေ၊ အမြင့် (၃၅)ပေခန့်ရှိ နှစ်ထပ်ကျောင်းဆောင်ကြီး ဖြစ်သည်။ ရေဦးမြို့မှ ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ပထမမုံတိုင်ပင်ဆရာတော်ဘုရားကြီး “ဝံသာဘိလင်္ကာရမဟာဓမ္မရာဇဂုရု” တံဆိပ်တော်၊ “ဝံသာဘိလင်္ကာရဓဇမဟာဓမ္မရာဇဂုရု” တံဆိပ်တော် နှစ်ထပ်ရ ပထမမုံတိုင်ပင်ဆရာတော်ဘုရားကြီး(ကျမ်းပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ပြုစုခဲ့) ရေဦးမြို့နယ်၊ မုံတိုင်ပင်စံပြကျေးရွာတွင် ယခုအချိန်ထိ အဆိုပါကျမ်းစာပေများအား ထိန်းသိမ်းထားရှိသည်။ နန်းမတော်မယ်နု နိုင်ငံတော်ဗဟိုသံဃာ့ဝန်ဆောင်ဆရာတော် မင်္ဂလာရာမပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ပဓာနမဟာနာယကဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တအာစာရာဘိဝံသ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိ သ စ ဓမ္မာစရိယ (ဝဋံသကာ) နိုင်ငံတော်ဩဝါဒါစရိယ မိုးကောင်းကျောင်းတိုက် ဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တဥတ္တမဉာဏာဘိဝံသ (အဘိဓဇမဟာရဌဂုရု၊ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ) နိုင်ငံတော်ဗဟိုသံဃာ့ဝန်ဆောင်ဆရာတော်၊ နိုင်ငံ‌တော်ဝိနည်းဓိုရ်၊ မင်္ဂလာရာမပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ဦးစီးပဓာနမဟာနာယကဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တဝေပုလ္လာစာရ (အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ၊ အဂ္ဂမဟာဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ) စာရေးဆရာကြီး ထင်လင်း တေးရေးဆရာ သော်ဒီဝေ တေးရေးဆရာ နိုင်းနိုင် စာရေးဆရာ သောင်းဝေဦး ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား Category:မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ Category:စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ
ဇီဝကမ္မဗေဒ	ဇီဝကမ္မဗေဒ (အင်္ဂလိပ်။ ။Physiology) ဆိုသည်မှာ သက်ရှိ တို့၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ တည်ဆောက်မှု ဆိုင်ရာနှင့် ဇီဝဓာတုဆိုင်ရာ အလုပ်လုပ်ပုံတို့ကိုလေ့လာသော ပညာရပ်ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် အပင်နှင့်သက်ဆိုင်သော ဇီဝကမ္မဗေဒ နှင့် သတ္တဝါနှင့်သက်ဆိုင်သော ဇီဝကမ္မဗေဒ ဟူ၍ခွဲခြားထားသော်လည်း ဇီဝကမ္မဗေဒ သဘောတရားများမှာ အကုန်လုံးနှင့်သက်ဆိုင်ပြီး မည့်သည့်သက်ရှိကို လေ့လာသည်ဖြစ်စေ အတူတူပင်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်ဆိုရလျှင် ယိစ်ဆဲလ်များ )ကို လေ့လာခြင်းသည် လူ၏ဆဲလ်များ ကို လေ့လာခြင်းနှင့် အတူတူပင်အသုံးဝင်သည်။ ပြင်ပအင်တာနက်စာမျက်နှာများ သိပ္ပံဆိုင်ရာဆွေးနွေးချက် - ဇီဝကမ္မဗေဒ Physiology.info ဇီဝကမ္မဗေဒအသင်း Developmental physiology အမေရိကန် ဇီဝကမ္မဗေဒအသင်း The Biophysical Society ကိုးကား Category:ဇီဝဗေဒပညာရပ်ခွဲများ
ဆေးဝါးဗေဒ	ဆေးဝါးဗေဒ(Pharmacology) ဤစာမျက်နှာတွင် ရေးသားထားသော ဆေးဝါးများအကြောင်းသည် သူနာပြု၊ ဆေးမှူး၊ ဆေးခန်းလက်ထောက်၊ လူထု-ကျန်းမာရေး-လုပ်သားများ အတွက်နှင့် ဆရာဝန်မှ ဆေးညွှန်းလိုက်သဖြင့် သုံးစွဲရသူများ ဆေးအကြောင်း သိရှိစေရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ဆေးဝါး-သုတေသနများ စဉ်ဆက်မပြတ် လုပ်ဆောင်နေရာ ပိုမိုသိရှိလာသည်များအား ပြင်ဆင်-နုတ်ပယ်-ဖြည့်စွက်မှု ပြုလုပ်နေပါမည်။ Medicine mostly အသုံးများ ဆေးဝါးများ Medical abbreviations အတိုကောက်စာလုံးများ OD = တနေ့ ၁ ကြိမ် သောက်ရန် BD = တနေ့ ၂ ကြိမ် သောက်ရန် TDS = တနေ့ ၃ ကြိမ် သောက်ရန် QID = တနေ့ ၄ ကြိမ် သောက်ရန် HS = ညအိပ်ရာဝင်ချိန်တွင် သောက်ရန် PC = အစာနှင့်တွဲဖက် သောက်ရန် CM = နက်ဖြန်မနက် သောက်ရန် Stat = ချက်ချင်း သောက်ရန် ဆေးအမျိုးအစားများ bolta 1 Acebutolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ 200-1,200 mg OD/BD; Children = 20 mg BD/TDS 2 Acetylsalicylic acid, Aspirin, Barbiturate, Buspro, Sodium Salicylate, NSAID (စတီရွိုက်) မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင် ကျဆေးအုပ်စု၊ (ရူမက်တစ်)ခေါ် လေးဘက်နာရောဂါ၊ သွေးခဲပြီး သွေးကြော ပိတ်ခြင်း၊ Adults 325-500-650-1000 mg TDS/QID, Children 160-240-320-325-480 mg QID 3 Achromycin Tetracycline ပိုးများစွာကို နိုင်သည့် ပဋိဇီဝဆေး၊ နူမိုးနီးယား4 Aciloc Ranitidine = Histamine-2 blockers5 Acivir DT, Acyclovir, Cyclovir, Aciclovir ရေယုံဆေး၊ 1000 mg (therapy of herpes); Acyclovir 15 mg/kg (mucocutaneous herpes); Acyclovir 30 mg/kg (CNS herpes); Acyclovir 800 mg 3 times daily (herpes suppression for immunocompromised patient) 200 mg 5 times daily or 800 mg TDS မွေးလမ်းရေယုံ၊ 200-400 mg 5 times daily ရေယုံကြောင့် မျက်ကြည်လွှာရောင်ခြင်း၊ Cortisone မပေးရ၊ 200-800 mg x 5 times daily x 7-14 days (အက်ဖ်သပ်စ်-အာလ်ဆာ)၊ 400 mg 3 times/day or 200 mg 5 times/day x 7-10 days မွေးလမ်းရေယုံ၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့၊ အန်၊ ဝမ်းချုပ်6 Acne Lotion 10 (Alcohol and Sulfur), Acnesol ဝက်ခြံ၊ အရေပြားအဆီပြန်ခြင်း လိမ်းဆေး7 Acriflavine ဆေးဝါရည်။ အနာထဲ ထည့်ဆေး။ အဝတ်အစားတွေကို ဝါစေတယ်။ မျက်စိထဲ မဝင်စေရ။ 8 Adefovir, Dipivoxil Tablets (Adfovir) လူကြီးများအတွက် အသဲရောင်-အသားဝါ(ဘီ) ရောဂါအတွက်ဆေး9 Adelphane (Reserpine + Dihydrallazine) သွေးတိုး၊ Up to 500 mcg x 2 weeks and reduced to 250 mcg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = နှာခေါင်းပိတ်ခြင်း၊ အားယုတ်ခြင်း၊ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ စိတ်ဓာတ်ကျ၊ ခေါင်းကိုက်၊ Adelphine-Esidrex ဆီးသွားစေသည့်ဆေးနှင့် ရောထားသော သွေးတိုးကျဆေး10 Adrenalin (Epinephrine) (အနာဖလက်တစ်-ရှော့ခ်) အတွက် အသက်ကယ်ထိုးဆေး၊ (အလာဂျီ)ရခြင်း၊ ပန်းနာ၊ ရုတ်တရက် နှလုံးခုန်ရပ်ခြင်း၊ မျက်စိ ရေတိမ်ဖြစ်ခြင်း၊ လေပြွန်ကျဉ်းခြင်း၊ ထုံဆေးပေးစဉ် သွေးထွက် နည်းစေရန်ရောထိုးနိုင်သည်၊ (0.01 mg/kg) 1 to 10 mg IV-S/C 1:10,000 solutin may be repeated at 5 min interval ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အန်၊ မူးဝေ၊ ချွေးထွက်၊ အစာအိမ်မကောင်း၊ ဂနာမငြိမ်၊ ရင်တုံ11 AKT 4 1 capsule of Rifampicin 450 mg, 2 tablets of Pyrazinamide 750 mg and 1 tablet of Ethambutol 800 mg plus Isoniazid (INH) 300 mg ၄ မျိုးတွဲ တီဘီဆေး12 Albendazole, Albenza, Albazole, Albendol, Albex, Mebendazole သန်ချဆေး a Filariasis Albendazole 400 mg stat + Ivermectin 200 μg/kg; 400 mg BD x 3 weeks ဆင်ခြေထောက်ရောဂါb Giardiasis Albendazole 400 mg daily x 5 days (ဂိုင်ယာဒီးယား)ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်းc Hookworm (Ankylostomiasis) Albendazole 400 mg BD x 3 consecutive days + Ferrous sulfate 200 mg TDS x 3 months ချိတ်သန်ကောင်d Neurocysticercosis Albendazole 400 mg BD for Children 15 mg/kg BD x 8-30 days အာရုံကြောစနစ်ထဲရောက်သည့် သန်ကောင်e Pinworms (Enterobius vermicularis) Albendazole Adult and above 2 years = 400 mg HS Children above 2 years = 200 mg HS often repeated after 2 weeks; Children below 2 years ½ dose စအိုယားစေသည့် ပင်အပ်ပုံ သန်ကောင် f Roundworm Albendazole 400 mg stat or for 2-3 days; Children below 2 years ½ dose သန်လုံးကောင်g Threadworm (Seat worm, Strongyloides) Albendazole Adult = 400 mg OD/BD x 3 days; Children below 2 years ½ dose အရေပြားကတဆင့်ဝင်သည့် သန်ကောင်h Tapeworm (Echinococcosis, Hydatid disease, Hydatid cyst) Albendazole Adults and children 400 mg BD PC x 28 days repeat in 14 days တိပ်ပြားပုံ သန်ကောင်i Whipworm (Trichuriasis) Albendazole Adult and above 2 years = 400 mg tablet BD or HS x 3 consecutive days; Children below 2 years ½ dose ကျာပွတ်နှင့်တူသော ဝမ်းပျက် စေသည့် သန်ကောင်j ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဆံပင်ကြွတ်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ ကိုယ်ဝန်ရှိနေစဉ် မပေးသင့်13 Alconefrin Phenylephrine Nasal Drops နှာခေါင်းပိတ်ခြင်းအတွက် ထည့်ဆေး14 Aldactone Spironolactone, Potassium-sparing Diuretics ပိုတက်စီယံမလျှော့နည်းစေသည့် ဆီးသွား စေသည့်ဆေး၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးရောဂါအတွက်သုံးသည်။ 25-100-400 mg15 Alerid Cold Tablets (Cetirizine dihydrochloride 5 mg + Phenylpropanolamine 25 mg + Paracetamol 500 mg) (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေးချောင်းဆိုး၊ Adult = 1 BD; Children = ½ of adult dose ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ အိပ်ချင်၊ အစာအိမ်အောင့်16 Alfacalcidiol (Calciferol) 1.4 ug/kg daily ဗီတာမင်(ဒီ)၊ အရိုးကြီးထွားစေရန်17 Alfit (Protein Hydrolysate + Vitamin B 1 + B 2 + B 6 + Niacinamide + Iron Choline Citrate + Magnesium Chloride) သွေးအားကောင်းရန်နှင့် ဗီတာမင်များ18 Allegra H1-receptor antagonist အလာဂျီရခြင်း၊ ယားယံခြင်း၊ တနေ့ ၁ ပြား19 Allopurinol, Zyloprim, Zyloric (ဂေါက်)၊ အဆစ်နာ။ Initially 100-200-300-600 mg daily; Maintain 200-600; 15 mg/kg OD20 Alpha-Glucosidase inhibitors (Acarbose, Miglitol, Voglibose) ဆီးချိုစားဆေး21 Alpink-Z (Ferrous Sulphate + Folic acid + Vitamin B12 + Elemental Zinc) ဇင့်(သွတ်ဓာတ်) ပါသော သွေးအားကောင်းစေရန်ဆေး22 Alprazolam, Altrex, Xanax, Alprest-0.25, Alzolam, Praxal, Zolan, Alprocontin စိတ်ပူပန်ခြင်း၊ Anxiety သက်သာစေရန်ဆေး၊ 0.25 mg BD or TDS; 0.5 mg every 3 days; တနေ့လျင် 4 mg ထက်ပိုမပေးရ၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = စိတ်ထိုင်းမှိုင်း၊ သွေးဖိအားကျ၊ ဝမ်းပျက်၊ မှတ်ဉာဏ်လျှော့23 Alteplase 0.75 mg/kg နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း24 Aluminium Hydroxide and Oxide လေနာရောဂါအတွက်ဆေး 250-1500 mg TDS;25 Amcold syrup (Cetirizine hydrochloride 5 mg + Ambroxol hydrochloride 60 mg) 5-10 ml OD or BD အအေးမိခြင်း၊ အလာဂျီ၊26 Amicip, Amikacin sulphate 15 mg/kg တဝက်တပျက် တည်ဆောက်ထားသည့် ပဋိဇီဝဆေး၊ နှလုံးအတွင်းသား-ဦးနှောက်မြှေး-သည်းခြေအိတ်-မွေးလမ်း-အရိုး-အဆစ်-သွေးထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ မီးလောင်နာ၊ 5 mg/kg BD IV/IM; 15 mg/kg/day in 2 or 3 equally divided doses every 8 or 12 hours. Maximum daily dose 500 mg TDS ပြင်းထံသော ပိုးဝင်ခြင်းများ၊ Total dose over 10 days not to exceed 15 g မွေးစကလေးပိုးဝင်ခြင်း၊ = 10 mg/kg followed by 7.5 mg/kg BD ကျောက်ကပ်အလုပ် မလုပ်တော့ခြင်း၊ Amikacin (5 mg/kg BD IV/IM) (7.5 mg/kg BD IV) နှလုံးအလုပ် မလုပ်တော့ခြင်း၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး-အသက်ရှူလမ်း-ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ Amikacin 15 mg/kg သွေးပြန်ကြောရောင်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ် ထိခိုက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ နားထိခိုက်၊ Amikacin 15 mg/kg27 Amiloride (hydrochloride) ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ = one 5-10 mg tablet daily28 Aminophylline, Theophylline, Etophylate အသက်ရှူလမ်းကျဉ်းခြင်း၊ ပန်းနာ၊ ထိုးဆေး-စားဆေး၊ 250-500 mg (4-5 mg/kg) IV slowly, 100-300 mg TDS/QID Orally ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ဗိုက်အောင့်၊ အအိပ်ပျက်29 Amitriptyline (HCl), Nortriptyline, Desipramine စိတ်ကျရောဂါ၊ နာတာရှည်နာကျင်ခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း အမျိုးမျိုး၊ 25-50 mg HS and 10-150 mg HS; 0.285-0.429 mg/kg QID IM; Amitriptyline 150-250 mg (max 300 mg) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အိပ်ချင်၊ ဝမ်းချုပ်၊ သွေးဖိအားကျ၊ အာခေါင်ခြောက်၊ အလေးချိန်တက်၊ မျက်စိကြည့်မကောင်း30 Amlodipine (Besylate), Norvasc (Calcium channel-blocking agent) သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း၊ 2.5- 5-10 mg QID; Maximum dose: 10 mg/24hr;31 Amodiaquine ငှက်ဖျားရောဂါဆေး၊ အခြားဆေးများနှင့် တွဲပေးရသည်။32 Amphotericin B Antifungal Drugs မှိုအတွက်ဆေး၊ 0.3 mg/kg/day to 0.7 mg/kg/day, though infections caused by Aspergillus and Mucor are often treated with 1–1.5 mg/kg daily. Combined treatment with flucytosine is beneficial in cryptococcal meningitis and possibly systemic candidiasis.33 Amphotericin B (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှို ရောဂါဆေး၊ 40-80-100 mg QID34 Ampicillin ပနယ်စလင်အုပ်စုဝင် ပဋိဇီဝဆေး၊ Penicillin နှင့် သတ္တိတူသော်လည်း Ampicillin, Amoxicillin တို့သည် Gram-negative bacteria တို့အား ပိုမိုထိရောက်သည်။ pneumonia, meningitis, bacteremia, or endocarditis ဖြစ်လျှင် IV ပေးပါ။ Amoxicillin စားဆေးအဖြစ် သိပ်မဆိုးသော ပိုးဝင်ခြင်းများ exacerbations of chronic bronchitis, sinusitis, or otitis, prophylaxis for endocarditis လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား = 80–90 mg/kg/d in two doses ၃ ရက်။ ရောဂါလက္ခဏာ ပျောက်သွားစေကာမူ ဆေးပါတ်လည်အောင် ပေးရမည်။ အစာနှင့်နီးသည်ဖြစ်စေ ဝေးသည်ဖြစ်စေ ပေးနိုင်သည်။ Ampicillin = 100 mg/kg a. Ampicillin 500 mg QID x 5 days (GE) အစာလမ်း (အူ) ရောင်ခြင်း၊ လူကြီး = 250-500 mg TDS or 500 mg BD or 750 mg BD x 7-14 days; ကလေး 125-250 mg TDSb. ဆိုင်းနပ်စ်၊ အာသီး-လည်ပင်း-လေပြွန်-အသံပြွန်-ဆီးလမ်း-အရေပြား-သဲခြေလမ်း-နှလုံးသားရောင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ နားကိုက်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ 750 mg BDc. နူမိုးနီးယား၊ ဒေါင့်သန်းရောဂါ၊ 500 mg QID x 7-10 daysd. အကိုက်အခဲပျောက် ဆေးများကြောင့်ဖြစ်သော အစာအိမ်လေနာ၊ 1 Gm x 10-14 days followed by Omeprazole 20 mg or Rabeparzole 20 mg, Lansoprazole 15-30 mg, Pantoprazole 40 mg 30 minutes before meals OD (or) Ranitidine and Nizatidine 300 mg, Famotidine 40 mg and Cimetidine 800 mg HS x 4-8 weekse. (ဂနိုရီးယား) 3 Gm stat + Probenecid တွဲပေးသည်။f. သွားပိုးဝင်၍ ပြည်တည်ခြင်း၊ သွားမနုတ်မီ ၁ နာရီ 3 Gm TDSg. ပြင်းထံသော အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ 3 Gm BDh. Ampicillin (250-500 mg QID Orally) (500-1,000 mg QID IV/IM) (18.75 mg/kg QID Orally/IV/IM); Children ½ of the adult dose x 7-14 days နားအလည်ပိုင်း (အင်ဖက်ရှင်)၊ (ဆိုင်းနပ်စ်)၊ ဆီးလမ်း-ကျောက်ကပ်-နှလုံးသား-အာသီး-လေပြွန်-သည်းခြေလမ်း ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲ ပိုးရောက်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ i. Ampicillin + Gentamicin 3-week course of IV (မင်နင်ဂျိုက်တစ်) ဦးနှောက်မြှေးရောင်j. Ampicillin 1 Gm QID + Gentamycin 1 mg/kg TDS IV x 21 days ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်းk. Ampicillin 1-2 Gm QID + Gentamycin 2 mg/kg TDS + Metronidazole 500 mg IV TDS ဝမ်းတွင်မြှေးရောင်ခြင်းl. Ampicillin 500 mg IV QID or Ciprofloxacin 250 mg IV BD ခွဲစိတ်ပြီးဖြစ်သော သဲခြေအိတ် ရောင်ခြင်းm. Ampicillin 2 Gm + 1 Gm of Probenecid နှင့်တွဲပေးပါ၊ (ဂနိုးရီးယား)n. Ampicillin 2 Gm IV QID အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်းရောင်ခြင်းo. Ampicillin 1 Gm QID + Gentamycin 1 mg/kg TDS IV x 21 days အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ မွေးလမ်းရောင်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ပြွန်ရောင်ခြင်းp. Ampicillin 1-2 Gm QID x 2 weeks (500-1,000 mg QID IV/IM) (18.75 mg/kg QID Oral/IV/IM) တိုက်ဖွိုက်q. ကိုယ်ဝန်တားဆေး Methotrexate, Sulfa drugs, Tetracycline တို့နှင့် တွဲဖက် မပေးသင့်။r. ဆိုးကျိုးများ၊ ဝမ်းပျက်၊ ခေါင်းမူး၊ ရင်ဘတ်ပူ၊ အိပ်မရ၊ ပျို့၊ ယား၊ အန်၊ ဗိုက်နာ၊ အနီရောင်အင်ပြင်ထွက်။ အသက်ရှူခက်ခြင်း၊ မျက်နှာ-နှုပ်ခမ်း-လျှာ-လည်ပင်းရောင်၊ ကိုယ်ပူ၊ ချမ်းတုံ၊ မူးဝေ၊ ယားယံ၊ အိပ်မပျော်၊ စိတ်မကြည်၊ ဗိုက်အောင့်၊ သွေးယို၊ ဆီးနည်း၊ တက်ခြင်း၊ မွေးလမ်း အဖြူဆင်းခြင်း၊ မှက်ခရု၊35. Analgin, Analgesin, Dipyrone NSAID အနာ-အကိုက်-အဖျားသက်သောဆေး၊ 500-1000 mg QID Orally, 0.8 to 1.6 g IM/IV ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = (ရှော့ခ်)၊ အရေပြားနီ၊ သွေးဖိအားကျ၊ ဆီးနီ 36. Angizem, Diltiazem (HCl) နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်း၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း၍ ရင်ဘတ်နာခြင်း၊ 60-120-360 mg BD; 30-60 mg TDS; Maximum dose: 480 mg/day 37. Anidulafungin (Eraxis) 100 mg 38. Antacids လေနာရောဂါ ဆေးများ၊ အစာအိမ် အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေးများ၊ (Aluminum carbonate, Aluminum hydroxide, Calcium carbonate, Calcium phosphate, Magnesium aluminosilicate, Magnesium carbonate, Magnesium glycinate, Magnesium hydroxide, Magnesium oxide, Magnesium trisilicate, Sodium bicarbonate) 39. Anti-Emetics အအန်ပျောက်ဆေးများ Anti-Emetics အအန်ပျောက်ဆေးများ a. Antihistamines (Cyclizine, Cinnarizine, Meclozine Hydrochloride, Promethazine) အင်တီဟစ်တမင်း ခေါ်အာလာဂျီဖြစ်ခြင်းအတွက် အသုံးများသည့်ဆေးများ၊ b Phenothiazines (Prochlorperazine, Trifluoperazine, Levomepromazine) စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အလွန်အန်ခြင်း၊ ကြို့ထိုးခြင်းတို့အတွက်ဆေးများ၊ အန်ခြင်းအားသက်သာစေသည်သာမက Compazine (Prochlorperazine) ကို IV ထိုးပါက မိုင်ဂရင်း အမူး-အကိုက် ရောဂါကိုတားဆီးနိုင်သည်။ ပါးစပ်ကသာမက စအိုကလည်း ပေးနိုင်သည်။ c. Metoclopramide အစာအိမ်ထဲကအစာကို မြန်မြန်အောက်သို့ ပို့ပေးသည့်အတွက် အစာတင်းနေ၍ အန်ချင်သည်ကို သက်သာစေသည်။ စားဆေး၊ ထိုးဆေး၊ စအိုက ပေးနိုင်သည်။ d. Meclizine = Antivert (12.5 mg – 25 mg – 50 mg), Dramamine, Gravol, Gravamin, and Vertirosan တို့အစား meclizine ကိုပေးနိုင်သည်။ ထိရောက်မှုတူပြီး မကောင်းကျိုးနဲသည်။ Emesafene = meclizine 1/3 + pyridoxine 2/3 e. Domperidone အစာစားပြီး အန်ချင်သည့်ရောဂါအတွက် ပေးသည်။ အချို့က မိခင်နို့ထွက်များစေရန် သုံးသော်လည်း မသုံးရန်အကြံပြုထားသည်။ f. Serotonin antagonists (5HT3) (Dolasteron, Granisetron, Ondansetron) စားဆေး၊ ကပ်ဆေး၊ ထိုးဆေး၊ ကင်ဆာအတွက်ပေးရသည့် ဆေးများကြောင့်အန်ချင်စိတ်ကို သက်သာစေသည်။ g. Dexamethasone စတီရွိုက်ဆေး၊ ရောင်ခြင်း-နီမြန်းခြင်း၊ အလာဂျီဖြစ်ခြင်း၊ ပန်းနာ၊ ကင်ဆာတို့အတွက် သုံးသည့်ဆေး။ h. Hyoscine hydrobromide (Scopolamine hydrobromide) အသက်ရှူလမ်းမှထွက်သည့် စစ်ထုတ်ရည်အား တားဆီးသည့်ထိုးဆေး၊ မေ့ဆေးပေး၍ ခွဲစိတ်အပြီးပန်ခြင်းကို ကာကွယ်ရန်ပေးသည်။ ခွဲစိတ်ခြင်းမပြုမီပေးရသည်။ i. Nabilone ကင်ဆာအတွက်ပေးသည့်ဆေးကြောင့်အန်ခြင်း၊ တနေ့ ၂-၃ကြိမ်၊ အစာနှင့်နီးသည်ဖြစ်စေ ဝေးသည်ဖြစ်စေ ပေးနိုင်သည်။ j. Aprepitant ကင်ဆာအတွက်ပေးသည့်ဆေးကြောင့် အန်ခြင်းအတွက် ၁ နာရီကြိုပေးရသည်။ k. Morning sickness ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်အန်ခြင်း။ B-Natal TheraPops နှင့် B-Natal Lozenges တို့သည် ဗီတာမင် ဘီ-၆ ပါသည့်ဆေးများဖြစ်ပြီး၊ Psi Bands Acupressure ကို လက်ကောက်ဝတ်မှာ ပတ်ထားနိုင်သည်။ Bands Organic Morning Wellness Tea နှင့် Organic Heartburn Relieving Tea QueaseEASE နှင့် Essential Oil Therapy တို့မှာလည်း ခေတ်သုံးဆေးများ ဖြစ်သည်။ l. Hyperemesis Gravidarum ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် အလွန်အကြွံအန်ခြင်း။ Promethazine, Prochlorperazine and Metoclopramide တို့ကို ပေးနိုင်သည်။ Pyridoxine ဗီတာမင် ဘီ ၆၊ doxylamine 10 mg နှင့် pyridoxine (B6) 10 mg ရောပေးသင့်သည်။ Promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီခြား၎င်း၊ Prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမှ ၁၂ နာရီခြား ပေးနိုင်သည်။ Meclizine, Dimenhydrinate, Metoclopramide တို့ကိုလည်း ပေးနိုင်သည်။ Corticosteroids (methylprednisolone 16 mg စားဆေး or intravenously every 8 hours) ကို နောက်ဆုံးအဖြစ် ပေးနိုင်သည်။ ချင်း Ginger capsules of 250 mg taken 4 times a day သည်လည်း ကောင်းသည်။ m. ခွဲစိတ်ကုရာတွင် မေ့ဆေးကြောင့် ပျို့-အန်ခြင်း၊ A Serotonin antagonist နှင့် phenothiazine or dexamethasone ရောထားသည့် ဆေးသည် 90% ကောင်းသည်။ phenothiazines, metoclopramide, 5HT3 antagonists, antihistamines and dexamethasone) တို့ကို ကာကွယ်ရန်ပေးသည်။ n. Motion sickness ခရီးသွားစဉ် ပျို့-အန်ခြင်း၊ Hyoscine, Cyclizine, cinnarizine, promethazine တို့ကိုပေးနိုင်သည်။ Dramamine အသုံးအများဆုံးဆေးကို အသက် ၂ နှစ် အထက်ပေးနိုင်သည်။ ကိုယ်တိုင်ကားမောင်သူအား မပေးရ။ အရက်နှင့်မတွဲရ။ အခြားအိပ်ချင်စေသည့်ဆေးများ (အအေးမိ သက်သာဆေး၊ ဘိန်းပါသည့်ဆေး၊ အိပ်ဆေး၊ စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အတက်သက်သာဆေး၊) များနှင့် တွဲမပေးသင့်ပါ။ ခရီးမထွက်မီ နာရီဝက်၊ ၁ နာရီကြိုတင် သောက်ရမည်။ အချို့ဆေးက ၄ နာရီခံပြီး အချို့က ၂၄ နာရီခံသည်။ ဆေးကို ရေတဖန်ခွက် အပြည့်ဖြင့် သောက်ပါ။ နားကြောင့်ဖြစ်ရသည့် ခေါင်းမူးရောဂါ အတွက် ဆေးကို တနေ့လျင် ၄-၆ ကြိမ် သောက်ရသည်။ 40. Anusol Ointment, Pilex Ointment, Germoloids Ointment: လိပ်ခေါင်းရောဂါ ထည့်ဆေးများ။ 41. Aquazide (Hydrochlorothiazide), Esidrex, Thiazide 12.5-25-50-100 mg daily ဆီးသွားစေသည့် သွေးတိုးကျဆေး၊ ကိုယ်ရောင်ခြင်းအတွက်ဆေး၊ 42. Artemisinin-based combination therapy (ACT) ငှက်ဖျားအပြင်းစားအတွက် (အာတီမစ်စင်နင်) ပါသည့် ဆေးအတွဲများ၊ (1) Artemether + Lumefantrine, Adult (14 years and above) = 0h - 8h - 24h - 36h - 48h - 60h = 4 - 4 - 4 - 4 - 4 – 4 (2) Artesunate (50 mg) + Amodiaquine (153 mg) Day 1 - Day 2 - Day 3 - Day 1 - Day 2 - Day 3 = 4 - 4 - 4 - 4 - 4 – 4 (3) Artesunate (50 mg) + Mefloquine (250 mg) Day 1 - Day 2 - Day 3 - Day 1 - Day 2 - Day 3 = 4 - 4 - 4 - 0 - 4 – 2 (4) Artemether (20 mg)-Lumefantrine (120 mg) Artesunate (50 mg) + Sulfadoxine-pyrimethamine (500/25) Day 1 - Day 2 - Day 3 - Day 1 - Day 2 - Day 3 = 4 - 4 - 4 - 3 - 0 - 0 43. Ascorbic Acid (Vitamin C) 100-500 mg daily ဗီတာမင် စီနည်းသည့် (စကာဗေ)ရောဂါအတွက်ဆေး၊ 44. Aspirin (Barbiturate), Sodium Salicylate, Acetylsalicylic acid, NSAID အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ အရိုးတီဘီ၊ ဂေါက်၊ Adults 325-500-650-1000 mg TDS/QID, Children 2 to 4 years 160-240-320-325-480 mg QID; သွေးခဲသဖြင့် သွေးကြောပိတ်ခြင်းအတွက် Adults 81-162.5-325-1000 mg a day or every other day; Aspirin 0.6-0.9 Gm 4 hourly ရက်တို ရူမက်တစ်အဖျား၊ Aspirin 10-15 mg/kg QID နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ Aspirin 300-600 mg QID Oral 45. Atecard-D, Tenoclor, Tenorid (Atenolol 50 mg + Chlorthalidone 25 mg) OD; (Atenolol 100 mg + Chlorthalidone 25 mg) (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စု၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ 46. Atenolol = (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စု၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ ရုတ်တရက် နှလုံးရောဂါ ထခြင်း၊ 50 mg 10 minutes after the last (IV) dose followed by another 50 mg 12 hours later. Then, 100 mg OD or 50 mg BD for another 6 to 9 days or until discharge from the hospital နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း ရောဂါ၊ သွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ သွေးခုန်နှုန်းမမှန်ခြင်း၊ 50 mg OD သွေးတိုးကျဆေး၊ = 50 mg, 100 mg; နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ 5 mg IV or 50-100 mg Oral Daily 47. Atovaquone-proguanil (Malarone) ငှက်ဖျားကုသရန်-ကာကွယ်ရန်ဆေး၊ Chloroquine နှင့်တွဲပေးရသည်။ Proguanil (HCl) 100 mg; 5 mg/kg daily for children ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပါးစပ်အနာဖြစ်၊ အရေပြားနီ၊ ဆံပင်ကြွတ်။ 48. Atropine Sulphate လေနာ၊ မျက်စိထဲခပ်ပါက သူငယ်အိမ် ကျယ်စေသည်၊ နှလုံးခုန်နှေးသည်ကို ကုနိုင်သည်၊ ပိုးသတ်ဆေး အဆိပ်သင့်ခြင်းအတွက် ထိုးပေးနိုင်သည်၊ ချွဲထွက်နည်းစေရန် မေ့ဆေးမပေးမီ ထိုးပေးရသည်။ နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ 300 to 1200 mcg IV/IM/SC every 4 to 6 hours; 0.5 to 1.0 mg IM/IV အာခေါင်ခြောက်စေသည်။ 49. Augmentin (Amoxicillin, 250 mg, 500 mg, or 875 mg, plus 125 mg of Clavulanic acid); Augmentin XR (Amoxicillin 1 g plus 62.5 mg of Clavulanic acid); Unasyn (Ampicillin 1 g plus Sulbactam 0.5 g, and Ampicillin 3 g plus Sulbactam 1 g); and Zosyn (Piperacillin 3 g plus Tazobactam 0.375 g, and Piperacillin 4 g plus Tazobactam 0.5 g) 30 mg/kg ရက်တိုနားယောင်ခြင်း၊ 500 mg TDS 50. Avil (Aventis) = Pheniramine Maleate (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေး-ချောင်းဆိုး၊ ပျား-အင်းဆက်ကိုက်၊ (အလာဂျီ)၊ အရေပြားယားခြင်း၊ ကားမူးခြင်း၊ 15-30-50 mg BD/TDS ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အိပ်ချင်း၊ မူး၊ ဗိုက်နာ၊ 51. Avomine, Phenergan (Promethazine) 25 mg HS or BD/TDS (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင် အအန် အယား ပျောက်ဆေး၊ 10 -25 mg 4 hourly; 0.75 mg/kg BD အင်းဆက်ကိုက်ခြင်း၊ ခရီးသွားစဉ် ခေါင်းမူး၊ 52. Azithromycin, Azithrol, Azithral, Aziwok, Zithromax, Zmax, Zathrin, Erythromycin, Clarithromycin (မက်ခရိုလိုက်အုပ်စု) ပဋိဇီဝဆေး၊ အစာမစားမီ ၁ နာရီ၊ စားပြီး ၂ နာရီ ပေးပါ၊ Azithromycin (Zithromax) 500 mg as loading dose, then 250 mg/d for 4 days; နာပြည်ယို၊ အာသီးရောင်၊ လေပြွန်ရောင်၊ နူမိုးနီးယား၊ ဆိုင်းနပ်စ် ရောဂါ။ STD ရောဂါတွေအတွက်လည်း ပေးနိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဂနိုမဟုတ်တာကို ပိုသုံးတယ်။ a. Azithromycin (Zithromax) 1 g as single dose for C trachomatis infection b. Azithromycin (250-500 mg Daily Orally) (7.5-20 mg/kg Orally) နာတာရှည် လေပြွန်ရောင်၊ (လိုင်မ်) ရောဂါ၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ၊ နှလုံးအတွင်းသား- အရိုးအဆစ် အစာခြေလမ်း ရောင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ နှလုံးအလုပ်မနိုင်ခြင်း၊ သာမန်တိုက်ဖွိုက်၊ သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်း-အထက်ပိုင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြားပိုးဝင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ c. Azithromycin 1 Gm as a single dose ဆီးလမ်းပိုး၊ ရှန်ကာရွိုက်၊ d. Azythromycin 20 mg/kg stat ဂိုနိုးရီးယားကြောင့် မျက်စိနာခြင်း၊ e. Azithromycin 500 mg on day 1 and 250 mg on days 2-5 (ကလာမိုင်ဒီးယား)ကြောင့် ဆီးပြွန်အဝ-သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ နူမိုးနီးယား၊ အာသီး-လည်ချောင်းနာ၊ f. Azithromycin is in the prevention of cystic fibrosis exacerbation g. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အရေပြားနီ၊ အစာအိမ်အောင့်၊ ဝမ်းပျက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ မူး၊ လေတက်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်-နို့တိုက်မိခင်များအား သတိဖြင့်ပေးပါ၊ 53. Aztreonam (Azactam) 50 mg/kg 54. Bacitracin (12500.000 IU/g TDS Topical) ပိုးသေးစေသည့်လိမ်းဆေး၊ 55. BCG Vaccine vial of 10 doses (0.05 ml) for infants under one month old and (0.10 ml) for infant 1 to 12 months, to be reconstituted with sodium chloride intradermal injection TB ကာကွယ်ဆေး၊ 56. Beclometasone ပန်းနာနှင့် အသက်ရှူလမ်းပိတ်ရောဂါ ရှူဆေး၊ = inhalation (aerosol) = 50 micrograms per dose; 250 micrograms per dose 57. Becosules capsules (B-complex forte with vitamin) ဗီတာမင်ဘီအုပ်စုဆေး၊ 58. Benadryl (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ (အလာဂျီ)၊ တနေ့ အများဆုံး 300 mg ပေးပါ၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ အိပ်ချင်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ 59. Bencid (Probenecid) 250-500-1000 mg BD x 1 week ဂေါက်ရောဂါအတွက်ဆေး၊ 60. Bendrofluazide 0.03-0.385 mg/kg daily သွေးတိုးအတွက် ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ 61. Benzamycin (Erythromycin + Benzoyl peroxide) ဝက်ခြံအတွက်ဆေး၊ 62. Benzarthine penicillin G ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင်(ပနယ်စလင်) ပဋိဇီဝဆေး၊ a. Benzathine Penicillin G 2.4 million units weekly x 3 weeks ရူမက်တစ်ရောဂါ၊ အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ b. အာရုံကြော ဆစ်ဖလစ်၊ c. Penicillin V 200,000-250,000 units BD or Sulfasoxazole 1 Gm daily or Erythromycin 250 mg BD d. Benzathine penicillin G 2.4 million units IM once a week x 3 weeks ရက်တို ရူမက်တစ်ရောဂါ ကာကွယ်ရန်၊ ဆစ်ဖလစ် ပဌမအဆင့်၊ ဒုတိယအဆင့် (အရေပြား၊ ဦးနှောက်မြှေး၊)၊ တတိယအဆင့် (အရေပြား၊ မျက်စိ၊ အရိုး၊ အစာလမ်း၊ အသက်ရှူလမ်း၊ နှလုံး၊)။ 63. Benzoic acid + Salicylic acid (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ = ointment or cream, 6% + 3%; 64. Benzoyl Peroxide (Benzac) Gel ဝက်ခြံအတွက်ဆေး၊ အရေပြားခြောက်ခြင်းအတွက် လိမ်းဆေး၊ 65. Benzyl benzoate 25% ဝဲပျောက်လိမ်းဆေး၊ 66. Benzylpenicillin (Na or K) ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင် (ပနယ်စလင်) ထိုးဆေး၊ 67. Besylate, Amlodipine သွေးတိုးဆေး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါဆေး၊ 2.5-5-10 mg daily 68. Beta blockers = Acebutolol, Atenolol, Betabloc Forte, Betacap, Ciplar, Inderal, Metoprolol, Propanolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) = Adrinaline ကိုတားဆီးမှုလုပ်သည့်ဆေး။ နှလုံးတင်းအားလျှော့စေသည်။ နှလုံးခုန်နှုန်းလျှော့သည်။ သွေးကြောများ၏ ကြုံ့နိုင်စွမ်းနည်းစေသည်။ နှလုံးက အောက်စီဂျင် လိုအပ်မှုအား လျှော့ချပေးသည်။ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ နှလုံးခုံနှုန်းမမှန်သည့်ရောဂါ၊ သွေးတိုး။ (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ Stage fright အကြောက်ရောဂါ။ 69. Betadine (Povidone Iodine Ointment 5 %) (အိုင်အိုဒင်း) ပါတဲ့ဆေး။ အရေပြားမှာ ပိုးဝင်တာ၊ အနာပေါက်တာ၊ ဒဏ်ရာရတာ၊ မီးလောင်နာ၊ ခွဲစိတ်ပြီးအနာ၊ အနာထဲကိုပါ ထည့်ပေးနိုင်တယ်။ 70. Betamethasone (Diprolene) Cream 0.05% BD အရေပြားအနာ နာတာရှည်ဖြစ်ခြင်း၊ နှင်းကူနာ၊ Betamethasone (ကော်တီဇုံး) ပါတဲ့ဆေး။ နာတာရှည် ပျောက်နိုင်ခဲတဲ့ နှင်းကူနာ Eczema လို အနာတွေ အတွက်ဆေး။ ရိုးရိုး အနာ-ဒဏ်ရာတွေကို မထည့်ရပါ။ 71. Betapen-VK, (Phenoxymethyl Penicillin Potassium), (Phenoxymethyl Penicillin K), Penicillin V ပနယ်စလင် စားဆေး၊ ပြည်တည်နာ၊ နူမိုးနီးယား၊ အရေပြားနာ၊ အသက်ရှူလမ်း-အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ နားပြည်ယို၊ ဆုံဆို ့နာ၊ လေးဘက်နာ၊ ဂနိုရီးယား၊ အရိုး-အဆစ်ရောင်၊ 250-500 mg QID; 12.5 mg/kg QID; 72. Betnovate, Betnelan, Betnesol, Walacort အလာဂျီကြောင့် အရေပြားရောင်ခြင်း၊ နှင်းကူနာ၊ ယားခြင်း၊ 73. Bioclox (Cloxacilin) ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်)အုပ်စုဝင်ဆေး၊ 74. Biodoxyl, Biodoxi, Vivocycline, Doxycycline, Tetracycline အသက်ရှူ-ဆီးလမ်းပိုး၊ နူမိုးနီးယား၊ မျက်ခမ်းစပ်၊ ကာလဝမ်း၊ = 200 mg followed by 100 mg; 75. Bisacodyl, Dulcolax ဝမ်းနုပ်ဆေး၊ Suppositories 10 mg CM, Tablets 5-10 mg HS 76. Bismuth Subsalicylate 530 mg QID အူသိမ်အစပိုင်းဖြစ်သည့်လေနာ၊ 77. Bluebion-Forte = Thiamine + Riboflavin + Pyridoxine + Cyanocobalmin + Nicotinamide + Calcium Pantothenate ဗီတာမင် ဘီအုပ်စု၊ 78. Boric acid Antiseptic ပိုးသန့်ဆေး၊ မွေးလမ်းကြောင်းတွင် Yeast ပိုးဝင်ခြင်းကို သန့်ပေးနိုင်သည်။ 79. Brufen, Ibuprofen, Emflam, Ibugesic (စတီရွိုက်)မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်ကျဆေး၊ Adult = 1.2 to 1.8 Gm in divided dose; Children 20-30 mg/kg in divided dose 80. Bupivacaine, Sensorcaine ခါးထဲထိုးရသည့် ထုံဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အာရုံကြောစနစ် ထိခိုက်နိုင်၊ သွေးဖိအားကျစေနိုင်၊ ဝမ်းပျက်စေနိုင်၊ Most experience to date is with single doses of Bupivacaine Hydrochloride up to 225 mg with epinephrine 1:200,000 and 175 mg without epinephrine a. Spinals operations on genitalia, perineum = Hyperbaric Bupivacaine 2 ml or Plain Bupivacaine 3 ml; b. Operations on legs = Hyperbaric Bupivacaine 3-3.5 ml or Plain Bupivacaine 3-3.5 ml; c. Hernia, hysterectomy = Hyperbaric Bupivacaine 3-4 ml; Plain Bupivacaine 3-4 ml 81. Burnol Plus Antiseptic Cream (Aminacrine, Cetrimide, Thymol, Emulsion Base) မီးလောင်နာ၊ အနာဒဏ်ရာ၊ ပွန်းပဲ့တာတွေအတွက် သုံးနိုင်တယ်။ 82. Buscopan, Hyospan အစာအိမ်-အူ-သားအိမ်-ဆီးလမ်းကြောင်း-သည်းခြေလမ်းတို့နာခြင်း၊ ရာသီဆင်းချိန် နာခြင်း၊ အိပ်ရာထဲဆီးသွားခြင်း၊ 10-20 mg TDS, 20 mg IV/IM ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မျက်စိအမြင် ထိခိုက်နိုင်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ ဆီးအိမ်တင်း၊ 83. Butazolidin (စတီရွိုက်)မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်ကျဆေး အုပ်စု၊ 84. Butoconazole 2% cream ကျား-မ ဆီးပြွန်ရောင်ခြင်း၊ မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 85. Caladryl Lotion, Calamox, Calamine ယားခြင်း၊ နာခြင်း၊ အကောင်ကိုက်ခံရခြင်း၊ နေလောင်ခြင်း၊ အရေပြား ကြမ်းနေခြင်းတို့အတွက်လိမ်းဆေး၊ 86. Calciferol, Alfacalcidiol, Calcitrol (ကယ်လ်စီယမ်)နည်းခြင်း၊ ဗီတာမင် D နည်းခြင်း၊ သွား-အရိုး ကြီးထွား သန်မာစေရန်ဆေး၊ 1.4 ug/kg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မူး၊ အားယုတ်၊ ဝမ်းပျက်၊ ပျို့-အန်၊ ဝမ်းပျက်၊ 87. Calcium and Magnesium Carbonates = အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ ကယ်လ်စီယမ်နည်းခြင်း၊ 1,250 - 1,500 mg OD/TDS; 88. Calcium Gluconate ကယ်လ်စီယမ်နည်းခြင်း၊ သွား-အရိုး ကြီးထွားသန်မာစေရန်ဆေး၊ သွေးခဲစေရန်ကူသည်၊ Osteoporosis ခေါ် အရိုးပါးသည့်ရောဂါကာကွယ်ရန်၊ 0.5 to 1.0 Gm TDS. 0.4 to 2.0 Gm daily; IV slowly 89. Calcium lactate = Calax 300 mg (ကယ်လ်စီယမ်)နည်းခြင်း၊ သွား-အရိုး ကြီးထွား သန်မာစေရန်၊ 90. Calmis = Calamine Lotion ယားခြင်း၊ နာခြင်း၊ အကောင်ကိုက်ခံရခြင်း၊ အရေပြားကြမ်း၊ နေလောင်ခြင်း၊ 91. Carbamazepine, Mazetol, Tegrital = 100-300 mg TDS ရက်တို နားကိုက်၊ အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန် ရောဂါ၊ Start with 100 mg BD and 200 mg BD/TDS/QID ကြောက်စိတ်အတွက်ဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အစာအိမ်အောင့်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ မူးဝေ၊ အရေပြားနီ၊ ဆံပင်ကြွတ်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ကိုယ်ပူ၊ 92. Carbapenems (Imipenem, Meropenem) (ကာဘာပင်နင်) အုပ်စု၊ တစ်ရှူးများ သေ၍ပုတ်ခြင်း၊ ပိုးဝင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား-အဆုပ်ခဲခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်နှင့် ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အုပ်စုခွဲ ၂ မျိုးရှိသည်။ 93. Carbimazole (NeoMercazole tablets) = Anti-thyroid substance 10 mg to 60 mg daily according to the severity of the disorder လည်ပင်းကြီးဟော်မုန်းများသည့်ရောဂါအတွက်ဆေး 10 mg to 60 mg daily according to the severity of the disorder. The dose should be gradually reduced to the smallest amount which will control the disease. Daily dosage should be divided. 94. Caspofungin (Cancidas) 50 mg; 95. Cefaclor (250-750 mg TDS Orally) (7 mg/kg TDS Orally) အရေပြားအနာ၊ နူမိုးနီးယား၊ မွေးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း-ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ Cefaclor 20-40 mg/kg/day နားကိုက်ခြင်း၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ အာသီးရောင်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ Cefaclor (Ceclor) 20–30 mg/kg; Only Cefaclor, Cefuroxime Axetil, and Cefprozil can be given orally. 96. Cefadroxil အာသီး-အာခေါင်ရောင်၊ အရေပြားနာ၊ နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်း၊ ဆီးလမ်း- အသက်ရှူလမ်းရောင်၊ Organophosphorous ပိုးသတ်ဆေး အဆိပ်သင့်ခြင်း၊ (500-1,000 mg BD) (12.5 mg/kg BD) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားနီ၊ အစာအိမ်အောင့်၊ မူးဝေ၊ အာခေါင်ခြောက်၊ 97. Cefalexin, Cephaxin (Cephalosporin) အသက်ရှူလမ်း-မွေးလမ်း-ဆီးလမ်းရောင်၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက် ရောဂါ၊ အရိုး-အဆစ်ရောင်၊ Adult 1-2 Gm in divided dose increase up to 6 Gm, Children 25-100 mg/kg in divided dose Maximum 4 Gm daily ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း = 250-500 mg QID 98. Cefamandole (Na) (500-2,000 mg TDS IM/IV) (33.33 mg/kg TDS IV/IM) အာခေါင်-အသက်ရှူလမ်း ရောင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ ခွဲစိတ်လူနာများ၊ အရိုး-အဆစ်-သဲခြေလမ်း-သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 99. Cefazolin 50 mg/kg အသက်ရှူလမ်း-ယောက်ျားဆီးကြိတ်၊ သွေးထဲပိုး ဝင်ခြင်း၊ သဲခြေလမ်း-မွေးလမ်း ရောင်ခြင်း၊ မျက်ကြည်လွှာရောင်ခြင်း၊ 1-2 Gm IV ခွဲစိတ်လူနာများအား ရောဂါပိုး မဝင်စေရန် ကြိုတင်ပေးမည့် ဆေး၊ (500-2,000 TDS IV/IM) (25 mg/kg TDS IV/IM); Cefazolin: Adult 1 g IV q8h; Pediatric 50-100 mg/kg/d IV divided q8h = အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံး အတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု စသည်တို့ ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 100. Cefditoren (Spectracef) 400 mg twice daily; Cefdinir, cefditoren pivoxil, and cefpodoxime proxetil are the best third-generation oral agents against pneumococci and S aureus. 101. Cefepime (HCl) (ကက်ဖလိုစပိုရင်) စတုတ္ထမျိုးဆက်၊ နူမိုးနီယား၊ အရေပြားအနာ၊ ကျောက်ကပ်-ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ (နူထိုဖီးလ်) နည်းရောဂါ၊ (200-400 mg Daily Oral) (1,000-2,000 mg BD IV) 102. Cefepime (Maxipime) 500 mg/kg 103. Cefixime ဂနိုရီးယား၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ ဂနိုရီးယား ဆီးပြွန်အဝရောင်ခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ နူမိုးနီးယား၊ လေပြွန်ရောင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ အာခေါင်ရောင်ခြင်း၊ (200-400 mg Daily) (4 mg/kg BD) 104. Cefoperazone (Na) သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြား-ဆီးလမ်း-အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး-တင်ပါးဆုံ တွင်းအင်္ဂါများရောင်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်ပြီးနောက် သဲခြေအိပ် ရောင်ခြင်း၊ (1-2 gm BD IV) (62.5 mg/kg BD IM/IV) 105. Cefotaxime (Cetriaxone, Ceftazidime or Ceftizoxime) (မနင်ရိုကောကပ်စ်) ပိုးအတွက်ဆေး။ လေပြွန်-အရေပြားရောင်၊ သွေးထဲ-ဆီးလမ်း-အမျိုးသမီးမွေးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ (1-2 gm BD IV/IM) (50 mg/kg TDS IM/IV); ဂနိုးရီးယားကြောင့် အဆစ်ရောင်ခြင်း၊ 1 Gm IV TDS ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ 2 Gm IV BD/TDS ဦးနှောက်ထဲပြည်တည်နာ၊ (မင်နင်ဂျိုက်တစ်) 2-3 Gm IV QID or 2 Gm IV BD + Metronidazole 500 mg IV/Orally TDS OD; ခွဲစိတ်ပြီး နူမိုးနီးယားဖြစ်ခြင်း၊ Cefotaxime or Ceftriaxone or Cefipime 2 Gm IV TDS 106. Cefotetan 20 mg/kg IV BD or Cefoxtin 1-2 Gm IV; The second-generation cephalosporins cefoxitin and cefotetan have expanded anaerobic activity and are superior to first-generation agents as prophylaxis for colorectal surgery or for hysterectomy. အသက်ရှူလမ်း-နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း ရောင်ခြင်း၊ ဂနိုးရီယား၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ သွားပိုးဝင်းခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ ခွဲစိတ်လူနာများအား ရောဂါပိုး မဝင်စေရန် ကြိုတင်ပေးမည့်ဆေး၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ 107. Cefoxitin (Mefoxin) 80 mg/kg ခွဲစိတ်လူနာ၊ အရိုး-အဆစ်-အသက်ရှူလမ်း-ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ HIV ဖြစ်ပြီး (နူထိုဖိးလ်) နည်းခြင်း၊ Cefoxitin 2 Gm IV/IM QID or Cefotertan 2 Gm IV BD + Doxycycline 100 mg IV or orally BD x 24 hours and followed by Doxycycline 100 mg BD x 14 days တင်ပါးဆုံတွင်းအင်္ဂါများရောင်ခြင်း၊ (1-2 gm IM) (22.5 mg/kg QID IM) ဆီးလမ်း ရောင်ခြင်း၊ 108. Cefpodoxime Proxetil, Cefdinir, Cefditoren pivoxil, Cefixime, and Ceftibuten Syrup/50-100-200 Tablets အသက်ရှူလမ်း အထက်ပိုင်း ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ = 100 mg BD x 5-10 days; နာတာရှည်လေပြွန်ရောင် ဆိုးခြင်း၊ လူစုလူဝေးမှ ရသော နူမိုးနီးယား 200 mg BD x 10-14 days; သာမန် ဂနိုရီးယား = 200 mg single dose; အရေပြားအနာ၊ = 400 mg BD x 7 to 14 days; ကလေး ရက်တို နားပြည်ယိုခြင်း = 10 mg/kg (max 400 mg/dose) OD or 5 mg/kg (max 200 mg/dose) BD x 10 days; အာသီးရောင်-လည်ချောင်းနာ 5 mg/kg/dose (max 100 mg/dose) BD x 5-10 days; 109. Cefprozil (0.5 g) (Cefzil) 15 mg/kg; 250-500 mg BD အာခေါင်-အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်း- အထက်ပိုင်း? ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ လူစုလူဝေးကရသည့် နူမိုးနီးယား၊ 110. Ceftazidime (Fortaz, others) 50 mg/kg Ceftazidime Pentahydrate သွေးထဲ-ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ-တင်ပါးဆုံတွင်းအင်္ဂါများ-အရေပြား-သဲခြေလမ်း-အသက်ရှူလမ်း-ဦးနှောက်အမြှေး-ဝမ်းတွင်း-နှလုံးအတွင်းသား-နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အဆုပ်ပြည်တည်ခြင်း၊ (1-6 gm TDS IV/IM) (37.5 mg/kg TDS IV/IM); Ceftazidime has been used to treat meningitis due to Pseudomonas. 111. Ceftiriaxone 1 Gm IV OD အဆစ်ရောင်ရောဂါ (ဂနိုရီးယား)၊ 112. Ceftizoxime (Na) 1 Gg Daily IM (50 mg/kg TDS IM/IV) အရေပြားအနာ၊ အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်းပိုးဝင်ခြင်း၊ ဂနိုရီးယား၊ 1-2 Gm IV BD/TDS + Dexamethasone 4-10 mg stat and 4 mg IV QID လည်ပင်းနာ၊ 1-2 gm Daily IV/IM (50 mg/kg Daily IV/IM) နူမိုးနီယား၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ အသဲ-နှလုံး အစားထိုးခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ ဦးနှောက်အမြှေးရောင်၊ 1 Gm BD IV x 3 weeks ရှုပ်ထွေးသော ဂနိုရောဂါ၊ နှလုံးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ 1 Gm IM + Erythromycin or Bacitracin မျက်စဉ်း E/o 1 Gm IM/IV OD x 14 days အရိုး-အဆစ်-အရေပြား ဂနိုပိုးဝင်ခြင်း၊ 1 Gm IV daily x 5 days ရှုပ်ထွေးသော ဂနိုရောဂါ၊ 1 Gm IV OD လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ 1-2 Gm IM x 5 days + Erythromycin or Bacitracin E/o ဂနိုပိုးကြောင့် မျက်ကြည်လွှာရောင်၊ 113. Ceftriaxone (Rocephin) 30 mg/kg ဗက်တီးရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ Ceftriaxone 4 Gm IV OD or 2 Gm IV BD သွေးထဲ ဗက်တီးရီးယားဝင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အသဲ-နှလုံး အစားထိုးခြင်း၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ နူမိုးနီးယား၊ Ceftriaxone 1-2 Gm IV every 24 hours အဆစ်ထဲပြည်တည်၊ Ceftrixone 2 Gm IV BD + Vancomycin 10 mg/kg TDS ± Rifampin OD; ဗက်တီးရီးယားကြောင့် ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ Ceftrixone 250 mg IM/IV stat + Doxycycline 100 mg BD Orally x 10 days ကျား-ဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ ရက်တို ကျားအကြော ရောင်ခြင်း၊ Ceftriaxone 125 Gm IM, Ciprofloxacin 500 mg orally, and Ofloxacin 400 mg orally ဂနိုကြောင့် အာခေါင်ရောင်ခြင်း၊ Ceftriaxone 2 Gm OD တိုက်ဖွိုက်၊ Ceftriaxone 250 mg IM once ဆီးသွားပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 114. Cefuroxime (0.5 g) (Ceftin) 0.5 g twice daily; Cefuroxime (Zinacef, others) 60 mg/kg Cefuroxime 250-500 mg BD ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ နားကိုက်ခြင်း၊ လူစုလူဝေးကရသော နူမိုးနီးယား၊ Cefuroxime 750-1500 mg IV TDS + Dexamethasone 4-10 mg stat and 4 mg IV QID 115. Celebrex 100 mg BD အဆစ်နာခြင်းများ၊ 116. Cemetidine = Cimetidine (HCl) = Histamine H 2-receptor Antagonists Duodenal ulcers 800 mg HS, 300 mg QID PC and HS, or 400 mg BD x 4-6 weeks; Maintenance 400 mg HS; DU လေနာ၊ Active gastric ulcers 800 mg HS or 300 mg QID PC and HS x 8 weeks; GU အစာအိမ်နာ၊ Gastroesophageal reflux disease (GERD) 800 mg BD or 400 mg QID x 12 weeks; အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ Heartburn, indigestion and sour stomach 200 mg OD or BD ရင်ပူ၊ အစာမကျေခြင်း၊ 117. Cephalexin, Cephradine, and Cefadroxil (First-Generation Cephalosporins) (0.5 g) 30 mg/kg; Oral drugs are used for treatment of urinary tract infections, and they can be used for minor skin and soft tissue infections (eg, cellulitis, soft tissue abscess); Intravenous first-generation cephalosporins are the drugs of choice for most clean surgical prophylaxis; ပဋိဇီဝဆေး၊ အသက်ရှူလမ်း-အရိုး-အဆစ်-သွား-ရက်တို ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ မွေးလမ်း-ကျား-ဆီးကြိတ်-ဝမ်းတွင်းမြှေး-ဦးနှောက်မြှေး-တင်ပါးဆုံတွင်း အင်္ဂါများ-သည်းခြေလမ်း-နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း-နှလုံးအတွင်းသားရောင်၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ သွေးထဲပိုးရောက်၊ အဆုပ်ပြည်တည်၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါ၊ အသဲ-နှလုံး အစားထိုးခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ အရေပြားရောင်၊ နို့နာ၊ 250-500 mg QID Orally x 1-3 days 118. Cephalothin (Na) 120 mg/kg IV daily အရိုး-အဆစ်နာ၊ ဗဟိုအာရုံကြောစနစ်-မွေးလမ်း- ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြားရောင်ခြင်း၊ 119. Cetirizine (HCl) = (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေး ချောင်းဆိုး၊ ပျား-အင်းဆက်ကိုက်၊ (အလာဂျီ)၊ အရေပြားအယား၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ အိပ်ချင်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ 2.5 to 5 mg OD or BD 120. Chloramphenicol is for (1) meningococcal, H influenzae, or pneumococcal infections of the central nervous system; (2) anaerobic or mixed infections in the central nervous system, eg, brain abscess; (3) as an alternative to tetracyclines in rickettsial infections, especially in pregnant women, in whom tetracycline is contraindicated. Chloramphenicol Eye Ointment 1%w/w ပဋိဇီဝဆေး မျက်စဉ်း။ မျက်ကြည်လွှာရောင်ခြင်း၊ မျက်စိရောင်ခြင်း၊ 0.5%m/v 2 hourly Eye; 1% m/v 6 hourly Eye; နားပြည်ယိုခြင်း၊ Chloramphenicol ပဋိဇီဝဆေး၊ တိုက်ဖွိုက်၊ ဦးနှောက် ပြည်တည်နာ၊ ဦးနှောက်အမြှေး ရောင်ခြင်း၊ ပလိပ် ရောဂါ၊ မျက်ခွံရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ပြီး ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ ပလိပ်ရောဂါ၊ အရေပြား-ဝမ်းတွင်းမြှေး-အာခေါင် ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 6 Gm/day in 4 divided doses; 2 Gm daily x 30 days နူရိုဆစ်ဖလစ်၊ (500-1,000 mg QID Oral/IV) (18.75 mg/kg QID IV/Oral) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ သွေးအားနည်း၊ ရေပြားနီ၊ 121. Chlordiazepoxide (Librium) 10-20 mg (Max 100 mg) စိတ်ပူပန်ခြင်း၊ 122. Chlorhexidine 0.2-4.0% Antiseptic ပိုးသန့်ဆေး၊ 5% (digluconate) ပါးစပ်ဆေးရန်သုံးသည်။ အရေပြားအား ဆေးမထိုးမီ၊ အခွဲစိတ်မီ သန့်ပေးခြင်း၊ ဆီးအိမ်သန့်ပေးခြင်း၊ အနာဆေးခြင်း၊ 123. Chlorine Tablet = Bleach ရေသန့်ဆေး၊ ၁ ကွာတထဲမှာ လက်ဘက်ရည်ဇွန်း ၁ ဇွန်းနဲ့ ရေ (၁၀ ဆ ၁ ဆ) ဖျော်တာကို သွေး၊ အန်ဖတ်၊ ကိုယ်ကထွက်တဲ့ အရည်မှန်သမျှကို သန့်ရှင်းရေးလုပ်ဘို့ သုံးပါ။ 124. Chlorocresol (ဖီနော) ပါတဲ့ Antiseptic ဖြစ်တယ်။ 125. Chloromycetin (Chloramphenicol) Eye/Ear drops မျက်စိနာ၊ မျက်ကြည်လွှာရောင်၊ နားပြည်ယို၊ 126. Chloroquine phosphate ငှက်ဖျားကုရန် ချက်ချင်း ၄ ပြား၊ ၆ နာရီခြားပြီး ၄ ပြား၊ နောက်နေ့ ၂ ပြား၊ စုစုပေါင်း ၁ဝ ပြား၊ (သို့မဟုတ်) ချက်ချင်း ၄ ပြား၊ ၆ နာရီခြားပြီး ၂ ပြား၊ နောက်နေ့ ၂ ပြား၊ နောက်နေ့ ၂ ပြား၊ စုစုပေါင်း ၁ဝ ပြား၊ Childern = 10 mg/kg, not to exceed 600 mg; then 5 mg/kg PO; not to exceed 300 mg at 6-hour, 24-hour, and 48-hour intervals (total 25 mg base/kg); ငှက်ဖျားဒေသသို့မသွားမီ တပါတ်လျင် ၂ ပြား။ (အမီးဘား)ဝမ်းကိုက်၊ = 500 mg OD x 14 days ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ ယား၊ အနီပြင်ထွက်၊ ဆံပင်ကြွတ်၊ အစားပျက်၊ အမြင်အားနည်း၊ 127. Chloroxylenol ပိုးသတ်ဆေး၊ solution 4.8%; 128. Chlorpheniramine Maleate (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေး ချောင်းဆိုး၊ အင်းဆက်ကိုက်၊ (အလာဂျီ)၊ အရေပြားယားခြင်း၊ 10 mg IV/IM/SC or 15-25 mg daily Orally 129. Chlorpromazine 100-400 mg (max 1 Gm) စိတ်ကို ပြောင်းလဲစေနိုင်သည့်ဆေး၊ စိတ်ရောဂါ (စကစ်ဇိုဖရီးနီးယား)၊ 100-400 mg Orally/IM (Max. 1 Gm/day) အအန်ရပ်ဆေး၊ = 25-50 mg IM QID or 10-25 mg QID ကြို့ထိုးခြင်း၊ = 25-50 mg Orally/IM အပူချိန်များခြင်း၊ မေးခိုင်ရောဂါတွင် တွဲပေးသည့်ဆေး၊ 25-50-75 mg TDS, QID or HS 130. ChymOrally Forte, Chymotrypsin 100,000 IU QID အရောင်လျှော့ဆေး၊ 131. Cifran, Cipad, Ciplox, Ciprowin: Supraflox (Cipro 500 mg + Tinidazole 600 mg) BD x 5-10 days အသက်ရှူလမ်း-နား-နှာခေါင်း-မျက်စိ-အစောခြေလမ်း-အူအတက်ရောင်၊ ဂနိုရီးယား၊ ဝမ်းပျက်-ဝမ်းကိုက် ထိုးဆေး၊ စားဆေး၊ မျက်စဉ်း၊ 132. Ciplar Tablets = Propranolol HCl (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စု၊ 133. Ciploric Tablets = Allopurinol (ဂေါက်) ခေါ်အဆစ်နာအတွက်ဆေး၊ 200-600-800 mg/day; Children 150-300 mg/day (အောက်ဇဲလိတ်) ဆီးကျောက် တည်ခြင်း၊ 200-300 mg/day 134. Ciprofloxacin (Cipro) 0.5–0.75 g BD; Ciprofloxacin (Cipro IV) 0.8 mg; (0.75 g) Ciprofloxacin (HCl), Cipro, Cipro XR, Ciplox ဂိုနိုကောကပ်စ် ပိုးအတွက် ထိုးဆေး၊ မျက်စဉ်း၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်သည့်ရောဂါများ၊ မျက်စိနာ၊ ပိုးဝင်၍ဝမ်းပျက်၊ နားပြည်ယို၊ အရေပြားနာ၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး-အရိုး-အဆစ်-ဆီးလမ်း-သည်းခြေအိတ်-ရိုးတွင်းခြင်ဆီ-တင်ပါးဆုံရိုးတွင်းအင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ (100-400 mg BD IV) (250-750 mg BD Oral) (3.75 mg/kg BD IV) (12.5 mg/kg TDS Oral) အစာအိမ် အက်စစ်ဓာတ် ပျယ်ဆေးကို ၂ နာရီအတွင်း မပေးရ၊ a. Ciprofloxacin 500 mg stat ဂနိုရီးယားကြောင့် သားအိမ်ဝ-ဆီးပြွန်-အာခေါင်-ဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ b. Ciprofloxacin 500 mg BD x 3-5 days ရှန်ကာရွိုက်၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ ဆီးသွားပြွန်ရောင်ခြင်း၊ ဆာလ်မိုနဲလား ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ (GE) အစာလမ်း (အူ) ရောင်ခြင်း၊ c. Ciprofloxacin 500 mg BD x 7-10 day ဂနိုးရီးယားပိုးကြောင့် အဆစ်နာခြင်း၊ d. Ciprofloxacin 750 mg BD x 7-10 days (ရှီဂဲလား) ကြောင့် ဝမ်းပျက်ခြင်း-ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ e. Ciprofloxacin 250 mg IV BD သဲခြေအိပ်ရောင်ခြင်း၊ f. Ciprofloxacin 250-500 mg BD Orally x 1-3 months နာတာရှည် ကျားဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ ရက်တို ဆီးအောင်ခြင်း၊ ကျားဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ g. Ciprofloxacin 400 mg IV BD or 750 mg BD Orally ရက်တို ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်း၊ h. Ciprofloxacin 500 mg BD IV ဒေါင့်သန်းနာ၊ i. Ciprofloxacin 500 mg BD x 1-6 week ရက်ရှည်နားပြည်ယို၊ j. Ciprofloxacin 500 mg stat followed by Doxycycline 100 mg BD x 10 days ကျား အကြော ရောင်ခြင်း၊ k. Ciprofloxacin 500-750 mg BD Orally x 21 days ယုတ်တရက် ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်း၊ l. Ciprofloxacin 750 mg BD + Metronidazole 500 mg TDS ဝမ်းဗိုက်တွင်း အမီးဘားပိုးဝင်ခြင်း၊ m. Ciprofloxacin 750 mg BD x 6-8 weeks အရိုးတွင်း ပြည်တည်ခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ n. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ဝမ်းပျက်၊ ဗိုက်နာ၊ ဂနာမငြိမ်၊ အနီပြင်ဖြစ်၊ ခေါင်းမူး၊ မျက်စိ အမြင်နည်း၊ 135. Ciptini (Cipro 125 mg, Tinidazole 150 mg) ဆေးရည်၊ ဝမ်းကိုက်၊ ဝမ်းလျှော၊ 5-10 ml BD 136. Ciptofloxacin တိုက်ဖွိုက်၊ 2 Gm BD Orally 137. Citadep = Citalopram စိတ်ကျရောဂါ၊ အစာနှင့်ပေးရမည်၊ 20 mg OD စပေးပြီး 40-60 mg OD 138. Clarithromycin နားပြည်ယိုခြင်း၊ နာတာရှည် လေပြွန်-အသက်ရှူလမ်းရောင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ အရေပြားနာများ၊ လူကြီး 250-500-1000 mg BD/TDS x 14 days; ကလေး = 15 mg/kg/day divided every 12 hours x 10 days လူစုလူဝေး မှရသော နူမိုးနီးယား၊ 500 mg BD x 10 days; အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ (250-500 mg OD) (7.5 mg/kg ) 139. Claritin, Clarinex, Loratadine အင်တီဟစ်စ်တမင်း၊ 5 mg OD ၂ နှစ်အောက်ကလေး မပေးရ၊ 140. Clindamycin (0.3 g) (Cleocin, others) 15 mg/kg; Clindamycin (Cleocin, others) 2400 mg စားဆေး၊ ထိုးဆေး၊ Clindamycin: Adult 150-300 mg PO q8h; 300-600 mg IV q8h; Pediatric 25-40 mg/kg/d PO/IV divided tid အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတုရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ အဆုပ် ပြည်တည်ခြင်း၊ a. Clindamycin: 300-900 mg BD ဝက်ခြံ၊ ဝမ်းဗိုက်ထဲပိုးဝင်၊ ငှက်ဖျား၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီရောင်၊ နှလုံးရောင်၊ အဆုပ်ပိုးဝင်၊ သွားကိုက်၊ သွေးထဲပိုးရောက်၊ b. Clindamycin: 300 mg BD/TDS x 7-10 days ကျား-မ ဆီးပြွန်ရောင်ခြင်း၊ မွေးလမ်း-သားအိမ် ရောင်ခြင်း၊ အန်ဖတ်ဝင်ပြီးဖြစ်သော နူမိုးနီးယား၊ c. Clindamycin: 600 mg IV TDS followed by 300 mg QID Orally အဆုပ ပြည်တည်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား (လေမကြိုက်သည့်ပိုး)၊ d. Clindamycin: 900 mg IV TDS + Gentamycin 2 mg/kg followed by 1.5 mg/kg TDS for 24 hours and followed by Clindamycin 450 mg QID x 14 days Orally တင်ပါးဆုံရိုးတွင်းအင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ e. Clindamycin: 300-900 mg BD အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ အဆုပ်ပြည်တည်နာ၊ tf Clindamycin vaginal cream OD x 7 days မွေးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ 141. Clobetasol စတီရွိုက်ပါသည့် လိမ်းဆေး၊ အရောင်ကျရန်၊ နှင်းကူနာ၊ အယား၊ အင်းဆက်ကိုက်၊ Clobetasol Propionate Cream (ကော်တီဇုံး) ပါတဲ့ဆေး။ နာတာရှည် ပျောက်နိုင်ခဲတဲ့ နှင်းကူနာ Eczema လို အနာတွေ အတွက်ဆေး။ ရိုးရိုး အနာ-ဒဏ်ရာတွေကို မထည့်ရပါ။ 142. Clopidogrel (Clopact-75) သွေးမခဲစေသည့်ဆေး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါအတွက်ပေးသည်။ 143. Clotrimazole (ဖန်းဂပ်စ်) ခေါ် မှို ရောဂါ၊ ပါးစပ်နာ၊ အရေပြားနာ၊ မှက်ခရု၊ ထည့်ဆေး၊ စားဆေး၊ 1% cream or 100-200-500 mg vaginal tablet x 3-6 days မွေးလမ်းကြောင်း မှိုဝင်ခြင်း၊ ယား-နီ-အဖြူဖတ် ဆင်းခြင်း၊ သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ a. Vaginal suppositories 100 mg x 6 nights and 200 mg x 3 nights; b. Cream, 1% w/w 2% w/w vaginal gel Clotrimazole; c. Vaginal suppositories 100 mg x 6 nights and 200 mg x 3 nights; d. Cream, 1% w/w 2% w/w vaginal gel e. Clotrimazole taken orally in the form of 10-mg troches five times daily, can prevent and treat oral candidiasis. f. Vaginal azole tablets inserted daily for 1–7 days are effective for vaginal candidiasis. g. Topical preparations for treatment of cutaneous dermatophytes are also available. 144. Cloxacillin, Cicloxacillin, Oxacillin, Nafcillin, Dicloxacilin ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အသက်ရှူလမ်း ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ်-ဦးနှောက်အမြှေး-ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ (250 mg QID IM) (500 mg QID IV/Orally) (500 mg Daily Intraperitoneal) (18.75 mg/kg QID Orally); 250 mg QID x 7-10 days နို့နာ၊ ပြည်တည်နာ။ 145. Clozapine Tablets (စကီဇိုဖရီးနီးယား) စိတ်ရောဂါ၊ Start with 25-75 mg/day in 1-3 doses Increments of 25-50 mg/day over 2-5 weeks. Then weekly/biweekly increases of not more than 100 mg/day up to a maximum of 900 mg/day in 3 divided doses 146. Codeine with Aspirin or Acetaminophen 180-200 mg QID မူးယစ်ဆေးပါသည့် အကိုက်အခဲ ပျောက်ဆေး၊ 147. Cofdex Capsules/Syrup (Chlorpheniramine maleate 2 mg, Dextromethorphan hydrobromide 10 mg, Phenylpropanolamine hydrochloride 12.5 mg) သလိပ်မထွက် ချောင်းဆိုး ပျောက်ဆေး၊ 1 cap 2-3 times daily Syrup: 5-10 ml OD/BD 148. Cold Tablets, Alerid, No-cold, M-cold (Cetirizine dihydrochloride 5 mg, Phenylpropanolamine 25 mg, Paracetamol 500 mg) အအေးမိ၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ 149. Colimex Drops (Dicyclomine HCl & Activate Dimethicone) 20 mg TDS = အစာလမ်း-မွေးလမ်း-ဆီးလမ်းများ နာခြင်း၊ လေထိုး-ဝမ်းကိုက်၍နာခြင်း၊ ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း၊ 10-20 mg TDS/QID 150. Colistin (Sulphate & Sulphomethate Na) ကျောက်ကပ်ရောဂါကြောင့် ကိုယ်ရောင်ခြင်း၊ ဆီးနည်း၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်၊ (0.833 – 1.666 mg/kg TDS IM) (0.021 – 0.042 million units/kg TDS Orally) (0.037 mg/kg TDS Orally) အူမှပိုးများသေစေခြင်း၊ အစာအိမ်အနာ၊ အပေါ်ယံနှင့် အတွင်းပိုင်း (အင်ဖက်ရှင်)၊ 151. Contraceptives ပဋိသန္ဓေတားဆေးများ၊ သားဆက်ခြားနည်းများ၊ a. The combined pill (Mala-D) ဆေးနှစ်မျိုးတွဲ စားဆေးများ၊ Estrogen and Progestogen ဟော်မုန်း နှစ်မျိုး ပူးတွဲပါဝင်သည်။ ၉၉% စိတ်ချရသည်။ လစဉ်ရာသီ စတင်လာသည့် နေ့မှ ၅ ရက်မြောက်နေ့က စ၍ စုစုပေါင်း ၂၁ ရက်ကြာ နေ့စဉ် ဆေး ၁ ပြား။ နောက်ဆုံးသောက်ရမည့် အရောင်မတူသည့် ဆေးပြား ရ ပြားမှာ အားဆေးသာ ဖြစ်သည်။ နားထားသော ရ ရက်အတွင်း သွေးပြန်ဆင်းမည်။ သွေးဆင်းနည်းမည်၊ ရက်လည်းတိုမည်။ သွေးဆင်းရက် မှန်စေသည်။ ရာသီ မလာမီဖြစ်တတ်သည့် လက္ခဏာများ နည်းစေသည်။ မကောင်းသောလက္ခဏာများ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ပျို့-အန်၊ ကြားရက် သွေးဆင်းခြင်း၊ ရင်သားတင်းခြင်း၊ သွေးဖိအားတက်၊ သားအိမ်အဝ ကင်ဆာ။ အသက် ၃၅ ကျော်လျင်၊ အဝလွန်လျင်၊ သွေးခဲတတ်သည့်ရောဂါ၊ ကိုယ်ဝန်ရှိနေလျင်၊ နှလုံးရောဂါ၊ ရင်သားကင်ဆာ၊ (မိုင်ဂရိန်း)၊ အသဲ-သဲခြေ-ဆီးချိုရောဂါများ ရှိနေလျင် မသုံးသင့်။ b. Centchroman (Saheli) Tablets ပုံမှန်မမျိုးဥ ထွက်ခြင်းကို တားဆီးခြင်းမလုပ်ဘဲ၊ ကျားသုတ်ပိုး နှင့် ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် သားအိမ်အတွင်းနံရံကို လာတွယ်သည့် ဖြစ်စဉ်ကို တားဆီးခြင်းဖြင့် သန္ဓေဆက် မတည် စေရန် ပြုလုပ်ပေးသည်။ ဆေးကပ်တခုတွင် 30 mg ဆေးပြား ၈ ပြားပါသည်။ ပဌမ ၃ လ အတွက် ၁ ပါတ် လျင် ၂ ပြား၊ နောက်လများမှစ၍ ၁ ပါတ် ၁ ပြားသောက်ရသည်။ ပျို့-အန်ခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်များခြင်း၊ သွေးခဲစေခြင်းများ မဖြစ်စေနိုင်။ သို့သော် ရာသီဆင်း များတတ်သည်။ c. Depo-Provera (DMPA or Depot Medroxyprogesterone Acetate) Progestogen ဟော်မုန်း တမျိုး ပါသည့် ထိုးဆေး၊ ၃ လခံ၊ Noristerat ၂ လခံ၊ ၁ လခံ၊ အမျိုးအစားများရှိသည်။ ၉၉% ထိရောက်သည်။ လစဉ်ရာသီလာ အပြီး ၅ ရက်မြောက်နေ့မှ စထိုးပါက ချက်ချင်းထိရောက်သည်။ နို့တိုက်ခြင်းကို မထိခိုက်။ ရာသီမဆင်းမီ လက္ခဏာများ သက်သာစေသည်။ ရာသီလာသည့်ရက် ပြောင်းတတ်သည်။ မလာဘဲလည်း ရှိတတ်သည်။ ကိုယ်အလေးချိန် တိုးတတ်သည်။ ကိုယ်ဝန်ရှိနေလျင်၊ နောက် ၁ နှစ်အကြာ ကလေး လိုချင်လျင်၊ သွေးကြောကျဉ်း ရောဂါ ရှိလျင်၊ ယခု သို့မဟုတ် လွန်ခဲ့သော ၅ နှစ်က ရင်သားကင်ဆာရှိလျင်၊ ဆီးချိုရောဂါ ရှိလျင်၊ (မိုင်ဂရင်း) ရောဂါရှိလျင် မသုံးသင့်။ d. Abortion pill ကိုယ်ဝန်ဖျက်ဆေး = Mifegyne, Mifepristone 200 or 600 mg, Mifestone, RU486 (Mifepristone) တို့သည် ၆ဝ ရက် ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်နိုင်။ Mifeprex (200 mg x 3 = 600 mg) တခါတည်းသောက်။ တတိယ နေ့မှာ ပျက်မကျလျင် Misoprostol (200 μg x 2 = 400 μg) သောက်။ Mifepristone ကို Gemeprost နှင့် ရောပြီး ၁၃-၂၄ ပါတ် ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်ရာမှာ သုံးသည်။ e. Intrauterine Contrceptive Devices (IUCDs), Copper T ကိုလဲ ရ ရက်အတွင်း အရေးပေါ်နည်း အဖြစ်သုံးနိုင်။ 99.9% ထိရောက်သည်။ f. Spermicides ကျားသုတ်ပိုးသတ်ဆေး၊ (Nonoxynol-9) ပါသည့်ဆေးဖြစ်သည်။ Tablets, jelly (gel), films and foams အမျိုးမျိုးရှိသည်။ 71-82% ထိရောက်သည်။ နာရီဝက် ကြိုတင်ထည့်ထားပြီးမှ ဆက်ဆံရမည်။ ပျော်ဝင်မသွားသည့် အမျိုးအစားဖြစ်က ဆက်ဆံအပြီး ၈ နာရီကြာမှ ထုတ်ရမည်။ g. Emergency contraception (EC) = Plan B = Morning after pill (T-Pill 72) ဟော်မုန်းပါသော ဆေး၊ လိင်ဆက်ဆံပြီး မြန်မြန် သုံးလေ စိတ်ချရလေ။ ၃ ရက် ရ၂ နာရီ အတွင်းသာလျင် အားကိုးနိုင်။ WHO က ၅ ရက်အထိကြာ သုံးနိုင်တယ်ဆို။ 75% to 89% ထိရောက်။ သားပျက်စေသည့် ဆေးမဟုတ်ဘဲ သန္ဓေမတည်အောင်သာ လုပ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ဆိုးကျိုးများမှာ ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ ရင်သားတင်းခြင်း၊ မောပန်းခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ဖြစ်တတ်သည်။ Progestin/progesterone (Levonorgestrel) 1.5 mg တလုံး တကြိမ်တည်း သို့မဟုတ် 0.75 mg (၁၂ နာရီ ခြား) နှစ်ခါခွဲ သောက်နိုင်။ ၈၉% ထိရောက်။ Yuzpe regimen (Estrogen and Progestin) ၁၂ နာရီခြား ၂ ခါသောက်ပါ။ 152. Corticosteroids =(ကော်တီကို-စတီရွိုတ်) အရောင်လျှော့ဆေး၊ နီခြင်း၊ (အလာဂျီ)ရခြင်းကို သက်သာ စေသည်။ ရောဂါလက္ခဏာကို သက်သာစေသည့်ဆေးများ၊ (Betamethasone; Cortisone; Dexamethasone; Hydrocortisone; Methylprednisolone; Prednisolone; Prednisone; Triamcinolone) (အင်ဒိုခရိုင်း) ရောဂါများ၊ (ရူမက်တစ်) ရောဂါ၊ (ကိုလာဂျင်) ရောဂါ၊ အရေပြားနာများ၊ (အလာဂျီ)၊ မျက်စိရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းရောဂါ၊ သွေးရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါများအတွက်ပေးသည်။ ကိုယ်ရောင်ခြင်း၊ 153. Co-trimoxazole = Septrin (TMP/SMZ) (Trimethoprim 160 mg + Sulfamethoxazole 800 mg) ဗက်တီးရီးယားများအတွက်ဆေး၊ 154. Cough medicines or Cough Syrups or Cough linctus ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများ၊ အမျိုးမျိုး ပါဝင်သည်။ Dextromethorphan သည် အအေးမိ၍ချောင်းဆိုးခြင်းကို သက်သောစေသည်။ Codeine သည် အနာသက်သာ၍ အိပ်ချင်သည်။ Antihistamines (အင်တီဟစ်စတမင်း) (အလာဂျီ) ကိုသက်သာ၍ အိပ်ချင် သည်။ Mucolytic agent or Decongestants ချွဲနည်း၊ ချွဲပျော်စေသည်။ Ephrdrine ပါဝင်ပါက လေပြွန်ကို ကျယ်စေသည်။ သို့သော် ရင်တုံမည်။ ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများသည် အများအားဖြင့် Placebo ခေါ် လူနာ စိတ်သက်သာရာ ရစေသည့် ဆေးသာဖြစ်သည်။ 155. Cox Kit 3 ဆေး ၃ မျိုးရောထားသည့် တီဘီဆေး၊ (Rifampicin 450 mg + Ethambutol HCl 800 mg + Isoniazid 300 mg) အသဲမကောင်းသူ၊ ကျောက်ကပ်မကောင်းသူ၊ ငယ်လွန်းသူများ မပေးရ၊ အစာမစားမီ နာရီဝက်၊ စားပြီး ၂ နာရီသောက်ပါ၊ 156. Cox Kit 4 ဆေး ၄ မျိုးရောထားသည့်တီဘီဆေး၊ (Rifampicin 450 mg + Isoniazid 300 mg + 2 tabs of Pyrazinamide 750 mg each; 1 tablet of Ethambutol HCl 800 mg) အသဲ-ကျောက်ကပ် မကောင်းသူ၊ ငယ်လွန်းသူများမပေးရ၊ အစာမစားမီ နာရီဝက်၊ စားပြီး ၂ နာရီသောက်ပါ၊ အနည်းဆုံး ၂ လ ပေးပါ။ 157. Crocin = Paracetamol အနာ-အကိုက်-အဖျားသက်သာဆေး၊ 158. Cycloserine 15-20 mg/kg (Max. 1 Gm) တီဘီဆေး၊ 159. Cypon = Cyproheptadine အလာဂျီ၊ အစားမစားချင်၊ 4-8 mg TDS, 10-20 drops TDS 160. Dapsone (လက်ပရိုစီ) ဆေး၊ 50-100 mg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ကိုယ်ပူ၊ အစားပျက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ အိပ်မပျော်၊ 161. Deca-Durabolin သွေးအားနည်းခြင်း အရိုးအားနည်းခြင်း၊ အထွေထွေအားယုတ်ခြင်း၊ 162. Demeclocycline (HCl) ဝက်ခြံ၊ ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-အစာလမ်း-အသက်ရှူလမ်း ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ (8.571 – 12.857 mg/kg TDS Orally x up to 3 days after cure) 163. Desmopressin အိပ်ရာထဲဆီးသွားခြင်း၊ 0.1 to 0.2 mg TDS 164. Dettol Antiseptic, Liquid Disinfectant ပိုးသန့်ဆေးရည်။ 165. Dexamethasone (စတီရွိုက်)၊ ထိုးဆေး၊ စားဆေး၊ ထည့်ဆေး၊ အရောင်-အယား လျှော့ဆေး၊ (အင်ဒိုခရိုင်း) ရောဂါများ၊ (ရူမက်တစ်) ရောဂါ၊ (ကိုလာဂျင်) ရောဂါ၊ အရေပြားနာများ၊ (အလာဂျီ) ဖြစ်ခြင်း၊ မျက်စိရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းရောဂါ၊ သွေးရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါ။ (ရှော့ခ်)ဖြစ်ခြင်း၊ ပန်းနာ၊ အန်ခြင်း၊ 0.5 to 2.0 mg Daily IV/IM once in weeks; 0.25 to 0.5 mg BD; Orally 0.5 to 2.0 Mg IV/IM daily; 0.05 mg/kg QID IV; 0.15 mg/kg IV QID ဦးနှောက်မြှေးရောင်ပြီး သတိလစ်ခြင်း၊ Dexamethasone 0.15 mg/kg IV QID for coma cases; Brain abscess ဦးနှောက် ပြည်တည်ခြင်း၊ (1) Penicillin G 4 million units IV every 4 hours or Penicillin G 2 million units every 2 hours IV + Metronidazole 750 mg IV every 6 hours (or) + Chloramphenicol 1-2 Gm IV QID x 6-8 weeks plus Dexamethasone 4-25 mg QID + Surgery; မေ့ဆေးကြောင့် ပျို့-အန်ခြင်း၊ Serotonin antagonist နှင့် Phenothiazine or Dexamethasone ရောထားသည့် ဆေးသည် 90% ကောင်းသည်။ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ နားကိုက်ခြင်း၊ လူစုလူဝေးကရသော နူမိုးနီးယား၊ Cefuroxime 750-1500 mg IV TDS + Dexamethasone 4-10 mg stat and 4 mg IV QID ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = ဆီးချို၊ မောပန်း၊ အားယုတ်၊ 166. Dextropropoxyphene + Ibuprofen (Ibu-Proxyvon, Ibuprofen, Ibugesic (NSAIDs) စတီရွိုက် မပါသောဆေးအုပ်စုဝင် အနာ-အကိုက်-အဖျားသက်သာစေသည့်ဆေး၊ စားဆေး-လိမ်းဆေး၊ 200-400 mg 4-6 hourly; 300-800 mg 3-4 hourly; Children 5-10 mg/Kg; အစာနှင့်သောက်ရမည်၊ Adults = 1.2-1.8 Gm daily in divided doses Children 20-30 mg/kg in divided doses 8-12 years = 600-800 mg; 3-7 years = 300-400 mg; 1-2 years = 150-200 mg; 6-12 months = 150 mg ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြား အနီပြင်ထွက်၊ ဆေးစွဲ၊ အစာမကျေ၊ အစာလမ်းသွေးယို၊ 167. Diazepam = (Valium) 168. Diclofenac (Na) 25-75 mg BD (စတီရွိုက်)မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်ကျ NSAID စားဆေး-ထိုးဆေး၊ Voltaren = 50-75 mg BD/TDS; Voltaren-XR = 100-200 mg QID; Diclofenac Injection = 25-50-75 mg infusion in 5% Glucose QID; နာခြင်းအမျိုးမျိုး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ခေါင်းကိုက်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ကိုယ်ရောင်၊ အသဲ-ကျောက်ကပ် ထိခိုက်၊ Diclofenic 3% = (အက်ဖ်သပ်စ်-အာလ်ဆာ) Aphthous ulcer လိမ်းဆေး၊ 169. Dicloxacillin 1 Gm QID အရိုးတွင်းပြည်တည်ခြင်း၊ Adult 500 mg PO q6h; Pediatric 25 mg/kg/d divided q6h အရေပြားနာ၊ အရေပြားရောင်ခြင်းအမျိုးမျိုး၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတုရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 170. Dicyclomine hydrochloride 20 mg TDS ဝမ်းပျက်၍ဗိုက်နာ၊ စိတ်-အလုပ်ရှုတ်၍ဝမ်းချုပ်၊ ဆီးမထိန်းနိုင်၊ 171. Diethylcarbamazine ဆင်ခြေထောက်ရောဂါဆေး၊ 172. Digene (Magnesium hydroxide) = အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဝမ်းချုပ်၊ 173. Digeplex Drops အစာခြေခြင်းနှင့် ဗီတာမင်၊ 174. Digoxin = Lanoxin နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း၊ 250-750 mg daily နှလုံး အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့သည့်ရောဂါ၊ 50 micrograms/ml injection သွေးခုန်နှုန်းမမှန်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အန်၊ ဝမ်းပျက်၊ ဗိုက်နာ၊ ခေါင်းကိုက်၊ မျက်စိအားနည်း၊ မူးဝေ။ 175. Dihydroergotamine and Ergotamine မိုင်ဂရိန်းရောဂါ၊ ခေါင်းထိုး၍ ကိုက်ခြင်း၊ Adults: 1 mg, a second 1-mg one hour later တပါတ်အတွင်း ၂ ကြိမ်ထက် ပိုမပေးရ၊ 176. Diltiazem (HCl) 30-60 mg TDS Oral နှလုံးရောဂါ Attack ရခြင်း၊ နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်း၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း၍ ရင်ဘတ်နာခြင်း၊ Diltiazem 60-120-360 mg BD; Maximum dose: 480 mg/day 177. Dipeptidyl peptidase-4 inhibitors (DPP-4) ဆီးချိုစားဆေး၊ 178. Diphenoxylate (Lomotil) 5 mg TDS for adult; For children 0.166 mg/kg TDS ဝမ်းလျှောခြင်း၊ 179. Diprolene AF Cream 0.05% (Betamethasone dipropionate) စတီရွိုက်ပါသော လိမ်းဆေး၊ 180. Dipyrone (Analgin, Alalgesin) = NSAID စတီရွိုက်မပါသော အနာ-အကိုက်-အဖျားကျဆေး၊ 500-1000 mg QID Orally or 0.8 to 1.6 G IV/IM daily 181. Disprin = Aspirin NSAID အနာ-အကိုက်-အဖျားကျဆေး၊ သွေးခဲခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်၊ 182. Ditropan (Oxybutynin chloride) Tablets is indicated for the relief of symptoms of bladder instability associated with voiding in patients with uninhibited neurogenic or reflex neurogenic bladder (i.e., urgency, frequency, urinary leakage, urge incontinence, dysuria). Adults: one 5-mg BD/TDS/QID. 183. Dolco-Lax, Bisacodyl = 5-15 mg HS ဝမ်းနုတ်ဆေး၊ 184. Domperidone (Dompy), Domcolic, Domstal, Vomistop ပျို့-အန်ပျောက်ဆေး၊ နို့ထွက်များ စေရန်။ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ အစာများအောက်ဆင်းနှေးခြင်း၊ အစာမစားမီ ၁၅-၃ဝ မိနစ် စောပေးပါ၊ ညမအိပ်မီထပ်ပေးပါ၊ Adults 20 mg TDS/QID; Children 5 to 12 years 10 mg 3 to 4 TDS/QID 185. Dopamine = နှလုံး အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့ခြင်းအတွက် ထိုးဆေး၊ = 40 mg in 5-ml vial; 186. Doxycycline (HCl), Achromycin, Vibramycin = Tetracycline ပိုးများစွာကိုနိုင်သည့် ပဋိဇီဝဆေး၊ a. Gonococcal infections 100 mg BD x 5 days or 300 mg stat followed in one hour; by a second 300 mg Primary and secondary syphilis 100 mg TDS x 10 days; b. Tertiary syphilis 200 mg BD x 21 days + Ceftriaxone 1 Gm daily x 14 days Urethral, Endocervical, or Rectal infection 100 mg BD x 7-14 days; c. Anthras Doxycycline 100 mg BD IV or Orally ဒေါင့်သန်းနာ၊ d. Doxycycline 100 mg IV or Orally BD + Cefotaxime 2 Gm IV TDS လူစုလူဝေးမှရသည့် နူမိုးနီးယား၊ e. Doxycycline 100-200 mg BD x 10 days သို့မဟုတ် 100 mg IV or Orally BD + Cefotaxime 1-2 Gm IV TDS နူမိုးနီးယား၊ f. Doxycycline 300 mg stat and followed by 100 mg OD x 2 weeks + Sulfonamide 10% Eye drop x 2-3 days ဗက်တီးရီးယား မျက်စိနာ၊ 187. Dramamine (Dimenhydrinate) = (အင်တီဟစ်တမင်း) ခရီးသွားစဉ် မူး-အန်ခြင်း၊ နာရီဝက်ကြို သောက်၊ ၄-၆ နာရီတခါသောက်၊ အလာဂျီဖြစ်ခြင်း၊ 25-50-100 mg QID 188. Drotin = Drotaverine which is an anti-spasmodic. It is used to relieve pain during labor and accelerate labor. အနာသက်သာဆေး။ အထဲအင်္ဂါများညှစ်၍နာခြင်းမျိုးအတွက်ပေးသည်။ ရာသီနာစဉ်နာခြင်း၊ မွေးလူနာ၊ 189. Dulcolax, Bisacodyl = Suppositories 10 mg CM, Tablets 5-10 mg HS ဝမ်းနုတ်ဆေး၊ 190. Duvadilan (Isoxsuprine) သည် smooth muscle relaxant ကြွက်သားနုများအား ပျော့စေသည့်ဆေးဖြစ်သည်။ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ ကလေး စောမမွေးစေရန်တို့အတွက် ပေးသည်။ 191. Dyazide (Hydrochlorothiazide 25 mg and Triamterene 37.5 mg) (75 to 125 mg BD) = ပိုတက်စီယံ အလျှော့နည်းစေသော ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုးရောဂါဆေး၊ 192. Dytide (Triamterene and Benzthiazide) ပိုတက်စီယံ မလျှော့နည်းစေသော ဆီးသွားစေသည့် ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုးရောဂါဆေး၊ 193. Easylax Suspension = Milk of magnesia 11.25 ml ဝမ်းပြော့ဆေးရည်၊ 194. ECEE2 (Levonorgestrel 750mcg) အရေးပေါ်ပဋိသန္ဓေတားဆေး၊ Progestin (Levonorgestrel) 1.5 mg တလုံးတကြိမ်တည်း သို့မဟုတ် 750 μg ၁၂ နာရီခြား နှစ်ခါခွဲသောက်နိုင်။ ဆိုးကျိုး = ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ ရင်သားတင်းခြင်း။ 195. Elocon (mometasone furoate) Lotion, 0.1% အရေပြားနာ၊ နှင်းကူနာ၊ ကြာရှည် အလာဂျီရခြင်း၊ 196. Embee = Albendazole သန်ချဆေး၊ 197. Emflam = Diclofenac 75-150 mg in divided doses NSAID 198. Emidoxyn, Stemetil မူး-အန်-ပျို့သက်သောဆေး၊ 12.5 mg IM/Orally QID 199. Enalapril (Maleate) = ACE inhibitor သွေးတိုးကျဆေး၊ 5 mg OD and 5-40 mg in 1-2 doses နှလုံးအလုပ်မလုပ်နိုင်တော့ခြင်း၊ Initially 2-5 mg gradually increased to maintenance dose of 10-20 mg once or in divided doses ရေများများသောက်ပါ။ 200. Encephabol ဦးနှောက်အားနည်းခြင်း၊ 201. Enoxacin (200-400 mg BD Oral) အသက်ရှူလမ်း-ဆီးပြွန်-အစာခြေလမ်း- အရေပြားနာ၊ 202. Enzyme Plus = (Diastase + Papain) Digestive Enzyme အစာခြေအင်ဇိုင်း၊ 203. Ephedrine (Adrenaline) = 25-50 mg IM/SC/IV slow 25-50 mg Orally QID လေပြွန်ကျဉ်း၊ ရုတ်တရက်ပန်းနာကျပ်ခြင်း၊ အင်းဆက်ကိုက်၊ အလာဂျီဖြစ်၊ (ရှော့ခ်)အား ကုသနိုင်သည့်ဆေး၊ 204. Eptoin, Dilantin (Phenytoin Sodium) = အတက်ပျောက်ဆေး၊ Epilepsy ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ 100-mg TDS/OD; Children Initially, 5 mg/kg/day in 2 or 3 equally divided doses, with subsequent dosage to a maximum of 300 mg daily. A recommended daily maintenance dosage is usually 4 to 8 mg/kg. Children over 6 years old and adolescents may require the minimum adult dose (300 mg/day) 205. Ergotamine, Migranil 1-2 mg IM; 1-2 mg Orally QID (မိုင်ဂရင်း) အမူးရောဂါဆေး၊ ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = အန်-ပျို့၊ ခြေလက်အေးစက်၊ ဗိုက်နာ၊ 206. Erometrine သားအိမ်ကြုံ့ဆေး၊ = 200 micrograms (hydrogen maleate) in 1-ml ampoule; 207. Erythromycin, Azithromycin, Clarithromycin, Erythrocin, Tyhromycin, E-mycin (0.5 g); 30 mg/kg; a. Erythromycin 250-500 mg QID (ကလာမိုင်ဒီးယား) ကြောင့် ဆီးပြွန်အဝရောင်ခြင်း၊ သားအိမ်အဝ ရောင်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ ပိုးကြောင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ b. Erythromycin 50 mg/kg/day + Sulfonamide 150 mg/kg/day x 10 days နားကိုက်၊ c. Erythromycin 500 mg IV QID နူမိုးနီးယား၊ d. Erythromycin 500 mg Orally လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ e. Erythromycin 500 mg QID x 2 weeks ဆစ်ဖလစ် ပဌမဆင့်၊ ဒုတိယဆင့်၊ တတိယဆင့်၊ f. Erythromycin 500 mg QID x 21 days ကျား-မ ဆီးပြွန်-မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ် ရောင်ခြင်း၊ g. Erythromycin, 500 mg QID x 7 days ရှန်ကာရွိုက်၊ h. Erythromycin: Adults: 250-500 mg QID and total amount not to exceed 4 Gm in a 24-hour; Children: 15-25 mg/kg. Orally Suspension: ½ - 2 teaspoon QID x 10 days; 500 mg QID x 10 days (18.75 mg/kg QID Orally) နားပြည်ယိုခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက် ရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းအထက်ပိုင်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ အရိုးအဆစ်ရောင်ခြင်း၊ ဂနိုရီးယား၊ အစာခြေလမ်းရောင်ခြင်း၊ မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း၊ မွေးစကလေးငယ်များ နှလုံးအလုပ်မနိုင်ခြင်း၊ i. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ဝမ်းပျက်၊ ဗိုက်နာ၊ အနီပြင်ထွက်၊ ကိုယ်ပူ၊ အသားဝါ၊ ပျို့၊ 208. Estrogen အမျိုးသမီး ဟော်မုန်း၊ ၎င်းဟော်မုန်း နည်းပါက မျက်နှာနီမြန်းခြင်း၊ ချွေးထွက်များခြင်းတို့ ဖြစ်တတ်သည်။ လိင်စိတ်နည်းပြီး အရိုး အားနည်းလာကာ အရိူးကျိုးလွယ်လာသည်။ အချို့မှာ စိတ်ဓာတ်လည်း ကျတတ်သည်။ သွေးဆုံးချိန် ဖြစ်တတ်သည့် လက္ခဏာများဖြစ်သည်။ တနေ့လျင် 2.5 mg ပေးရသည်။ နေ့စဉ် သောက်ချိန် မှန်သင့်သည်။ ဥပမာ နံနက် ၁ဝ နာရီဆိုက နေ့စဉ် နံနက် ၁ဝ နာရီ သောက်ပါ။ ဆေးသောက်ရန် မေ့သွားပါက ၁၂ နာရီ မကွာခြားသေးက မှတ်မိချိန်မှာ ဆေးသောက်ပါ။ သက်သာလာသည်ကို ရက်သတ္တပါတ် အနည်းငယ်အတွင်း သိသာလာမည်။ ၃ လ လောက်ရှိမှ ပိုသိသာမည်။ သွေးဆုံးချိန်နောက် ၁ နှစ်လောက်ကြာမှ ပေးတာ ပိုကောင်းသည်။ သို့မဟုတ်ပါက ရာသီမမှန်ဖြစ်တတ်သည်။ ကိုယ်ဝန်ရှိနေချိန်-ကလေးနို့တိုက်ချိန် မပေးရ။ သွေးခဲပိတ်ရောဂါရှိဘူးလျင် မပေးရ။ ဆိုးသည့် အသဲရောဂါရှိလျင် မပေးရ။ 209. Ethambutol (HCl) (Ulticox-800) 15-25 mg/kg daily for 60 days တီဘီဆေး အခြားဆေးများနှင့် တွဲပေးရသည်၊ (လူကီးမီးယား)ခေါ် သွေးအားနည်းရောဂါ၊ 100 mg-400 mg; 210. Ethionamide တီဘီ၊ အခြားဆေးများနှင့်တွဲပေးပါ၊ 250-500 mg BD; 15-20 mg/kg (Max. 1 Gm) 211. Ethosuximide capsule အတက်ရောဂါ၊ ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ 250 mg; syrup, 250 mg/5ml 212. Etofyline and Theophyline = ပန်းနာ၊ 250-500 mg (4-5 mg/kg) IV slowly, 100-300 mg TDS/QID Orally (5 mg/kg) 213. Etoricoxib 60, 90 mg/day for chronic pain and 120 mg/day for acute pain 214. Etronidazole 2 Gm stat x 7 days မွေးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ 215. Famciclovir (0.5 g) (Famvir) 500 mg three times daily 216. Famotidine လေနာအတွက်ဆေး၊ 20-40 mg Orally DU လေနာ၊ သာမန်ဖြစ်သော အစာမြိုပြွန် ရောင်ခြင်း၊ ရင်ဘတ်ပူခြင်း၊ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ စိတ်-အလုပ်ရှုပ်၍ အစာအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 217. Fasigyn = Tinidazole (ထရွိုင်ကိုမိုးနပ်) ပိုး၊ (ဂိုင်ယားဒီးယား) ပိုး၊ a. ခွဲစိတ်လူနာကို ပိုးကာကွယ်ရန်၊ မခွဲမီ ၁၂ နာရီကြိုပေးပါ။ 2 Gm; Adult 1.6 Gm IV infusion; b. မွေးလမ်းကြောင်းရောင်၊ လေမကြိုက်သည့်ပိုး၊ Orally 2 Gm stat x 2 days; 2 Gm stat followed by 1 Gm OD or 500 mg BD x 5-6 days; c. အမီးဘား ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ အသဲပြည်တည်ခြင်း။ Tinidazole 800 mg TDS x 3-5 days + Diiodohydroxyquin 650 mg TDS x 21 days d. (ဂိုင်ယာဒီးယား)ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 2 Gm Stat followed by 1 g/day for 5-7 days e. သွားဖုံးရောင်၊ 1 Gm followed by 1 Gm x 5-6 days f. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အရသာပျက်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းမူး၊ ဆီးနီ။ 218. Fericip (Iron 100 mg and Folic acid 550 mg) သံဓာတ်နှင့် ဖေါလစ်အက်စစ်၊ 1-3 OD; 150-300 mg BD ရက်အနည်းငယ်မှ ၃-၆ လအထိ ပေးသင့်၊ အစာမစားမီပေးပါ၊ 219. Flagyl = Metronidazole 220. Flucloxacillin ပဋိဇီဝဆေး၊ အရေပြားနာ၊ ကြွက်သားနာ၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ 250 mg QID Orally; 250-500 mg QID IV 221. Fluconazole (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှို ရောဂါဆေး၊ အာခေါင်မှို၊ အစာမြိုပြွန်မှို၊ မွေးလမ်းကြောင်းမှို၊ ဦးနှောက်မြှေးမှို၊ Children PO / IV 6 to 12 mg/kg/day; C. meningitis 12 mg/kg on first day, followed by 6 mg/kg/day (or 12 mg/kg/day based on medical judgment of patient's response) Fluconazole (0.1 g) 0.1–0.2 g daily; Fluconazole (0.2 g) (Diflucan); Fluconazole (Diflucan IV) 0.2–0.4 g မှိုကြောင့် ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ Adults PO / IV 400 mg first day, followed by 200 mg every day (400 mg may be used) for 10 to 12 wk; မှိုကြောင့် အစာမြိုပြွန်ရောင်ခြင်း၊ Adults PO / IV 200 mg first day, followed by 100 mg every day thereafter for minimum of 2 wk; Children PO / IV 6 mg/kg on first day, followed by 3 mg/kg every day thereafter for minimum of 2 wk မှိုကြောင့် ဆီးလမ်း-ဝမ်းတွင်းရောင်ခြင်း၊ Adults Daily doses of 50 to 200 mg; မွေးလမ်းကြောင်း မှိုဝင်ခြင်း၊ Vaginal Candidiasis Adults PO 150 mg single dose; 222. Flucytosine inhibits some strains of Candida, Cryptococcus, Aspergillus, and other fungi. Dosages of 3–8 g daily (75–150 mg/kg/d) orally produce therapeutic levels in serum, urine, and cerebrospinal fluid. When used as monotherapy, development of resistance is common; thus, flucytosine is not used as a single drug therapy except in candiduria. Flucytosine (0.5 g) (Ancobon) 150 mg/kg 223. Fluocinolone, Triamcinolone, Mometasone Cream 0.125% BD အရေပြားနာ၊ နှင်းကူနာ၊ Fluocinonide ointment 0.05% (အက်ဖ်သပ်စ်-အာလ်ဆာ) Aphthous ulcer 224. Fluoride သွားပုတ်ခြင်းကို ကာကွယ်ရန် ဖလိုရိုက်ဓာတ်ဆား၊ 0.05 mg/kg daily 225. Fluoroquinolone (Levofloacin) 500 mg OD နူမိုးနီးယား၊ Pneumonia 226. Fluoxetine (HCl) 20-80 mg Daily စိတ်ကျရောဂါဆေး၊ (Prozac) 5-40 mg (max 80 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 227. Fluphenazine (Stemetil) စိတ်ကို ပြောင်းလဲစေနိုင်သည့်ဆေး၊ 228. Fluvoxamine (Luvox) 100-300 mg (max 300 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 229. Folic Acid = Vitamin B 9 = 0.5 – 1.0 mg/daily Orally/IV/IM 230. Foscarnet (Foscavir) 180 mg/kg (induction) 90–120 mg/kg (maintenance) 231. Fosfomycin ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ 1 gm TDS IM (1 gm TDS IM) (1-4 gm TDS IV) (500 mg QID Oral) (25 mg/kg QID Oral) 232. Fourderm 10 mg = Betamethasone (Valerate) စတီရွိုက်ပါသော နားထည့်ဆေး-စားဆေး၊ 0.1% 4 hourly Ear drop, 0.05-0.1%; 0.027 mg/kg BD Orally; 0.2 mg/kg TDS IV 233. Framycetin (Sulphate) = ပဋိဇီဝဆေး၊ အရေပြားနာ၊ ဆီးအိမ်နာ၊ အစာလမ်းကြောင်းနာ၊ မီးလောင်နာ၊ နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်းနာ၊ မျက်စိနာ၊ ခွဲစိတ်နာ၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာ၊ 234. Fruitobin ပရိုတင်း-သံဓာတ်-ဗီတာမင်-ဓာတ်ဆားများ ပါသည့်ဆေး၊ 235. Fungicip (Clotrimazole), မွေးလမ်းကြောင်းမှိုဝင်ခြင်း၊ Vaginal suppositories 100 mg x 6 nights and 200 mg x 3 nights; Fungicip-100-200 Tablets, Cream, 1% w/w 2% w/w vaginal gel 236. Furazolidone လူကြီး 100-mg QID; ကလေး = (¼ to ½ tablet) QID; Furazole-M (Furazolidone 100mg + Metronidazole 300 mg) Furazolidone 100 mg QID x 7-10 days (ဂိုင်ယာဒီးယား) ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ Furazolidone 25-50 mg QID (ဗက်ဆလရီ) ဝမ်းကိုက်၊ ခရီးသွားဝမ်းပျက်ခြင်း-ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဗိုက်နာ၊ မူးဝေ၊ ဆီးနီ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်၊ အတက်ရောဂါ ရှိသူများ မပေးသင့်၊ 237. Furosemide or Frusemide (Lasix) = ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုးရောဂါ၊ (20 mg BD and 40-320 mg in 2-3 doses); 40 mg OD followed by 20 mg OD; အရေးပေါ်သွေးတိုးကျရန် = 10-80 mg IV ယုတ်တရက် အဆုပ်ရောင်ခြင်း၊ Acute pulmonary edema IV ½ or 1 ampoule stat ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ရေ-ဆားနည်း၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အစားပျက်၊ အားယုတ်၊ ကြွက်သားနာ၊ ကျောက်ကပ်မကောင်းသူ၊ အသဲမကောင်းသူ၊ (ဂေါတ်)ရှိသူ၊ (လူးပတ်စ်)ရောဂါရှိသူ၊ ဆီးချိုးရှိသူတို့အား မပေးရ၊ 238. Gabapentin (Gabata-300) အတက်ပျောက်ဆေး။ 300 TDS (Max. 1800 mg/day) 239. Ganciclovir (Cytovene IV) 10 mg/kg 240. Gasnil Tablets = Simethicone 80 mg လေဆေး၊ အစာမကျေ၊ ဗိုက်နာ၊ 1 TDS 241. Gatifloxacin 400 mg OD လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ 242. Gemcal (Alkem) = Calcetriol + Calcium Carbonate + Zinc ကယ်လ်စီယံနည်းခြင်း၊ အရိုးပြော့ ရောဂါ၊ အမျိုးသမီးများတွင်ဖြစ်တတ်သည့် အရိုးအားနည်းရောဂါ၊ 243. Gemifloxacin (.32 g) (Factiv) 320 mg 244. Gentamicin ပဋိဇီဝဆေး၊ သဲခြေလမ်းရောင်ခြင်း၊ အတွင်းလူနာများ နူမိုးနီးယား၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း-သည်းခြေလမ်း-အရိုး-အဆစ်ပိုးဝင်ခြင်း၊ နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း ရောင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ ဗက်တီးရီးယားကြောင့် ဝမ်းပျက်၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ မှတ်ချက်။ ကျောက်ကပ်-အသဲ မကောင်းလျင် သတိဖြင့်ပေးပါ၊ a. Gentamicin 5 mg/kg Gentamicin (1.0 – 2.5 mg/kg TDS IV/IM) (2.5 mg/kg TDS IV/IM) ပြင်းထံသော ဗက်တီးရီးယား ဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်၊ b. Gentamicin 2 mg/kg TDS + Ampicillin 1-2 Gm QID ဝမ်းဗိုက်ထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ ရောဂါပြင်းလျင် c. Gentamicin 1.7 mg/kg 6 or 8 hourly ကလေးများ 2.5 mg/kg BD မွေးစမှ ၆ လ၊ 2.5 mg/kg TDS ၆ လ မှ ၁ဝ နှစ် 2-2.5 mg/kg TDS ၁ဝ နှစ်အထက် 1.5 mg/kg TDS; (1.0 – 2.5 mg/kg TDS IV/IM) (2.5 mg/kg TDS IV/IM) d. Gentamycin 1 mg/kg TDS မွေးစကလေး ပိုးဝင်ခြင်း၊ Neonatal infections Gentamycin 2 mg/kg IV loading dose followed by 1.5 mg/kg TDS သဲခြေအိပ်ရောင်ခြင်း၊ e. Gentamicin Sulfate Cream 0.1%w/w Folliculitis, Furunculosis အနာ၊ Paronychia ခြေစွယ်ငုတ်၊ အရေပြားနာတွေအတွက် လိမ်းဆေး။ 245. Gentian violet = Methylrosanilinium chloride ဖန်းဂတ်စ် နှင့် ဗက်တီးရီးယား (အင်ဖက်ရှင်) အတွက်လိမ်းဆေး၊ ပါးစပ်နာ၊ မှက်ခရုနာ၊ မီးလောင်နာ၊ အားကစားသမားခြေထောက်၊ ပွေး၊ မှိုရောဂါ။ 246. Glibenclamide, Glimepiride = ဆီးချိုအတွက်ဆေး။ 247. Glucosamine and Chondroitin = can help the pain of osteoarthritis 248. Glutaraldehyde = ကြွက်နို ့အတွက်လိမ်းဆေး၊ 10% BD x 2 months 249. Glyceryl Trinitrate 0.5 to 1.0 mg နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ (sublingual) 500 micrograms; 250. Gripe Water ကလေးများဗိုက်နာ၊ ကြို့ထိုး၊ လေတက်၊ ဝမ်းစိမ်း၊ 251. Griseofulvin, Grisactin forte (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှို၊ ပွေး ရောဂါဆေး၊ = capsule or tablet, 125 mg, 250 mg; 500 to 1000 mg daily; Children 10 mg/kg daily အရေပြားဖြစ်လျှင် ၁-၆ ပါတ်၊ လက်သည်း- ဆံပင်ဖြစ်လျှင် ၆ လကြာ ပေးရမည်။ 252. Gyne-Lotrimin = Clotrimazole Vaginal Cream မွေးလမ်းကြောင်း ဖန်းဂတ်စ်ရောဂါ၊ 253. Hansaplast, Handyplast ဆိုတဲ့ တခါသုံး အနာကပ်ပလာစတာတွေက ဆေးမပါဘူး။ သူတို့ဟာသူတို့ သန့်နေတာ သက်သက်ဖြစ်တယ်။ အနာကို ဖုံးပေးထားနိုင်တယ်။ အနောပါ်ဖုံးရတဲ့ ပတ္တီး-ပိတ်ကျုစ နဲ့ တိပ်-ပလာစတာ နှစ်မျိုးကို တခါတည်း ပါနေတဲ့သဘောသာ ဖြစ်တယ်။ ထိ-ရှတဲ့အခါ ချက်ချင်းသူ့ကိုသုံးနိုင်တယ်။ ခဏဆိုသလို ကြာမယ်၊ ထိခိုက်ရာမှာ မသန့်တာ ဝင်မယ်ဆိုရင် ဒဏ်ရာကို ပိုးသန့်ပေးဘို့ပါ လိုသေးတယ်။ 254. HbRich = Vitamin B12, Ferric Ammonium Citrate, Folic acid 10-20 ml OD/BD သွေးအား ကောင်းစေသည့်ဆေး၊ 255. Heparin (Na) and Heparin (Cl) 5,000 IU IV, 20,000-30,000 IU IV Infusion, 5,000 IU TDS S/C နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ နှလုံး (Attack, Stroke)ရခြင်း၊ 256. Hermin Injection (Essential Amino acids for parentral nutrition) မိခင်များအတွက် မရှိမဖြစ် သော (အမိုင်နိုအက်စစ်) ခေါ် ပရိုတင်းများ၊ 257. Hydralazine သွေးတိုး၊ အစာအိမ်နာ၊ 25 mg BD and 50-300 mg in 2-4 doses PET အရေးပေါ် သွေးတိုးခြင်း၊ = 5-20 mg IV may repeat after 20 minutes 258. Hydrazide, Hydrochlorothiazide, Aquazide = ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုး၊ ကျောက်ကပ်မကောင်း၍ရောင်ခြင်း၊ စတီရွိုက်ကြောင့်ရောင်ခြင်း၊ နှလုံးမကောင်း၍ ရောင်ခြင်း၊ အသည်းခြောက်၍ ရောင်ခြင်း၊ = 12.5-25-50 mg OD or BD; 50-200 mg Daily; ကလေး 1-2-3 mg/kg OD/BD, not to exceed 37.5 mg/day in two divided doses 259. Hydrite = NaCl 350 mg, Na bicarbonate 250 mg, KCl 150 mg, anhydrous glucose 2 g. Per sachet NaCl 520 mg, trisodium citrate dihydrate 580 mg, KCl 300 mg, anhydrous glucose 2.7 g ဓာတ်ဆား 1 tab/200 mL; 2 tab/200 mL 260. Hydrochlorothiazide ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ = 25 mg နှလုံးအလုပ်မလုပ်နိုင်တော့သည့်ရောဂါ၊ 261. Hydrocortisone Sodium Succinate, Solu-Cortef (ကော်တီကို-စတီရွိုက်)ဆေး၊ (ရှော့ခ်) ဖြစ်လျှင် အရေးပေါ်ပေးရသည်။ ၁ဝဝ မီလီဂရမ်ကို သွေးပြန်ကြောထဲထိုးပေးရသည်၊ 262. Hydrogen Peroxide 3-6% = Disinfectant, Antiseptic ပိုးသတ်ဆေး၊ အနာကို သန့်ရှင်းရန်၊ ပါးစပ် ဆေးရန်၊ ဆီးအိမ်သန့်ပေးခြင်း၊ ပျက်စီးနေသော တစ်ရှူး၊ သို့သော် ကောင်းနေသည့် အရေပြားအားမသုံးရ။ 263. Hydroxyquinoline sulphate = အနာဆေးရန်၊ ပါးစပ်ငုံရန်၊ အရေပြားသန့်ရန်။ 264. Hydroxyzine = Antihistamine ယားတာအတွက်ပေးရင် 25 mg တနေ့ ၃-၄ ကြိမ်ပေးနိုင်တယ်။ စိတ်ငြိမ်စေချင်ရင်၊ အိပ်စေချင်ရင် 50 to 100 mg တနေ့ ၄ ကြိမ်အထိ ပေးတယ်။ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ = ခေါင်မူး၊ အိပ်ချင်၊ မျက်စိဝါး၊ အာခေါင်ခြောက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ မျက်လုံး-မေး-လျှာ-လည်ပင်း ကြွက်သားတွေ လှုတ်ခြင်း၊ လက်တုံ၊ စိတ်မရှင်း၊ တက်ခြင်း။ 265. Hyoscine (Butylbromide) အစာအိမ်-အူ-သားအိမ်-ဆီးလမ်းကြောင်း-သည်းခြေလမ်းတို့နာခြင်း။ ရာသီဆင်းချိန်နာခြင်း၊ အိပ်ရာထဲ ဆီးသွားခြင်း။ ခရီးသွားစဉ်အန်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မျက်စိအမြင်ထိနိုင်၊ အာခေါင်ခြောက်မည်၊ ဆီးအိမ်တင်းနိုင်၊ Oral 10-20 mg 3-5 times daily. IM/IV 20-40 mg 3-5 times daily 266. Iazepam (Valium) 5-15 mg (Max 30 mg) စိုးရိမ်စိတ်များခြင်း၊ 267. Ibuprofen, Ibugesic (NSAIDs) ဆေးအုပ်စု။ 200-400-800 mg TDS/QID လစဉ်ရာသီလာစဉ် နာခြင်း၊ နာခြင်းအမျိုးမျိုး၊ သာမန်အကိုက်၊ အဖျား၊ ကလေး၊ ၆လ မှ ၁၂ နှစ်၊ ၅-၁ဝ မီလီဂရမ်/ကေဂျီ၊ အများဆုံး ၃.၂ ဂရမ်၊ ၁ဝ ရက်ထက်မကျော်စေရ၊ အစာနှင့်တွဲပေးပါ။ ဆိုးကျိုးများ၊ အနီရောင်အင်ပြင်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ခေါင်းမူး၊ နားထဲကအသံထွက်၊ အိပ်ချင်၊ ဗိုက်နာ၊ ပျို့၊ ဝမ်းပျက်၊ အစာအိမ်နှင့် အူအနာ။ 268. Idoquinol 650 mg TDS x 21 days followed by Chloroquine 500 mg daily x 14 days အမီးဘားပိုးကြောင့် အသဲပြည်တည်ခြင်း၊ 269. Imferon Injection (50mg of elemental iron/ml) သံဓာတ်တိုးစေရန် ထိုးဆေး၊ 270. Imipenem (Primaxin IV) 50 mg/kg 271. Imipenem နူမိုနီးယား၊ နှလုံးအတွင်းသား-အသက်ရှူလမ်းရောင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်ပြည်တည်နာ၊ မေ့ဆေးပေးစဉ် အစာခြေအရည် နည်းစေရန်၊ အရိုးအဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ ယောက်ျားဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ (125-500 mg DB-TDS IM/IV) (15 mg/kg TDS IV Infusion) 272. Imipramine 10-150 mg ခေါင်းကိုက်ခြင်း အမျိုးမျိုး၊ 50-100 mg HS ညအချိန် ဆီးသွားခြင်း၊ 273. Indapamide = Natrilix SR 2.5 mg OD and 2.5-5 mg OD အရောင်လျှော့စေသည့် သွေးတိုးကျ ဆေး၊ 0.25 mg once as single dose in morning 274. Inderal = Propranolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အလိုအလျှောက်တုံ့ပြန်သည့် အာရုံကြောစနစ်တွင် အရေးပါသော Adrinaline (Epinephrine) ကို တားဆီးမှုလုပ်သည့်ဆေး။ a. သွေးတိုး 40 mg BD လိုအပ်လျင် တိုးပေးပါ။ 120 mg to 240 mg per day နှင့်ထိန်းထားပါ။ တချို့က 640 mg အထိလိုတတ်သည်။ b. Angina pecetoris ခေါ် နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ 80 mg to 320 mg BD/TDS/QID c. Myocardial Infarction နှလုံးသွေးကြောပိတ်ရောဂါ 40 mg TDS with titration after 1 month to 60 mg to 80 mg TDS မှ 180 mg to 240 mg/day ကိုခွဲပေးပါ။ d. Cardiac arrhythmias, Tachycardias နှလုံးခုံနှုန်းမြန်-မမှန်သည့်ရောဂါ 10 mg to 30 mg TDS/QID before meals and HS Migraine (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ 80-160-240 mg daily in divided doses Stage fright (Social phobia) ခြေလက်တုံ အကြောက်ရောဂါ၊ 40 mg BD/TDS လိုအပ်လျင် 240 mg to 320 mg per day e. Side-effects ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = သွေးဖိအားကျ၊ နှလုံးခုန်နှေး၊ လက်ဖျားအေးစက်၊ အိပ်မပျော်၊ အားယုတ်၊ စိတ်ကျ၊ အန်-ပျို့၊ ဝမ်းချုပ်၊ 275. Indomethacin (Indocin) = 25-50 mg BD/TDS/QID အနာ-အကိုက်-အရောင်ဆေး၊ နာခြင်း အမျိုးမျိုး၊ Trauma, Rheumatic, TB, Gout; 75-150 mg daily ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ မိုင်ဂရင်း၊ 276. Insulin, Sulfonylurea injection and Suspension ဆီးချိုအတွက်ဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ဆေးထိုးသည့်နေရာနီ-ရောင်-ယား၊ ကိုယ်ရောင်၊ အလာဂျီရ၊ 277. Intraconazole မှိုရောဂါအတွက်ဆေး။ Vaginal Yeast infections (Thrush) 200 mg BD; Shin fungus infeaction = 200 mg OD x 7 days; Infections of nails – 200 mg OD x 3 months; Candidia infections of mouth, throat and oesophagus = 100 mg OD x 15 days; Itraconazole (0.1 g) (Sporanox) 200–400 mg 278. Iodine = rapidly bactericidal, fungicidal, tuberculocidal, virucidal, and sporicidal; Iodine ကို Alcohol နှင့်ရော၍ 2% ကို ခွဲစိတ်ခြင်း မပြုမီ သုံးသည်။ Povidine သည် ရေနှင့်စပ်ထားသော Iodine 10% ဖြစ်ပြီး ပိုကောင်းသည်။ 279. Iodochlorhydroxyquinoline မှို Fungus ကို နိုင်တဲ့ဆေး။ 280. Ipratropium bromide ပန်းနာနှင့် အသက်ရှူလမ်းပိတ်ရောဂါဆေး၊ = inhalation (aerosol) 281. Isoniazid (INH) = တီဘီဆေး၊ အခြားဆေးနှင့်တွဲပေးရသည်၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အန်-ပျို့၊ အလာဂျီရ၊ မျက်စိအားနည်း၊ အသံထိခိုက်၊ သွေးထိခိုက်၊ Fixed-dose Combinations of Drugs for TB by WHO = တီဘီ ကုသရန် ဆေးအတွဲများ၊ a. INH + Rifampicin 150 mg + 300 mg OD, 75 mg + 150 Mg OD, 30 mg + 60 mg OD; b. INH + Rifampicin 150 mg + 150 mg 3 times weekly; c. INH + Rifampicin 60 mg + 60 mg 3 times weekly; d. INH + Ethambutol 150 mg + 400 mg OD; e. INH + Thioacetazone 100 mg + 50 mg OD; f. INH + Thioacetazone 300 mg + 150 mg OD; g. INH + Rifampicin + Pyrazinamide 75 mg + 150 mg + 400 mg OD; h. INH + Rifampicin + Pyrazinamide 30 mg + 60 mg + 150 mg OD; i. INH + Rifampicin + Pyrazinamide 150 mg + 150 mg + 500 mg 3 times weekly; j. INH + Rifampicin + Pyrazinamide + Ethambutol 75 mg + 150 mg + 400 mg + 275 mg OD; 282. Isopropanol Antiseptic ကို ဆေးရုံ-ဆေးခန်းသုံး Surgical alcohol ဟု ခေါ်သည်။ ဆေးမထိုးမီ အရေပြားကို သန့်ရှင်း ပေးနိုင်သည်။ 283. Isosorbide (Dinitrate) နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ။ 20-40 mg BD/TDS Orally/Sunlingual ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အသားနီ၊ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်၊ 284. Itrabene (Itraconazole) = Fungal Infections (Candida Infections, Dermatophytosis, Fingernail, Toenail, Oral Thrush, Vaginal Yeast Infections) 1 BD မှိုရောဂါဆေး၊ 285. Ivermectin 200 μg/kg stat and repeat after 6 months Filariasis ဆင်ခြေထောက်ရောဂါ၊ = scored tablet, 3 mg, 6 mg; 286. Kanamycin (Sulphate) သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အူရောင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေး ရောင်ခြင်း၊ အသဲကြောင့် ဦးနှောက်ထိခိုက်ခြင်း၊ 500 mg TDS IV/IM; 1 Gm QID; 7.5 mg/kg TDS IV/IM; ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း- အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ = 3-4 Gm weekly and 15-30 mg/kg IM/IV ဂနိုရီးယား၊ = 2 Gm stat ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ 287. Kaypen 125-250, Phenoxymethyl Penicillin Potassium = Penicillin V ပဋိဇီဝဆေး၊ နား အလည်ပိုင်း-အာသီး-လည်ပင်းရောင်၊ ဆုံဆို့နာ၊ လေပြွန်-အသံပြွန်ရောင်၊ (နူမိုးနီးယား)၊ အသက်ရှူလမ်း-ဆီးလမ်း-အရေပြားရောင်၊ (ဆိုင်းနပ်စ်)၊ ဆစ်ဖလစ်၊ (ဂနိုရီးယာ)၊ သွေးထဲပိုးဝင်၊ ဦးနှောက်အမြှေး-နှလုံး အတွင်းသား-အရိုး-အဆစ်ရောင်၊ လေးဘက်နာ၊ ဒေါင့်သန်းရောဂါ၊ 250-500 mg QID; 12.5 mg/kg QID 288. Kemestin (Clotrimazole Vaginal) မွေးလမ်းကြောင်းမှိုဝင်ခြင်း။ ပါးစပ်နာ၊ အရေပြားနာ၊ မှက်ခရု၊ ဖန်းဂတ်စ်ရောဂါ၊ ထည့်ဆေး၊ စားဆေး၊ 289. Ketalar, Ketamine = မေ့ဆေးထိုးဆေး၊ Anaesthetic Dose = 450-1000 mg IM, 50-350 mg IV; Onset = 3-5 minutes; Duration = 1.5 – 2 hours; Back to baseline = 4-6 hours; Children = 5 mg/kg IM 1.25 mg/kg IV ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစားပျက်၊ အိပ်မက်မက်၊ အသက်ရှူခက်၊ နှလုံးခုန်မမှန်၊ 290. Ketoconazole 200-400 mg with breakfast ဖန်းဂတ်စ် မှိုဆေး၊ 291. Lamivir (Lamivudine 100 mg), Lamidac, Lamivir HBV အသဲရောင်(ဘီ) ကုသရန်ဆေး၊ ခုခံအား ကျရောဂါဆေး၊ 100 mg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ကြွက်သားနာ၊ ချောင်းဆိုး၊ အအိပ်ပျက်၊ သရက်ရွက်ရောင်၊ သွေးနီဥနည်း၊ 292. Lansoprazole = အူသိမ်အစပိုင်းလေနာ၊ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများကြောင့်ဖြစ်ရသည့်လေနာ၊ အစာလမ်းမှသွေးယို၊ 15-30-40 mg OD အစာမြိုပြွန်ရောင်၊ ရင်ဘတ်ပူ၊ အစာခြေရည်အထက်တက်၊ 293. Larpose (Lorazepam) = Adults: 1-4 mg daily in divided doses စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အိပ်ဆေး၊ စိုးရိမ်စိတ်များခြင်း၊ Adults: 1-2-3 mg HS; Children: 0.5-2.5 mg at 0.05 mg/kg 294. Lasix (Furosemide or Frusemide) = ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်-သွေးတိုးရောဂါဆေး၊ (20 mg BD and 40-320 mg in 2-3 doses); 40 mg OD followed by 20 mg OD; အရေးပေါ်သွေးတိုး ကျရန် = 10-80 mg IV ယုတ်တရက် အရေးပေါ်အဆုပ်ရောင်ခြင်း၊ Acute pulmonary edema IV ½ or 1 ampoule stat ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ရေ-ဆားနည်း၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အစားပျက်၊ အားယုတ်၊ ကြွက်သားနာ၊ ကျောက်ကပ် မကောင်းသူ၊ အသဲမကောင်းသူ၊ (ဂေါတ်)ရောဂါရှိသူ၊ (လူးပတ်စ်) ရောဂါရှိသူ၊ ဆီးချို ရှိသူတို့အား မပေးရ၊ 295. Levocetirizine (Lezen-Cold) = Antihistamine 296. Levofloxacin: 250 mg = ဂနိုရီးယား၊ 500 mg IV OD = ရက်တို ကျောက်ကပ်ပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 500 mg OD x 5 days = ရှုပ်ထွေးသော ဂနိုးရီးယား၊ 250 mg BD Orally, 500 mg IV BD x 14 days = လေပြွန် ရောင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်း-ကျောက်ကပ်-အဆုပ်-ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်းများ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ တီဘီ၊ အရေပြားနာ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ နားအပြင်ပိုင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ Levofloxacin (0.5 g) (Levaquin) 0.5 g daily 297. Librium (Chlordiazepoxide) 5-10 mg TDS/QID to20-25 mg QID စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ 298. Liquid Paraffin ဝမ်းနုပ်ဆေးအဆီ၊ Adults: 7.5-15 ml; Children 5 to 12: 5-10 ml; Children 2 to 5: 2.5-5 ml HS with water and if necessary, again in the morning or as required 299. Lithium carbonate, Valproic acid ကြောက်စိတ် bipolar disorders အတွက်ဆေး၊ 300. Logi-Cal 200 ml = ကယ်လ်စီယမ်ဓာတ်ဖြည့်ရန်ဆေး၊ 301. Lomefloxacin (HCl) (400 mg Daily Oral) ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နာတာရှည်လေပြွန်ရောင်ခြင်း၊ ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း၊ 302. Lomotil = (Diphenoxylate HCl + Atropine Sulphate) အူ၏လှုပ်ရှားမှု နှေးစေရန်သည့် ဝမ်းပိတ်ဆေး၊ Adult 5 mg TDS; Children 0.166 mg/kg 303. Loperamide (HCl), (Imodium) Adult = 4 to 16 mg 24 hourly followed by 2mg/dose after each stool upto max dose of 16mg/day; Paedriatic = (20 kg) 0.05 mg/kg QID အူ၏လှုပ်ရှားမှု နှေးစေသည့်ဝမ်းပိတ်ဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားနီ၊ ပျို့-အန်၊ 304. Loracarbef (0.4 mg) (Lorabid) 800 mg 305. Lorazepam = စိတ်ပူပင်ခြင်းအတွက်ဆေး၊ (1-10 mg Daily) 306. Lornoxicam = (NSAID) 307. Losartan (K), Cozaar (Angiotensin II blocker) သွေတိုး၊ နှလုံးအလုပ်မလုပ်ခြင်းအတွက်ဆေး၊ 2.5 to 100 mg daily = 50 mg OD and 25-100 mg in 1-2 doses 308. Lotrisone cream or lotion (Clotrimazole and Betamethasone) ဖန်းဂတ်စ်ရောဂါ၊ မွေးလမ်း ကြောင်း ထည့်ဆေး၊ 309. Lugol's solution (Lugol's iodine) Antiseptic and Disinfectant ပိုးသန့်ဆေး၊ 10 parts of Potassium iodide, 5 parts of iodine, in 85 parts of water 310. Lysol = disinfection of floors, bathrooms, washbasins, organic waste such as sputum, faeces, urine etc. သလိပ်၊ ဝမ်း၊ ဆီး၊ စသည်တို့ စွန့်ပြစ်ခြင်းကို သန့်ရှင်းရန်။ 311. Magnesium Carbonate လေနာရောဂါအတွက်ဆေး 1,250 - 1,500 mg 312. Magnesium hydroxide (and oxide) = အစာအိမ်အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ ဝမ်းချုပ်လျင်လည်း ပေးနိုင်၊ 200 to 400 mg TDS 313. Magnesium sulfate injection ဆားခါး၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် သွေးဆိပ်တက်ခြင်း၊ မက်ဂနီဆီယမ် နည်းခြင်း၊ Initially 1 to 2 g in 25% or 50% solution is given IM. Subsequently, 1 g is given every 30 minutes 1 to 5 g (2 to 10 mL of 50% solution) daily in divided doses, Children = IM 20 to 40 mg per kg of body weight in a 20% solution အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန်ရောဂါကုဆေး၊ injection, 500 mg/ml in 2-ml ampoule; 500mg/ml in 10-ml ampoule; 314. Mannitol ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ = injectable solution, 10%, 20% ဦးနှောက်ထိခိုက်ပြီး ရောင်ခြင်း၊ 315. Mebendazole = Albendazole 316. Mefenamic Acid & Diclomine HCl = (စတီရွိုက်) မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင် ကျဆေး၊ အစာလမ်း-ဆီးလမ်းအလုပ်ကို နှေးစေသည်၊ ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း၊ ကလေးများ ဗိုက်နာခြင်း၊ Trauma, Rheumatic, Pyogenic Gout, Dysmenorrhea = 250-500 mg TDS/QID; 317. Mefliam = Mefloquine 250 mg ငှက်ဖျားကာကွယ်ဆေး၊ Adults 1250 mg as a single dose or 750 mg as one dose, then a 500 mg dose 8 hours later; Children 20 to 25 mg/kg as a single dose or two doses; Mefloquine 250 mg salt (228 mg base) stat and weekly 3 weeks before Malaria Prevention 318. Meglitinides (Glinides) ဆီးချိုစားဆေး၊ 319. Menosan = သွေးဆုံးချိန် Menopause လက္ခဏာများအတွက်ဆေး၊ 1 BD x 12-18 months 320. Meropenem (500 mg TDS IV) (30 mg/kg BD-TDS IV) ဝမ်းတွင်း-သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အဆုပ်ထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ မျိုးပွားလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ Meropenem (Merrem IV) 50 mg/kg 321. Metformin ဆီးချိုထိန်းဆေး၊ 500 mg BD There is no fixed dosage regimen for the management of hyperglycemia in patients with type 2 diabetes. The maximum recommended daily dose of metformin is 2550 mg in adults and 2000 mg in pediatric patients (10-16 years of age). 322. Methadone မူးယစ်ဆေးပါသည့် အနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး၊ 20 mg QID 323. Methotrexate ကင်ဆာအတွက်ဆေး၊ (ရူမတွိုက်) အဆစ်နာပျောက်ဆေး၊ = tablet, 2.5 mg 324. Methscopolamine (Scopolamine) အစာအိမ်လေနာဆေး၊ တခြားဆေးများနှင့်တွဲပေးသည်။ အစာမရှိချိန်ပေးပါ။ 325. Methyl Salicylate ဆေးက wintergreen အပင်ကထုတ်ထားတဲ့ အဆီ။ Aspirin နဲ့ဆင်တဲ့ နာတာ သက်သာဆေး။ များသွားရင် မကောင်းဘူး။ 326. Methyldopa ကိုယ်ဝန်ရှိစဉ်သွေးတိုးခြင်း၊ 250 mg BD and 500-2000 mg in 2 doses ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အားယုတ်၊ စိတ်ကျ၊ နှာခေါင်းပိတ်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ ဝမ်းပျက်၊ 327. Metoclopramide (HCl) 10-15 mg QID အအန်ပျောက်ဆေး၊ 328. Metoprolol = 50 mg OD or 25 mg BD; 100-200 mg BD (ဘီတာ-ဘလော့ကား) နှလုံးသွေး ကြောကျဉ်းရောဂါ၊ နှလုံးခုံနှုန်းမမှန်သည့်ရောဂါ။ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ။ သွေးတိုး ကျစေသည်။ (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ ခြေလက်တုံအကြောက်ရောဂါ၊ 329. Metronidazole is an antiprotozoal drug also active against most anaerobic gram-negative bacilli (ie, Bacteroides, Prevotella, Fusobacterium) as well as Clostridium species but has minimal activity against many anaerobic gram-positive and microaerophilic organisms. a. Vaginitis caused by Trichomonas vaginalis responds to either a single dose (2 g) or to 250 mg orally three times daily for 7–10 days. Bacterial vaginosis responds to a single 2-g dose or to 500 mg twice daily for 7 days. Metronidazole vaginal cream (0.75%) applied twice daily for 5 days is also effective. b. In anaerobic infections, metronidazole can be given orally or intravenously, 500 mg three times daily (30 mg/kg/d). In contrast to clindamycin or second-generation cephalosporins, metronidazole is active against virtually 100% of B fragilis isolates. c. Metronidazole is equally as efficacious as oral vancomycin for the therapy of C difficile colitis and is the drug of choice for mild to moderate disease. A dosage of 500 mg orally three times daily is recommended. If oral medication cannot be administered, intravenous metronidazole can be tried at the same dose; however, the efficacy associated with this route is unproven and usually less effective than the oral one. Because of the emergence of vancomycin-resistant enterococci as a major pathogen and the role of oral vancomycin in selecting for these resistant organisms, metronidazole should be used as first-line therapy for C difficile disease. While metronidazole and vancomycin are equally effective in the treatment of mild to moderate C difficile disease, oral vancomycin is superior to metronidazole in the treatment of severe disease. d. Preparation of the colon before bowel surgery. e. Therapy of brain abscess, often in combination with penicillin or a third-generation cephalosporin. f. In combination with clarithromycin and omeprazole for therapy of H pylori infections. g. Adverse effects include stomatitis, nausea, and diarrhea. Ingestion of alcohol while taking metronidazole occasionally results in a disulfiram reaction. With prolonged use at high doses, reversible peripheral neuropathy can develop. Metronidazole can decrease the metabolism of warfarin, necessitating dosage adjustment of warfarin. Metronidazole is carcinogenic in certain animal models and mutagenic for certain bacteria, but to date an increased incidence of malignancy has not been confirmed in humans. Metronidazole (Flagyl) (0.5 g) 20 mg/kg; 1500 mg h. Traveler's diarrhea ခရီးသွားဝမ်းလျှောခြင်း၊ Metronidazole 250 mg TDS x 5-7 days i. (ဂိုင်ယာဒီးယား) ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ Metronidazole 750 mg TDS x 5-10 days followed by Diiodohydroxyquin 600 mg TDS x 3 weeks j. E histolytica (GE) အစာလမ်း (အူ) ရောင်ခြင်း၊ (အမီးဘား) ဝမ်းကိုက်၊ 400-800 mg TDS x 5-10 days; Children = 100-400 mg TDS k. Amebic liver abscess: (အမီးဘား) အသဲပြည်တည်ခြင်း၊ 500–750 mg TDS x 5–10 days. Children: 35 to 50 mg/kg/24 hours, divided into three doses, orally for 10 days. l. Anaerobic Bacterial Infections လေမကြိုက်သည့်ပိုး အူမကြီးရောင်ခြင်း၊ 500 mg TDS (30 mg/kg/dose) IV; Adult oral dosage is 7.5 mg/kg every six hours x 7 to 10 days; m. (ထရွိုင်ကိုမိုးနပ်စ်) နှင့် (ရိုင်ယာဒီယား) ပိုးများကြောင့် မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 250-500 mg TDS; 2 Gm stat or 500 mg BD x 7 days; Metronidazole gel BD x 5 days n. PID တင်ပါးဆုံတွင်းအင်္ဂါများပိုးဝင်ခြင်း၊ 500 mg orally BD x 14 days အခြားဆေးနှင့် တွဲပေးရသည်၊ o. (ဂိုင်ယာဒီးယား)ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 250 mg TDS x 5 days ကျား-မ ဆီးပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 500 mg BD x 7 days p. (အမီးဘား) သွားဖုံးရောင်၊ 400 mg TDS x 5-7 days q. ဦးနှောက်ပြည်တည်ခြင်း၊ 7.5 mg/kg orally QID not to exceed 4 grams daily + Penicillin or (Cefixime, Cefdinir, Cefoperazone, Cefotaxime, Cefpodoxime, Ceftazidime, Ceftizoxime, Ceftriaxone) 330. Mexiletine (HCl) 2.857-5.714 mg/kg TDS Oral နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ 331. Micafungin (Mycamine) 100 mg 332. Miconazole (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ = ointment or cream, 2% (nitrate); Miconazole 2% cream or 100-200 mg suppository OD x 3 days မွေးလမ်းကြောင်းထဲထည့်ရန်၊ မှို Fungus အားကစားသမားခြေထောက်၊ ပွေး Ringworm အတွက်ဆေး။ 333. Mifeprex = RU 486 = Mifepristone Tablets, 200 mg သည် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ဆေးဖြစ်သည်။ ကိုယ်ဝန်တည်စေရန် လိုအပ်သည့် progesterone ဟော်မုန်းအား တားဆီးသည်။ Mifepristone ကို တခါတည်း သောက်ရသည်။ ၄၉ ရက် အထိရှိနေသည့် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ရန်အတွက် သုံးသည်။ Day One: Mifeprex 200 mg 3 tablets (600 mg) a single oral dose Day Three: Misoprostol 200 μg 2 tablets (400 μg) orally Day 14: Post-Treatment Examination 334. Migarid Tablets = မိုင်ဂရင်းအမူးရောဂါ၊ 5-10 mg daily for adults 5 mg daily for children အခြား အမူးရောဂါ၊ = 10 mg/day in adults and 5 mg/day in children အတက်ရောဂါ၊ ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ = 5 to 20 mg/day in adults and 5 to 10 mg/day in children 335. Milk of magnesia = Magnesium hydroxide အစာအိမ်အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ Adults & children over 12 years = 7.5-15 ml, Children = 2 to 5 ml ဝမ်းပျော့ဆေး၊ လိပ်ခေါင်း၊ 336. Minocycline: Adult 100 mg PO/IV q12-24h; Pediatric 2-4 mg/kg/d divided bid အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု စသည်တို့ ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 337. Mipramine (Tofranil) 150-200 mg (max 300 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 338. Misoprostol သည် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ဆေးဖြစ်သည်။ a. Missed abortion (0-12 weeks) = Misoprostol 800mcg vaginal 3-hrly or sublingual 600mcg 3-hourly b. Incomplete abortion (0-12 weeks) = Misoprostol 600mcg orally single dose c. Induce abortion (13-22 weeks) = = Misoprostol 400mcg vaginally 3-hrly x 5 d. Intrauterine fetal death = 13-17 wks: 200mcg pv 6-hrly; 18-26 wks: 100mcg pv 6-hrly; 27+ wks: 25-50mcg pv 4-hrly e. Induction of labor = 25mcg vaginally 4-hrly or 50 mcg orally 4-hrly PPH prophylaxis = 600mcg orally or sublingually stat 339. Morphine (မော်ဖိန်း) ပြင်းထံသောအနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး၊ 5-15 mg 4 hourly IM နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဝမ်းချုပ်၊ မူး၊ ဆေးစွဲ၊ 340. Moxifloxacin လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ 400 mg OD x 10-14 days Moxifloxacin (0.4 g) (Avelox) 400 mg 341. Muscle relaxants = Carisoprodol (Soma) 250 mg to 350 mg TDS and HS, Chlorzoxazone (Parafon Forte DSC) 500 mg TDS/QID, Cyclobenzaprine (Flexeril) 5 mg TDS, Methocarbamol (Robaxin) 500 mg 3 QID and 2 QID ကြွက်သားပြော့ဆေး၊ အနာသက်သာစေရန်ပေးသည်။ 342. Nafcillin အရိုးတွင်း ပြည်တည်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ Adult 1-2 g IV q4h; Pediatric 100-200 mg/kg/d IV divided q4h; Nafcillin 100 mg/kg 343. Natrilix = Indapamide = 2.5 mg OD သွေးတိုးကျဆေး၊ 344. Nefzodone 300-600 mg (max 600 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ 345. NeoMercazole tablets (Carbimazole) = Anti-thyroid substance 10 mg to 60 mg daily according to the severity of the disorder လည်ပင်းကြီးဟော်မုန်း များသည့် ရောဂါအတွက်ဆေး 346. Neomycin (Sulphate) အစာလမ်းကြောင်းအားပိုးသန့်စေရန်၊ အသဲကြောင့် ဦးနှောက်ထိခိုက်ခြင်း၊ = 1 Gm QID x 1-2 days အနာဒဏ်ရာများ၊ ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာများ၊ အသဲအလုပ်မလုပ်၍ သတိမေ့ခြင်း၊ (ကိုလက်စတီရော) များခြင်း၊ 4-12 gm Daily Orally Neomycin + Erythromycin 1 Gm Orally ခွဲစိတ်လူနာများအား ရောဂါပိုးမဝင်စေရန် ကြိုတင်ပေးပါ၊ Neomycin sulfate + Bacitracin (အင်ဖက်ရှင်) အတွက်လိမ်းဆေး၊ = Ointment, 5 mg; Neomycin sulfate + 500 IU Bacitracin; (0.5% Topical) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ၊ နား-ကျောက်ကပ်တို့အား ထိခိုက်စေသည်။ 347. Netilmicin Sulphate (3-4 mg/kg IV/IM TDS) (2.142 mg/kg BD IM/IV) နောက်ကျသော ရင်သားကင်ဆာ၊ ဗက်တီးရီးယားဝင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ ဂနိုးရီးယား၊ နှလုံးအလုပ်မလုပ်တော့ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်စဉ် (အင်ဖက်ရှင်)ဝင်ခြင်း၊ အဆစ်ထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 348. Neurobion (Vitamin B1 100 mg + Vitamin B6 200 mg + Vitamin B12 200 micrograms) 349. Niclosamide အူနေသန်ကောင်များ၊ = chewable tablet, 500 mg; 350. Nimesulide = NSAID (စတီရွိုက်) မပါသော အနာ-အဖျား-အရောင်ကျဆေး၊ Adults: 100 mg BD Children: 5mg/kg of body weight in 2 or 3 divided doses 351. Nitrazepam (Valium) = အတက်ရောဂါများ၊ မေးခိုင်၊ ဝက်ရူးပြန်၊ အအိပ်ပျက်ခြင်း၊ 352. Nitrofurantoin = (0.714 – 1.428 mg/kg QID) 100 mg BD-QID PC x 7 days ဆီးအောင့်ခြင်း၊ ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ဝမ်းပျက်၊ ကိုယ်ပူ၊ အသားဝါ၊ 353. Nizatidine = အူသိမ်အစပိုင်းရှိ လေနာဆေး၊ 150 mg OD or BD 354. Nocold (5 ml = Phenylpropanolamine HCl 12.5 mg, Chlorpheniramine maleate 2 mg) Adults: 1 to 2 teaspoonfuls 3-4 times/day; Children: 6-12 years – ½ to 1 teaspoonful 3-4 times/day အအေးမိ၊ နှာစေး၊ 355. Norbactin, Norflox, Normax Eye drops မျက်စိနာ၊ မျက်ကြည်လွှာရောင်၊ 356. Norethisterone (Acetate, Heptanoate) ရာသီဆင်းများခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ 2.5 to 10 mg 357. Norfloxacin, Norflox, Noroxin ပဋိဇီဝဆေး၊ အစာမစားမီ ၁ နာရီ၊ စားပြီး ၂ နာရီ ခြားပေးပါ၊ အက်စစ် ဓာတ်ပျယ်ဆေးနှင့် တွဲမပေးရ၊ ရေ-အရည်များများ သောက်ရမည်၊ Norfloxacin 400 mg BD Traveler's diarrhea ခရီးသွားဝမ်းလျှော၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်၊ ဆီးပြွန်ရောင်၊ သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ နာတာရှည် ကျားဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ အူရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ = 800 mg stat ဆီးကြိတ် နာတာရှည်ရောင်၊ ဂနိုရီးယားကြောင့် ဆီးပြွန်အဝရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD x 3-21 days ရုတ်တရက် အူရောင်ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ = 400 mg BD x 5 days ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဗိုက်နာ၊ အရေပြားနီ၊ စိတ်ကျ၊ စိုးရိမ်၊ 358. Novalgin (Analgin) = Dipyrone = NSAID (စတီရွိုက်) မပါသော အနာ-အဖျား-အရောင် ကျဆေး 500-1000 mg QID 359. Nystatin (ဖန်းဂပ်စ်) ခေါ် မှို ရောဂါ၊ မှက်ခရု ခေါ် ကလေးလျှာနာခြင်း၊ မွေးလမ်းကြောင်းမှို၊ Nystatin 5-10 lac IU 3-4 times daily မွွေးလမ်းထဲထည့်ရန်ဆေး၊ Nystatin 100,000 units vaginal tablets x 14 days မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ Nystatin Oral Suspension Children and Adults: 4-6 mL (400,000 to 600,000 units) QID For oral candidiasis, 500,000 units of suspension repeated four times a day for at least 2 days after resolution of the infection. Infections of skin are treated with cream or ointment, 100,000 units applied to the affected area twice daily until resolution of the infection. 360. Ofloxacin (ကွီနိုလုံး အုပ်စု) ပဋိဇီဝဆေး၊ Ofloxacin (0.4 g) (Floxin) 400 mg twice daily 300-400 mg BD Oral/IV or 400 mg OD in the morning အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရေပြားနာ၊ တင်ပါးဆုံရိုးတွင်းအင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ၊ ကျားဆီးကြိတ် ရောင်၊ လေပြွန်ရောင်၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်၊ သံဓာတ်နည်း သွေးအားနည်းရောဂါ၊ အနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး ကြောင့်ဖြစ်သည့် အစာအိမ်နာ၊ ဆီချိုနာ၊ သွေးထဲပိုးဝင်၊ ဗက်တီးရီးယားကြောင့် ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ နားပြည်ယို၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 400 mg stat လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ၊ သာမန်ဂနိုးရီးယား၊ တင်ပါးဆုံရိုးတွင်း အင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ ကျားဆီးအကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ 200-300 mg BD x 21 days (300-400 mg BD Oral/IV) ရုတ်တရက် ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်း၊ 200 mg BD x 1-3 days ရက်တို ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ 200-400 mg BD Orally x 1-3 months နာတာရှည် ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ 300 mg BD x 7 days သားအိမ်ဝရောင်ခြင်း၊ ဆီးသွားပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD x 14 days + Clindamycin 450 mg orally QID x 14 days or Metronidazole 500 mg BD x 14 days တင်ပါးဆုံရိုးတွင်း အင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD ပိုးကြောင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ 400 mg stat followed by Doxycycline 100 mg BD x 10 days ကျား အကြောရောင်၊ (0.3% QID Eye) မျက်စိအကြည်လွှာ ရောင်ခြင်း၊ မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ကြွက်သားနာ၊ 361. Omeprazole or Rabeprazole = Proton pump inhibitor အစာမြိုပြွန်ရောင်၊ ရင်ဘတ်ပူ၊ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ DU အနာ၊ အစာလမ်းမှ သွေးယိုခြင်း၊ 20 mg OD for 4-8 weeks, in sever cases increase to 40 mg OD; အချို့အစာအိမ်နာအတွက် Amoxicillin, Clarithromycin နှင့် တွဲပေးရသည်။ ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဝမ်းမမှန်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ လေတက်၊ အအိပ်ပျက်၊ 362. Omnacortil = Prednisolone 363. Otrivin Nasal Drop = Desloratadine = (အလာဂျိီ) ကြောင့်ဖြစ်သည့် နှာခေါင်းပိတ်ခြင်း၊ 364. Oxacillin 9-12 Gm/day in 6 divided doses အရိုးတွင်းပြည်တည်ခြင်း၊ 365. Oxytocin, Pitocin, Syntocinon သားအိမ်ညှစ်အားပေးသည့် ထိုးဆေး၊ 366. Paludrine (Proguanil HCl) (Avloclor) 5 mg/kg Daily ငှက်ဖျားဆေး၊ 367. Pantoprazole or Esomeprazole, Lansoprazole, Omeprazole, Rabeprazole အစာအိမ်မှ အက်စစ်ဓာတ်ထွက် နည်းစေသည့်ဆေး၊ ဆိုးဝါးသော အစာမြိုပြွန်ရောင်-ရင်ဘတ်ပူ-အစာခြေရည်အထက် တက်ခြင်း၊ လူကြီး 40 mg OD or BD for 4-8 weeks 368. Paracetamol, Acetaminophen, Crocin, Paracin = NSAID (စတီရွိုက်) မပါသော အနာ-အဖျား ကျဆေး၊ အစာအိမ်နာ ရှိသူများအတွက် စိတ်ချရသည်၊ Adult 500 mg QID; Children 12 mg/kg QID ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဗိုက်အောင့်၊ အနီပြင်ထွက်၊ သရက်ရွက်ကြီး၊ 369. Paromomycin 25-30 mg/kg (max. 3 Gm) in divided doses x 7 days အမီးဘားဝမ်းကိုက်၊ 370. Paroxetine 20-30 mg (max 50 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ 371. PAS P-aminosalicylic tablet, 500 mg; granules, 4 g in sachet တီဘီဆေး၊ 372. Paspertin (Metoclopramide Hydrochloride Drops) ပျို့-အန် သက်သာဆေး။ 373. Penicillamine = (ရူမတွိုက်) အဆစ်နာအတွက်ဆေး၊ 250-500 mg daily; 5 mg/kg TDS 374. Penicillins ပနယ်စလင်များ။ (Benzylpenicillin Na or K injection, Penicillin G Procaine injection) Penicillin V, Phenoxymethyl Penicillin Potassium, Penicillin VK a. ဖြစ်ခါစ ဆစ်ဖလစ် ရောဂါ၊ Penicillin G 1.2 million units IV QID + Metronidazole 500 mg IV or Orally b. နူမိုးနီးယား၊ Penicillin G 10 million units IV daily x 5 days c. သာမန်မဟုတ်သော ဂနိုးရီးယား၊ Penicillin G 2 million units 4 hourly IV d. ဒေါင့်သန်းနာ၊ Anthrax Penicillin G 2 Million units every 3 hours IV e. (ဂက်စ်-ဂင်ဂရင်း) ခေါ် အနာပုတ်ခြင်း၊ Penicillin G 2 million units IV every 4 hours followed by Amoxacillin 500 mg TDS Orally f. အဆုပ်ရောင်ခြင်း၊ Penicillin G 4 million units IV every 4 hours or Penicillin G 2 million units every 2 hours IV + Metronidazole 750 mg IV every 6 hours (or) + Chloramphenicol 1-2 Gm IV every 6 hours x 6-8 weeks plus Dexamethasone 4-25 mg QID g. ဦးနှောက်ပြည်တည်နာ၊ Penicillin G 85.71 to 171.42 mg IV/IM Daily; 37.5 mg/kg IV/IM QID h. မင်နင်ဂျိုက်တစ်၊ နူမိုးနီးယား၊ ပြည်တည်နာ၊ နားကိုက်၊ လေးဘက်နာ၊ အရေပြားအနာ၊ (ရူမက်တစ်) အဖျား၊ လည်ချောင်းနာ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ ဆုံဆို့နာ၊ အာသီးရောင်၊ ဆစ်ဖလစ်၊ ဂနိုရီးယား၊ နှလုံး အတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ သွားဖုံးနာ၊ အာသီးရောင်၊ 250-500 mg TDS/QID x 10-14 days; (12.5 mg/kg QID) i. မကောင်းသောသတ္တိများ။ အသက်သေစေနိုင်သည်အထိ ဆိုးသည့် ဆေးမတည့် ဖြစ်ခြင်း၊ 375. Pepcid = histamine-2 blockers အစာအိမ်မှထွက်သော အက်စစ်ဓာတ်နည်းစေသည့်ဆေး၊ Adults 20-40 mg BD for up to 6 weeks; Children 1 to 16 0.5 mg/kg BD, up to a maximum of 40 mg BD 376. Permethrin cream 5% for scabies ဝဲဆေး။ 1% = သန်းပျောက်ဆေး၊ 377. Phenergan (Promethazine), Avomine အအန်-ကားမူး၊ အယား-အလာဂျီ သက်သာဆေး၊ 10 -25 mg 4 hourly; 0.75 mg/kg BD 378. Pheniramine Maleate, Avil (Aventis) (အင်တီ-ဟစ်တမင်း) ဆေး၊ အအေးမိ၊ အလာဂျီ၊ နှာစေး၊ ယားခြင်း၊ နှင်းကူနာ၊ Vertigo အမူးရောဂါတမျိုး၊ 0.75mg/kg TDS; 15-30-50 mg OD/BD/TDS ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = အိပ်ချင်း၊ မူး၊ ဗိုက်နာ၊ 379. Phenobarbitone, Phenobarbital အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ အိပ်ဆေး၊ 60-180 mg daily 380. Phenol (carbolic acid) သည် germicidal ဖြစ်သည်။ ကြမ်းပြင်၊ ဆေးခန်းသုံးပစ္စည်းများ သန့်ရန်၊ ဖန်းဂတ်စ်ပိုးများကို နိုင်သည့်ဆေး၊ ပြင်းပါက လောင်တတ်သည်။ 381. Phenylbutazone အနာ-အကိုက်သက်သာဆေး၊ ဂေါက်-ကင်ဆာဖြစ်ပြီးနာ၊ 100-200 mg TDS 382. Phenytoin 200-400 mg , Carbamazepine 600-1200 mg, Phenobarbital 100-200 mg အတက်ရောဂါ၊ ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန်ရောဂါကုဆေး၊ Dilantin, Epilentin, Eptoin 383. Pilex Ointment & Tablet 30 mg = လိပ်ခေါင်းအတွက်စားဆေး၊ ထည့်ဆေး၊ 384. Pilocarpine (eye drops), 2%, 4% 1 drop 3-4 times daily ရေတိမ်ရောဂါအတွက်မျက်စဉ်း၊ 385. Piperacillin (Na): (4.0 mg QID IV) (50 mg/kg QID IV) နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ လေးဘက်နာ၊ အာသီးရောင်၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ ဂနိုးရီးယား၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ ဆစ်ဖလစ်၊ Piperacillin plus tazobactam (Zosyn) 3.75 g q6–8h 386. Piperacillin-Tazobactam 4-5 Gm IV QID ခွဲစိတ်ပြီးနောက်ဖြစ်သည့် နူမိုးနီးယား၊ 387. Piperazine 3.5 Gm x 2-4 days သန်လုံးကောင်၊ Ascariasis 388. Polybion (B complex) ဗီတာမင် ဘီ-စီ ပါသည့် စားဆေး၊ ထိုးဆေး၊ သောက်ဆေး၊ 389. Potassium Citrate (Potrate 5) = Renal Tubular Acidosis ခေါ် ဆီး အက်စစ်ဓာတ်များနေခြင်း အတွက်ပေးသည်။ ဆေးပြာကို ဝါးခြေမစားရ။ (20 mEq three times/day or 10-15-30 mEq 3-4 times/day with meals or within 30 minutes after meals or bedtime snack) 390. Potassium permanganate Disinfectant ရေသန့်၊ အမှိုက်ပုံ၊ ရေကူးကန်၊ ခြေ-လက်၊ ပိုးသန့်ရန်၊ (အင်ဖက်ရှင်) အတွက် လိမ်းဆေး။ 391. Povidone Iodine Antiseptic Cream, Solution, Ointment အနာဆေးထည့်ရာတွင်သုံးသည့် ပိုးသတ်ဆေးရည်။ Bacteria, Yeasts, Molds, Fungi, Viruses, Protozoans တွေကို နိုင်တယ်။ Povidone (9.0% to 12.0% iodine) ပေါ်လာမှ တကယ် အသုံးဝင်လာခဲ့တယ်။ အနာထဲဝင်လည်း ရတယ်။ 392. Powergyl (Metronidazole 200 mg + Norfloxacin 200 mg) = ဝမ်းကိုက်-ဝမ်းပျက်၊ Adults: 1-2 tablets TDS; Children: 5ml (Norfloxacin 100 mg + Metronidazole 100 mg) BD; not for infants 393. Prednisolone (ကော်တီကိုစတီရွိုတ်) အရောင်လျှော့စေသည်၊ နီခြင်းကိုသက်သာစေသည်။ (အလာဂျီ) ဖြစ်ခြင်းကို သက်သာစေသည်၊ ရောဂါလက္ခဏာကို သက်သာစေသည်၊ = 5-60 mg Daily Orally as single dose or double dose on alternate days or 5-60 mg Daily Prednisolone 40 mg/day + Amoxacillin 250 mg TDS x 7 days နားအရည်ယိုခြင်း၊ Prednisolone 40-60 mg Orally daily with tapering over 2 weeks ရက်တို ရူမက်တစ်အဖျား၊ Prednisolone 60-80 mg daily in divided doses x 4-5 days followed by tapering of dose x next 7-10 days မျက်နှာတခြမ်း လေဖြတ်ခြင်း၊ Bell’s Palsy ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ကိုယ်ရောင်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ မပေးသင့်၊ ကလေးငယ်များ မပေးသင့်၊ 394. Pre-Hist-D Tablets အအေးမိ၊ နှာစေး၊ အယားသက်သာဆေး၊ 395. Primaquine 26.3 mg salt (15 mg base) OD x 14 days only after returning home iSufzsm;/ Malaria Prevention; Primaquine, Primacip, Rimacip (ဗိုင်းဗက်စ်) ငှက်ဖျားပျောက်ဆေး၊ 7.5 mg BD x 14 days Children over 1 yr; 0.25 mg/kg x 14 days ငှက်ဖျားကာကွယ်ဆေး၊ 15 mg/day during the last 2 weeks of Chloroquine prophylaxis ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အနီပြင်ထွက်၊ အားယုတ်၊ ဗိုက်နာ၊ 396. Procainamide: Adult = 100 mg/ml in 10-ml ampoule; tablet 500 mg QID Orally; Children = 0.5 mg/kg/hr IV; 8 mg/kg QID Orally သွေးခုန်နှုန်း မမှန်ခြင်းအတွက် ထိုးဆေး-စားဆေး၊ 397. Procaine Benzylpenicillin, Penicillin G (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင် ပဋိဇီဝ ထိုးဆေး၊ Procaine Penicillin 2.4 million units IM OD + Probenacid 500 mg QID x 10-14 days အာရုံကြော ဆစ်ဖလစ်၊ Procaine penicillin 2-4 million units IM 10-14 days ဆစ်ဖလစ် ပဌမဆင့်၊ Procaine Penicillin Inj. 600,000 units IM x 5-10 days အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ 398. Proguanil (Tablet 100 Mg for only in combination with Chloroquine) ငှက်ဖျားဆေး၊ 399. Promethazine (HCl) (အင်တီဟစ်တမင်း) ဆေး၊ အအန်-အယားသက်သာ၊ အင်းဆက် ကိုက်ခြင်း။ ခရီးသွားစဉ်ခေါင်းမူး၊ 10 -25 mg 4 hourly; 0.75 mg/kg BD ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မူးဝေ။ စိတ်လှုပ်ရှား၊ ဗိုက်နာ၊ အာခြောက်၊ မျက်စိအားနည်း၊ ရင်တုံ၊ 400. Propranolol = Inderal, Betabloc Forte, Betacap, Ciplar, Manprolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) Adrinaline ကို တားဆီးမှုလုပ်သည့်အုပ်စုဆေး၊ သွေးတိုး၊ လည်ပင်ကြီးဟော်မုန်းများခြင်း၊ နှလုံးခုန် မမှန်ခြင်း၊ စိတ်ပူပန်ခြင်း၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း ရောဂါ၊ (မိုင်ဂရင်း) အမူးရောဂါ၊ အကြောက်ရောဂါ၊ a. Hypertension သွေးတိုး 40 mg BD လိုအပ်လျင် တိုးပေးပါ။ 120 mg to 240 mg per day နှင့် ထိန်းထားပါ။ တချို့က 640 mg အထိ လိုတတ်သည်။ b. Angina pecetoris ခေါ် နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ 80 mg to 320 mg BD/TDS/QID, c. Myocardial Infarction နှလုံးသွေးကြောပိတ်ရောဂါ 40 mg TDS with titration after 1 month to 60 mg to 80 mg TDS မှ 180 mg to 240 mg/day ကိုခွဲပေးပါ။ d. Cardiac arrhythmias, Tachycardias နှလုံးခုံနှုန်းမြန်-မမှန်သည့်ရောဂါ 10 mg to 30 mg TDS/QID before meals and HS e. Migraine (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ 80-160-240 mg daily in divided doses f. Stage fright (Social phobia) ခြေလက်တုံ အကြောက်ရောဂါ၊ 40 mg BD/TDS လိုအပ်လျင် 240 mg to 320 mg per day g. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = သွေးဖိအားကျ၊ နှလုံးခုန်နှေး၊ လက်ဖျားအေးစက်၊ အိပ်မပျော်၊ အားယုတ်၊ စိတ်ကျ၊ အန်-ပျို့၊ ဝမ်းချုပ်၊ 401. Proxyvon, Spazmo-proxyvon အနာသက်သာစေသည်အပြင်းစားဆေး၊ အအန်သက်သာစေသည်၊ 0.930 to 1.430 mg/kg 4 hourly 402. Pseudoephedrine 30-120 mg + Nasal Oxymetazoline 0.5% ရက်တို ဆိုင်းနက်စ်၊ 403. Pyrazinamide တီဘီဆေး၊ တခြားဆေးနှင့်တွဲပေးရသည်၊ 15-30 mg/kg/day Maximum 2.5 Gm/dose တီဘီကုသရန် ပဌမ ၂ လအတွင်း ပေးသည်။ (လူကီးမီးယား) ခေါ် သွေးအားနည်း ရောဂါ၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ 404. Quinidine သွေးခုန်နှုန်း မမှန်ခြင်းအတွက်၊ 200 mg (sulfate) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ ဝမ်းပျက်၊ အရေပြားနီ၊ စိတ်ရူတ်၊ 405. Quinine ငှက်ဖျား အပြင်းစားများအား ကုသခြင်း၊ အရေးပေါ်ဖြစ်သည်။ a. ကလိုရိုကွင်းပြီးသော ရှုပ်ထွေးခြင်းမရှိသည့် ငှက်ဖျား = Quinine sulfate 600-650 mg PO x 5-7 days (Children = 8-10 mg/kg PO TDS x 5-7 days) + Doxycycline 100 mg PO BD x 7 days b. ကလိုရိုကွင်းပြီးသော ရှုပ်ထွေးသည့် ငှက်ဖျား = အမြန်နုန်းထိန်းသည့် Quinine Glucose IV drip 10 mg/kg load over 2 hours, then 0.02 mg/kg/min continous till patient can take orally + Doxycycline 100 mg IV BD သွင်းမရမှသာ IM ထိုးရမည်။ ပဌမအကြိမ်ကို 10 mg/kg ပေါင်တဖက်စီ ခွဲ ထိုးပေးနိုင်သည်။ Quinine 300 mg/ml IM ထိုးဆေးသည် နာလွန်းသဖြင့် မိုးရေဖြင့် ရောကာ 60–100 mg/ml အားပြော့စေပြီးမှ ထိုးသင့်သည်။ လူနာခံနိုင်၊ သောက်နိုင်လာသည်နှင့် ပါးစပ်ကတိုက်နည်း သို့ ပြောင်းပါ။ အစာနှင့်တွဲပေးပါ၊ c. ညအခါ ကြွက်သားနာခြင်း အတွက်လည်း ပေးနိုင်။ d. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အရေပြားနီ၊ မူးဝေ၊ မျက်စိအားနည်း၊ သွေးဖိအားကျ၊ 406. Ramipril (Ramistar 5) = (ACE) inhibitor သွေးတိုးကျဆေး၊ 2.5 mg OD and 2.5-20 mg in 1-2 doses. Cardiac Failure နှလုံးအလုပ်မလုပ်တော့ခြင်း၊ 1.25mg-2.5mg OD; Maximum 10mg/day 407. Ranitidine and Nizatidine သည် Histamine-2 blockers ဆေးအုပ်စုဝင်ဖြစ်သည်။ အစာအိမ်မှ အက်စစ်ဓာတ်ထွက်နည်းစေသည်။ စိတ်-အလုပ်ရှုပ်၍ အစာအိမ်ရောင်ခြင်း၊ အစာမြိုပြွန်ရောင် ရင်ဘတ်ပူ၊ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း အပြော့စား နှင့် အသင့်အတင့်ဆိုးခြင်း၊ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများကြောင့် ဖြစ်သည့်လေနာ၊ Adult Dosage = 150 mg, OD/BD/TDS/QID Orally, IM, IV; Paedriatic dosage (20 kg) = 0.75 mg/kg QID IM 150 mg. TDS PO/IM/IV 408. Rennie = 2 TDS/QID အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ 409. Reserpine 0.05 mg OD and 0.05-0.25 mg QID သွေးတိုးကျဆေး၊ 410. Rifampicin, Rifacon, Rifacilin, Rifamycin, Rimactane တီဘီဆေး၊ Ethambutol, Isoniazide, Streptomycin တခုခုနှင့် တွဲပေးရသည်။ လက်ပရိုစီ၊ သံဓာတ်နည်း သွေးအားနည်းရောဂါ၊ ဂနိုးရီးယား၊ ဦးနှောက် မြှေးရောင်၊ ဝက်ရူးပြန်၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နှလုံးအတွင်းလွှာရောင်၊ Rifampin 600 mg BD x 2 days (adults) or 10 mg/kg BD (children) ကိုယ်ဝန်မပေးရ။ အစာမစားမီးပေးပါ။ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားနီ၊ ပျို့၊ အန်၊ ဝမ်းပျက်၊ ဆီး-အရေပြား-ချွေးနီခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်၊ Take this medicine on an empty stomach, either 1 hour before or 2 hours after food. For daily use: 150 mg INH + 300 mg Rifampicin; 75 mg INH + 150 mg Rifampicin; For paediatric use: 30 mg INH + 60 mg Rifampicin; For intermittent use (3 times weekly): 150 mg INH + 150 mg Rifampicin; For paediatric use: 60 mg INH + 60 mg Rifampicin; Rifampin 300 mg BD ထပ်ဖြစ်သော အရိုးအတွင်းပြည်တည်ခြင်း၊ Rifampin, INH, Pyrazinamide + Dexamethasone 0.15 mg/kg QID x 1-2 weeks တီဘီကြောင့် ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ 411. Salbutamol = Albuterol (Ventolin) ပန်းနာနှင့် အသက်ရှူလမ်းပိတ် ရောဂါဆေး၊ ရှူဆေး-သောက်ဆေး၊ 2-4 mg TDS/QID ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ လက်တုံ၊ နှလုံးခုန်မြန်၊ 412. Salicylic acid ဝက်ခြံ၊ အရေပြားနာ၊ မှက်ခရုနာ၊ လိမ်းဆေး၊ အနာသက်သာစေသည်။ 413. Savlon = Antispetic Liqud, Cream ပိုးသန့်ဆေး၊ 414. Scabine, Scabecide, Ascabiol သန်း-ဝဲ ပျောက်ဆေး၊ 415. Selenium sulfide (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ = deterent-based suspension 2% 416. Senna = ပွေးကိုင်းဝမ်းနုတ်ဆေး၊ ညမအိပ်မီ လူကြီး ၂ ပြား၊ 417. Sensorcaine, Bupivan (Bupivacaine) ခါးထဲထိုးရသည့်ထုံဆေး၊ Epidural 0.25%, 0.5% and 0.75% (non-Obstetrical); Most experience to date is with single doses of Sensorcaine up to 225 mg with Epinephrine 1:200,000 and 175 mg without Epinephrine 418. Septrin = (Trimethoprim 160 mg and Sulfamethoxazole 800 mg) = (TMP-SMZ) ၂ နှစ် အောက်ကလေး မပေးသင့်၊ a. (TMP-SMZ) 160/800 mg stat ရက်တို ဆီးအိမ်-ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ b. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 21 days ရက်တို ကျောက်ကပ်ပြွန်ရောင်ခြင်း၊ c. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 1-3 months နာတာရှည် ကျားဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ d. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 10 days ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ ရက်တို နားကိုက်ခြင်း၊ e. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 7-10 days x 7-10 days ရှီဂဲလား ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ f. (TMP-SMZ) double strength BD x 5 days (ဆာလ်မိုနည်းလား) ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ g. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD ပိုးကြောင့်ဝမ်းလျှောခြင်း၊ 419. Sertraline 50-200 mg ခေါင်းကိုက်ခြင်းအမျိုးမျိုး၊ 420. Sibutramine ကိုယ်အလေးချိန်ကျဆေး၊ ပိန်ဆေး။ 421. Silver sulfadiazine (အင်ဖက်ရှင်) အတွက်လိမ်းဆေး၊ = cream, 1%, in 500-g container; မီးလောင်နာဆေး၊ (ဗက်တီးရီးယား) နဲ့ (ရိစ်) တွေကို သတ်နိုင်တယ်။ အနာကျက်တာ ကြာလို့ သိပ်မသုံးချင်ကြတော့ဘူး။ 422. Singulair ပန်းနာ နှင့် အလာဂျိ အတွက်ဆေး၊ လူကြီး 10 mg a day 423. Sodium Nitroprusside 20-400 ug/min IV Infusion နှလုံးရောဂါ၊ သွေးတိုးကျဆေး၊ 424. Sodium thiosulfate (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ 15%; 425. Spasmocip Capsules (Paracetamol 325 mg and Dextropropoxyphene 65 mg) 1 capsule 2-3 times daily ဖျား-နာခြင်း၊ အစာလမ်း-ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-သည်းခြေလမ်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ် နာခြင်း။ 426. Spasmonil (Dicyclomine 10-20-40 mg, Paracetamol 500 mg) 3-4 times daily အစာလမ်း-ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-သည်းခြေလမ်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ ၆ လအောက် မပေးရ။ 427. Spasmo-Proxyvon = Dicyclomine (HCl) + Propoxyphene + Acetaminophen အစာလမ်း-ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-သည်းခြေလမ်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ တနေ့ ၄ ကြိမ်ပေးသည်။ မကောင်းသော သတ္တိများ။ ဘိန်း အနည်းငယ်ပါသည်။ ရင်တုံသည်၊ ဆီးတင်းသည်၊ ဂနာမငြိမ်ဖြစ်သည်၊ စိတ်ရှုပ်ထွေးသည်။ Chances of becoming addict to this medicine since it induces sleep 428. Spectinomycin (HCl), Trobicin သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ ဂနိုးရီးယား၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ (2,000-4,000 mg IM Daily Single dose); Spectinomycin 2 Gm IM BD x 24-48 hours and followed by Orally Cefixime 400 mg BD ဂနိုးရီးယားပိုးကြောင့် အဆစ်နာခြင်း၊ 1 Gm IM stat ဂနိုးရီးယား။ 429. Spironolactone, Aldactone (Spironolactone + Frusemide = Lasilactone, Spiromide) ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ 25-100 mg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားအနီပြင်ထွက်၊ ရာသီမမှန်၊ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်၊ စိတ်ရှုတ်၊ ယောက်ျားများရင်သားထွက်။ 430. Stemetil (Phenothiazine), Emidoxyn မူး-အန်-ပျို့သက်သောဆေး၊ 12.5 mg IM/Orally QID စိတ်ရောဂါများ၊ ပျို့-အန်ခြင်း၊ (Vertigo) ခေါင်းမူးခြင်း။ 431. Streptokinase 250,000 IU IV or 1.0 mlU/hour IV Infusion နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ သွေးခဲခြင်းကို ကုသရန်ဆေး။ 432. Streptomycin = (အမိုင်နိုဂလိုင်ကိုဆိုက်) အုပ်စု၊ ပဋိဇီဝဆေး၊ တီဘီ၊ ပလိပ်၊ (ဂနိုးရီးယား)၊ နှလုံး အတွင်းသား-သားအိမ်အဝ-ဆီးလမ်းအဝရောင်ခြင်း၊ 1 Gm/dose TB; 2,000-4,000 mg IM Daily; 15 mg/kg OD-BD ဆေးတမျိုးထဲမပေးရ၊ ဆေးပြီးသည့်အတွက်သိပ်မသုံးတော့၊ ဆိုးကျိုး = ကျောက်ကပ်ထိခိုက်။ 433. Sucralfate is used to treat and prevent duodenal ulcers and Gastric ulcers 1 QID 434. Sulfadoxine-pyrimethamine ငှက်ဖျားကုသရန်-ကာကွယ်ရန်ဆေး၊ 435. Sulfonylureas ဆီးချိုစားဆေး၊ a. 1st Generation: Orinase (tolbutamide) = 500 - 3000 mg; Tolinase (tolazamide) = 100 - 1000 mg; Diabinese (chlorpropamide) = 100 - 500 mg b. 2nd Generation: Glucotrol (glipizide) 2.5 - 40 mg; Glucotrol XL (ext. rel. glipizide) 2.5 - 20 mg; Micronase, Diabeta (glyburide) 1.25 - 2.0 mg; Glynase (micronized gly.) 3 - 12 mg c. 3rd Generation: Amaryl (glimepiride) 1 - 8 mg d. Side Effects: low blood sugar, bloating, nausea, heartburn, anemia, weight gain, sun sensitivity, metallic or change in taste in 1% to 3% 436. Sulphacetamide (10-30% QID) မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း မျက်စဉ်း။ 437. Sulphamethoxazole (SMZ) 800 mg BD ဆီးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း ဗက်တီးရီးယားနိုင်သည့်ဆေး။ 438. Telavancin: Adult 10 mg/kg IV q24h for 7-14 d; infuse over 1 h; CrCl 30-50 mL/min: 7.5 mg/kg/d CrCl 10-29 mL/min: 10 mg/kg q48h အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု-ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 439. Telithromycin (Ketec) 800 mg 440. Tenovate = Clobetasol Propionate နာတာရှည် အရေပြားအနာများအတွက် လိမ်းဆေး။ 441. Terconazole မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 0.4% cream OD x 7 days, 0.8% cream or 80 mg suppository မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း။ 442. Terfed-D Tablets (Terfenadine USP 60 mg + Pseudoephedrine Hydrochloride BP 120 mg) = 1 tablet BD အလာဂျီအတွက်ဆေး။ 443. Tetracycline (HCl), Achromycin ပဋိဇီဝဆေး၊ a. Doxycycline for 7–14 days လိင်မှတဆင့် ကူးစက်သည့် (ကလာမိုင်ဒီးယား) အင်ဖက်ရှင်၊ ကျား-မ ဆီးပြွန်-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ ကျား-ဆီးကြိတ်-အစေ့ရောင်၊ Pelvic inflammatory disease is often treated with doxycycline plus cefoxitin or cefotetan. Other chlamydial infections (psittacosis, lymphogranuloma venereum, trachoma) and sexually transmitted diseases (granuloma inguinale) also respond to doxycycline. b. ဝက်ခြံ၊ အသက်ရှူလမ်းရောင်၊ (လိုင်းမ်) ရောဂါ၊ ဆစ်ဖလစ်ရောဂါ၊ နူမိုးနီးယား၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်း-မျက်စိ- မွေးလမ်း-အနာ၊ အမီးဘားပိုးဝင်ခြင်း၊ ဂနိုရီးယား၊ ဆစ်ဖလစ်၊ ဝက်ခြံ၊ မျက်စိနာ၊ အစာလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ တိုက်ဖတ်စ်၊ မျက်ခမ်းစပ်၊ ပလိပ်၊ ကာလဝမ်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ (ဖယ်လ်စီပဲရန်) ငှက်ဖျား၊ မီးလောင်နာ၊ ခရီးသွားစဉ် ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ဝမ်းပျက်၊ မွေးလမ်း-စအိုယား၊ ဆီးနီ၊ အရေပြား-မျက်စိ အရောင်ပြောင်း၊ ခေါင်းကိုက်၊ အစားပျက်၊ ဝမ်းအရောင် ပြော့၊ ကိုယ်ပူ၊ ဗိုက်နာ၊ ကိုယ်ဝန်မပေးရ။ c. Tetracycline 250 mg BD or Doxycycline 100 mg daily or Erythromycin 250 mg TDS + Prednisolone 0.125% BD မျက်ခွံရောင်ခြင်း၊ Blepharitis d. Tetracycline 250-500 mg QID + Sulfonamide 10% Eye drop x 2-3 days ဗက်တီးရီးယားကြောင့် မျက်စိနာခြင်း။ e. Tetracycline 500 mg QID x 2 weeks ဆစ်ဖလစ် ပဌမဆင့်၊ ဒုတိယအဆင့်၊ တတိယအဆင့်၊ 444. Thiazolidinediones ဆီးချိုစားဆေး၊ 445. Tibolone သည် Estrogen ခေါ် အမျိုးသမီး ဟော်မုန်းဓာတ်ဖြစ်သည်။ 446. Ticarcillin (71.43 – 95.24 mg/kg TDS Slow IV) (62.5 mg/kg Slow QID IV/IM) ဗက်တိီရီးယားအမျိုးမျိုး၊ လေမကြိုက်သော ဗက်တီးရီးယားဝင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 447. Tigecycline, a tetracycline derivative, Tigecycline (Tygacil) 50 mg q12h 448. Tincture of Iodine (2-7% Potassium iodide or Sodium iodide) Antiseptic ပိုးသန့်ဆေး၊ 449. Tinidazole (Fasigyn) (ထရွိုင်ကိုမိုးနပ်) ပိုး၊ (ဂိုင်ယားဒီးယား) ပိုး၊ မွေးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်လူနာကို ပိုးကာကွယ်ရန်၊ မခွဲမီ ၁၂ နာရီကြိုပေးပါ။ 2 Gm; Adult 1.6 Gm IV infusion; မွေးလမ်းကြောင်းရောင်၊ လေမကြိုက်သည့်ပိုး၊ Orally 2 Gm stat x 2 days; 2 Gm stat followed by 1 Gm OD or 500 mg BD x 5-6 days; အမီးဘား ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ အသဲပြည်တည်ခြင်း။ Tinidazole 800 mg TDS x 3-5 days + Diiodohydroxyquin 650 mg TDS x 21 days (ဂိုင်ယာဒီးယား) ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 2 Gm Stat followed by 1 g/day for 5-7 days သွားဖုံးရောင်၊ 1 Gm followed by 1 Gm x 5-6 days ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အရသာပျက်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းမူး၊ ဆီးနီ။ 450. Tobamycin သွေးပြန်ကြောပိတ်ပြီးရောင်ခြင်း၊ သဲခြေအိပ်ရောင်ခြင်း၊ နာတာရှည် အဆုပ်ရောင်၊ နှလုံး အတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းရောင်ခြင်း၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာ၊ အနာ-အကိုက် ဆေးများ ကြောင့်ဖြစ်သည့် အစာအိမ်အနာ၊ ကျောက်ကပ်မကောင်း၍ ဆီးနည်းသည့်ရောဂါ၊ နှလုံးအလုပ် မလုပ်တော့ခြင်း၊ (3-5 mg/kg IM/slow IV) (2.25 mg/kg TDS IM/IV) 451. Tolnaftate က မှို Fungus ကို နိုင်တဲ့ဆေး။ 452. Tramadol HCl မူးယစ်ပါသည့် အနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး၊ 1 tablet every 4-6 hours အစာနှင့် ဝေးလဲရသည်။ 453. Trazodone 100-300 mg (max 400 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 454. Triamcinolone (Tricort 40) injection is a steroid. It is an anti-inflammatory glucocorticoid used topically in the treatment of various skin disorders. Intra-lesional, intramuscular, and intra-articular injections are also administered under certain conditions. Triamcinolone acetate 0.1% ointment (အက်ဖ်သပ်စ်) အနာ၊ Aphthous ulcer 455. Triamterene ပိုတက်စီယံလျှော့ခြင်း နည်းစေသည့် ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်-သွေးတိုး-နှလုံး-ကျောက်ကပ်ရောဂါများ။ ရေဖန်ခွက်အပြည့် အစာစားပြီးသောက်ပါ။ တမျိုးထဲပေးရပါက 100 mg BD တခြားဆေးများနှင့် တွဲပေးပါက ၎င်းထက် လျှော့ပေးပါ။ တနေ့လျင် 300 mg ထက်မပိုရ။ Dytide = (Triamterene and Benzthiazide) 456. Trimethoprim-Sulfamethoxazol (TMP-SMZ) = Septrin ဗက်တီးရီးယားများအတွက်ဆေး၊ a. Urinary Tract Infections = Short-course therapy (3 days) with oral double-strength trimethoprim-sulfamethoxazole (160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole) given twice daily is effective therapy for lower urinary tract infections in women who are symptomatic for less than 1 week. b. Trimethoprim-Sulfamethoxazole, one double-strength tablet twice daily for 14–21 days, is effective in acute prostatitis. c. In chronic prostatitis, treatment for 6–12 weeks is indicated. d. Trimethoprim-sulfamethoxazole is effective for prophylaxis and treatment of Pneumocystis pneumonia, Cyclospora infection, and Isospora belli infection. For therapy of Pneumocystis pneumonia, 15–20 mg/kg/d of trimethoprim and 75–100 mg/kg/d of sulfamethoxazole in three or four divided doses is administered intravenously or orally—depending on the severity of disease—for 3 weeks. The dose for prophylaxis is 160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole daily or three times per week. (When given daily, it is also effective prophylaxis against toxoplasmal encephalitis.) e. I belli infection in HIV/AIDS has been successfully treated with 160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole orally four times daily for 10 days followed by twice-daily administration for 3 weeks. f. Cyclosporiasis is successfully treated with 160 mg trimethoprim and 800 mg sulfamethoxazole twice daily for 7–10 days. g. Sulfadiazine with pyrimethamine is also used to treat and prevent recurrence of toxoplasmosis. h. Sulfonamides are the drugs of choice for Nocardia infections. Trimethoprim-sulfamethoxazole is widely distributed in tissues, penetrates into the cerebrospinal fluid, and has been used to treat meningitis caused by gram-negative rods, though third-generation cephalosporins are now preferred. While it is occasionally used for outpatient respiratory tract infections, the increasing pattern of resistance associated with S pneumoniae has decreased its utility. i. Trimethoprim-sulfamethoxazole is effective also for infections with Enterobacter, B pseudomallei (melioidosis), S maltophilia, or B cepacia; in combination with rifampin, for eradication of nasopharyngeal carriage of staphylococci; for prophylaxis against meningococcal disease when susceptible strains predominate; for antibacterial prophylaxis in organ transplant recipients or patients with chronic granulomatous disease; for treatment of L monocytogenes meningitis; and perhaps also for management of pulmonary Wegener granulomatosis. j. Leprosy 457. Trypsin (Protease) သရက်ရွက်ရောင်ခြင်း၊ အစာမချက်နိုင်ခြင်း၊ 458. Tylenol (Acetaminophen 500 mg) အနာသက်သာဆေး၊ အက်စပရင်ကဲ့သို့အရောင်မကျစေနိုင်၊ 459. Ulcimax (Famotidine) = လေနာဆေး၊ 40 mg HS or 20 mg BD x 4-8 weeks Maintenance: 20 mg HS အစာခြေရည်အထက်တက်ခြင်း၊ 460. Valacylovir 1 Gm BD or Famciclovir 250 mg TDS + 5% Acyclovir ointment ပါးစပ်-လိင်လမ်း တို့၌ ဖြစ်သောရေယုံ၊ Valacyclovir (0.5 g) (Valtrex) 0.5–1 g three times daily 461. Valganciclovir 450 mg (Valcyte) 0.9 g twice daily 462. Valium (Diazepam) = 2-10 mg BD IV/IM/Oral အတက်ကျဆေး၊ စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အရက်ဖြတ်ခြင်း၊ မွေးဖွားစဉ်နာခြင်း၊ ဝက်ရူးပြန်၊ မေးခိုင်၊ မခွဲစိတ်မီ စိတ်ငြိမ်စေရန်၊ အိပ်မပျော်ခြင်း၊ (ကလိုရိုကွင်း) များသွားခြင်း၊ Orally 2-10 mg BD/TDS/QID; maximum 30 mg daily; ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = စိတ်မကြည်လင်း၊ မူးဝေ။ Cimetidine, Omeprazole တို့နှင့်တွဲမပေးရ။ အရက်ဖြတ်လျင် 10 mg, 3 or 4 times during the first 24 hours, reducing to 5 mg, 3 or 4 times daily as needed 463. Vancomycin (HCl) လူကီးမီးယား၊ ဦးနှောက်ပြည်တည်နာ၊ အူမကြီးရောင်၊ နှလုံး အတွင်းသားရောင်၊ ဝမ်းတွင်းမြှေးရောင်၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အနီပြင်ထွက်၊ ဖျား၊ သွေးဖိအားကျ၊ ပျို့-အန်၊ Vancomycin (Vancocin) 125 mg three times daily; Vancomycin 20–30 mg/kg; Voriconazole (VFend) 200 mg q12h Vancomycin 15 mg/kg BD (500 mg QID IV Infusion) (0.25 mg/kg.min TDS IV Infusion) (မင်နင်ဂျိုက်တစ်)၊ အခြားပဋိဇီဝဆေးများပြီးသော ပြင်းသည့်ပိုးဝင်ခြင်း၊ Vancomycin 1 Gm BD အရိုးတွင်း ပြည်တည်ခြင်း၊ Vancomycin 10 mg/kg TDS + Ceftazidime 3 Gm IV TDS ခွဲစိတ်ပြီး ဦးနှောက်မြှေးရောင်၊ Vancomycin 15 mg/kg BD + Gentamycin 2 mg/kg TDS သွေးပြန်ကြောရောင်၊ ရက်တို နှလုံးအတွင်းသား ရောင်၊ 464. Varogel has a strong antacid capacity, selective protective action of Gastric mucosa skin, activity control action of pepsin and gas ellimination in stomach. And helps to recover the function of demaged stomach. Each 100ml contains Aluminium hydroxide gel 45.96g + Magnesium hydroxide 30% paste 26.68g + Simethicone 30% emulsion 2.66g. Indications = Hyperacidity, sour stomach, gastric discomfort, stomach heaviness, nausea, vomiting, gastralgia, sour vomiting, elimination of gas. Shake-well, 10ml four times daily 465. Ventolin (Nebules) 2.5 mg = Salbutamol = ပန်းနာရင်ကြပ်နေစဉ် ရှူရသည့်ဆေး။ 466. Verapamil နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ သွေးခုန်နှုန်းမမှန်ခြင်း၊ = tablet, 40 mg, 80 mg; injection, 2.5 mg /ml in 2-ml ampoule; 467. Vitamin A (Retinol) Adult = 15,000-500,000 daily Orally and Children = 20,000 IU/Kg ကြက်မျက်သင့် ခေါ် အလင်းရောင်နည်းချိန် မျက်စိအားနည်းသည့်ရောဂါအတွက်ပေးသည်၊ ခုခံအားကောင်း စေရန်၊ ဆဲလ်များအသစ်ဖြစ်စေရန်၊ 468. Vitamin B 1 (Thiamine) ထုံနာ-ကျင်နာ၊ အာရုံကြောကောင်းစေရန်၊ (ရိစ်)၊ ဥ၊ အသဲ၊ အစေ့အဆံ၊ အသားတို့၌ဝါဝင်သည်။ ထုံနာကျင်နာ၊ အာရုံကြောအလုပ်ကောင်းစေရန်၊ ချို့တဲ့ပါက (ဗယ်ရီဗယ်ရီ) ရောဂါ ရစေသည်။ အားယုတ်စေသည်။ အစားမစားချင်ဖြစ်မည်။ 469. Vitamin B 12 (Cobalamin) ခန္ဓာကိုယ်ကြီးထွားစေရန်၊ ဆဲလ်တည်ဆောက်ရန်၊ သွေး-အာရုံကြောများ အလုပ်ကောင်းစေရန်အတွက်ပေးရသည်၊ အသဲ၊ အသား၊ နို့ထွက်အစာ၊ ငါး၊ ခန္ဓာကိုယ် ကြီးထွားရန်၊ ချို့တဲ့ပါက Pernicious Anaemia သွေးအားနည်းရောဂါ ရစေသည်။ 470. Vitamin B 2 (Riboflavin) အသဲ၊ နို့ထွက်အစာ၊ အသီးအရွက်၊ ဥ၊ ဆန်၊ ဂျုံ၊ (ရိစ်) တို့၌ ပါဝင်သည်။ ချို့တဲ့ပါက ကျီးကန်းပါးစပ်နာဖြစ်စေသည်။ 471. Vitamin B 6 (Pyridoxine) အချို့ဆေးများကြောင့် ၎င်းဓာတ်နည်းရခြင်းအတွက် ပေးရသည်၊ ဥပမာ တီဘီဆေး၊ သွေးအားနည်းရောဂါတမျိုး၊ B-Natal TheraPops နှင့် B-Natal Lozenges တို့သည် ဗီတာမင် ဘီ-၆ ပါသည့် ဆေးများဖြစ်သည်။ 472. Vitamin B 9 (Folic Acid) 1 mg OD ဖေါလစ်-အက်စစ်ဓာတ်၊ သွေးနီဥ သန်စွမ်းစေရန်၊ 473. Vitamin B Complex ဗီတာမင် ဘီအုပ်စု၊ ပုံမှန်ဇီဝဖြစ်စဉ်များ လုပ်နိုင်စေရန် အားပေးသည်၊ အရက် သောက်သူ၊ ကိုယ်ဝန်ရှိသူ၊ မီးလောင်နာကြီးသူ၊ ခွဲစိတ်ထားသူများပေးရန်၊ 474. Vitamin C (Ascorbic Acid) အနာကျင်စေရန်အားပေး၊ နာတာရှည်ရောဂါ၊ အရိုး၊ သွား၊ သွားဖုံး၊ အရွတ်၊ သွေးကြောများ ကောင်းစေသည်။ ခုခံအားအတွက်အသုံးကျ။ ချို့တဲ့ပါက (စကာဗီ) ရောဂါရ၊ မီးလောင်နာ၊ 100-500 mg daily စိမ်းသည့်အသီးအရွက်၊ အသီးအနှံများ၌ပါသည်။ 475. Vitamin D = အရိုးတည်ဆောက်ရန်အသုံးဝင်၊ အသက် ၁၃ နှစ်အောက် 5 mcg (200 IU) မှစ၍ အသက်ကြီးသူများအား 10 mcg (400 IU) နှင့် ရဝ ကျော်များအား 15 mcg (600 IU) ပေးသင့်၊ နေရောင်မရသူများအား တနေ့လျင် 25 μg (1000 IU) ပေးသင့်သည်။ ငါးကြီးဆီ၊ နို့ထွက်အစာတို့၌ပါသည်။ နေရောင်ကြောင့် ဗီတာမင်အေမှ ဒီဖြစ်လာသည်။ အရိုးတည်ဆောက်ရန်၊ ချို့တဲ့ပါက အရိုးပြော့ရောဂါရစေသည်။ Alfacalcidiol (Calciferol) 1.4 ug/kg daily 476. Vitamin E အသီးအရွက်ကရသော ဆီ၊ ဂျုံ၊ ဆန်၊ ပေါင်မုံ့၊ ဥ၊ အစေ့အဆံတို့၌ပါသည်။ သွေးဥ၊ အာရုံကြော၊ ကြွက်သားများ အလုပ်ကောင်းစွာလုပ်စေရန်၊ 477. Vitamin K သွေးထွက်ရောဂါအတွက်ပေးသည်၊ မုံလာရွက်၊ မုံလာထုပ်၊ ဟင်းနုနွယ်ရွက်၊ 478. Vometil အအန်သက်သာဆေး၊= 5-10-30 mg BD or TDS; Vomistop = အအန်သက်သာဆေး၊ 479. Voriconazole (VFend) 200 mg twice daily 480. Xylocaine (Lignocaine) ထုံဆေး၊ 0.5-1.0%; Xylocaine 5% (Lidocaine) ointment အထုံ-အယား-အနာ သက်သာစေရန်လိမ်းဆေး၊ နှလုံးခုန် မမှန်ခြင်းအတွက် သွေးပြန်ကြောထဲ ထိုးပေးနိုင်သည်။ Xylocaine 10% Pump Spray အနာဒဏ်ရာများအား ချက်ချင်းအနာသက်သာစေသည့် ပန်းရသောထုံဆေး။ 481. Xylometazoline 0.05-0.1% sprays TDS/QID ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ 482. Zincovit = Vitamin A + E + B 1 + B 2 + B 6 စသည့် ဗီတာမင်များပါသည့်ဆေး၊ Contributed by Dr. Tint Swe, MBBS (Mandalay), Sama 4272
တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး	တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး (simplified Chinese: 长城; traditional Chinese: 長城; pinyin: Chángchéng; literally "Long wall") or (simplified Chinese: 万里长城; traditional Chinese: 萬里長城; pinyin: Wànlǐ Chángchéng; အဓိပ္ပာယ်အားဖြင့် "၁၀၀၀၀ လီ (里 ၁ လီ = ၁/၃ မိုင်) ရှည်လျားသော တံတိုင်းကြီး") သည် တရုတ်နိုင်ငံမှ အတွဲလိုက် တည်ဆောက်ထားသော မြေကတုပ် နှင့် ကျောက်ကတုပ်များဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၆ရာစု မှ အေဒီ ၁၆ရာစုအတွင်း တရုတ်မင်းဆက် အဆက်ဆက်တို့လက်ထက်တွင် တရုတ်အင်ပါယာ၏ မြောက်ဘက်နယ်စပ်ကို ရှုန်းနူ (匈奴 Xiong-nu) တို့၏တိုက်ခိုက်မှုမှ ကာကွယ်ရန် တည်ဆောက်ခြင်း၊ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်းနှင့် ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခြင်းတို့ကို ပြုခဲ့ကြသည်။ မဟာရံတံတိုင်းဟု ရည်ညွှန်းသော အချို့တံတိုင်းများမှာ ဘီစီ ၅ရာစုကပင် စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ အထင်ရှားဆုံးတံတိုင်းမှာ တရုတ်၏ ပထမဆုံးအင်ပါယာ ချင်ရှီဟွမ် (秦始皇 Qin Shi Huang) ၏လက်ထက် ဘီစီ ၂၂၀- ၂၀၀ကြားတွင် တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ယခုအခါ အနည်းငယ်သာ ကြွင်းကျန်ရစ်တော့သည်။ ထိုတံတိုင်းမှာ ယခုလက်ရှိတည်ရှိနေသော မင်မင်းဆက် (明朝 Ming Dynasty) လက်ထက်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော တံတိုင်း၏ မြောက်ဘက် အလွန်ဝေးလံသော နေရာတွင် တည်ရှိသည်။ မဟာရံတံတိုင်းကြီးသည် အရှေ့ဘက် ဆန်းဟိုင်ကွမ်း (山海關 Shan-hai-guan) မှ အနောက်ဘက် လော့ပ်နော်(羅布泊 Lop Nur) အထိ မိုင်ပေါင်း ၄၀၀၀ (ကီလိုမီတာ ၆၄၀၀) ခန့် ရှည်လျားသည်။Damian Zimmerman, ICE Case Studies: The Great Wall of China, December 1997 မွန်ဂိုးလီးယားအတွင်းပိုင်း၏ တောင်ဘက်နယ်စပ်တလျှောက်ကို လခြမ်းပုံသဏ္ဌန်ရစ်ပတ်ထားပြီး စုစုပေါင်း မိုင်ပေါင်း ၄၁၆၀ (၆၇၀၀ကီလိုမီတာ) အထိရှည်လျားသည်။ အထွဋ်အထိပ်သို့ရောက်ရှိနေသော အချိန်ကာလအတွင်းတွင် မင်တံတိုင်းကို လူပေါင်း တစ်သန်းကျော်က စောင့်ကြပ်ခဲ့သည်။ တရုတ်လူမျိုးပေါင်း ၂သန်းမှ ၃သန်းအထိ ရာစုနှစ်နှင့်ချီသော တံတိုင်းတည်ဆောက်မှု စီမံကိန်းလုပ်ငန်းအတွင်း သေဆုံးခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။Damian Zimmerman, The Great Wall of China, ICE Case Studies, December, 1997 ဓာတ်ပုံများ ရည်ညွှန်းချက်များ Category:တရုတ်နိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ
နည်းပညာ	နည်းပညာဆိုသည်မှာ ကိရိယာ (tool) နှင့် အတတ်ပညာ (craft) များကို သိရှိနားလည်ခြင်း၊ သုံးစွဲခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် နည်းပညာသည် သိပ္ပံနှင့် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်များနှင့် ဆက်စပ်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး အဆိုပါပညာရပ်နှစ်ခုမှ ဆင့်ပွား၍ နည်းပညာအမျိုးမျိုး ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ နည်းပညာ(Technology )ဟူသောအသုံးအနှုန်း၏ မူလအစမှာ ဂရိစကား"Technologia" ဖြစ်သည်။ လူသားတို့၏ နည်းပညာအပြိုင်သုံးစွဲ မှုမှာ သဘာ၀ရင်းမြစ်များကို ရိုးရှင်းသောကိရိယာများအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်းမှ စတင်သည်။ သမိုင်းမတင်မီခေတ်က မီးကိုထိန်းချုပ်နိုင်သော စွမ်းရည်ကို ရရှိလာသောကြောင့် စားစရာတို့ကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ပြုလုပ် နိုင်သကဲ့သို့ နောက်ပိုင်းတွင် ဘီး (Wheel) ကို တီထွင်မှုကြောင့် လူသားတို့၏ ခရီးသွားလာရေးတွင် ပိုမိုလွယ်ကူ လာခဲ့သည်။ သမိုင်းတလျှောက် တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုများဖြစ်သည့် ပုံနှိပ်စက်၊ တယ်လီဖုန်း နှင့် အင်တာနက် တို့ကဲ့သို့သော နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးမှုများကြောင့် ဆက်သွယ်ရေးတွင် ကြုံတွေ့ရသော ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအတားအဆီးများလျော့နည်းလာပြီး လူသားတို့အနေဖြင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ဆက်သွယ်နိုင်ကြပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် နည်းပညာအားလုံးကို ငြိမ်းချမ်းရေးရည်ရွယ်ချက်အတွက် အသုံးပြုကြသည်မဟုတ်ပေ။ တင်းပုတ်မှအစပြု၍ နျူးကလီးယားလက်နက်အထိ အဖျက်စွမ်းရည် တစ်စထက်တစ်စကြီးမားလာသောလက်နက်များသည် သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ပိုမိုတိုးတက်လာခဲ့သည်။ နည်းပညာသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို နည်းလမ်းများစွာဖြင့် ဩဇာသက်ရောက်မှုရှိသည်။ အဖွဲ့အစည်းအများစုတွင် နည်းပညာသည် ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးသော စီးပွားရေးဖြစ်ပေါ်လာစေရန် အကူအညီပေးပြီး သက်တောင့်သက်သာရှိသော အဆင့်အတန်းတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်လာစေသည်။ သို့သော် နည်းပညာဆိုင်ရာလုပ်ငန်းအများစုသည် လေထု၊မြေထု၊ရေထုညစ်ညမ်းမှု (pollution) ဖြစ်စေသည့် ဘေးထွက်ပစ္စည်းများကို ထုတ်လုပ်ပြီး သယံဇာတများကို ပျက်စီးစေသည်။ အမှန်အားဖြင့် လတ်တလောအချိန်အထိ နည်းပညာကိုဖွံ့ဖြိုးအောင် ပြုလုပ်နိုင်သူမှာ လူသားများသာ ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ သို့သော် မကြာသေးမီက သိပ္ပံနည်းကျလေ့လာမှုများအရ အခြားပရိုင်းမိတ်(Primate)များနှင့် ဝေလငါးအုပ်အချို့သည် ရိုးရှင်းသော ကိရိယာများကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း၊ မိမိတို့၏အသိပညာကို အခြားမျိုးဆက်များသို့ ဖြန့်ဝေရန် လေ့လာသင်ယူခြင်းများ ရှိကြောင်း အထောက်အထားတွေ့ရသည်။ သိပ္ပံ၊ အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်နှင့် နည်းပညာ An array of Neolithic artifacts, including bracelets, axe heads, chisels, and polishing tools လူသားတို့၏ နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် နီယိုလစ်သစ်ခေတ်ဟုခေါ်သည် ကျောက်ခေတ်သစ်တွင် ပိုမိုအား ကောင်းလာခဲ့သည်။ သွေးထားသော ကျောက်ပုဆိန်များ ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်းသည် တောများခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းရာ၌ ပိုမိုတွင်ကျယ်စေကာ ပိုမိုကြီးမားကျယ်ပြန့်သော လယ်ယာစိုက်ပျိုးနိုင်သည့် မြေများရရှိခဲ့သည်။ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဖြင့် ပိုမိုများပြားလာသော လူဦးရေကို လောက်ငှအောင်ကျွေးနိုင်သောအခါ အခြေချနေထိုင်သော လူနေမှုစနစ်(sedentism)သို့ ပြောင်းလဲလာခဲ့ပြီး ထိုသည်နှင့်တပြိုင်နက် ကလေးဦးရေ ပိုမိုတိုးတက်လာရာ ရွေ့ပြောင်းသွားလာသော လူနေမှုစနစ်(nomadic)တွင်ကဲ့သို့ ကလေးတွေကို သယ်ယူရန်မလိုအပ်တော့ချေ။ ထို့ပြင် ကလေးများသည် အထွက်နှုန်းတိုးလာသော သီးနှံများအတွက် လုပ်အားကိုရရှိနိုင်ပြီး အမဲလိုက်ခြင်းနှင့် ကောတ်သိမ်းခြင်း လုပ်ကိုင်သူတို့စာလျှင် ပိုမို၍ အဆင်သင့်သည်။ တိုးတက်လာသော လူဦးရေ၊ လုပ်သားရရှိနိုင်မှုနှင့်အတူ နယ်ပယ်အလိုက် ကျွမ်းကျင်မှုတွင် တိုးတက်လာသည်။ မည်သည့်အကြောင်းများက နီယိုလစ်သစ်ကျေးရွာများမှ Uruk ကဲ့သို့ ပထမဆုံးမြို့တော်များ၊ ပထမဆုံးသော လူ့ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သော ဆူမားရီးယန်းခေတ်ကဲ့သို လူ့ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် တိုးတက်ပြောင်းလဲစေရန် မည်သည့်အကြောင်းများကို အစပြုစေခဲ့သည်ကို တိတိပပ မသိရသေးချေ။ သို့ပေမယ့် ရာထူးအဆင့်လိုက်အုပ်ချုပ်သော လူ့အဖွဲ့အစည်းပုံသဏ္ဌာန်များနှင့် နယ်ပယ်အလိုက်ကျွမ်းကျင်သောလုပ်သားများ၊ အိမ်နီးချင်းလူ့အဖွဲ့အစည်းအချင်းချင်း ကုန်သွယ်မှုနှင့် စစ်ပွဲများ၊ ပတ်ဝန်းကျင်ရာသီဥတု၏ စိန်ခေါ်မှုများကို ကျော်လွှားနိုင်ရန် ဆည်မြောင်းစနစ်ကဲ့သို့ စုဆောင်းမှုလုပ်ငန်းများ အစရှိသော အကြောင်းအချက်တို့ အားလုံးသည်ပင်လျှင် အဓိကအကြောင်းအရာများအဖြစ် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ သတ္တုလက်နက်များ တိုးတက်သောနည်းပညာများသည် မီးပြင်ဖိုများ၊ ဖားဖိုများပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရှိရသောသတ္တုများ (သဘာဝအတိုင်း သန့်စင်သည့်အနေအထားဖြင့် တွေ့ရသော သတ္တုများ)ကို ကျိုခြင်းနှင့် သွင်းလောင်းခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ရွှေ၊ ငွေ၊ ကြေးနီနှင့် ခဲတို့သည် အစောဆုံးတွေ့ရှိခဲ့ရသော သတ္တုများဖြစ်သည်။ ကျောက်၊ အရိုး၊ သစ်တို့ဖြစ်လုပ်သော လက်နက်များထက်ပိုသော ကြေးလက်နက်များ၏ အကျိုးကျေးဇူးကို အစောပိုင်းလူသားများ နားလည်ခဲ့ကြပြီး သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရသော ကြေးနီတို့ကို ကျောက်ခေတ်သစ်အစောပိုင်း (10 ka ခန့်)လောက်တွင် စတင်၍ အသုံးပြုခဲ့နိုင်သည်။ သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရသော ကြေးနီတို့ကို သဘာဝအတိုင်းအများအပြား မတွေ့နိုင်ပဲ ကြေးနီရိုင်းများကိုတော့ များပြားစွာတွေ့နိုင်ကာ အချို့ကို သစ်များ၊ မီးသွေးများလောင်ကျွမ်းခြင်းဖြင့်ပင် ရရှိနိုင်သည်။ နောက်ဆုံးတွင် သတ္တုများအသုံးပြုနိုင်ခြင်းဖြင့် သတ္တုစပ်များဖြစ်ကြသော ကြေးညိုနှင့် ကြေးဝါများကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။(၄၀၀၀ ဘီစီခန့်) သံသတ္တုစပ်များဖြစ်သော သံမဏိကဲ့သို့သော သတ္တုစပ်များကို ၁၈၀၀ ဘီစီဝန်းကျင်တွင် ပထမဆုံးအသုံးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ စွမ်းအင်နှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး upright\|ဘီးကို ဘီစီ ၄၀၀၀ ခန့်တွင် တီထွင်အသုံးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်အတောအတွင်း လူသားတို့သည် အခြားသော စွမ်းအင်တို့ကို ထိန်းချုပ်အသုံးပြုနိုင်ရန် လေ့လာနေခဲ့ကြသည်။ အစောဆုံးသော လေစွမ်းအားရင်းမြစ်ကို သုံးစွဲခဲ့မှုသည် ရွက်လှေများအတွက် အသုံးပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မှတ်တမ်းများအရ အစောဆုံးသော ရွက်လွင့်ခဲ့သော သင်္ဘောမှာ နိုင်းလှေ (Nile boat ) ဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သော ဘီစီ ၈ မီလီယံလောက်တွင် ဖြစ်သည်။ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် နှစ်စဉ် နိုင်းမြစ်ရေလွှမ်းမိုးမှုအကျိုးကို အသုံးပြု၍ ရေသွင်းခြင်းများကို ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး တဖြည်းဖြည်းဖြင့် ဆည်မြောင်းများအား စနစ်တကျသွယ်တန်းပြီး ရေဝပ်မြေများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပေမည်။ ထိုအတူပင် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားနှင့် ဆူမားရီးယန်းတို့သည်လည်း တိုက်ဂရစ်နှင့် ယူဖရေးတီးမြစ်များကို ထိုနည်းတူစွာပင် အသုံးချခဲ့ကြသည်။ သို့ပေမယ် လေနှင့် ရေတို့၏ စွမ်းအားကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် အခြားသော တီထွင်မှုများလည်း လိုသေးသည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ အလိုအရ ဘီးကို ဘီစီ ၄၀၀၀ ခန့်ဝန်းကျင်တွင် မက်ဆိုပိုတေးမီးယား၊ ကော့ကေးဆပ်မြောက်ပိုင်းနှင့် ဗဟိုဥရောပ အစရှိသော ဒေသတို့တွင် အမှီအခိုကင်းစွာဖြစ် ဆက်တိုက်ဆိုသလို အသီးသီး ပေါ်ပေါက် အသုံးပြုလာနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ခန့်မှန်းအားဖြင့် ဘီးကို ဘီစီ ၅၀၀၀ မှ ၃၀၀၀ အကြားကာလတွင် တီထွင်အသုံးပြုလာနိုင်ဖွယ် ရှိသည်။ ရှေးအကျဆုံးသော ရှေးဟောင်းပစ္စည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် ဘီးတပ်လှည်းတစ်စင်းအား ရေးဆွဲထားသော ပုံ၏သက်တမ်းကို ပြန်ကြည့်လျှင် လွန်ခဲ့သော ဘီစီ ၃၅၀၀ ခန့်က ဖြစ်နေပြီး ဘီးအသုံးပြုနိုင်မှုသည် ဤပုံမတိုင်မီ ရှေးကတည်းပင် ဖြစ်သည်။ အခြားသော ထင်ရှားသည့် သက်သေသာဓကမှာ ထိုကာလတွင် အိုးထိန်းစက်များကို အသုံးပြုနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီက ကမ္ဘာပေါ်တွင် သိရှိခဲ့သမျှ၌ ရှေးအကျဆုံးဟု ဆိုနိုင်သည့် သစ်သားဘီးတစ်ခုကို ဆလိုဗေးနီးယားရှိ Ljubljana marshes နွံတောများထဲမှ တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ ဘီးကို တီထွင်နိုင်မှုသည် ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စစ်ပွဲများအတွက် တော်လှန်ပြောင်းလဲမှုတစ်ရပ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဘီးများ တီထွင်ပြီးသည်နှင့် လေးလံသော ဝန်များကို သယ်ဆောင်ရန်အလို့ငှာ ဘီးတပ်လှည်းများကို တီထွင်နိုင်မှုသည်လည်း များမကြာခဲ့ပေ။ အလွန်မြန်သော အိုးထိန်းစက်များအား အသုံးပြုလာနိုင်ခြင်းဖြင့် အိုးများအား အမြောက်အမြားထုတ်လုပ်နိုင်လာခဲ့သည်။ ဘီးများကို စွမ်းအင်ပြောင်းလဲမှုပစ္စည်း(ရေရဟတ်၊ လေရဟတ်၊ သီးနှံ့ချွေလှေ့စက်)အဖြစ် အသုံးပြုလာနိုင်မှုသည် လူသားမဟုတ်သော စွမ်းအင်များအား အသုံးပြုလာနိုင်ရန်အတွက် ပြောင်းလဲမှု တစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်။ အလယ်ခေတ်မှသည် ယနေ့ခေတ်နည်းပညာများဆီသို့ ကိုးကား Category:နည်းပညာ ကဏ္ဍ:ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ
ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး	ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး ဘီစီ ၂၅၆၀၊ ဂီဇာဂူသင်္ချိုင်း ပိရိမစ်များထဲမှ ရှေးအကျဆုံးနှင့် အကြီးဆုံး ပိရမစ် ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး (Great Pyramid of Giza) ကို ခူဖူးပိရမစ် (Khufu's Pyramid or the Pyramid of Khufu) သို့ ချီရော့ပ်ပိရမစ် (Pyramid of Cheops) ဟုလည်းခေါ်ဆိုကြပြီး ဂီဇာဂူသင်္ချိုင်း (Giza Necropolis) ပိရမစ်များထဲမှ ရှေးအကျဆုံးနှင့် အကြီးဆုံး ပိရမစ် ဖြစ်သည်။ အီဂျစ်နိုင်ငံ ကိုင်ရိုမြို့အစပ်တွင်တည်ရှိပြီး ရှေးခေတ်ကမ္ဘာ့အံဖွယ်ခုနစ်ပါးထဲမှ တစ်ခုတည်း ကြွင်းကျန်ရစ်သော အဆောက်အဦးဖြစ်သည်။ စတုတ္ထမြောက် အီဂျစ်မင်းဆက် ၏ ဖာရိုဘုရင် ခူဖူး(ဂရိဘာသာဖြင့် ချီရော့ပ်) ၏ ဂူသင်္ချိုင်းအဖြစ်ဆောက်လုပ်ခဲ့သည် ဟု ယုံကြည်ယူဆပြီး အနှစ် ၂၀ ကျော်ကြာဆောက်လုပ်ခဲ့ကာ ဘီစီ ၂၅၆၀ ခန့်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ မဟာပိရမစ်ကြီးမှာ လူတို့တည်ဆောက်သော အဆောက်အဦးများထဲတွင် အမြင့်ဆုံးအဆောက်အဦးအဖြစ် နှစ်ပေါင်း ၃၈၀၀ ကျော်မျှရပ်တည်ခဲ့သည်။ ယခုထက်တိုင် မြင်နိုင်သော ကြွင်းကျန်ရစ်သော အရာမှာ အထပ်ဆင့်ပိရမစ် (step-pyramid) ၏ အောက်ခံ အတွင်းပိုင်း ပုံပန်းသဏ္ဌန်သာဖြစ်သည်။ အပေါ်မှကာရံထားသော အကာအရံကျောက်တုံးများကို မဟာပိရမစ်ကြီး ၏အောက်ခြေတွင် ယနေ့ထက်တိုင်မြင်နိုင်သေးသည်။ ပိရမစ် မည်သို့တည်ဆောက်ခဲ့သည်ဟူသော အချက်နှင့် ပတ်သက်၍ ကွဲပြားခြားနားသော သိပ္ပံနည်းကျ သီအိုရီနှင့် အခြားသီအိုရီမြောက်မြားစွာရှိသည်။ အများစုလက်ခံထားကြသော တည်ဆောက်မှုနှင့်ပတ်သက်သည့် သီအိုရီမှာ ကြီးမားသော ကျောက်တုံးများကို ကျောက်ထုတ်ရာဒေသမှ ဆွဲယူလာပြီး နေရာတကျမတင် တည်ဆောက်ခဲ့သည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ မဟာပိရမစ်အတွင်း၌ ခန်းမဆောင် ၃ခုရှိသည်ဟု သိရသည်။ အနိမ့်ဆုံးတွင်တည်ရှိသော ခန်းမဆောင်မှာ အောက်ခံအဖြစ်တည်ဆောက်ထားပြီး အပေါ်မှပိရမစ်ကို ထပ်ဆင့်တည်ဆောက်ထားကာ ပြီးစီးအောင်တည်ဆောက်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ ဘုရင်၏ ခန်းမဆောင်နှင့် မိဖုရား၏ခန်းမဆောင်မှာ ပိရမစ်တည်ဆောက်မှု၏ ပိုမိုမြင့်သောအပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။ ဂီဇာမဟာပိရိမစ်ကြီးသည် အဆောက်အဦးအစုအဝေး၏ အဓိကအဆောက်အဦးဖြစ်သည်။ အဆောက်အဦးအစုအဝေးတွင် ခူဖူးအား ဂုဏ်ပြုတည်ဆောက်ထားသော အသုဘရှုဘုရားကျောင်း ၂ ကျောင်း (တစ်ခုမှာ ပိရိမစ်နှင့်နီးပြီး အခြားတစ်ခုမှာ နိုင်းမြစ်နှင့်နီးသည်။)၊ ခူဖူး၏ဇနီးများအတွက် ပိရမစ်အငယ်စား ၃ခု အပြင် သစ္စာတော်ခံနောက်လိုက်အတွက် ပိရမစ်အသေးစား ၁ ခု၊ ဘုရားကျောင်းနှစ်ခု ကိုဆက်သွယ်ထားသော မိုးပျံတံတား နှင့် ပတ်ပတ်လည်ရှိ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပုဂ္ဂိုလ် များအတွက် မက်စ်တာဘာ ဂူသင်္ချိုင်းများပါဝင်သည်။ သက်ဆိုင်သောဆောင်းပါးများ ပိရမစ် ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ Category:အီဂျစ်နိုင်ငံ Category:ပိရမစ်များ Category:ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ
လူထု ဒေါ်အမာ	လူထု ဒေါ်အမာ (၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၁၅ - ၇ ဧပြီ ၂၀၀၈) သည် မြန်မာလူမျိုး အမျိုးသမီး စာရေးဆရာမတစ်ဦးဖြစ်ပြီး အဖ ဦးထင်နှင့်အမိ ဒေါ်စုတို့မှ ၁၉၁၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် မန္တလေးမြို့၊ ဂုန္တန်ရပ်၌ မွေးဖွားခဲ့သည်။ မွေးချင်း ၁၂ ယောက်အနက် စတုတ္ထသမီးဖြစ်သည်။ ကိုယ်ရေးဖြစ်စဉ် ၁၉၂ဝ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးမြို့ ဒေါ်စောအုံ၏ အမျိုးသမီးနေ ရှင်နယ်ကျောင်း(woman's national school)၌ဒုတိယတန်း အထိ ပညာ သင်ကြား ခဲ့သည်။ အေဘီအမ် ကျောင်းတွင် ၁၉၂၃ မှ ၁၉၃၁ ထိ ပညာ ဆက်လက် သင်ကြား ခဲ့ပြီး မန္တလေးဗဟို အမျိုးသား ကျောင်းမှ ၁၉၃၃ ခုနှစ်တွင်ဆယ်တန်းကို အောင်ခဲ့သည်။ မန္တလေး ဥပစာ ကောလိပ် (၁၉၃၃-၁၉၃၅)၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် (၁၉၃၆-၁၉၃၇) တို့တွင် ပညာ ဆည်းပူး ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆ တွင် အင်းလျားဆောင် သဟာယနှင့် စာဖတ် အသင်း၏ အတွင်းရေးမှူး အဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆ ဒုတိယ ကျောင်းသား သပိတ်ကြီးတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင် ခဲ့သည်။ အိုးဝေ မဂ္ဂဇင်း၊ ကြီးပွားရေး မဂ္ဂဇင်း၊ ဘားမား ဂျာနယ် တို့တွင် ဝတ္ထု၊ ဆောင်းပါးများ ရေးသား ခဲ့သည်။ ကြီးပွားရေး ဦးလှနှင့် စတင် သိကျွမ်း ခဲ့ပြီး၊ ကြီးပွားရေး မဂ္ဂဇင်း၌ ကလောင် အမည် ခင်လဝင်း၊ မြမဉ္စူ ကလောင် အမည်များဖြင့် ရေးသား ခဲ့သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဘီအေ နောက်ဆုံးနှစ် စာမေးပွဲ ကျရှုံးပြီး ကျောင်းထွက်သည်။ ထိုနောက် မန္တလေး၌ မြန်မာ စက္ကူဆိုင် ဖွင့်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၈ တွင် မောရစ် ကောလစ် (Maurice Collis) ၏ Trials In Burma စာအုပ်ကို ‘မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေး ခဲ့သော အမှုအခင်းများ’ အမည်ဖြင့် ဆရာကြီး ဦးရာဇတ်၏ တိုက်တွန်းချက် အရ တက္ကသိုလ် သပိတ်မှောက် ကျောင်းသူ အမာ အမည်ဖြင့် ဘာသာပြန် ထုတ်ဝေ ခဲ့ရာ ယင်း စာအုပ်ဖြင့် စာပေနယ်တွင် အမည် ထင်ရှား လာခဲ့သည်။ ၁၉၃၉ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၃ ရက်တွင် ကြီးပွားရေး ဦးလှနှင့် လက်ထပ် ခဲ့ပြီး၊ သားသမီး ၅ ဦး ဖြစ်တဲ့ ကိုစိုးဝင်း (ရဲဘော် ထွန်းကျော်)၊ ဒေါက်တာ ဒေါ်သန်းရင်မာ၊ ကိုဖိုးသံချောင်း၊ ဒေါ်တင်ဝင်းနဲ့ ကိုငြိမ်းချမ်း (စာရေး ဆရာ ညီပုလေး) တို့ ထွန်းကား ခဲ့သည်။ သားအကြီးဆုံး ကိုစိုးဝင်းနဲ့ တတိယသား ကိုဖိုးသံချောင်း တို့သည် လက်နက်ကိုင် တော်လှန်နေသည့် ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ် ပါတီ (ဗကပ) နှင့် သွားရောက် ပူးပေါင်းခဲ့ကြသည်။ ကိုစိုးဝင်းသည် ဗကပရဲ့ ပါတီတွင်း အစွန်းရောက် ဖြုတ် ထုတ် သတ် လှုပ်ရှားမှုများတွင် အသက် စတေး သွားခဲ့ရပြီး၊ ကိုဖိုးသံချောင်းကတော့ ဗကပမှာ ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးကြောင့် မိသားစု တခုလုံး သေကွဲရော ရှင်ကွဲပါ အကွဲကွဲ အပြားပြား ကြုံတွေ့ ခဲ့ရသော်လည်း လောကဓံ အထု အထောင်းကို ကြံ့ကြံ့ခံကာ နောက်ဆုံး အချိန် အထိ နိုင်ငံရေး လူမှုရေး အရ ပြည်သူ လူထုဘက်က ခိုင်ခိုင်မာမာ ရပ်တည်ခဲ့သူ လူထု ချစ်တဲ့ စာရေး ဆရာမကြီး တဦး ဖြစ်သည်။ ၁၉၄၂ - ၄၄ ခု ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကြီး အတွင်း ကပိုင်ရွာကို ခေတ္တ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ပြီး၊ စာအုပ် ထုတ်ဝေရေး လုပ်ငန်းတွေကို ဆက်လက် လုပ်ကိုင် ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ဇူလိုင်မှာ လူထု ဂျာနယ် စတင် ထုတ်ဝေတဲ့ အခါ လက်ထောက် အယ်ဒီတာ အဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၄၆ ဧပြီ ၁၉ ရက်နေ့မှာ လူထု သတင်းစာ စတင် ထုတ်ဝေတဲ့ အခါ အယ်ဒီတာ အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် ဆောင်ရွက်ကာ ‘ဖခင် အောင်နိုင်’ ကလောင်ခွဲနဲ့ ‘နိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးခန်း’ ပင်တိုင် ဆောင်းပါးကို ရေးသား ခဲ့သည်။ ၁၉၄၆ မေလမှာ လူထု ဂျာနယ်ကို ရပ်နား ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ မှာ လူထု ဦးလှနဲ့ အတူ လွတ်လပ်ရေး အတွက် ဦးဆောင် နေတဲ့ ဖဆပလ အဖွဲ့ရဲ့ အာဘော်နဲ့ ထပ်တူ ရေးသား တိုက်ပွဲဝင် ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ မှာ လူထု သတင်းစာနဲ့ ကြီးပွားရေး ပုံနှိပ်စက်များ တည်ရှိရာ အဆောက်အဦကို စစ်တပ်က ဒိုင်းနမိုင်းနဲ့ ဖောက်ခွဲ ဖျက်ဆီး ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ ဧပြီ ၂၄ ရက်နေ့မှာ လူထု သတင်းစာ ပိတ်ပင် ခံရသည်။ ၁၉၅ဝ နိုဝင်ဘာ ၁ ရက်နေ့မှာ ပိတ်ထားတဲ့ လူထု သတင်းစာကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။ ဩဂုတ် ၁ ရက်နေ့မှာ လူထု ဂျာနယ်ကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။ လူထု ဂျာနယ်နှင့် လူထု သတင်းစာကို တွဲ၍ ပြန်လည် ထုတ်ဝေ ခဲ့ချိန်မှ စ၍ ခင်ပွန်း နှင့်အတူ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ် လုပ်ငန်း များကို ဇောက်ချ လုပ်ကိုင် ခဲ့ပြီး၊ လူထု ဒေါ်အမာ ဟူ၍ အမည် တွင်လာ ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ဂျွန် ၆ ရက်တွင် ကမ္ဘာ့ ဒီမိုကရက်တစ် အမျိုးသမီး ညီလာခံ (ကိုပင်ဟေဂင်)၊ ၁၅ ရက်မှာ ကမ္ဘာ့ ငြိမ်းချမ်းရေး ညီလာခံ (ဟန်ဂေရီ၊ ဘူဒါပက်)၊ ဇူလိုင် ၂၅ ရက်မှာ ဒုတိယ အကြိမ် ကမ္ဘာ့ လူငယ်နဲ့ ကျောင်းသား ပွဲတော် (ရူမေးနီးယား၊ ဘူခါရက်စ်) တို့ကို တက်ရောက် ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ မှာ လူထု ဦးလှ ပုဒ်မ ၅ နဲ့ အဖမ်း ခံရသဖြင့် လူထု သတင်းစာ ခေါင်းကြီးတွေကို တာဝန်ခံ ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၉၅၉ မတ် ၁၂ ရက်မှာ လူထု သတင်းစာ ချိတ်ပိတ် ခံရသည်။ ၁၉၆ဝ မေ ၁ဝ ရက်မှာ လူထု သတင်းစာ ပြန်လည် ထွက်ရှိ ခဲ့သည်။ ၁၉၆၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ ရက် အေရို ဖလုတ် လေကြောင်း ဖွင့်ပွဲသို့ သတင်းစာ ဆရာ ကိုယ်စားလှယ် အဖြစ် ဖိတ်ကြား ခံရ သဖြင့် မော်စကိုသို့ သွားရောက် ခဲ့သည်။ အပြန်တွင် အရှေ့ ဂျာမဏီ၊ ချက်ကို စလိုဗက်ကီးယားနှင့် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံများကို လည်ပတ် ခဲ့သည်။ ဒီ ဥရောပ ခရီးစဉ် တွေကို ‘ဆိုရှယ်လစ် တိုင်းပြည် များသို့’ အမည်ဖြင့် စာအုပ် ရေးသား ထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။ ၁၉၆၄ တွင် ‘ပြည်သူ ချစ်သော အနုပညာရှင်များ’ စာအုပ်ဖြင့် စာပေဗိမာန် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု အနုပညာ ဆိုင်ရာ စာပေ ပထမဆုကို ရရှိ ခဲ့သည်။ ၁၉၆၇ ဇူလိုင် ၇ ရက်မှာ လူထု သတင်းစာ ရပ်စဲ ခံရသည်။ ၁၉၇ဝ မတ်လ ၃ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပတဲ့ မန္တလေး ကွန်သာယာ စာတမ်း ဖတ်ပွဲမှာ ‘ဗမာ့ ဖန်ကျီ လုပ်ငန်း’ စာတမ်းကို ဖတ်ကြား ခဲ့သည်။ ၁၉၇၁ မန္တလေး ဓမ္မ ဗိမာန်မှာ ‘ကနေ့ ဗမာသဘင်’ စာတမ်းကို ဖတ်ကြား ခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ ဩဂုတ် ၁၉ ရက်နေ့ ဟံသာဝတီ သတင်းစာ ‘စနေ စာပေဝိုင်း’ စာတမ်း ဖတ်ပွဲတွင် ‘အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာပေ’ စာတမ်း ဖတ်ကြား တင်သွင်း ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ဩဂုတ် ၂၁ ရက်နေ့မှာ ခင်ပွန်းသည် လူထု ဦးလှ၊ သား ညီပုလေး (ကိုငြိမ်းချမ်း) တို့နဲ့ အတူ ထိန်းသိမ်း ခံရသည်။ အထိန်းသိမ်း ခံရသည်မှာ ၁ နှစ်၊ ၁ လ၊ ၁ ရက် ကြာမြင့် ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၇၉ ခု ဩဂုတ်လ ၂၂ ရက်နေ့ မှာမှ ပြန်လည် လွတ်မြောက် ခဲ့သည်။ ၁၉၈၂ ဩဂုတ်လ ၇ ရက်နေ့၌ ခင်ပွန်းသည် လူထု ဦးလှ ကွယ်လွန် ခဲ့သည်။ ၁၉၈၄ မတ် ၄ မှာ လောင်ကျွမ်းတဲ့ မန္တလေး မီးကြီးမှာ ကြီးပွားရေး စာအုပ်တိုက်၊ ပုံနှိပ်တိုက်၊ စက္ကူ သိုလှောင်ရုံတွေ မီးလောင် ဆုံးရှုံး ခဲ့သည်။ ၁၉၈၅ နိုဝင်ဘာ ၂၉၊ အသက် (၇ဝ) ပြည့် မွေးနေ့က စပြီး အမရပူရ တောင်လေးလုံး ကျောင်းမှာ မွေးနေ့ပွဲ နှစ်စဉ် ကျင်းပသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ် အတွင်း ရနံ့သစ် မဂ္ဂဇင်း၌ ဇမ္ဗူ ဒီပါ အောင်ထွန်း ကလောင် အမည်ခွဲဖြင့် နိုင်ငံတကာ ဆောင်းပါးများကို ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ မန္တလေးမြို့ ဗဟို အမျိုးသားကျောင်း ကျောင်သား ဟောင်းများ ဦးစီး ထုတ်ဝေတဲ့ (၇၅) ကြိမ်မြောက် အမျိုးသားနေ့ စိန်ရတု အထိမ်းအမှတ် မဂ္ဂဇင်း တာဝန်ခံ အယ်ဒီတာ အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ နဒီ မြန်မာ ဦးအောင်ခိုင်၊ ဒေါ်ညိုမီ မိသားစုမှ နာရေးယာဉ် တစီး လှူဒါန်းပြီး၊ တောင်စလင်း ဆရာတော် ဦးတိက္ခက ကျောင်းဝင်း အတွင်း ပေ နှစ်ရာ ပတ်လည် မြေကွက်ကို အသုံးပြုခွင့် ပေးသဖြင့် ၁၉၉၈ မေ ၇ ရက်နေ့မှာ ဗြဟ္မစိုရ် လူမှု ကူညီရေး အသင်းကို မန္တလေးတွင် စတင် ဦးဆောင် ဖွဲ့စည်း ခဲ့သည်။ ၎င်းအသင်းတွင် နာယက အဖြစ် တာဝန် ယူသည်။ နာရေး ကူညီမှု အပိုင်းမှာ အသားကျ လာသည့် အခါ ကျန်းမာရေး ကူညီမှု များကို ၂ဝဝဝ ခုနှစ် ဧပြီလ ၄ ရက်နေ့မှ စပြီး ကူညီ ပေးခဲ့သည်။ ထင်ရှားသော စာအုပ်များမှာ မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေး ခဲ့သော အမှုအခင်းများ (၁၉၃၈)၊ စန္ဒမာလာ (၁၉၄ဝ)၊ ပြည်သူ ချစ်သော အနုပညာသည်များ (၁၉၆၄)၊ ဘဝချင်း မတူသည့် တရုတ်ပြည် (၁၉၆၆)၊ အောင်ဗလ ဖိုးစိန် စိန်ကတုံး (၁၉၆၇)၊ ရွှေရိုး ဦးဘကလေး (၁၉၆၉)၊ ရွှေမန်း တင်မောင် (၁၉၇ဝ)၊ အငြိမ့် (၁၉၇၃)၊ ရွှေဒေါင်းတောင် ဆောင်းပါးများ (၁၉၇၅)၊ ဆရာကြီး သခင် ကိုယ်တော်မှိုင်း (၁၉၇၆)၊ အာဖရိက ဝတ္ထုတိုများ (၁၉၈၉)၊ မန္တလေးသူ မန္တလေးသားများ (၁၉၉၁)၊ ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၁၉၉၂)၊ ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၂) (၁၉၉၃)၊ ရတနာပုံ မန္တလေး ကျွန်မတို့ မန္တလေး (၁၉၉၃)၊ သာသနာ့ တန်ဆောင် ဆရာတော်ကြီးများ (၁၉၉၄)၊ ကျွန်မတို့ ငယ်ငယ်က (၁၉၉၄)၊ အမေ့ ရှေးစကား (၁၉၉၇) တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဘဝနိဂုံး ၂ဝဝ၈ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၇ ရက်နေ့ မြန်မာ စံတော်ချိန် မနက် ၈ နာရီ ၃၇ မိနစ် ခန့်တွင် မန္တလေးမြို့ ပြည်သူ့ ဆေးရုံကြီး၏နှလုံးရောဂါ အထူးကုသဆောင်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။လူထု ဒေါ်အမာ ကို မြန်မာပြည် လွတ်လပ်ရေး လှုပ်ရှားမှု၊ မြန်မာပြည် ငြိမ်းချမ်းရေး လှုပ်ရှားမှု၊ မြန်မာ့ စာပေ စာနယ်ဇင်း လောက၏ မီးရှူးတန်ဆောင်၊ အဖိနှိပ်ခံ ပြည်သူတို့ဘက်မှ အစဉ်အမြဲ ရပ်တည်ခဲ့‌သည့် နေတစင်း၊ လတစင်း ဟူ၍ ကမ္ပည်းတင်ခဲ့ကြသည်။ ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည့် စာအုပ်များ ကောလစ် ကြုံခဲ့ရတဲ့ မြန်မာပြည် - ၁၉၆ဝ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး စာအုပ် - ၁၉၄၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး ကျောက်ဆင်း ထုတော် - ၁၉၉၆ ခုနှစ် ကွန်မြူနစ် တရုတ်ပြည် အင်အားပြိုင်ပွဲ (ပ၊ ဒု)(ဘာသာပြန်) - ၁၉၄၉ ခုနှစ် ကျွန်မတို့ ငယ်ငယ်က - ၁၉၉၄ ခုနှစ် ချင်းတွင်းမှ ပင်လယ်သို့ - ၁၉၈၅ ခုနှစ် ဂျုံနှင့် စစ်သား (ပ) - ၁၉၄၅ ခုနှစ် ငယ်က ကျွမ်းတဲ့ ခင်ပွန်းသည်သို့ - ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် ငြိမ်းချမ်းရေးသို့ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၅၃ ခုနှစ် ငွေနှင့် လက်နက် (ဘာသာပြန်) - ၁၉၆၃ ခုနှစ် စာအုပ်ဆိုင်က လူဝင် လူထွက် အတွေးအမြင် ဆောင်းပါးများ - ၂ဝဝ၄ ခုနှစ် စန္ဒမာလာ (ဘာသာပြန်) (ပ၊ ဒု)(ဘာသာပြန်) - ၁၉၄ဝ ခုနှစ် ဆရာကြီး သခင် ကိုယ်တော်မှိုင်း - ၁၉၇၆ ခုနှစ် ဆိုရှယ်လစ် တိုင်းပြည်များသို့ - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဆေးလိပ်နဲ့ လူသား (လူထု ဦးလှနှင့် တွဲလျက်) - ၁၉၉ဝ ခုနှစ် တော်လှန်တဲ့ တရုတ်ပြည် ကျွန်တော် မှတ်မိသမျှ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၇၈ ခုနှစ် တောင်လေးလုံးမှ နတ်ကျွန်းထိ - ၁၉၉၇ ခုနှစ် တောင်အာရှ ပြတင်းပေါက်များ - ၁၉၉၉ ခုနှစ် ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၁) (ဘာသာပြန်) - ၁၉၉၂ ခုနှစ် ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၂) (ဘာသာပြန်) - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ပြည်သူ ချစ်သော အနုပညာရှင်များ - ၁၉၆၄ ခုနှစ် ဘဝချင်း မတူသည့် တရုတ်ပြည် (ဘာသာပြန်) - ၁၉၆၃ ခုနှစ် မန္တလေးသူ မန္တလေးသားများ - ၁၉၉၁ ခုနှစ် မြန်မာ့ မဟာဂီတ - ၁၉၈၉ ခုနှစ် မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေးခဲ့သော အမှုအခင်းများ (ပ၊ ဒု)(ဘာသာပြန်) - ၁၉၃၈ ခုနှစ် မြန်မာ့ ခေတ်သစ် ပန်းချီ - ၁၉၉၇ ခုနှစ် ရတနာပုံ မန္တလေး ကျွန်မတို့ မန္တလေး - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ရွှေဒေါင်းတောင် ဆောင်းပါးများ - ၁၉၇၇ ခုနှစ် ရွှေမန်းတင်မောင် - ၁၉၇ဝ ခုနှစ် ရွှေရိုးဘကလေး (ပ၊ ဒု) - ၁၉၆၉ ခုနှစ် လွမ်းသူ့စာ - ၂ဝဝ၃ ခုနှစ် သာသနာ့ တန်ဆောင် ဆရာတော်ကြီးများ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် သက်တန့်ရောင် (ပ၊ ဒု) - ၁၉၄၅ ခုနှစ် သမ္မတ ဟိုချီမင်း အတ္ထုပ္ပတ္တိ - ၁၉၅ဝ ခုနှစ် အငြိမ့် (ပ၊ ဒု) - ၁၉၇၃ ခုနှစ် အမေ့ ရှေးစကား - ၁၉၉၇ ခုနှစ် အမေ့ ရှေးစကား ဒုတိယတွဲ - ၂ဝဝဝ ခုနှစ် အလှပြုပြင်နည်း - ၁၉၆၃ ခုနှစ် အာဖရိကဝတ္ထုတိုများ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၈၉ ခုနှစ် အောင်ဗလ ဖိုးစိန် စိန်ကတုံး - ၁၉၆၇ ခုနှစ် အိုယန်ကီးတို့ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၆၃ ခုနှစ် ၈၃ နှစ် ၈၃ ခွန်း လက်ကမ်း စာစောင် - ၁၉၉၈ ခုနှစ် ၁၂ ပွဲ ဈေးသည်နှင့် ကျွန်မတို့ အညာ - ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် ကိုးကား စာအုပ် စာရင်း လူထုအမေ နှစ် ၉ဝ အမှတ်တရ စကားစု စာစုများ (၂၉ နိုဝင်ဘာ ၂ဝဝ၅ ထုတ်)။ နှစ်ဆယ်ရာစု မြန်မာ စာရေး ဆရာများနှင့် စာစုစာရင်း၊ ပြန်ကြားရေးနှင့် ပြည်သူ့ ဆက်ဆံရေး ဦးစီး ဌာန (ရုံးချုပ်) စာတည်း အဖွဲ့မှ စုဆောင်း ပြုစုသည်။ (၂ဝဝ၃ ဧပြီလ ထုတ်)။'' ကဏ္ဍ:မြန်မာ အမျိုးသမီး စာရေးဆရာများ ကဏ္ဍ:ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားဟောင်းများ ကဏ္ဍ:အမျိုးသားစာပေဆုရှင်များ ကဏ္ဍ:မြန်မာ စာရေးဆရာများ
နန်ဂျင်းမှကြွေမျှော်စင်	Fischer von Erlach ၏ Plan of Civil and Historical Architecture တွင်ဖော်ပြထားသော ကြွေဘုရား (၁၇၂၁) နန်ဂျင်းမှ ကြွေမျှော်စင်(သို့မဟုတ် ကြွေဘုရား) (Chinese: 南京陶塔; pinyin: Nánjīng Táotǎ) သည် ဘောင်အန်စီ (Bao'ensi)(ကျေးဇူးဘုရားကျောင်း) ဟုလည်း လူသိများပြီး တရုတ်နိုင်ငံ နန်ဂျင်း ရှိ ယန်စီမြစ်၏တောင်ဘက် ကမ်းပါးတွင် တည်ရှိသော သမိုင်းဝင် ရှေးဟောင်းသုတေသနနေရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုအဆောက်အဦးသည် ၁၅ရာစုတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုရားကျောင်းအဖြစ်တည်ရှိခဲ့ပြီး အဆောက်အဦး၏ အစိတ်အပိုင်းအများစုမှာ ၁၉ရာစု တိုင်ပင်းပုန်ကန်မှု အတွင်း၌ ပျက်စီးခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုမျှော်စင်သည် ယခုအခါ တဖန်ပြန်လည်တည်ဆောက်နေပြီဖြစ်သည်။ သက်ဆိုင်သောဆောင်းပါးများ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ Category:ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ Category:တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ
ကိုလော့စီယမ်	thumbnail\|right\|ရောမမှ ကိုလော့စီယမ် ကိုလော့စီယမ် (; ) သည် မူလအခေါ်အားဖြင့် ဖလေဗီယမ် အမိုးပွင့်ဇာတ်ရုံ (; ; )သည် ဘဲဥပုံသဏ္ဌန်ဆောက်လုပ်ထားသော အမိုးပွင့်ဇာတ်ရုံဖြစ်ပြီး အီတလီနိုင်ငံ ရောမမြို့၏ အလည်တွင် တည်ရှိသည်။ ရောမအင်ပိုင်ယာခေတ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော အဆောက်အဦးများတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ ထိုအဆောက်အဦးသည် ရောမဗိသုကာပညာနှင့် ရောမအင်ဂျင်နီယာပညာ၏ အခမ်းနားအကြီးကျယ်ဆုံးသော ပြယုဂ်တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ Category:ကမ္ဘာ့သမိုင်း Category:ဗိသုကာလက်ရာ
ဆေးပညာ	right\|\|သမားတော်မှ လူနာအားဆေးကုသနေပုံ လိုဗာပြတိုက်၊ ပဲရစ်၊ ပြင်သစ် သမိုင်းမတိုင်မီက ဆေးပညာတွင် သစ်ပင်များထွက်ပစ္စည်းအသုံးပြုကုထုံးများ၊ တိရစ္ဆာန်တို့၏ အစိတ်အပိုင်းများ နှင့် တွင်းထွက်ပစ္စည်းများအသုံးပြုကုထုံးများ ပါဝင်ခဲ့သည်။ များသောအားဖြင့် ထိုအရာများကို ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံအတိုင်း ဘုန်းကြီးများ၊ ရှားမင်းများ၊ ဆေးသမားများက မျက်လှည့်ဆန်သော အရာဝတ္ထုများအဖြစ်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ လူသိများထင်ရှားသော စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကုထုံးများမှာ သက်မဲ့အရာဝတ္ထုများတွင် ဝိဉာဉ်ကိန်းအောင်းနေသည် ဟူသော အယူအဆ၊ ကွယ်လွန်ပြီးဘိုးဘွားတို့၏ဝိဉာဉ်ဖြင့် နတ်ဘုရားများ ဘာသာတရားများကို တိုင်တည်ကုသခြင်း၊ တစ်ဦးချင်းစီအား လျှို့ဝှက်သောစွမ်းအားများကို အသုံးပြုကုသခြင်းနှင့် ထူးဆန်းသောနည်းဖြင့် အမှန်တရားကိုရယူခြင်း စသည်တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဆေးပညာနှင့်ဆက်စပ်သော မနုဿဗေဒပညာ သည် သမိုင်းမတိုင်မီက ရှိခဲ့သော အမျိုးမျိုးသော ဆေးကုသမှုစနစ်များနှင့် လူ့အသိုင်းအဝိုင်း ဆက်နွယ်နေမှု ကိုလေ့လာသော ပညာဖြစ်သည်။ ဆေးပညာနှင့်ဆိုင်သော ရှေးဦးပိုင်းမှတ်တမ်းများကို အိန္ဒိယတိုက်တွင် ရှိသော အာယုဗေဒ ဆေးပညာ၊ ရှေးခေတ် အီဂျစ်ဆေးပညာ၊ တရုတ်ရိုးရာဆေးပညာ၊ အမေရိကား နှင့် ရှေးခေတ်ဂရိဆေးပညာတို့တွင် တွေ့ရသည်။ ဆေးပညာ၏ ဖခင်ကြီးဖြစ်သော ဟစ်ပိုကရေးတီး (Hippocrates) သည် ကျိုးကြောင်းဆက်စပ် တွေးခေါ်မှုနှင့်ဆိုင်သော နောက်ပိုင်းခေတ် ဆေးပညာ၏ အခြေခံအုတ်မြစ်များကို ချခဲ့ကြသည်။ ဟစ်ပိုကရေးတီးသည် ဆရာဝန်များ လိုက်နာရန် ကျင့်ဝတ်နှင့်ကျမ်းကျိန်လွှာ ဟစ်ပိုကရေးတစ် အုတ်သ်(Hippocratic Oath) ကို စတင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ထိုကျမ်းကျိန်လွှာကို ယခုတိုင် အသုံးပြုနေဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ဟစ်ပိုကရေးတီးသည် ရောဂါများကို acute, chronic, epidemic & endemic ဆိုပြီး အမျိုးအစားခွဲခဲ့သည့် ပထမဆုံးလူ ဖြစ်ပြီး ဆေးပညာအခေါ်အဝေါ်များဖြစ်သည့် "exacerbation, relapse, resolution, crisis, paroxysm, peak, and convalescence" တို့ကို သုံးစွဲခဲ့သည်။ ဂရိသမားတော် ဂေလင် (Galen) သည် ရှေးခေတ်ဆေးပညာလောက၏ ကြီးကျယ်မိသားစုသော ခွဲစိတ်ဆရာဝန် တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဦးနှောက်ခွဲစိတ်ခြင်း၊ မျက်စိခွဲစိတ်ခြင်းတို့ အပါအဝင် ခွဲစိတ်ခြင်း မြောက်မြားစွာကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၇၅၀ CE နောက်ပိုင်းတွင် မူစလင်အာရပ်တို့သည် ဟစ်ပိုကရေးတီး၊ ဂေလင်၊ ဆပ်ရှလျူးတာ (Sushruta) တို့၏ လုပ်ဆောင်ချက်များကို အာရေဗျ ဘာသာစကားသို့ပြန်ဆိုခဲ့ပြီး၊ အစ္စလာမ် သမားတော်များသည် ဆေးပညာသုတေသန လုပ်ငန်းများကို သိသိသာသာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အစ္စလာမ် ဆေးပညာလောက၏ ဦးဆောင်လမ်းပြဖြစ်သူ ပညာရှင် အစ်ဘင်စီနာ (Avicenna) ကိုလည်း အင်လတတ် (Imhotep) နှင့် ဟစ်ပိုကရေးတီး နည်းတူ ဆေးပညာ၏ ဖခင်ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ သူ၏ The Canon of Medicine မှာ ဆေးပညာ သမိုင်းတလျောက် အကျော်ကြားဆုံးသော စာအုပ်များအနက်မှ တစ်အုပ်ဖြစ်သည်။ ရေးဇစ်စ် (Rhazes) သည် အလယ်ခေတ် အနောက်ပိုင်း နှင့် အစ္စလာမ် ဆေးပညာ (medieval Western & medieval Islamic Medicine) တွင် နာမည်ကြီးနေသော ဂရိတို့၏ Humorism သီအိုရီကို မမှန်ကြောင်း မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည့် ပထမဆုံးသူ ဖြစ်သည်။ သူသည် ဝက်သက် (measles) နှင့် ကျောက်ရောဂါ (small pox) ကို ပထမဆုံး အမျိုးအစားခွဲခဲ့သည့်သူ ဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ်တို့၏ ဘီအမ်ရတ်ဆတန် (Bimarestan) ဆေးရုံများမှာ အစောဆုံး ပြည်သူ့ဆေးရုံများ ဖြစ်သည်။ အာရပ်တို့ ဆေးပညာ ထွန်းပေါက်ခဲ့သော်လည်း ၁၄ ရာစုနှင့် ၁၅ ရာစုတွင် ဖြစ်ပွားသည့် မဲသေရောဂါ (Black Death) ကြောင့် ဥရောပကဲ့သို့ပင် အရှေ့အလည်ပိုင်းတွင် သေကြေမှုများစွာ ရှိခဲ့သည်။ အချို့က ဥရောပ ဆေးပညာသည် ပလိပ်ကပ်ရောဂါကို ကုသရာတွင် ပိုသာသည်ဟု ငြင်းခုံခဲ့ကြသည်။ ခေတ်သစ်ဆေးပညာခေတ် အစောပိုင်းတွင် ဆေးပညာနှင့် ခန္ဓာဗေဒ ပညာရှင်များဖြစ်သည့် ဂါဘလီရေ ဖလိုပီရို (Gabriele Falloppio) နှင့် ဝီလီယံ ဟာဗီ (William Harvey) တို့သည် ဥရောပမှ ပေါ်ထွန်းခဲ့သည်။ ၁၄ ရာစုနှင့် ၁၅ ရာစု ပလိပ်ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားချိန်တွင် ဆေးပညာ အတွေးခေါ်များမှာ ယခင် ရှေးရိုးစွဲ ယူဆမှုများမှ သိပ္ပံနည်းကျ ဆေးပညာဘက်ကို တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ "ယခင်က ထင်ပေါ်ကျော်ကြားသူတို့က မှန်သည်ဟု ပြောသည့်အတွက် မှန်သည်။ ထိုသူတို့ ပြောသည့်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ ထိုသူတို့ ပြောသည်မှ သွေဖည်ခဲ့ပါက မှားယွင်းသည်" ဟူသော ရှေးယူဆချက်များကို ငြင်းပယ်လာကြသည်။ ဗက်စလီးရက်စ် (Vesalius) ကဲ့သို့ သမားတော်များကလဲ အရင်က မှားယွင်းသော ယူဆချက်များကို မှန်ကန်အောင်၊ အချို့ယူဆချက်တို့ကို ပိုကောင်းအောင် ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အန်ဒရေးယက် ဗက်စလီးရက်စ် (Andreas Vesalius) သည် အလွန်ကျော်ကြားခဲ့သော ခန္ဓာဗေဒစာအုပ်, De humani corporis fabrica, ကို ရေးသားခဲ့သည်။ ပြင်သစ် ခွဲစိတ်ပညာရှင် အွန်ပရော့စ် ပါလီ (Ambroise Paré) ကို ခွဲစိတ်ပညာရပ်၏ ဖခင်ဟု သတ်မှတ်ကြသည်။ ၁၆၇၆ တွင် အန်တိုနီ ဖှန် လူဝင်ဟွတ် (Antonie van Leeuwenhoek) က ဘက်တီးရီးယားနှင့် ပိုးမွားငယ်များကို အနုကြည့်မှန်ပြောင်းဖြင့် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး microbiology ဘာသာရပ်ကို စတင်ပေါ်ပေါက်စေခဲ့သည်။ ၁၆၂၈ ခုနှစ်တွင် ဝီလီယံ ဟာဗီ (William Harvey) မှ သွေးလှည့်ပတ်မှုစနစ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ကျောက်ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးကို အက်ဝေါ့ ဂျန်နာ (Edward Jenner) က ၁၈ ရာစုနောက်ပိုင်းတွင် တွေ့ရှိပြီးနောက် သိပ္ပံနည်းကျသော ခေတ်သစ်ဆေးပညာက လွှမ်းမိုးလာခဲ့သည်။ ဘက်တီးရီးယားပိုးမွှားများ ကူးစက်ပြန့်ပွားပုံကို ၁၈၈၀ တွင် တွေ့ရှိခဲ့ပြီး၊ ၁၈၉၀ ခုနှစ်တွင် ပိုးသတ်ဆေးကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ တိုးတက်လာသည့်အလျောက် ကုသရာတွင်လည်း ယခင် ဆေးမြစ်၊ ဆေးဥ၊ ဆေးပင်၊ တိရစ္ဆာန်၊ လူတို့၏ ကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများ၊ အရည်များကို အသုံးပြုရာမှ ဆေးဝါးများကို ပြုလုပ်ပြီး သုံးစွဲလာကြသည်။ ဆေးဝါးအများစုကို ဆေးမြစ်များ၊ ဆေးပင်များမှ ပြုလုပ်ကြသည်။ အက်ဝေါ့ ဂျန်နာ (Edward Jenner) နှင့် လူးဝစ် ပတ်စ်တိုး (Louis Pasteur) မှ ကာကွယ်ဆေးကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၀၈ ခုနှစ်တွင် အဆိပ်ရှိသော ဆိုးဆေးများကို ဘက်တီးရီးယားများက စုပ်ယူပြီး၊ လူ့ခန္ဓာဆဲလ်များက စုပ်ယူခြင်း မရှိသည်ကို တွေ့ရှိပြီး ပထမဆုံး ပိုးသတ်ဆေး (Arsphenamin) ကို ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ ပထမဆုံး ပိုးသတ်ဆေး အုပ်စုမှာ ဆာဖာလ် (Sulfa) ဆေးအုပ်စု ဖြစ်သည်။ ဆေးဝါးပညာရပ်မှာလည်း ပိုမို ရှုပ်ထွေးနက်နဲလာပြီး လူ၏ဇီဝဖြစ်စဉ်ကို ဦးတည်သော ဆေးဝါးများကို ခေတ်သစ်နည်းပညာများဖြင့် ဖော်ထုတ်လာကြသည်။ ဆေးဝါးများ၏ မကောင်းသည့် အာနိသင်ကိုလဲ နည်းနိုင်သမျှနည်းအောင် ပြုလုပ်လာကြသည်။ လူသားမျိုးရိုးဗီဇ (Human Genetics) အကြောင်းကို သိရှိလာပြီး ဗီဇ (Gene) မကောင်းမှုကြောင့် ဖြစ်လာသော ရောဂါများ (Genetic Disorders) ကိုလဲ သိရှိလာသည်။ အဖြစ်များသော Genetic Disorders များ၏ မကောင်းသော Gene များကိုလဲ သိရှိလာပြီ ဖြစ်ပြီး Genetics နည်းပညာနှင့် Molecular Biology နည်းပညာမှာ ခေတ်သစ်ဆေးပညာတွင် အလွန်အရေးပါလာသည်။ ဆေးပညာယူဆချက်များမှာလည်း အတွေ့အကြုံပေါ်အခြေခံသည့် ဆေးပညာ (Evidence-based Medicine) အဖြစ် ကူးပြောင်းလာပြီး၊ တကမ္ဘာလုံးတလျောက် အချက်အလက်များ ကောက်ယူခြင်း၊ စမ်းသပ်ခြင်း၊ ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း တို့ဖြင့် ဆေးပညာကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ဆောင်ရွက်နေကြသည်။ လက်တွေ့အသုံးချ ဆေးပညာ ဆေးပညာကို အသုံးပြုပြီး ဆရာဝန် တစ်ဦးသည် လူနာ၏ ရောဂါကို ရှာဖွေခြင်း၊ ကုသခြင်းနှင့် ရောဂါ မဖြစ်ပွားစေရန် ကာကွယ်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်သည်။ များသောအားဖြင့် ဆရာဝန်မှ လူနာအား မိတ်ဆက်ခြင်း၊ လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် ဆရာဝန်-လူနာ ဆက်ဆံရေးကို စတင်ပြီး ရောဂါရာဇဝင်ကို မေးမြန်းခြင်း၊ လူနာအား စမ်းသပ်ခြင်း၊ လူနာမှတ်တမ်းရေးခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်သည်။ လူနာကို စမ်းသပ်ရာတွင် နားကြပ် (stethoscope), အာရုံကြော တုံ့ပြန်မှုကို စမ်းသပ်ရန် ပလက်စတစ်တူအသေးစား (Reflex Hammer)၊ သာမိုမီတာ (Thermometer)၊ ဓာတ်မီး အစရှိသည့် ပစ္စည်းများကို အသုံးပြုသည်။ လူနာခံစားရသော လက္ခဏာများ (symptoms)၊ လူနာကို စမ်းသပ်ပြီး တွေ့ရှိချက်များ (signs) ကို မှတ်သားပြီးနောက် လိုအပ်သော ဓာတ်ခွဲခန်း စစ်ဆေးမှုများ (သွေး၊ ဆီး၊ ဝမ်း၊ အစရှိသည်) ကို ပြုလုပ်ခြင်း၊ အသားစယူ၍ ဓာတ်ခွဲခန်းပို့ စစ်ဆေးစေခြင်း၊ ဆေးပေးခြင်း၊ အခြားကုသနည်းများဖြင့် ကုသခြင်းများကို ဆောင်ရွက်ပေလိမ့်မည်။ မေးမြန်း၊ စမ်းသပ်၊ စစ်ဆေးခြင်းမှ ရရှိလာသော အချက်များကို မူတည်၍ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော ရောဂါများကို သတ်မှတ်ရလေသည်။ လူနာအား သိသင့်သိထိုက်သော အချက်အလက်များကို ရှင်းပြခြင်းဖြင့် ဆရာဝန်-လူနာ ဆက်ဆံရေး ခိုင်မြဲအောင်၊ လူနာ ယုံကြည်ကိုးစားလာအောင် ဆောင်ရွက်ရပေသည်။ စမ်းသပ်၊ စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များ၊ ကုသချက်များ အားလုံးကိုလဲ မှတ်တမ်းမှတ်ရာများနှင့် ထားရှိရပြီး နောင်လိုအပ်ချိန် သို့မဟုတ် တရားရင်ဆိုင်ချိန်တွင် အသုံးပြုနိုင်သည်။ လူနာကို တကြိမ်တခါထဲနဲ့ ကုသရုံသာမက လိုအပ်သလို ရက်ချိန်းပေးပြီး အခြေအနေ ပြန်လည် သုံးသပ်ခြင်းကို ပြုလုပ်ရပေသည်။ ရက်ချိန်းပြန်ပြရာတွင် စမ်းသပ်မှုများမှာ ပထမဆုံးအကြိမ်ကဲ့သို့ အချိန်မကြာပေ။ လူနာ၏ ရောဂါရာဇဝင်ကို မေးမြန်းရာတွင် အောက်ပါအချက်များ ပါဝင်သည်။ Chief Complaint (cc) : လူနာ ဆေးရုံ သို့မဟုတ် ဆေးခန်းကို လာရောက်ရသည့် အဓိက အကြောင်းအရာ ဖြစ်သည်။ လူနာပြောသော စကားလုံးအတိုင်း မှတ်သားလေ့ရှိပြီး လက္ခဏာခံစားရသည့် အချိန်ပမာဏပါ ထည့်သွင်း မှတ်သားသည်။ (ဥပမာ - ၂ နာရီကြာ ဗိုက်အောင့်ခြင်း) History of Present Illness (HOPI) – လူနာ ခံစားရသည့် လက္ခဏာများကို စတင် ဖြစ်ပေါ်လာသည်မှ အစပြုပြီး မေးသားရသည်။ လိုအပ်သော အကြောင်းအရာများကို ထည့်သွင်း မေးမြန်းရသည်။ (ဥပမာ - လွန်ခဲ့သော ၂ နာရီက ထမင်းစားတယ်။ ထမင်းစားပြီး ဗိုက်အောင့်လာတယ်။ ရင်ခေါင်းကနေ ပူပြီး အောင့်တယ်။ လှဲလို့လဲ မသက်သာ၊ ထိုင်လို့လဲ မသက်သာ ဖြစ်နေတယ်။ လေဆေးစားကြည့်ပေမဲ့ မထူးခြားဘူး။ အန်တော့ မအန်ဘူး။) Medications (Rx) – လက်ရှိ သုံးစွဲနေသော ဆေးများ (အနောက်တိုင်းဆေး၊ မြန်မာဆေး၊ တိုင်းရင်းဆေး၊ ဆေးရွက်၊ ရိုးရာကုထုံးများ)၊ ဆေးမတည့်ခြင်းများကို မေးမြန်းရသည်။ Past Medical History (PMH) – ယခင်က အလားတူ ရောဂါဖြစ်ဖူးခြင်း ရှိမရှိ၊ အခြားဖြစ်ဘူးသော ရောဂါ၊ ခွဲစိတ်ခံရခြင်း၊ မတော်တဆ ထိခိုက်ခြင်း၊ ဆေးရုံတက် ကုသခံရခြင်းများ စသည်တို့ကို မေးမြန်းရသည်။ ယခင် ဆေးမှတ်တမ်းဟောင်းများသည် ရောဂါ ရှာဖွေ၊ ကုသရာတွင် အလွန် အရေးပါပါသည်။ Social History (SH) – မွေးရပ်၊ လက်ရှိ နေထိုင်ရာ နေရာ၊ အိမ်ထောင်စု ဦးရေ၊ အိမ်ထောင် အခြေအနေ၊ အလုပ်အကိုင်၊ ဝင်ငွေ၊ ဆေးလိပ်၊ အရက် သုံးစွဲခြင်း၊ ထမင်းစားသုံးမှု ပုံစံ အစရှိသည်တို့ကို မေးမြန်းရသည်။ Family History (FH) – မိသားစုဝင် သို့မဟုတ် အတူနေ သို့မဟုတ် အိမ်နီးချင်းများတွင် အလားတူ ရောဂါဖြစ်ခြင်း ရှိမရှိ၊ ယခင်က ရောဂါဖြစ်ဖူးခြင်း ရှိမရှိ၊ မိသားစုဝင်များတွင် အခြား မျိုးရိုးလိုက် ရောဂါဖြစ်ဖူးခြင်း ရှိမရှိ System Review – မေးမြန်းချိန်တွင် ကျန်ခဲ့နိုင်သည့် အချက်အလက်များကို မကျန်စေရန် တကိုယ်လုံး ခြုံငုံပြီး မေးမြန်းခြင်း (နှလုံးနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာ၊ အဆုတ်နှင့် ဆိုင်ရာ၊ အစာအိမ် အူလမ်းကြောင်းနှင့် ဆိုင်ရာ၊ ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် ဆိုင်ရာ၊ ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောနှင့် ဆိုင်ရာ)၊ အခြား သတိမထားမိသော အချက်အလက်များ (ကိုယ်အလေးချိန် လျော့သွားခြင်း၊ ဖျားခြင်း၊ အလုံး၊ အကျိတ် စမ်းမိခြင်း) လူနာအား စမ်းသပ်ခြင်း လူနာအား စမ်းသပ်ရာတွင် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးသူသည် အမြင်၊ အကြား၊ အထိ အတွေ့၊ အနံ့အာရုံ စသည်တို့ကို အသုံးချရသည်။ အခြေခံ စမ်းသပ်မှုတွင် အဆင့် (၄) ဆင့်ရှိသည်။ ကြည့်ရှုခြင်း (inspection)၊ ကိုင်တွယ် ထိတွေ့ခြင်း (Palpation), အသံကို မူတည်ပြီး ဆုံးဖြတ်ရန် လူနာကိုယ်ပေါ် လက်ချောင်းတင်ပြီး ထိုလက်ချောင်းကို အခြားလက်တဖက်ဖြင့် ခေါက်ခြင်း (Percussion), နားထောင်ခြင်း (Ascultation) တို့ဖြစ်သည်။ စမ်းသပ်သည့် ကိုယ် အစိတ်အပိုင်းပေါ် မူတည်ပြီး အစီအစဉ်ကွဲပြားခြင်း ရှိနိုင်သည်။ ဥပမာ - အရိုးအား စမ်းသပ်ရာတွင် ကြည့်ခြင်း (look), ကိုင်တွယ်ခြင်း (feel), လှုပ်ရှားခြင်း (move) ဆိုပြီး ကွဲပြားသွားသည်။ အထက်ပါ အခြေခံ စမ်းသပ်မှုဖြင့် အောက်ပါတို့ကို စမ်းသပ်ရသည်။ အရေးကြီးသော အချက်အလက်များ (vital signs) - ကိုယ်အပူချိန် (temperature), သွေးပေါင်ချိန် (blood pressure), သွေးခုန်နှုန်း (pulse), အသက်ရှူနှုန်း (respiratory rate), သွေးထဲရှိ အောက်စီဂျင် ပမာဏ (oxygen saturation) လူနာ တကိုယ်လုံး ခြုံကြည့်ခြင်း - လူနာ၏ အရပ်အမောင်း၊ အလေးချိန်၊ အသားဝါနေခြင်း၊ ဖြူဆုတ်နေခြင်း စသည် အသားအရည် နဲ့ လက်သည်းများ ခေါင်း၊ မျက်စိ၊ နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း (Head, Eye, Ear, Nose, Throat – HEENT) နှလုံးနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာများ အသက်ရှူ လမ်းကြောင်းနှင့် အဆုတ်ဆိုင်ရာများ ဗိုက်နှင့် အစာလမ်းကြောင်း (ကိုယ်ဝန်ရှိက ကလေးအခြေအနေ) ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် မျိုးပွား အစိတ်အပိုင်းများ ကြွက်သားများ၊ အရိုးအဆစ်များ၊ ခြေလက်များ ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောဆိုင်ရာများ (သတိလစ်နေလား၊ အမြင်အာရုံကောင်းလား၊ အာရုံကြော ကောင်းလား စသည်) လူနာ၏ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အခြေအနေ (သတိရှိ သလား၊ ရူးနေသလား စသည်) စမ်းသပ်ရာတွင် လူနာအခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီး လိုအပ်သည်များကိုသာ စမ်းသပ်သွားနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက ဓာတ်ခွဲခန်းပို့ စစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်၊ ကွန်ပျူတာ ဓာတ်မှတ် ရိုက်ခြင်းတို့ကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ စမ်းသပ်၊ စစ်ဆေးချက်များကို မူတည်ပြီး လူနာ ဖြစ်ပွားနေသော ရောဂါကို ရှာဖွေရသည်။ စစချင်း ရောဂါကို အတိအကျ မသိရှိနိုင်ပဲ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော ရောဂါများကို သတ်မှတ်ရလေသည်။ ထို့နောက် တဆင့်ပြီး တဆင့် ဖြစ်ပွားနေသော ရောဂါကို သိရှိအောင် ကြိုးစားရလေသည်။ ကုသခြင်းတွင် ဆေးပေးခြင်း၊ စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ လိုအပ်သည့် ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်မှုများကို ထပ်မံလုပ်စေခြင်း၊ အထူးကု ဆရာဝန်ဆီသို့ လွှဲပေးခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ ရက်ချိန်းပေး ပြန်လည်ကြည့်ခြင်း ပြုလုပ်သင့်ပေသည်။ ကုသမှုခံယူရာတွင် မိနစ်အနည်းငယ်အတွင်း ပျောက်ကင်းသွားခြင်းများ ရှိသကဲ့သို့၊ ရှုပ်ထွေးသော ရောဂါများ၊ ကိုယ်ခန္ဓာ အစိတ်အပိုင်းများစွာ ပါဝင်သော ဆိုးဝါးသောရောဂါများကို ကုသရာတွင် လနဲ့ချီ ဆေးရုံတွင် ကုသခံရခြင်းများ ရှိနိုင်သည်။ နောက်ပိုင်း ရက်ချိန်း ပြန်ပြမှုများတွင် အထက်ပါအချက်များကို အကျဉ်းချုံးပြီး မေးမြန်း၊ စမ်းသပ်ခြင်း၊ လက္ခဏာသစ်များ မေးမြန်းခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်ခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း၊ အထူးကုသို့ လွှဲပေးခြင်းများကို ပြုလုပ်နိုင်သည်။ သက်ဆိုင်သော ဆောင်းပါးများ ရောဂါဗေဒ ခန္ဒာဗေဒ ဆေးဝါးဗေဒ ကိုးကား Medicine (Wikipedia)

Subsets and Splits

No community queries yet

The top public SQL queries from the community will appear here once available.