Datasets:
Đừng xem mặt bắt hình dong
1 Người hèn mọn mà khôn ngoan vẫn có thể ngẩng đầu,
1 và được ngồi giữa những người làm lớn.
2 Đừng khen một người đàn ông vì người ấy đẹp,
2 và đừng gớm ghét ai vì [^1@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]vẻ bên ngoài.
3 Trong các [^2@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]loài có cánh, ong là bé hơn cả,
3 thế mà nó làm ra chất ngọt hảo hạng.
4 Chớ khoe khoang vì bộ áo bên ngoài[^1-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3],
4 cũng đừng tự cao trong ngày được vinh dự.
4 Công trình của Đức Chúa thật lạ lùng,
4 nhưng vẫn là bí ẩn đối với phàm nhân[^2-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
5 Nhiều bậc đế vương phải ngồi xuống đất[^3-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3],
5 còn [^3@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]kẻ không ai ngờ lại được mang vương miện.
6 Lắm người quyền thế bị nhục nhã ê chề,
6 và nhiều kẻ cao sang bị nộp vào tay người khác.
Cân nhắc và đắn đo
7 Chưa tra xét thì đừng buộc tội,
7 suy nghĩ trước rồi hãy trách móc sau.
8 Chớ trả lời khi [^4@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]chưa nghe rõ,
8 người ta đang nói thì chớ ngắt lời.
9 Về chuyện không can gì tới con, con đừng cãi cọ,
9 chớ dây mình vào cuộc tranh chấp của quân tội lỗi.
10 Con ơi, chớ lo toan [^5@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]nhiều công việc,
10 có tăng thêm nhiều vẫn chẳng được yên ;
10 có hối hả mấy cũng chẳng tới đâu,
10 có chạy đàng nào cũng không thoát nổi[^4-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
11 Có người càng [^6@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]vất vả, nhọc nhằn và hấp tấp,
11 thì lại càng không đạt được gì[^5-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
Tin cậy vào một mình Thiên Chúa
12 Có người yếu đuối cần được nâng đỡ,
12 sức lực thua kém, túng thiếu trăm bề,
12 mà Đức Chúa lại ghé mắt nhìn xem, để thi ân cho họ,
12 và cất nhắc họ lên khỏi cảnh khốn cùng.
13 Người làm cho họ ngẩng đầu hiên ngang,
13 khiến nhiều kẻ phải ngạc nhiên về họ.
14 Lành dữ, sống chết, giàu nghèo, [^7@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]tất cả đều do Đức Chúa[^6-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
17 Phúc lộc của Đức Chúa còn mãi cho những người đạo hạnh[^7-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3],
17 và tình thương của Người hướng dẫn họ đến muôn đời.
18 Có kẻ giàu vì [^8@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]vun quén và keo kiệt,
18 và đây là phần thưởng của nó :
19 Khi nó nói : “Tôi đã tìm được an nhàn,
19 của tôi làm ra, bây giờ tôi hưởng”,
19 thì nó đâu biết thời gian mình sống còn bao lâu ;
19 nó sẽ bỏ lại của cải cho người khác và sẽ chết[^8-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
20 Hãy cứ bổn phận của con mà làm cho chu đáo[^9-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3],
20 và chăm lo công việc cho đến già.
21 Đừng [^9@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]phục người tội lỗi vì các công việc của nó,
21 nhưng hãy tin vào Đức Chúa,
21 và công việc của con, hãy chịu khó mà làm,
21 vì làm cho kẻ nghèo bỗng nhiên nên giàu có,
21 đối với Đức Chúa, là chuyện thật dễ dàng.
22 Phúc lành của Đức Chúa là phần thưởng cho người đạo hạnh,
22 trong giây lát Người làm cho phúc lành nở rộ như hoa.
23 Con đừng nói : “[^10@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]Tôi cần gì đây ?
23 Rồi ra tôi còn phải có những của nào nữa ?”
24 Đừng nói : “[^11@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]Tôi đầy đủ cả rồi,
24 từ đây tôi còn gặp bất hạnh nào nữa đâu ?”
25 Ngày gặp vận may, người ta quên nỗi bất hạnh,
25 và ngày gặp bất hạnh, người ta chẳng nhớ đến vận may[^10-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
26 Trong ngày mệnh chung,
26 trả cho con người theo lối họ đã sống,
26 đối với Đức Chúa, là chuyện thật dễ dàng.
27 Khổ cực một giờ làm quên lạc thú,
27 đến [^12@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]cuối đời, công việc của con người mới lộ ra.
28 Đừng khen ai có phúc trước khi họ lìa đời,
28 vì nhìn vào con cái[^11-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3], người ta sẽ biết họ.
Coi chừng người gian ác
29 Đừng bạ ai cũng đưa về nhà,
29 vì kẻ xảo quyệt có trăm mưu ngàn kế.
30 Chim mồi nhốt trong lồng làm sao,
30 thì tâm địa kẻ kiêu căng cũng thế ;
30 nó như thám tử rình chờ con ngã quỵ[^12-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
31 Nó mưu toan đổi tốt thành xấu,
31 trong những cái hay nhất, nó cũng thấy tỳ ố đáng chê.
32 Một tia lửa làm cả đống than cháy bừng,
32 con người tội lỗi [^13@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]mưu toan chuyện đổ máu.
33 Hãy đề phòng kẻ gian ác, vì nó mưu đồ chuyện xấu xa ;
33 đừng để nó làm cho con ô danh đến muôn đời[^13-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3].
34 Đưa người lạ về nhà, nó sẽ làm cho con điên đảo,
34 khiến con thành xa lạ với thân quyến của con.
[^1-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: HR : Đừng nhạo báng y phục của kẻ gặp bất hạnh, cũng đừng chế giễu kẻ buồn phiền cay đắng có lẽ ám chỉ tập tục của những người cử hành ma chay hoặc gặp thống khổ (áo nhặm, rắc tro, v.v...).
[^2-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Phàm nhân chẳng thấy, cũng chẳng ngờ trước được ; tất cả tuỳ thuộc vào Thiên Chúa, Đấng có thể lật ngược hoàn cảnh bất cứ lúc nào. X. Tv 113,7-8 ; 1 Sm 2,5-8 ; G 12,17-19.
[^3-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: HR : Khối kẻ bị chà đạp lại ngồi trên ngai báu. Ý tưởng vẫn là sự thay đổi và lật ngược hoàn cảnh một cách bất ngờ.
[^4-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: HR : Con ơi, không chạy thì con sẽ không tới, không tìm, còn sẽ chẳng thấy.
[^5-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Tác giả Hc, ít là theo bản Hy-lạp, xem ra không tin tưởng mấy vào sự thành đạt của hoạt động loài người.
[^6-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Một số thủ bản thêm : “15 Khôn ngoan, tri thức và thông hiểu lề luật là do Đức Chúa ; bác ái và thực thi các việc lành cũng do Người. 16 Điên rồ và tối tăm được tạo ra cho những kẻ tội lỗi ; ai thích điều xấu thì chai lỳ trong sự xấu.”
[^7-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Đạo hạnh : dịch theo HL. HR dịch sát ở đây là công chính, chính trực, tương đương với từ “đạo đức”, thái độ tôn giáo nói chung. C.22 dưới đây cũng như 12,2 ; 13,17 cũng thế.
[^8-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Đối chiếu câu này với Lc 12,16-21 cũng về chuyện thu tích của cải cho nhiều để rồi chết không kịp hưởng.
[^9-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Bổn phận (HR : công việc) : Bản Hy-lạp dịch giao ước theo nghĩa : điều đã trao phó, uỷ thác. Lề luật là dấu của giao ước.
[^10-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Có thể quên nỗi bất hạnh đã qua, hoặc quên rằng bất hạnh có thể sẽ xảy đến. Cũng thế chẳng nhớ đến vận may đã gặp, vì nỗi bất hạnh đang dằn vặt, hoặc chẳng nhớ rằng mình vẫn còn có hy vọng gặp may.
[^11-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Nhìn vào con cái : Từ Híp-ri ´aHärît vừa có nghĩa “hậu vận” (giờ chết), vừa có nghĩa “hậu duệ” (con cái). Dịch giả bản Hy-lạp hiểu nghĩa thứ hai, làm cho ý nguyên thuỷ của tác giả trệch đi. Trong những câu này, ông Ben Xi-ra tin tưởng chờ đợi một cuộc xét xử trong ngày lâm chung khi mà công, tội của người ta sẽ được phơi bày ra. Tuy nhiên, ông không miêu tả cuộc thưởng phạt, cũng không nói rõ nó có sẽ là thưởng phạt đời đời hay không.
[^12-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Nghĩa là tâm địa kẻ kiêu ngạo thu hút kẻ khác vào đàng tội, như chim mồi nhử chim lạ vào bẫy. Xét kỹ thì hình ảnh được áp dụng không dễ hiểu lắm.
[^13-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Giữa hai câu 33 và 34, HR thêm : “Đừng liên kết với kẻ xấu, nó có thể làm con trệch đường, và lạc xa giao ước của con.” Câu này cùng với c.34 có thể ám chỉ việc chạy theo văn hoá Hy-lạp khiến người ta bỏ Lề Luật Mô-sê.
[^1@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: 1 Sm 16,7; 2 Cr 10,10-11
[^2@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Mt 13,31-32
[^3@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Hc 10,14; Gv 4,14; 10,6-7
[^4@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Cn 18,13
[^5@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Hc 38,24
[^6@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Tv 127,1-2; Cn 11,24; 21,5
[^7@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: G 1,21; 2,10; Is 45,7
[^8@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: G 27,16-23; Tv 49,17-18; Gv 2,21-23; Lc 12,16-21
[^9@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Hc 9,11; Cn 3,31; 23,17
[^10@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Mt 6,25-26
[^11@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Hc 5,1; Lc 12,15-21
[^12@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Hc 1,13
[^13@-17575463-3f9c-40a1-8a04-01af1fcad5a3]: Cn 1,11