Dataset Viewer
id
int64 1
209
| question
stringlengths 17
3.74k
| question_type
stringclasses 1
value | book_chapter
stringclasses 23
values | book_id
stringclasses 3
values | answer
stringlengths 15
7.22k
|
|---|---|---|---|---|---|
1
|
Ποια μόρια συμμετέχουν στη δομή και στις λειτουργίες των κυττάρων;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το μιτοχόνδριο είναι υπεύθυνο για την παραγωγή ενέργειας στο κύτταρο και ο χλωροπλάστης για την φωτοσύνθεση. Τα οργανίδια αυτά πρέπει να μπορούν να ρυθμίσουν την λειτουργία τους και να συνθέτουν τα ένζυμα που χρειάζονται. Το DNA λοιπόν των οργανιδίων έχει γονίδια που είναι απαραίτητα για τις λειτουργίες τους αυτές.
|
2
|
Να τοποθετήσετε στη σωστή σειρά τους παρακάτω όρους, αρχίζοντας από τον απλούστερο, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον «θεμέλιο λίθο» της ζωής: οικοσύστημα, οργανισμός, βιόσφαιρα, κύτταρο, όργανο, σύστημα οργάνων, πληθυσμός, ιστός, βιοκοινότητα. Στη συνέχεια, να συντάξετε ένα σύντομο κείμενο στο οποίο θα αποδίδεται σωστά η έννοιά τους.
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
κύτταρο, ιστός, όργανο, σύστημα οργάνων, οργανισμός, πληθυσμός, βιοκοινότητα, οικοσύστημα, βιόσφαιρα
Κάθε πολυκύτταρος οργανισμός αποτελείται από πολλά –ευκαρυωτικά– κύτταρα, τα οποία προέρχονται από ένα αρχικό κύτταρο, τον «θεμέλιο λίθο» της ζωής. Τα κύτταρα οργανώνονται σε ιστούς και διαφορετικοί ιστοί συγκροτούν ένα όργανο. Τα όργανα συντελούν ένα σύστημα οργάνων που συνεργάζονται για την επιτέλεση ενός συγκεκριμένου έργου. Ένα σύνολο από συστήματα οργάνων συγκροτεί τον οργανισμό. Οι οργανισμοί οργανώνονται σε πληθυσμούς και βιοκοινότητες που συγκροτούν τα οικοσυστήματα της βιόσφαιρας.
|
3
|
Στο παράδειγμα του οικοσυστήματος του λιβαδιού παρατηρήθηκαν μεταβολές στον πληθυσμό των ποντικών. Να αναφέρετε δύο λόγους για τους οποίους συνέβησαν αυτές οι μεταβολές.
|
open_ended
|
2_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Υπήρξαν σχέσεις ανταγωνισμού για την διαθέσιμη τροφή μεταξύ των ποντικών. Υπήρξε σχέση μεταξύ θηρευτή και θηράματος καθώς αυξήθηκε ο αριθμός των ζώων που τρέφονται με ποντικούς όπως οι αλεπούδες, οι κουκουβάγιες, τα γεράκια και τα φίδια.
|
4
|
Η αύξηση των ποντικών, στο παράδειγμα του οικοσυστήματος του λιβαδιού, οδήγησε σε αύξηση του πληθυσμού των αλεπούδων. Η αύξηση αυτή ήταν απεριόριστη; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
2_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όχι, η αύξηση αυτή δεν είναι απεριόριστη. Με την αύξηση του αριθμού των αλεπούδων, θα αυξανόταν όπως είναι φυσικό η αύξηση κατανάλωσης των ποντικών. Κάποια στιγμή επομένως ο αριθμός των ποντικών θα μειωνόταν και με την μείωση του πληθυσμού τους, θα μειώνονταν η διαθέσιμη τροφή για τις αλεπούδες οπότε θα μειώνονταν και ο πληθυσμός τους.
|
5
|
Με βάση τις γνώσεις σας για τον κύκλο του αζώτου, να αναφέρετε δύο τρόπους με τους οποίους το ατμοσφαιρικό άζωτο εισέρχεται στο οικοσύστημα.
|
open_ended
|
2_3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Σχηματίζονται νιτρικά ιόντα µε τη συμβολή της ενέργειας των κεραυνών και με τη βροχή φθάνουν στο έδαφος.
Με την επίδραση των αζωτοδεσµευτικών βακτηρίων.
|
6
|
Παρακάτω αναφέρονται τρεις προτάσεις για τη μείωση της έντασης του φαινομένου του θερμοκηπίου και την αποφυγή της υπερθέρμανσης της Γης.
• Χρήση πηγών ενέργειας που δεν ελευθερώνουν στο περιβάλλον διοξείδιο του άνθρακα.
• Εξοικονόμηση ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή.
• Αύξηση του ρυθμού απομάκρυνσης του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Με ποιους τρόπους μπορεί να επιτευχθεί η καθεμία από τις παραπάνω προτάσεις;
|
open_ended
|
2_4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Χρήση υδροηλεκτρικής ενέργειας και ανεμογεννητριών.
Αποφυγή χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων και να προτιμάμε την μετακίνηση µε Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Το ποδήλατο είναι μια άλλη καλή επιλογή. Προσπάθεια μέσα στο σπίτι για μείωση απωλειών θερμότητας και χρήση ηλιακών συσκευών όπως αυτή του ηλιακού θερμοσίφωνα. Καλή ιδέα είναι η αγορά ενεργειακά αποδοτικών λαμπτήρων και αυτοκινήτων.
Προστασία των δασών. Δημιουργία περισσότερων πάρκων ή δενδροφυτεύσεις. Μείωση υλοτόμησης και περιορισμός εκχερσώσεων δασών.
|
7
|
Συχνά οι αγρότες που καλλιεργούν σιτάρι στα χωράφια τους εναλλάσσουν την καλλιέργεια αυτή με τριφύλλι ή κάποιο άλλο ψυχανθές. Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι το κάνουν αυτό; Να γράψετε μία παράγραφο για να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όταν εναλλάσσονται τα σιτηρά µε ψυχανθή στην καλλιέργεια, λέγεται αµειψισπορά και είναι µία οικολογική μέθοδος εμπλουτισμού του εδάφους µε νιτρικά ιόντα, χωρίς προσθήκη χημικών λιπασμάτων. Αυτό συμβαίνει γιατί τα ψυχανθή, έχουν στις ρίζες τους φυμάτια, δηλαδή εξογκώματα, που ζουν αζωτοδεσμευτικά βακτήρια. Εδώ παρατηρείται ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα συμβίωσης οργανισμών, καθώς και οι δύο οργανισμοί ωφελούνται. Τα βακτήρια δεσμεύουν το άζωτο της ατμόσφαιρας και το μετατρέπουν σε νιτρικά ιόντα, τα οποία με τη σειρά τους μπορούν να απορροφηθούν από τα ψυχανθή.
|
8
|
Με καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε μία πρόταση, ώστε να αποδίδεται σωστά ο όρος που αντιπροσωπεύει: μεταβολισμός, αναβολισμός, καταβολισμός, ένζυμα.
|
open_ended
|
3_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Μεταβολισμός ενός οργανισμού είναι το σύνολο των χημικών αντιδράσεων με τις οποίες ένα κύτταρο και κατ' επέκταση ο οργανισμός, ανταλλάσσει ύλη και ενέργεια με το περιβάλλον του.
Κατά τον καταβολισμό γίνεται διάσπαση μορίων και απελευθερώνεται ενέργεια.
Κατά τον αναβολισμό γίνεται σύνθεση χημικών ενώσεων και καταναλώνεται ενέργεια.
Τα ένζυμα είναι ειδικά πρωτεϊνικά μόρια, τα οποία διευκολύνουν τις χημικές αντιδράσεις που γίνονται σε έναν οργανισμό.
|
9
|
Με βάση τα όσα μάθατε για το πώς η θερμοκρασία επηρεάζει τη δράση των ενζύμων, να αιτιολογήσετε γιατί όταν έχουμε πυρετό δεν γίνονται σωστά διάφορες λειτουργίες του οργανισμού μας και έχουμε ορισμένα συμπτώματα, όπως αδυναμία. Πώς μπορεί να συμβάλει ο πυρετός στην άμυνα του οργανισμού μας;
|
open_ended
|
3_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει τη δράση των ενζύμων. Επομένως όταν έχουμε πυρετό, η λειτουργικότητα των ενζύμων επηρεάζεται και σημαντικές αντιδράσεις του οργανισμού μας δεν πραγματοποιούνται σωστά ή και καθόλου. Για αυτόν τον λόγο, πολλές φορές, νιώθουμε αδυναμία. Ο πυρετός όμως, έχει παρόμοια επίδρασή και στα κύτταρα των παθογόνων μικροοργανισμών. Οι ιοί χρησιμοποιούν τα ένζυμα των κυττάρων του οργανισμού. Αν αυτά δεν λειτουργούν σωστά, εμποδίζεται ο πολλαπλασιασμός και η ανάπτυξη των ιών.
|
10
|
Γιατί χρειάζονται ενέργεια οι οργανισμοί; Πώς την προμηθεύονται;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Οι οργανισμοί για να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν χρειάζονται ενέργεια. Αυτήν την προμηθεύονται μέσα από την τροφή τους. Η χημική ενέργεια που περιέχεται στις τροφές, μετατρέπεται σε άλλες μορφές, όπως κινητική, θερμική κα.
|
11
|
Ποια είναι η χημική φύση των ενζύμων; Ποια είναι τα δομικά τους συστατικά;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Τα ένζυμα είναι μια ομάδα εξειδικευμένων πρωτεϊνών. Όπως όλες οι πρωτεϊνες, αποτελούνται από αμινοξέα τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με πεπτιδικούς δεσμούς.
|
12
|
Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί: «Στα κύτταρα του συκωτιού παράγεται μέσα από ορισμένες αντιδράσεις υπεροξείδιο του υδρογόνου (H 2 O 2 – οξυζενέ), που είναι τοξικό για τα κύτταρα. Η καταλάση, ένα ένζυμο, διασπά το μόριο αυτό σε νερό και οξυγόνο, που δεν είναι βλαβερά. Μάλιστα, ένα μόριο καταλάσης δρα τόσο γρήγορα, που μπορεί να διασπάσει 6.000.000 μόρια υπεροξειδίου του υδρογόνου σε ένα λεπτό».
Γιατί το οξυζενέ θεωρείται πολύ καλό αντισηπτικό;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το οξυζενέ (υπεροξείδιο του υδρογόνου) θεωρείται πολύ καλό αντισηπτικό, καθώς το οξυγόνο που παράγεται από τη διάσπασή του δρα ενάντια στους αερόβιους μικροοργανισμούς που ενδεχομένως υπάρχουν σε μία πληγή.
|
13
|
Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί: «Στα κύτταρα του συκωτιού παράγεται μέσα από ορισμένες αντιδράσεις υπεροξείδιο του υδρογόνου (H 2 O 2 – οξυζενέ), που είναι τοξικό για τα κύτταρα. Η καταλάση, ένα ένζυμο, διασπά το μόριο αυτό σε νερό και οξυγόνο, που δεν είναι βλαβερά. Μάλιστα, ένα μόριο καταλάσης δρα τόσο γρήγορα, που μπορεί να διασπάσει 6.000.000 μόρια υπεροξειδίου του υδρογόνου σε ένα λεπτό».
Όταν ρίξουμε οξυζενέ σε μια ανοιχτή πληγή, παρατηρούμε το σχηματισμό φυσαλίδων. Πώς το εξηγείτε;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ο σχηματισμός φυσαλίδων οφείλεται στην απελευθέρωση του οξυγόνου, το οποίο παράγεται κατά τη διάσπαση του οξυζενέ, λόγω της καταλάσης που υπάρχει στην επιφάνεια της πληγής.
|
14
|
Χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης των ενζύμων στην καθημερινή μας ζωή αποτελούν τα απορρυπαντικά. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, περιέχουν ένζυμα (π.χ. πρωτεάσες, δηλαδή ένζυμα που διασπούν πρωτεΐνες). Χάρη στα ένζυμα αυτά, διασπώνται ευκολότερα οι χημικές ενώσεις που περιέχονται στους λεκέδες. Δηλαδή, αν ένα απορρυπαντικό έχει πρωτεάσες, θα διασπά ευκολότερα λεκέδες από κρέας, αίμα, αυγά, γάλα κτλ., ενώ, αν έχει λιπάσες (ένζυμα που διασπούν λίπη), θα διασπά ευκολότερα λεκέδες από βούτυρο, λάδι, σάλτσες κτλ. Με βάση τα παραπάνω, να αναφέρετε γιατί είναι σημαντικό να πλένουμε τα ρούχα μας στη θερμοκρασία που συνιστούν οι οδηγίες οι οποίες αναγράφονται στη συσκευασία των απορρυπαντικών που περιέχουν ένζυμα. Αν πλύνουμε τα ρούχα μας σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από αυτήν που προτείνουν οι κατασκευαστές του απορρυπαντικού, θα καθαρίσουν καλύτερα τα ρούχα μας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Η δράση των ενζύμων επηρεάζεται από τη θερμοκρασία. Επομένως, εάν δεν επιλέξουμε τη συνιστώμενη από τον κατασκευαστή θερμοκρασία, το απορρυπαντικό δεν θα είναι δραστικό ενάντια στους λεκέδες.
|
15
|
Τι ονομάζεται ομοιόσταση; Να δώσετε ένα παράδειγμα ομοιοστατικού μηχανισμού.
|
open_ended
|
4_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ομοιόσταση ονομάζεται η ικανότητα του οργανισμού να διατηρεί το εσωτερικό του περιβάλλον όσο πιο σταθερό γίνεται, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες του περιβάλλοντος. Οι μηχανισμοί που κρατάνε σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος αλλά και άλλοι που διατηρούν σταθερή τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα, είναι τέτοιο μηχανισμοί.
|
16
|
Οι νεκροί οργανισμοί έχουν ομοιόσταση; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
4_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όχι, οι νεκροί οργανισμοί δεν έχουν ομοιόσταση. Αυτό είναι και ένα χαρακτηριστικό που τους κάνει να ξεχωρίζουν από τους ζωντανούς. Για να έχει ένας οργανισμός ομοιόσταση, απαιτείται ένας συντονισμός οργάνων και συστημάτων με την συμβολή ενέργειας.
|
17
|
Λαμβάνοντας υπόψη τον ορισμό της ομοιόστασης, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η εναπόθεση λίπους στον άνθρωπο αποτελεί μηχανισμό θερμορύθμισης;
|
open_ended
|
4_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Η εναπόθεση λίπους στον άνθρωπο δεν αποτελεί μηχανισμό θερμορύθμισης. Μπορεί να χρησιμεύει σαν μόνωση του οργανισμού από τις εξωτερικές συνθήκες του περιβάλλοντος αλλά επειδή το λίπος αποθηκεύεται στον οργανισμό για μετέπειτα χρήση και κατανάλωση ενέργειας, μπορεί να χρησιμεύσει και στην παραγωγή άλλων μορφών ενέργειας προς όφελος του οργανισμού. Η θερμοστατική ρύθμιση στον άνθρωπο όταν πρόκειται για την άνοδο της θερμοκρασίας είναι η συστολή αγγείων του δέρματος και η ενεργοποίηση των ιδρωτοποιών αδένων και όταν πρόκειται για την κάθοδο της θερμοκρασίας είναι η συστολή αγγείων του δέρματος, η ανόρθωση τριχών και το τρέμουλο.
|
18
|
Τον 14ο αιώνα πέθαναν περίπου 40 εκατομμύρια άτομα στην Ευρώπη από τη βουβωνική πανώλη (που είναι γνωστή και ως «Μαύρος Θάνατος», εξαιτίας των σκούρων μωβ κηλίδων που εμφανίζονταν στα θύματα, αλλά και εξαιτίας του τρόμου που προκάλεσε). Θεωρείτε ότι επρόκειτο για επιδημία ή για πανδημία; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
4_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Επειδή ακριβώς εξαπλώθηκε μόνο στην Ευρώπη την ίδια χρονική περίοδο και όχι σε όλο τον κόσμο, πρόκειται για επιδημία.
|
19
|
Ο Άμπου-Μπακρ Μοχάμεντ Αλράζι, που είναι περισσότερο γνωστός ως Ράζι, ήταν ένας διάσημος Άραβας γιατρός του 9ου αιώνα. Όταν χρειάστηκε να μετακινηθεί στη Βαγδάτη για να ιδρύσει ένα νοσοκομείο, επέλεξε την περιοχή κρεμώντας κομμάτια κρέας σε διάφορα σημεία της πόλης και επιλέγοντας το μέρος όπου το κομμάτι του κρέατος άργησε να σαπίσει. Πώς πιστεύετε ότι συνδέεται αυτή η κίνηση με μια πρώτη αντίληψη ότι υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των ασθενειών και ενός παράγοντα που βρίσκεται στον αέρα;
|
open_ended
|
4_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Φαίνεται πώς τότε πίστευαν ότι κάποιος παράγοντας που προκαλεί ασθένειες υπάρχει στην ατμόσφαιρα και στο μέρος που το κρέας σάπιζε πιο αργά, εκεί τότε υπήρχε και λιγότερη ποσότητα από αυτόν τον «παράγοντα».
|
20
|
«Το 1665, στο Λονδίνο, 70.000 άτομα υπέκυψαν στη βουβωνική πανώλη. Από το 1918 μέχρι το 1919 είχαν πεθάνει 20.000.000 άτομα σε όλο τον κόσμο από γρίπη». Με βάση τα παραπάνω να αιτιολογήσετε ποιο από τα περιστατικά θεωρείτε επιδημία και ποιο πανδημία.
|
open_ended
|
4_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Η βουβωνική πανώλη αποτελεί περίπτωση επιδημίας ακριβώς γιατί συνέβη μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή σε συγκεκριμένη περιοχή. Το περιστατικό με την γρίπη αποτελεί μια επιδημία γρίπης επειδή έπληξε όλο τον κόσμο σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
|
21
|
Σήμερα η ελονοσία είναι μια ασθένεια που έχει περιοριστεί σημαντικά και απαντάται μόνο κοντά σε κάποιες ελώδεις περιοχές. Αφού συμβουλευτείτε τον πίνακα 4.1, να εξηγήσετε την εξάπλωσή της σε αυτές τις περιοχές.
ΠΙΝΑΚΑΣ 4.1 Τρόποι μετάδοσης ασθενειών:
col: Τρόπος μετάδοσης | Ασθένεια
row 1: σταγονίδια | γρίπη, συνάχι, στρεπτόκοκκος
row 2: σκόνη | φυματίωση
row 3: επαφή | διάφορες μυκητιάσεις, π.χ. το «πόδι του αθλητή», δερματικοί σταφυλόκοκκοι, λέπρα, καθώς και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως το AIDS, τα χλαμύδια και ο έρπης των γεννητικών οργάνων
row 4: κόπρανα | χολέρα
row 5: ζώα | ελονοσία μέσω του κουνουπιού, νόσος του ύπνου μέσω της μύγας τσε τσε
row 6: αίμα | AIDS (σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας), ηπατίτιδα Β
|
open_ended
|
4_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Υπεύθυνο για την ελονοσία είναι το πλασμώδιο που μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω των κουνουπιών. Όπου υπάρχουν έλη, υπάρχουν και πολλά κουνούπια γι’ αυτό και εξαπλώνεται η ελονοσία σε αυτές τις περιοχές.
|
22
|
Γνωρίζοντας τον ρόλο του βλεννογόνου ως εξωτερικού αμυντικού μηχανισμού στο σώμα μας, να εξηγήσετε τον λόγο για τον οποίο οι μητέρες συχνά παροτρύνουν τα μικρά παιδιά να φυσούν συνέχεια τη μύτη τους σε περίπτωση που έχουν συνάχι.
|
open_ended
|
4_3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Στη βλέννα υπάρχουν παγιδευμένα μικρόβια και με το φύσημα της μύτης μας γίνεται προώθηση της βλέννας και των μικρόβιων που έχει παγιδέψει, έξω από τον οργανισμό.
|
23
|
Η προστασία που αναπτύσσουμε από ένα εμβόλιο έναντι μιας μικροβιακής ασθένειας δεν ξεκινά αμέσως, αλλά χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα μέχρι να ενεργοποιηθεί η ανοσολογική αντίδραση και να αποκτήσουμε ανοσία. Συνεπώς, εάν ένα άτομο πάσχει ήδη από μια ασθένεια, ο εμβολιασμός δεν θα το βοηθήσει. Αντιθέτως, μπορεί και να το βλάψει. Μπορείτε να εξηγήσετε γιατί συμβαίνει αυτό;
|
open_ended
|
4_3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το εμβόλιο περιλαμβάνει νεκρούς ή μικροοργανισμούς σε ανενεργή μορφή, οι οποίοι αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα ως αντιγόνα και ενεργοποιείται η ανοσολογική απόκριση του οργανισμού, παράγοντας αντιγόνα για τους οργανισμούς αυτούς. Εάν κάνουμε το εμβόλιο ενώ ο οργανισμός μας είναι προσβεβλημένος από ζωντανά παθογόνα μικρόβια, θα εξασθενήσει η άμυνα του οργανισμού. Γιατί θα γίνεται παραγωγή αντισωμάτων που θα εξουδετερώνουν τα αντιγόνα του εμβολίου και όχι των παθογόνων μικροβίων. Με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε ότι θα είναι βλαβερό το εμβόλιο για τον οργανισμό.
|
24
|
Να εξηγήσετε γιατί είναι σκόπιμο, μετά από έναν τραυματισμό του δέρματος, αφού καθαρίσουμε την πληγή, να την καλύψουμε και να μην την αφήσουμε εκτεθειμένη.
|
open_ended
|
4_3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το δέρμα αποτελεί μηχανισμό εξωτερικής άμυνας του οργανισμού και φυσικό φραγμό στην είσοδο των μικροβίων. Με το κόψιμο του δέρματος, παύει να υπάρχει συνέχεια στο δέρμα και μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό μας παθογόνοι μικροοργανισμοί. Πρέπει λοιπόν να απολυμάνουμε την πληγή και την γύρω περιοχή από μικρόβια που μπορεί να βρίσκονται εκεί και να την καλύψουμε για να μην εισέλθουν στον οργανισμό άλλα μέχρι να επουλωθεί.
|
25
|
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της ψυχικής και της σωματικής εξάρτησης;
|
open_ended
|
4_4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Στη ψυχική εξάρτηση, σε συνθήκες έλλειψης της ουσίας, ο χρήστης αγχώνεται, έχει ταραχή και νεύρα που για να τα αντιμετωπίσει πρέπει να καλυφθεί με τη λήψη αυτής της ουσίας.
Στη σωματική εξάρτηση, όταν ο χρήστης κάνει διακοπή της χρήσης της ουσίας, εμφανίζονται αντίθετα συμπτώματα από αυτά που του προκαλούσε αρχικά η ουσία με τη χρήση της.
|
26
|
Με βάση τον παρακάτω πίνακα να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΙΝΟΠΝΕYΜΑΤΩΔΩΝ ΠΟΤΩΝ ΣΕ ΑΛΚΟΟΛΗ:
col: Οινοπνευματώδες ποτό | Αλκοολικοί βαθμοί* | g αλκοόλης / L οινοπνευματώδους ποτού
row 1: μπίρα | 5 | 40
row 2: κρασί | 11 | 88
row 3: ουίσκι - βότκα | 40 | 320
row 4: ρούμι | 60 | 480
* Οι αλκοολικοί βαθμοί εκφράζουν τα mL αιθυλικής αλκοόλης που περιέχονται σε 100 mL οινοπνευματώδους ποτού.
Πότε θα υπάρχει στο αίμα μας περισσότερη αλκοόλη, όταν πιούμε ένα ποτήρι ουίσκι ή δύο ποτήρια μπίρα; (Yποθέστε ότι τα ποτήρια είναι ίδιας χωρητικότητας.)
|
open_ended
|
4_4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Έστω ότι η χωρητικότητα των ποτηριών είναι A ml. H ποσότητα της αλκοόλης σε δυο ποτήρια μπύρα:
Ποσότητα αλκοόλης= αλκοολικοί βαθμοί ml x A ml / 100 ml= 0.05xA ml για το ένα ποτήρι μπύρας και τα δύο έχουν: 0.1xΑ ml
Για το ουίσκι:
Ποσότητα αλκοόλης= 40 x A ml / 100 ml = 0.4xA ml
Συνεπώς, έχουμε περισσότερη ποσότητα αλκοόλης πίνοντας ένα ποτήρι ουίσκι.
|
27
|
Με βάση τον παρακάτω πίνακα να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΙΝΟΠΝΕYΜΑΤΩΔΩΝ ΠΟΤΩΝ ΣΕ ΑΛΚΟΟΛΗ:
col: Οινοπνευματώδες ποτό | Αλκοολικοί βαθμοί* | g αλκοόλης / L οινοπνευματώδους ποτού
row 1: μπίρα | 5 | 40
row 2: κρασί | 11 | 88
row 3: ουίσκι - βότκα | 40 | 320
row 4: ρούμι | 60 | 480
* Οι αλκοολικοί βαθμοί εκφράζουν τα mL αιθυλικής αλκοόλης που περιέχονται σε 100 mL οινοπνευματώδους ποτού.
Τι είναι καλύτερο για να μην επιβαρύνουμε τον οργανισμό μας με πολύ αλκοόλ, να πιούμε ένα ποτήρι ρούμι ή δέκα ποτήρια μπίρα; (Yποθέστε ότι τα ποτήρια είναι ίδιας χωρητικότητας.)
|
open_ended
|
4_4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Για 10 ποτήρια μπύρας: 10x 5/100 x A = 0.5xA ml
1 ποτήρι ρούμι: 1x 60/100 x A = 0.6xA ml
Άρα σε ένα ποτήρι ρούμι περιέχεται λίγο παραπάνω ποσότητα αλκοόλης από τα δέκα ποτήρια μπύρα.
|
28
|
Δεδομένου ότι η γρίπη και το κρυολόγημα είναι μερικές από τις ασθένειες (ιώσεις) που μεταδίδονται με σταγονίδια του αέρα, να εξηγήσετε γιατί είναι επικίνδυνο να επισκέπτεστε πολυσύχναστους κλειστούς χώρους.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όταν ένας χώρος είναι κλειστός και δεν ανανεώνεται σωστά, τότε ο ασθενής που πάσχει από γρίπη ή κρυολόγημα, που μεταδίδονται με σταγονίδια του αέρα, δεν είναι δύσκολο να τη μεταδώσει και σε άλλα άτομα.
|
29
|
Τα κόπρανα ενός ατόμου που έχει προσβληθεί από τύφο είναι γεμάτα από το βακτήριο που ευθύνεται γι’ αυτή την ασθένεια. Πιστεύετε ότι αυτό το άτομο θα μπορούσε να εργάζεται σε ένα εστιατόριο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όχι δε πρέπει αυτό το άτομο να εργάζεται σε εστιατόριο καθώς αν δεν τηρεί τους βασικούς κανόνες υγιεινής, είναι επικίνδυνο να μεταδώσει την ασθένεια.
|
30
|
Με βάση τα όσα μάθατε για τον τρόπο εξάπλωσης των ασθενειών να εξηγήσετε γιατί πρέπει να πλένετε τα χέρια σας μετά από κάθε φορά που πηγαίνετε στην τουαλέτα.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Είναι ένα από τα βασικά μέτρα υγιεινής καθώς αν δεν πλένουμε τα χέρια μας, μπορούμε να μεταφέρουμε μικρόβια που υπάρχουν στα κόπρανα μας ή στα ούρα μας.
|
31
|
Το βακτήριο της χολέρας εντοπίζεται στα κόπρανα ατόμων που πάσχουν. Με βάση αυτό το δεδομένο να εξηγήσετε πώς μπορεί να σχετίζεται η εμφάνιση μιας επιδημίας χολέρας σε μία πόλη μετά από ένα μεγάλο σεισμό.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Στη περίπτωση του σεισμού, μπορεί να προκύψει βλάβη στο αποχετευτικό σύστημα και να αναμειχθεί με το πόσιμο νερό στο σύστημα ύδρευσης. Έτσι είναι πιθανόν να νοσήσουν από χολέρα ο πληθυσμός των κατοίκων της πόλης.
|
32
|
Οι τρόποι καλής συμπεριφοράς απαιτούν κάθε φορά που φταρνιζόμαστε να βάζουμε μπροστά στο στόμα μας ένα μαντίλι ή, αν δεν έχουμε, το χέρι μας. Πιστεύετε ότι υπάρχει κάποιος πρακτικός λόγος γι’ αυτό; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Πολλές είναι οι ασθένειες που μεταδίδονται με τα σταγονίδια που εκπέμπονται ενώ μιλάμε ή φταρνιζόμαστε. Ένας τρόπος να προστατεύσουμε τους υπόλοιπους από τον εαυτό μας είναι να καλύπτουμε το στόμα μας.
|
33
|
Ένα τμήμα μιας αλυσίδας ενός μορίου DNA αποτελείται από την παρακάτω αλληλουχία αζωτούχων βάσεων: ...AATTGCCCATGG... Ποια είναι η αλληλουχία των αζωτούχων βάσεων της συμπληρωματικής αλυσίδας του παραπάνω τμήματος του DNA;
|
open_ended
|
5_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
… ΤΤΑΑCGGGTACC…
|
34
|
Ένα τμήμα μιας αλυσίδας ενός μορίου DNA αποτελείται από την παρακάτω αλληλουχία αζωτούχων βάσεων: ...AATTGCCCATGG... Ποια είναι η αλληλουχία των αζωτούχων βάσεων του RNA που προκύπτει από τη μεταγραφή του τμήματος της αλυσίδας του DNA που δόθηκε;
|
open_ended
|
5_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
… UUΑΑCGGGUACC…
|
35
|
Να γράψετε τρεις προτάσεις όπου θα χρησιμοποιήσετε καθέναν από τους παρακάτω όρους, έτσι ώστε να αποδίδεται σωστά η έννοιά τους: απλοειδής γαμέτης, αδελφές χρωματίδες, μίτωση.
|
open_ended
|
5_4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ο απλοειδής γαμέτης προέρχεται από ένα άωρο γεννητικό κύτταρο.
Μετά την αντιγραφή κάθε χρωμόσωμα αποτελείται πλέον από τα δύο αντίγραφα του DNA, που ονομάζονται αδελφές χρωματίδες.
Κατά την κυτταρική διαίρεση, που λέγεται μίτωση, προκύπτουν νέα κύτταρα που θα πρέπει να περιέχουν τον ίδιο αριθμό χρωμοσωμάτων και τις ίδιες γενετικές πληροφορίες με το αρχικό.
|
36
|
Ένα ζευγάρι έχει αποκτήσει ένα αγόρι που έχει προσκολλημένους λοβούς αυτιών. Η μητέρα του και ο πατέρας του έχουν ελεύθερους λοβούς αυτιών. Πώς μπορείτε να εξηγήσετε το γεγονός αυτό με δεδομένο ότι το αλληλόμορφο για τους προσκολλημένους λοβούς αυτιών είναι υπολειπόμενο; Να γράψετε τους γονότυπους των γονέων και του αγοριού χρησιμοποιώντας το γράμμα Α για το επικρατές και το γράμμα α για το υπολειπόμενο αλληλόμορφο.
|
open_ended
|
5_5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Για να εκφράσει το παιδί ένα χαρακτηριστικό που είναι υπολειπόμενο (προσκολλημένοι λοβοί αυτιών), θα πρέπει να έχει γονότυπο: αα. Οι γονείς που έχουν ελεύθερους λοβούς αυτιών, θα έχουν γονότυπο ΑΑ ή Αα αλλά για να έχει εκφράσει το παιδί χαρακτηριστικό που οφείλεται σε υπολειπόμενο γονίδιο, τότε οι γονότυποι των γονέων είναι Αα.
|
37
|
Η γραμμή τριχοφυΐας με κορυφή οφείλεται σε επικρατές αλληλόμορφο. Ποιος θα είναι ο φαινότυπος των παιδιών ενός ζευγαριού που η μητέρα έχει γραμμή τριχοφυΐας με κορυφή και ο πατέρας γραμμή τριχοφυΐας χωρίς κορυφή; Ποιος θα είναι ο πιθανός γονότυπος των γονέων και των παιδιών; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
5_5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το επικρατές αλληλόμορφο με γραμμή τριχοφυΐας με κορυφή συμβολίζεται με το γράμμα Κ και για χωρίς κορυφή που είναι υπολειπόμενο με το κ. Ο γονότυπος της μητέρας θα είναι ΚΚ ή Κκ και του πατέρα θα είναι κκ. Παίρνουμε λοιπόν δυο περιπτώσεις:
α. Για την περίπτωση η μαμά να έχει γονότυπο ΚΚ: Γονότυποι γονέων: ΚΚ x κκ, Γαμέτες: Κ, Κ, κ, κ, Γονότυποι παιδιών: Κκ, Κκ, Κκ, Κκ
Οπότε θα είναι 100% Κκ ο γονότυπος τους και ο φαινότυπος τους θα φέρει γραμμή τριχοφυΐας με κορυφή.
β. Για την περίπτωση η μαμά να έχει γονότυπο Κκ: Γονότυποι γονέων: Κκ x κκ, Γαμέτες: Κ, κ, κ, κ, Γονότυποι παιδιών: Κκ, κκ, Κκ, κκ
Οπότε θα είναι 50% Κκ και 50% κκ ο γονότυπος τους και ο φαινότυπος τους θα φέρει 50% γραμμή τριχοφυΐας με κορυφή και 50% γραμμή τριχοφυΐας χωρίς κορυφή.
|
38
|
Στον άνθρωπο πόσα χρωμοσώματα έχει ένα μυϊκό κύτταρο;
|
open_ended
|
5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
To μυϊκό κύτταρο είναι ένα σωματικό κύτταρο του ανθρώπινου οργανισμού με 46 χρωμοσώματα.
|
39
|
Στον άνθρωπο πόσα χρωμοσώματα έχει το ωάριο;
|
open_ended
|
5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το ωάριο έχει τον μισό αριθμό χρωμοσωμάτων αφού προκύπτει από τη διαδικασία της μείωσης. Έχει δηλαδή 23 χρωμοσώματα.
|
40
|
Στον άνθρωπο πόσα χρωμοσώματα έχει το ζυγωτό;
|
open_ended
|
5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Το ζυγωτό έχει τα χρωμοσώματα του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου. Οπότε στο σύνολο του έχει 46 χρωμοσώματα.
|
41
|
Τι είναι η βιοτεχνολογία;
|
open_ended
|
6_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Η τεχνολογία κατά την οποία αξιοποιούνται οργανισμοί, βιολογικά συστήματα ή βιολογικές διαδικασίες για την παραγωγή ενός προϊόντος ή την πραγματοποίηση μιας διεργασίας ονομάζεται βιοτεχνολογία.
|
42
|
Τι επιδιώκει ο άνθρωπος κάνοντας επιλεγμένες διασταυρώσεις σε ζώα;
|
open_ended
|
6_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να παρατηρεί, να ερευνά και να αξιοποιεί την εμπειρία και τα αποτελέσματα της έρευνάς του σε πρακτικές εφαρμογές της καθημερινής ζωής. Εδώ και χιλιάδες χρόνια εκμεταλλεύεται τις ιδιότητες ορισμένων οργανισμών, με στόχο τη βελτίωση της ζωής του. Καλλιεργεί φυτά, εκτρέφει ζώα και, με τη μέθοδο επιλεγμένων διασταυρώσεων, δημιουργεί οργανισμούς με επιθυμητές ιδιότητες-φαινότυπους.
|
43
|
Πώς μπορεί να γίνει παραγωγή ινσουλίνης για τους διαβητικούς;
|
open_ended
|
6_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Μπορούμε να την πάρουμε από το πάγκρεας βοοειδών και χοίρων, μετά τη σφαγή τους, όμως υπάρχουν κάποια μειονεκτήματα: το κόστος παραγωγής είναι μεγάλο, οι ποσότητες δεν είναι επαρκείς και προκαλεί αλλεργίες σε ορισμένα άτομα που τη χρησιμοποιούν. Απομονώνουμε το γονίδιο που ευθύνεται για την παραγωγή της ανθρώπινης ινσουλίνης και το εισάγουμε σε ένα βακτήριο. Το γενετικό υλικό αυτού του βακτηρίου έχει πλέον τροποποιηθεί, με αποτέλεσμα να μπορεί να παράγει ανθρώπινη ινσουλίνη. Καθώς το βακτήριο πολλαπλασιάζεται, προκύπτουν νέα βακτήρια που φέρουν επίσης το συγκεκριμένο γονίδιο. Δημιουργείται έτσι ένας πληθυσμός τροποποιημένων βακτηρίων που είναι πλέον σε θέση να παραγάγουν ινσουλίνη. Αυτή η μέθοδος είναι ιδανική. Μπορούμε με χαμηλό κόστος να παράγουμε μεγάλες ποσότητες ανθρώπινης ινσουλίνης και να προσφέρουμε λύση στο πρόβλημα πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων.
|
44
|
Τι πρέπει κυρίως να εξετάζουμε κάθε φορά που παράγουμε με κάποια μέθοδο ένα φαρμακευτικό προϊόν;
|
open_ended
|
6_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Πρέπει να εξετάζουμε το αν είναι κατάλληλο και αποτελεσματικό, το ενδεχόμενο εμφάνισης παρενεργειών, το πόσο ακριβή είναι η παρασκευή του, το να παράγεταισε επαρκείς ποσότητες και να αναρωτηθούμε για πιθανά βιοηθικά ζητήματα.
|
45
|
Τι είναι η εξέλιξη; Πότε ξεκινά και πότε σταματά;
|
open_ended
|
7_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Η αλλαγή στις ιδιότητες ενός πληθυσμού οργανισμών στο πέρασμα του χρόνου, μεταξύ διαφορετικών γενεών λέγεται εξέλιξη. Η αλλαγή αυτή μπορεί να οδηγήσει σε νέα είδη και αύξηση της ποικιλότητας του πλανήτη. Δηλαδή όλες αυτές οι μορφές ζωής κατάγονται από κάποιες άλλες που υπήρχαν πριν από πολλά χρόνια και σταδιακά αντικαταστάθηκαν από νέες. Η εξέλιξη είναι τελικά μια συνεχής διαδικασία, που ξεκίνησε από τότε που εμφανίστηκε ζωή επάνω στον πλανήτη μας και συντελείται ακόμα και σήμερα.
|
46
|
Με ποιον τρόπο πιστεύουμε σήμερα ότι συντελείται η εξέλιξη;
|
open_ended
|
7_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Για την ποικιλομορφία που υπάρχει σήμερα είναι υπεύθυνες οι μεταλλάξεις. Οι οργανισμοί που εμφανίζουν μεταλλάξεις με τα καλύτερα προσαρμοσμένα χαρακτηριστικά στο περιβάλλον που ζουν, είναι πιο πιθανόν να επιβιώσουν και να δώσουν και τους περισσότερους απογόνους. Συνεπώς, τα ευνοικότερα χαρακτηριστικά μεταβιβάζονται και στις επόμενες γενιές, όπου και αυτές με την σειρά τους αλλάζουν.
|
47
|
Ποια η σχέση των μεταλλάξεων με την εξέλιξη;
|
open_ended
|
7_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όταν υπάρχουν σε έναν πληθυσμό μεταλλάξεις, υπάρχει και περισσότερη ποικιλομορφία. Οι ευνοικές για έναν πληθυσμό μεταλλάξεις, θα ευνοηθούν και θα αυξηθούν τα άτομα που τις φέρουν μέσω της Φυσικής Επιλογής καθώς θα παράγουν και περισσότερους απογόνους. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν τα άτομα με τα ευνοικά χαρακτηριστικά σε έναν πληθυσμό.
|
48
|
Ένα άτομο στείρο είναι δυνατόν να επηρεάσει την πορεία της εξέλιξης των οργανισμών του είδους του;
|
open_ended
|
7_1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όταν ένα άτομο είναι στείρο δεν γίνεται να μεταβιβάσει τα χαρακτηριστικά του στις επόμενες γενιές οπότε δεν μπορεί να επηρεάσει την πορείας της εξέλιξης των οργανισμών του είδους του.
|
49
|
Μία θεωρία υποστηρίζει ότι έγιναν διασταυρώσεις μεταξύ των Νεάντερταλ και των Homo sapiens sapiens. Στηριζόμενος σε αυτή τη θεωρία, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα γονίδια των Νεάντερταλ εξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουν στους ανθρώπους του 21ου αιώνα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
7_2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ναι, μπορεί να εξακολουθούν να υπάρχουν στους ανθρώπους του 21ου αιώνα. Μέσα από διασταυρώσεις μπορεί να έχουν κληρονομηθεί σε κάποιους απογόνους αν ισχύει η συγκεκριμένη θεωρία.
|
50
|
Πολλοί πιστεύουν ότι τις βάσεις για τη διατύπωση της θεωρίας της εξέλιξης δεν τις έβαλε ο Δαρβίνος αλλά ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Εμπεδοκλής (495-435 π.Χ.). Αυτός πίστευε ότι από τη λάσπη δημιουργούνταν ζωή και ότι τα φυτά μετατρέπονταν σε ζώα. Για να εξηγήσει πώς έπαιρναν τη μορφή τους τα ζώα, υποστήριξε ότι τα πρώτα πλάσματα ήταν τερατόμορφα, αποτελούμενα από τυχαία μέρη σώματος. Τα περισσότερα πέθαιναν, γιατί δεν μπορούσαν να τραφούν ή να κινηθούν. Σε κάποια ζώα όμως, τα διάφορα μέλη του σώματος ήταν έτσι αναπτυγμένα, ώστε να είναι περισσότερο λειτουργικά. Αυτά τα ζώα επιβίωσαν και είναι οι πρόγονοι των σημερινών οργανισμών. Να συγκρίνετε τη θεωρία του Εμπεδοκλή με τη θεωρία του Δαρβίνου. Να αναφέρετε κοινά στοιχεία και διαφορές.
|
open_ended
|
7
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Οι διαφορές στη διατύπωση της θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου με τον Εμπεδοκλή είναι ότι ο δεύτερος υποστήριξε ότι από την ανόργανη ύλη γεννήθηκε ζωή και ότι τα φυτά μετατρέπονταν σε ζώα. Γνωρίζουμε ότι ένας οργανισμός φυτικής προέλευσης δε γίνεται να έχει κάποια σχέση με έναν ζωικής. Τα κοινά στοιχεία είναι ότι οι οργανισμοί που έχουν την ικανότητα να επιβιώνουν, είναι και οι καλύτερα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους. Όπως υποστηρίζει δηλαδή και ο Εμπεδοκλής: «τα ζώα που αποτελούνταν από τυχαία μέρη του σώματος δε μπορούσαν να επιβιώσουν και πέθαιναν ενώ αυτά που είχαν μέλη σώματος πιο λειτουργικά ανεπτυγμένα, αυτά και επιβίωναν».
|
51
|
Προηγήθηκε η μελέτη των απολιθωμάτων ή η μελέτη των βιοχημικών δεδομένων; Ποια η σχέση των δεδομένων στις περιπτώσεις αυτές; Έρχονται σε αντίθεση ή επιβεβαιώνουν τα μεν τα δε;
|
open_ended
|
7
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Προηγήθηκε η μελέτη των απολιθωμάτων καθώς πρωτοβρέθηκαν σχετικά ευρήματα οπότε και μελετήθηκαν. Οι βιοχημικές μελέτες προυποθέταν την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών οπότε υπήρξαν μεταγενέστερα. Σε κάθε περίπτωση οι σχέσεις των δεδομένων αυτών συμβαδίζουν μεταξύ τους και επαληθεύουν η μία την άλλη.
|
52
|
Τα αντιβιοτικά, που είναι ουσίες με αντιμικροβιακή δράση, με το πέρασμα του χρόνου και την αλόγιστη χρήση τους έγιναν λιγότερο αποτελεσματικά έναντι των μικροβίων. Μάλιστα, η πενικιλίνη, που ανακάλυψε ο Φλέμινγκ το 1920, σήμερα έχει ελάχιστη αποτελεσματικότητα. Πώς σχετίζεται αυτό με τη Φυσική Επιλογή;
|
open_ended
|
7
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Τα μικρόβια έχουν μικρό κύκλο ζωής, μεταλλάσονται σε σύντομο χρονικό διάστημα και αναπτύσσουν ανθεκτικά στελέχη παρουσία αντιβιοτικού. Αυτό το χαρακτηριστικό μεταβιβάζεται στους απογόνους τους. Αντίθετα, στελέχη μη ανθεκτικά σε αντιβιοτικό, με την συνεχή έκθεση τους σε αυτό (λόγω της αλόγιστης χρήσης) δεν επιβιώνουν. Αυξάνεται λοιπόν ο αριθμός των ανθεκτικών μικροβίων και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν γίνει λιγότερο αποτελεσματικά κάποια αντιβιοτικά.
|
53
|
Πολλά κύτταρα του οργανισμού μας πεθαίνουν και χρειάζεται να αντικατασταθούν από νέα κύτταρα. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει πόσο ζουν ορισμένα κύτταρα του ανθρώπου.
ΚΥΤΤΑΡΟΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ
(σε ημέρες)
α ηπατικό κύτταρο 250
β μυϊκό κύτταρο 240
γ ερυθρό αιμοσφαίριο 100
δ κύτταρο επιδερμίδας 18
2. Ν α διαβάσετε προσεκτικά τις παρακάτω πληροφορίες που αφορούν τα νευρικά κύτταρα:
• Τα ν ευρικά κύτταρα αναπτύσσονται όταν ο άνθρωπος είναι σε πολύ νεαρή ηλικία.
• Οι περισσότεροι άνθ ρωποι στην Ελλάδα ζουν περισσότερο από 70 χρόνια.
• Όσο οι άνθ ρωποι γερνούν, δυσκολεύονται να θυμηθούν πολλά πράγματα.
• Τα πρά γματα που θυμόμαστε «αποθηκεύονται» στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου μας.
• Τα ν ευρικά κύτταρα δεν αντικαθίστανται ποτέ.
Να εξηγήσετε τι συμπέρασμα βγάζετε για τη διάρκεια ζωής των νευρικών κυττάρων.
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Τα νευρικά κύτταρα αναπτύσσονται όταν ο άνθρωπος είναι σε πολύ νεαρή ηλικία και δεν αντικαθίστανται ποτέ, πράγμα που σημαίνει, ότι ο αριθμός των νευρικών μας κυττάρων παραμένει περίπου ο ίδιος σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Άρα τα νευρικά κύτταρα των ηλικιωμένων είναι γερασμένα ή κάποια από αυτά έχουν πεθάνει, και έτσι, μερικά από τα δεδομένα που αποθηκεύονται στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου τους, χάνονται. Έτσι εξηγείται γιατί οι ηλικιωμένοι άνθρωποι δεν μπορούν να θυμηθούν πολλά πράγματα.
|
54
|
Να αναφέρετε δύο δραστηριότητες του ανθρώπου με τις οποίες μπορεί να διαταραχτεί ο κύκλος του άνθρακα.
|
open_ended
|
2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Ο κύκλος του άνθρακα διαταράσσεται όταν καταστρέφονται τα δάση με την υπερβολική υλοτόμηση και την εκχέρσωση. Στην περίπτωση αυτή ελαττώνεται η ποσότητα του παραγόμενου οξυγόνου, αλλά και η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα. Επίσης, οι καύσεις των ορυκτών καυσίμων διαταράσσουν τον κύκλο του άνθρακα γιατί παράγονται υπερβολικά μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. που είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθούν από τους ήδη λιγότερους παραγωγούς. Στη σημερινή εποχή, επειδή συμβαίνουν και τα δύο, έχει ενταθεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
|
55
|
Ποιοι ρύποι είναι χημικές ενώσεις του άνθρακα; Στην πρόκληση ποιων φαινομένων συντελούν
αυτοί οι ρύποι;
|
open_ended
|
2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Πολλές ενώσεις του άνθρακα αποτελούν ρύπους και συντελούν στην πρόκληση φαινόμένων με δυσάρεστες συνέπειες για το περιβάλλον και για την υγεία μας. Συγκεκριμένα:
– Η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα συντελεί στην ένταση του φαινομένου του θερμοκηπίου.
– Το μονοξείδιο του άνθρακα συντελεί στην δημιουργία του φωτοχημικού νέφους.
– Οι χλωροφθοράνθρακες συντελούν στην εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος.
|
56
|
Να αναφέρετε δύο δραστηριότητες του ανθρώπου με τις οποίες μπορεί να διαταραχτεί ο κύκλος του αζώτου.
|
open_ended
|
2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Ο κύκλος του αζώτου διαταράσσεται από την υπερβολική χρήση αζωτούχων λιπασμάτων, τα οποία παρασύρονται από το νερό της βροχής και καταλήγουν στα υδάτινα οικοσυστήματα. Έτσι προκαλείται το φαινόμενο του ευτροφισμού. Ανάλογες συνέπειες έχει και η απόρριψη των αστικών λυμάτων, που περιέχουν νιτρικά ιόντα, στα υδάτινα οικοσυστήματα.
|
57
|
Ποιοι ρύποι είναι χημικές ενώσεις του αζώτου; Στην πρόκληση ποιων φαινομένων συντελούν αυτοί οι ρύποι;
|
open_ended
|
2
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Τα οξείδια του αζώτου που εκλύονται από την καύση ορυκτών καυσίμων και συμμετέχουν στην δημιουργία του φωτοχημικού νέφους και της όξινης βροχής. Ακόμη, αζωτούχα λιπάσματα και αστικά λύματα που καταλήγουν στα υδάτινα οικοσυστήματα, προκαλούν ευτροφισμό.
|
58
|
Aς υποθέσουμε ότι, για να διατηρήσει ένας άνθρωπος τη μάζα του, πρέπει η ενέργεια που προσλαμβάνει με την τροφή του να ισούται με την ενέργεια που απαιτείται για τις καθημερινές του δρα στηριότητες. Αν η ενέργεια της τροφής υπερτερεί των ενεργειακών αναγκών του ατόμου, τότε γίνονται
περισσότερες αντιδράσεις αναβολισμού και το άτομο παχαίνει, ενώ, αν η ενέργεια που παίρνει από
την τροφή του δεν επαρκεί για να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες, τότε γίνονται περισσότερες
αντιδράσεις καταβολισμού για την κάλυψη των αναγκών του. Με βάση τα παραπάνω, κι αφού συμβουλευτείτε τον παρακάτω πίνακα, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΦΑΓΗΤΩΝ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Είδος φαγητού Ενέργεια (σε χιλιοθερμίδες)
Μακαρονάδα με κιμά 675
Παγωτό (δύο μπάλες) 240
Πράσινη σαλάτα 123
Χάμπουργκερ 400
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Δραστηριότητα (για μισή ώρα) Ενέργεια (σε χιλιοθερμίδες)
Ύπνος: 35
Κολύμβηση: 200
Διάβασμα: 70
Πόση ώρα πρέπει να κολυμπήσετε για να «κάψετε» τις θερμίδες μιας μακαρονάδας;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Σύμφωνα με τα δεδομένα, κάθε 30 λεπτά που κολυμπάμε, «καίγονται» 200 θερμίδες. Επομένως για να «κάψουμε» 675 θερμίδες της μακαρονάδας, πρέπει να κολυμπήσουμε: 30 . 675 / 200 = 101.25 λεπτά (1ώρα και 42 λεπτά).
|
59
|
Aς υποθέσουμε ότι, για να διατηρήσει ένας άνθρωπος τη μάζα του, πρέπει η ενέργεια που προσλαμβάνει με την τροφή του να ισούται με την ενέργεια που απαιτείται για τις καθημερινές του δρα στηριότητες. Αν η ενέργεια της τροφής υπερτερεί των ενεργειακών αναγκών του ατόμου, τότε γίνονται
περισσότερες αντιδράσεις αναβολισμού και το άτομο παχαίνει, ενώ, αν η ενέργεια που παίρνει από
την τροφή του δεν επαρκεί για να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες, τότε γίνονται περισσότερες
αντιδράσεις καταβολισμού για την κάλυψη των αναγκών του. Με βάση τα παραπάνω, κι αφού συμβουλευτείτε τον παρακάτω πίνακα, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΦΑΓΗΤΩΝ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Είδος φαγητού Ενέργεια (σε χιλιοθερμίδες)
Μακαρονάδα με κιμά 675
Παγωτό (δύο μπάλες) 240
Πράσινη σαλάτα 123
Χάμπουργκερ 400
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Δραστηριότητα (για μισή ώρα) Ενέργεια (σε χιλιοθερμίδες)
Ύπνος: 35
Κολύμβηση: 200
Διάβασμα: 70
Πόση ώρα πρέπει να διαβάσετε για να «κάψετε» τις θερμίδες ενός παγωτού;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Σύμφωνα με τα δεδομένα, κάθε 30 λεπτά που διαβάζουμε, «καίγονται» 70 θερμίδες. Επομένως για να κάψουμε τις 240 θερμίδες του παγωτού, πρέπει να διαβάσουμε: 30 . 240 / 70 = 102.86 λε- πτά (1 ώρα και 43 λεπτά).
|
60
|
Aς υποθέσουμε ότι, για να διατηρήσει ένας άνθρωπος τη μάζα του, πρέπει η ενέργεια που προσλαμβάνει με την τροφή του να ισούται με την ενέργεια που απαιτείται για τις καθημερινές του δρα στηριότητες. Αν η ενέργεια της τροφής υπερτερεί των ενεργειακών αναγκών του ατόμου, τότε γίνονται
περισσότερες αντιδράσεις αναβολισμού και το άτομο παχαίνει, ενώ, αν η ενέργεια που παίρνει από
την τροφή του δεν επαρκεί για να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες, τότε γίνονται περισσότερες
αντιδράσεις καταβολισμού για την κάλυψη των αναγκών του. Με βάση τα παραπάνω, κι αφού συμβουλευτείτε τον παρακάτω πίνακα, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΦΑΓΗΤΩΝ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Είδος φαγητού Ενέργεια (σε χιλιοθερμίδες)
Μακαρονάδα με κιμά 675
Παγωτό (δύο μπάλες) 240
Πράσινη σαλάτα 123
Χάμπουργκερ 400
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
ΕΝΟΣ ΜΕΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Δραστηριότητα (για μισή ώρα) Ενέργεια (σε χιλιοθερμίδες)
Ύπνος: 35
Κολύμβηση: 200
Διάβασμα: 70
Πόσες μερίδες σαλάτα πρέπει να φάτε για να πάρετε τις θερμίδες που θα σας έδινε ένα χάμπουργκερ;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Ένα χάμπουργκερ έχει 400 θερμίδες και μία μερίδα σαλάτα 123 θερμίδες. Επομένως ένα χάμπουργκερ ισοδυναμεί με τρεις μερίδες σαλάτα και ένα τέ- ταρτο της μερίδας: 400 /123 = 3.25 μερίδες σαλάτα, δηλαδή, 3 μερίδες σαλάτα και το 1/4 μιας μερίδας.
|
61
|
• Για να κινηθούμε, απαιτείται ενέργεια.
Να λυγίσεις τον αγκώνα του δεξιού
σου χεριού πιάνοντας με την αριστερή
σου παλάμη το εμπρός μέρος του βρα χίονά σου. Να επαναλάβεις την κίνηση πιάνοντας το πίσω μέρος του βραχίο-να. Τι παρατηρείς;
Ο δικέφαλος μυς που βρίσκεται στην
πρόσθια πλευρά συστέλλεται (σαν ένα ελατήριο που συσπειρώνεται), ενώ ο τρικέφαλος που βρίσκεται στην πίσω
διαστέλλεται (σαν ένα ελατήριο που
τεντώνεται). Οι μεταβολές αυτές είναι το αποτέλεσμα διάφορων αντιδράσε ων που συμβαίνουν μέσα στα μυϊκά κύτταρα, όταν καταλήξουν σε αυτά
νευρικά ερεθίσματα που ξεκινούν από τον εγκέφαλο. Οι αντιδράσεις αυτές απαιτούν ενέργεια.
• Για να διατηρηθεί η κυτταρική οργάνωση, απαιτείται ενέργεια.
Έχουμε ήδη μελετήσει τη
δομή και τη λειτουργία των
κυττάρων. Γνωρίζουμε, για
παράδειγμα, ότι τα κυτταρικά οργανίδια αποτελούνται ή πε ριβάλλονται από μεμβράνες. Τι θα συμβεί αν, για παράδειγμα, κάποια μόρια λιπιδίων ή πρωτεϊνών της πλασματικής μεμβράνης καταστραφούν; Αν το κύτταρο δεν «μπαλώσει την τρύπα», τότε
η μεμβράνη δεν θα μπορεί να επιτελέσει τον ρόλο της, με αποτέλεσμα κάποιες ουσίες να εισέρχονται
ανεξέλεγκτα στο κύτταρο, το οποίο πιθανότατα θα καταστραφεί. Πώς μπορεί το κύτταρο να αντικατα-στήσει τα συστατικά αυτά; Οι «επιδιορθώσεις» αυτές απαιτούν ενέργεια.Αφού διαβάσετε το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Πώς εξασφαλίζουν τα κύτταρα την απαραίτητη ενέργεια;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Τα κύτταρα εξασφαλίζουν ενέργεια με την κυτταρική αναπνοή, κατά την οποία γί- νεται καταβολισμός χημικών ενώσεων υδατανθράκων (π.χ. γλυκόζη).
|
62
|
• Για να κινηθούμε, απαιτείται ενέργεια.
Να λυγίσεις τον αγκώνα του δεξιού
σου χεριού πιάνοντας με την αριστερή
σου παλάμη το εμπρός μέρος του βρα χίονά σου. Να επαναλάβεις την κίνηση πιάνοντας το πίσω μέρος του βραχίο-να. Τι παρατηρείς;
Ο δικέφαλος μυς που βρίσκεται στην
πρόσθια πλευρά συστέλλεται (σαν ένα ελατήριο που συσπειρώνεται), ενώ ο τρικέφαλος που βρίσκεται στην πίσω
διαστέλλεται (σαν ένα ελατήριο που
τεντώνεται). Οι μεταβολές αυτές είναι το αποτέλεσμα διάφορων αντιδράσε ων που συμβαίνουν μέσα στα μυϊκά κύτταρα, όταν καταλήξουν σε αυτά
νευρικά ερεθίσματα που ξεκινούν από τον εγκέφαλο. Οι αντιδράσεις αυτές απαιτούν ενέργεια.
• Για να διατηρηθεί η κυτταρική οργάνωση, απαιτείται ενέργεια.
Έχουμε ήδη μελετήσει τη
δομή και τη λειτουργία των
κυττάρων. Γνωρίζουμε, για
παράδειγμα, ότι τα κυτταρικά οργανίδια αποτελούνται ή πε ριβάλλονται από μεμβράνες. Τι θα συμβεί αν, για παράδειγμα, κάποια μόρια λιπιδίων ή πρωτεϊνών της πλασματικής μεμβράνης καταστραφούν; Αν το κύτταρο δεν «μπαλώσει την τρύπα», τότε
η μεμβράνη δεν θα μπορεί να επιτελέσει τον ρόλο της, με αποτέλεσμα κάποιες ουσίες να εισέρχονται
ανεξέλεγκτα στο κύτταρο, το οποίο πιθανότατα θα καταστραφεί. Πώς μπορεί το κύτταρο να αντικατα-στήσει τα συστατικά αυτά; Οι «επιδιορθώσεις» αυτές απαιτούν ενέργεια.Αφού διαβάσετε το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Πώς εξασφαλίζουν τα μυϊκά κύτταρα την απαραίτητη ενέργεια;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Τα μυϊκά κύτταρα εξασφαλίζουν ενέργεια μέσω της αερόβιας κυτταρικής αναπνοής (παρουσία οξυγόνου) και της αναερόβιας κυτταρικής αναπνοής απουσία οξυγόνου. Και οι δύο αποτελούν αντιδράσεις καταβολισμού, δηλαδή βασικές χημικές αντιδράσεις που προμηθεύουν το κύτταρο με ενέργεια.
|
63
|
• Για να κινηθούμε, απαιτείται ενέργεια.
Να λυγίσεις τον αγκώνα του δεξιού
σου χεριού πιάνοντας με την αριστερή
σου παλάμη το εμπρός μέρος του βρα χίονά σου. Να επαναλάβεις την κίνηση πιάνοντας το πίσω μέρος του βραχίο-να. Τι παρατηρείς;
Ο δικέφαλος μυς που βρίσκεται στην
πρόσθια πλευρά συστέλλεται (σαν ένα ελατήριο που συσπειρώνεται), ενώ ο τρικέφαλος που βρίσκεται στην πίσω
διαστέλλεται (σαν ένα ελατήριο που
τεντώνεται). Οι μεταβολές αυτές είναι το αποτέλεσμα διάφορων αντιδράσε ων που συμβαίνουν μέσα στα μυϊκά κύτταρα, όταν καταλήξουν σε αυτά
νευρικά ερεθίσματα που ξεκινούν από τον εγκέφαλο. Οι αντιδράσεις αυτές απαιτούν ενέργεια.
• Για να διατηρηθεί η κυτταρική οργάνωση, απαιτείται ενέργεια.
Έχουμε ήδη μελετήσει τη
δομή και τη λειτουργία των
κυττάρων. Γνωρίζουμε, για
παράδειγμα, ότι τα κυτταρικά οργανίδια αποτελούνται ή πε ριβάλλονται από μεμβράνες. Τι θα συμβεί αν, για παράδειγμα, κάποια μόρια λιπιδίων ή πρωτεϊνών της πλασματικής μεμβράνης καταστραφούν; Αν το κύτταρο δεν «μπαλώσει την τρύπα», τότε
η μεμβράνη δεν θα μπορεί να επιτελέσει τον ρόλο της, με αποτέλεσμα κάποιες ουσίες να εισέρχονται
ανεξέλεγκτα στο κύτταρο, το οποίο πιθανότατα θα καταστραφεί. Πώς μπορεί το κύτταρο να αντικατα-στήσει τα συστατικά αυτά; Οι «επιδιορθώσεις» αυτές απαιτούν ενέργεια.Αφού διαβάσετε το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Τι μετατροπές ενέργειας μπορούμε να παρατηρήσουμε κατά την κίνηση των μυϊκών κυττάρων;
Υπάρχουν «απώλειες»;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Κατά την κίνηση των μυών, ένα μέρος της χημικής ενέργειας των δεσμών των χημικών ενώσεων, μετατρέπεται σε μηχανικό έργο και ένα άλλο μέρος της χημικής ενέργειας, μετατρέπεται σε θερμότητα, γιατί κάθε μετατροπή από τη μία μορφή στην άλλη έχει απώλειες σε θερμότητα.
|
64
|
Μία από τις ασθένειες που έχει ταλαιπωρήσει και ακόμα ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα είναι η ελονοσία. Σήμερα, αν και η νόσος αυτή έχει περιοριστεί αρκετά, υπάρχουν 280 εκατομμύρια άνθρωποι σε
όλο τον κόσμο που υποφέρουν από ελονοσία, από τους οποίους
πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου 2 εκατομμύρια. Το πρωτόζωο που
την προκαλεί ονομάζεται πλασμώδιο (Plasmodium ) και δεν μεταδί δεται από άτομο σε άτομο παρά μόνο με το τσίμπημα ενός είδους
κουνουπιού ( Culex anopheles ).
Το κουνούπι, όταν τσιμπά τον άνθρωπο, για να μπορέσει να
ρουφήξει καλύτερα το αίμα, εισάγει, την ώρα που τον τσιμπάει, κάποια ένζυμα που αποτρέπουν την πήξη του αίματος, ώστε να μπορεί να το ρουφήξει καλύτερα. Αν το κουνούπι αυτό είχε προηγουμένως τσιμπήσει κάποιον άνθρωπο που ήταν φορέας του πλασμωδίου της ελονοσίας, τότε την ώρα εκείνη εισάγει το πλασμώδιο στο άτομο που τσιμπά.
Το πλασμώδιο της ελονοσίας προσβάλλει το συκώτι και στη συνέχεια τα ερυθρά αιμο-σφαίρια, τα οποία περιοδικά καταστρέφονται. Τότε το άτομο εκδηλώνει τα συμπτώματα
της ελονοσίας, που είναι: ρίγη, σπασμοί, πυρετός, έντονη εφί-δρωση και φυσικά αναιμία λόγω της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Δυ-στυχώς τα φάρμακα που υπάρχουν σήμερα δεν μπορούν να
καταστρέψουν τα πλασμώδια που έχουν ήδη προσβάλει το συκώτι. Συνεπώς, ένα άτομο
που έχει προσβληθεί από τη νόσο θα είναι πάντα φορέας. Επειδή αναπτύσσονται συνεχώς ανθεκτικές μορφές του πλασμωδίου, οι προσπάθειες καταπολέμησης της νόσου στρέφονται κυρίως στην εξάλειψη του κουνουπιού που το μεταφέρει.Αφού μελετήσετε προσεκτικά το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Μπορούν όλα τα κουνούπια να μεταδώσουν την ελονοσία;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Τα είδη Anopheles sacharovi, Anopheles hydranus, Anopheles maculipennis, και Anopheles superpictus ευθύνονται για την μετάδοση της ελο- νοσίας στον άνθρωπο.
|
65
|
Μία από τις ασθένειες που έχει ταλαιπωρήσει και ακόμα ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα είναι η ελονοσία. Σήμερα, αν και η νόσος αυτή έχει περιοριστεί αρκετά, υπάρχουν 280 εκατομμύρια άνθρωποι σε
όλο τον κόσμο που υποφέρουν από ελονοσία, από τους οποίους
πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου 2 εκατομμύρια. Το πρωτόζωο που
την προκαλεί ονομάζεται πλασμώδιο (Plasmodium ) και δεν μεταδί δεται από άτομο σε άτομο παρά μόνο με το τσίμπημα ενός είδους
κουνουπιού ( Culex anopheles ).
Το κουνούπι, όταν τσιμπά τον άνθρωπο, για να μπορέσει να
ρουφήξει καλύτερα το αίμα, εισάγει, την ώρα που τον τσιμπάει, κάποια ένζυμα που αποτρέπουν την πήξη του αίματος, ώστε να μπορεί να το ρουφήξει καλύτερα. Αν το κουνούπι αυτό είχε προηγουμένως τσιμπήσει κάποιον άνθρωπο που ήταν φορέας του πλασμωδίου της ελονοσίας, τότε την ώρα εκείνη εισάγει το πλασμώδιο στο άτομο που τσιμπά.
Το πλασμώδιο της ελονοσίας προσβάλλει το συκώτι και στη συνέχεια τα ερυθρά αιμο-σφαίρια, τα οποία περιοδικά καταστρέφονται. Τότε το άτομο εκδηλώνει τα συμπτώματα
της ελονοσίας, που είναι: ρίγη, σπασμοί, πυρετός, έντονη εφί-δρωση και φυσικά αναιμία λόγω της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Δυ-στυχώς τα φάρμακα που υπάρχουν σήμερα δεν μπορούν να
καταστρέψουν τα πλασμώδια που έχουν ήδη προσβάλει το συκώτι. Συνεπώς, ένα άτομο
που έχει προσβληθεί από τη νόσο θα είναι πάντα φορέας. Επειδή αναπτύσσονται συνεχώς ανθεκτικές μορφές του πλασμωδίου, οι προσπάθειες καταπολέμησης της νόσου στρέφονται κυρίως στην εξάλειψη του κουνουπιού που το μεταφέρει.Αφού μελετήσετε προσεκτικά το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Γιατί πιστεύετε ότι η ελονοσία εξαπλώνεται κυρίως γύρω από ελώδεις περιοχές;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Η ελονοσία εξαπλώνεται από ελώδεις περιοχές, γιατί εκεί υπάρχει υγρασία και νερό που είναι απαραίτητα για τα πρώτα στάδια ανάπτυξης των κουνουπιών.
|
66
|
Μία από τις ασθένειες που έχει ταλαιπωρήσει και ακόμα ταλαιπωρεί την ανθρωπότητα είναι η ελονοσία. Σήμερα, αν και η νόσος αυτή έχει περιοριστεί αρκετά, υπάρχουν 280 εκατομμύρια άνθρωποι σε
όλο τον κόσμο που υποφέρουν από ελονοσία, από τους οποίους
πεθαίνουν κάθε χρόνο περίπου 2 εκατομμύρια. Το πρωτόζωο που
την προκαλεί ονομάζεται πλασμώδιο (Plasmodium ) και δεν μεταδί δεται από άτομο σε άτομο παρά μόνο με το τσίμπημα ενός είδους
κουνουπιού ( Culex anopheles ).
Το κουνούπι, όταν τσιμπά τον άνθρωπο, για να μπορέσει να
ρουφήξει καλύτερα το αίμα, εισάγει, την ώρα που τον τσιμπάει, κάποια ένζυμα που αποτρέπουν την πήξη του αίματος, ώστε να μπορεί να το ρουφήξει καλύτερα. Αν το κουνούπι αυτό είχε προηγουμένως τσιμπήσει κάποιον άνθρωπο που ήταν φορέας του πλασμωδίου της ελονοσίας, τότε την ώρα εκείνη εισάγει το πλασμώδιο στο άτομο που τσιμπά.
Το πλασμώδιο της ελονοσίας προσβάλλει το συκώτι και στη συνέχεια τα ερυθρά αιμο-σφαίρια, τα οποία περιοδικά καταστρέφονται. Τότε το άτομο εκδηλώνει τα συμπτώματα
της ελονοσίας, που είναι: ρίγη, σπασμοί, πυρετός, έντονη εφί-δρωση και φυσικά αναιμία λόγω της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Δυ-στυχώς τα φάρμακα που υπάρχουν σήμερα δεν μπορούν να
καταστρέψουν τα πλασμώδια που έχουν ήδη προσβάλει το συκώτι. Συνεπώς, ένα άτομο
που έχει προσβληθεί από τη νόσο θα είναι πάντα φορέας. Επειδή αναπτύσσονται συνεχώς ανθεκτικές μορφές του πλασμωδίου, οι προσπάθειες καταπολέμησης της νόσου στρέφονται κυρίως στην εξάλειψη του κουνουπιού που το μεταφέρει.Αφού μελετήσετε προσεκτικά το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Θεραπεύονται τα άτομα που πάσχουν από ελονοσία;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Ένα άτομο που έχει προσβληθεί από τη νόσο θα είναι πάντα φορέας.
|
67
|
Τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού διαιρούνται άλλα με γρήγορους και άλλα με αργούς ρυθ μούς, ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος (ανάπτυξη, αντικατάσταση κυττάρων που γερνούν, επού λωση πληγών κ.ά.) και πάντα υπό έλεγχο. Σε μερικές όμως περιπτώσεις είναι δυνατόν κάποια κύτταρα
να διαιρούνται ανεξέλεγκτα, ενώ ταυτόχρονα χάνουν τον αρχικό τους ρόλο μέσα στον οργανισμό. Συνε-πώς, δημιουργείται ένα συσσωμάτωμα άχρηστων κυττάρων. Αυτά τα κύτταρα ονομάζονται καρκινικά
και η μάζα που δημιουργούν ονομάζεται όγκος.
Ο καρκίνος αποτελεί σήμερα τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τις καρδιοπάθειες. Για κάθε είδος καρκίνου έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες, όπως περιβαλλοντικοί (π.χ. ακτινοβολίες, αμίαντος, κάπνισμα), κάποιοι ιοί, ενώ τα τελευταία χρόνια βρέθηκε ότι υπάρχει και κάποια κληρονομικότητα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος του οποίου οι γονείς ή άλλα στενά συγγενικά πρόσωπα έπασχαν από καρκίνο θα νοσήσει κι αυτός, αλλά μπορεί να σημαίνει ότι τα κύτταρά του είναι πιο ευάλωτα σε σχέση
με τα κύτταρα ενός άλλου ατόμου σε παράγοντες που ευθύνονται για καρκινογένεση.
Το σίγουρο είναι ότι, εφόσον δεν έχει βρεθεί ακόμα κάποιο αποτελεσματικό φάρμακο κατά του καρ κίνου, ο μόνος τρόπος αντιμετώπισής του είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση. Αν μία καρκινική κατάσταση εντοπιστεί εγκαίρως, τότε ο γιατρός, πάντα ανάλογα με την περίσταση, μπορεί να αφαιρέσει τα καρκινικά κύτταρα και να προλάβει μία πιθανή μετάσταση, δηλαδή τη δημιουργία νέου όγκου σε άλλο μέρος του σώματος από καρκινικά κύτταρα που πέρασαν στο κυκλοφορικό σύστημα.
Αφού μελετήσετε προσεκτικά το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Ο καρκίνος είναι σήμερα πολύ πιο συχνός απ’ ό,τι πριν από εκατό χρόνια. Πού νομίζετε ότι οφείλε ται αυτό;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Ένας σημαντικός παράγοντας για την εμφάνιση του καρκίνου είναι η ρύπαν- ση του περιβάλλοντος. Τα τελευταία χρόνια είμαστε εκτεθειμένοι σε κάθε είδους ακτινοβολία που σχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου ( υπεριώδης ακτινοβολία, λόγω της εξασθένησης της στιβάδας του όζοντος, ραδιενέργεια π.χ. Τσερνο- μπίλ, στην ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων κ.α), παράγοντες που δεν υπήρχαν πριν εκατό χρόνια. Επίσης σήμερα γίνεται χρήση φυτοφαρμάκων, εντομοκτόνων, χημικών ουσιών και πρόσθετων στα τρόφιμα, ενώ το κάπνισμα αποτελεί έναν από τους πλέον επιβαρυντικούς παράγοντες για την εμφάνιση καρκίνου.
|
68
|
Τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού διαιρούνται άλλα με γρήγορους και άλλα με αργούς ρυθ μούς, ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος (ανάπτυξη, αντικατάσταση κυττάρων που γερνούν, επού λωση πληγών κ.ά.) και πάντα υπό έλεγχο. Σε μερικές όμως περιπτώσεις είναι δυνατόν κάποια κύτταρα
να διαιρούνται ανεξέλεγκτα, ενώ ταυτόχρονα χάνουν τον αρχικό τους ρόλο μέσα στον οργανισμό. Συνε-πώς, δημιουργείται ένα συσσωμάτωμα άχρηστων κυττάρων. Αυτά τα κύτταρα ονομάζονται καρκινικά
και η μάζα που δημιουργούν ονομάζεται όγκος.
Ο καρκίνος αποτελεί σήμερα τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τις καρδιοπάθειες. Για κάθε είδος καρκίνου έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες, όπως περιβαλλοντικοί (π.χ. ακτινοβολίες, αμίαντος, κάπνισμα), κάποιοι ιοί, ενώ τα τελευταία χρόνια βρέθηκε ότι υπάρχει και κάποια κληρονομικότητα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος του οποίου οι γονείς ή άλλα στενά συγγενικά πρόσωπα έπασχαν από καρκίνο θα νοσήσει κι αυτός, αλλά μπορεί να σημαίνει ότι τα κύτταρά του είναι πιο ευάλωτα σε σχέση
με τα κύτταρα ενός άλλου ατόμου σε παράγοντες που ευθύνονται για καρκινογένεση.
Το σίγουρο είναι ότι, εφόσον δεν έχει βρεθεί ακόμα κάποιο αποτελεσματικό φάρμακο κατά του καρ κίνου, ο μόνος τρόπος αντιμετώπισής του είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση. Αν μία καρκινική κατάσταση εντοπιστεί εγκαίρως, τότε ο γιατρός, πάντα ανάλογα με την περίσταση, μπορεί να αφαιρέσει τα καρκινικά κύτταρα και να προλάβει μία πιθανή μετάσταση, δηλαδή τη δημιουργία νέου όγκου σε άλλο μέρος του σώματος από καρκινικά κύτταρα που πέρασαν στο κυκλοφορικό σύστημα.
Αφού μελετήσετε προσεκτικά το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Ένας καρκίνος που εμφανίζεται σε μικρή ηλικία θεωρείται δυσκολότερη περίπτωση από κάτι αντί στοιχο σε έναν ηλικιωμένο άνθρωπο. Να δώσετε μια πιθανή εξήγηση.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Tα κύτταρα ενός νέου ανθρώπου διαιρούνται πολύ πιο γρήγορα γιατί ο νέος άνθρωπος αναπτύσσεται. Έτσι και τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται με γρήγορους ρυθμούς, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολη η αντιμετώπιση της ασθένειας σε έναν νέο άνθρωπο, απ’ ό,τι σε έναν ηλικιωμένο.
|
69
|
Μέχρι το 1906 ο τυφοειδής πυρετός ευθυνόταν για τον θάνατο 25.000 περίπου ατόμων ετησίως
στις ΗΠΑ. Το καλοκαίρι εκείνου του έτους εμφανίστηκε ένα περίεργο ξέσπασμα κρουσμάτων στο Λονγκ
Άιλαντ της Νέας Υόρκης. Ένα κορίτσι πέθανε και πέντε άλλα άτομα προσβλήθηκαν από την ασθένεια, αλλά ούτε το νερό ούτε κάποια τροφή μπόρεσαν να εντοπιστούν ως πιθανά αίτια. Τελικά προσέλαβαν
έναν ειδικό, τον Σόπερ, ο οποίος μετά από έρευνες που διεξήγαγε εστίασε τις υποψίες του στη Μαίρη
Μαλόν, μια φαινομενικά υγιή μαγείρισσα, η οποία είχε εξαφανιστεί τρεις εβδομάδες μετά το ξέσπασμα της ασθένειας. Ο Σόπερ ήταν εξοικειωμένος με τη θεωρία του Κοχ ότι ασθένειες όπως αυτή θα μπορού σαν να εξαπλώνονται από άτομα που φέρουν τους μικροοργανισμούς. Άρχισε λοιπόν να ψάχνει αυτή τη γυναίκα, που θα γινόταν πλέον γνωστή ως «Τυφοειδής Μαίρη».
Οι έρευνές του τον οδήγησαν δέκα χρόνια πίσω, τότε που η γυναίκα αυτή διετέλεσε μαγείρισσα σε
διάφορα νοικοκυριά. Είκοσι οκτώ περιπτώσεις τυφοειδούς πυρετού είχαν εμφανιστεί σε εκείνα τα νοικοκυριά και κάθε φορά η μαγείρισσα έφευγε αμέσως μετά το ξέσπασμα της ασθένειας. Μία επιδημία
το 1903 στην Ιθάκα της Νέας Υόρκης εξαπλώθηκε στην κοινότητα και πέθαναν 1.300 άτομα.
Τελικά εντόπισε τη Μαίρη μέσα από τα διάφορα πρακτορεία ανεύρεσης εργασίας και ήρθε πρόσωπο
με πρόσωπο με αυτήν τον Μάρτιο του 1907. Χρησιμοποιούσε άλλο όνομα και δούλευε σε μια οικογέ νεια όπου είχε εκδηλωθεί τυφοειδής πυρετός. Ο Σόπερ εξήγησε τη θεωρία του, ότι δηλαδή ήταν φορέας της ασθένειας, και την παρακάλεσε να εξεταστεί για τα συγκεκριμένα βακτήρια. Όταν αρνήθηκε να εξε ταστεί, η αστυνομία τη μετέφερε διά της βίας σε ένα κρατικό νοσοκομείο σε ένα νησί έξω από τις ακτές
του Μπρονξ. Οι εξετάσεις έδειξαν ότι τα κόπρανά της ήταν γεμάτα με τους οργανισμούς που προκαλούν
τον τυφοειδή πυρετό, αλλά φοβούμενη ότι θα κινδύνευε η ζωή της αρνήθηκε να υποβληθεί σε εγχείρη-ση αφαίρεσης χοληδόχου κύστης που θα την απάλλασσε από τα μικρόβια. Καθώς εξαπλώνονταν τα νέα της κράτησής της, άρχισε να γίνεται διάσημη. Τελικά, εξαιτίας ενός νόμου που απαγόρευε την κράτηση των φορέων, απελευθερώθηκε το 1910.
Ωστόσο, ο θρύλος της Μαίρης δεν είχε τελειώσει. Το 1915 εμφανίστηκε σε νοσοκομείο της Νέας Υόρ κης, όπου εργαζόταν ως μαγείρισσα με άλλο πάλι όνομα. Τότε 8 άτομα πέθαναν από τυφοειδή πυρετό,
τα περισσότερα από τα οποία ήταν γιατροί και νοσοκόμοι. Η Μαίρη μεταφέρθηκε πάλι στο νησί, αυτή
τη φορά με χειροπέδες. Και πάλι όμως αρνήθηκε την εγχείρηση και δεν δέχτηκε να αλλάξει επάγγελμα. Οι γιατροί την έβαλαν σε απομόνωση προσπαθώντας να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Έτσι πέρασαν αρκετές εβδομάδες. Τελικά η Μαίρη άλλαξε γνώμη και δέχτηκε μια μόνιμη διαμονή σε μια καλύβα στο νησί. Σταδιακά αποδέχτηκε τη μοίρα της και άρχισε να βοηθά σε καθημερινές δουλειές του νοσοκομεί-ου. Όμως της είχε επιβληθεί να τρώει μόνη της και της επιτρέπονταν πολύ λίγοι επισκέπτες. Πέθανε το 1938, σε ηλικία 70 ετών, εξαιτίας εγκεφαλικού. Θάφτηκε σε ένα τοπικό νεκροταφείο.Αφού διαβάσετε το παραπάνω κείμενο, να απαντήσετε στην ερώτηση που ακολουθεί.
Γιατί είναι απαραίτητο όσοι εργάζονται σε μαγειρεία να υποβάλλονται σε αυστηρό υγειονομικό
έλεγχο;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Πολλές ασθένειες μεταδίδονται με τα σταγονίδια του βήχα ή από βρώμικα χέρια. Έτσι, είναι δυνατόν κατά το στάδιο προετοιμασίας των γευμάτων, ένας εργαζόμενος που πάσχει από κάποια ασθένεια, να τη μεταδώσει σε πολύ κόσμο. Για να αποφευχθεί αυτό, είναι απαραίτητος ο αυστηρός υγειονομικός έλεγχος σε όσους κάνουν τα επαγγέλματα αυτά.
|
70
|
Αφού διαβάσετε τα παρακάτω δεδομένα για το κάπνισμα, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.
* Στους 1.000 έφηβους που καπνίζουν, 250 περίπου θα πεθάνουν νωρίς από ασθένειες που
σχετίζονται με το κάπνισμα και θα χάσουν 10-15 χρόνια από τη ζωή τους.
* Τ ο 95% των ανθρώπων που πάσχουν από βρογχίτιδα είναι καπνιστές.
* Τ ο 90% των ανθρώπων που πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές.
* Οι καπνιστές 20 τσιγάρων την ημέρα συντομεύουν τη ζωή τους κατά 5 χρόνια ή, αλλιώς, κάθε
τσιγάρο «κοστίζει» 5,5 λεπτά ζωής.
* Οι καπνίστριες γεννούν μωρά με βάρος λιγότερο κατά 200 γραμμάρια περίπου από τις μη κα πνίστριες.
* Τέ σσερα στα πέντε παιδιά που καπνίζουν ακόμη και ένα μόνο τσιγάρο την εβδομάδα καταλή γουν ισόβιοι καπνιστές.
* Οι υπηρεσίες υγείας πληρώνουν ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την περίθαλψη
ασθενών οι οποίοι πάσχουν από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα.
* Οι καπνοβιομηχανίες ξοδεύουν ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για τη διαφήμιση
των προϊόντων τους.
α. Πόσο χρόνο από τη ζωή του θα χάσει ένας καπνιστής που καπνίζει 20 τσιγάρα την ημέρα για είκοσι
χρόνια;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
α. Αφού κάθε τσιγάρο κοστίζει 5.5 λεπτά ζωής, ένας καπνιστής που καπνίζει 20 τσιγάρα την ημέρα για 20 χρόνια (365 x 20 = 7.300 ημέρες) τότε:
20 τσιγάρα x 7.300 ημέρες = 146.000 τσιγάρα.
146.000 τσιγάρα x 5.5 λεπτά = 803.000 λεπτά, δηλαδή:
803.000 / 60 x 24 x 365 = 1.5 χρόνο από τη ζωή του.
|
71
|
Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.
Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών είναι κοινωνική συνήθεια της οποίας η έναρξη συμπίπτει
με την αρχή της ιστορίας του
ανθρώπου, όταν τυχαία ανακαλύφθηκε η δράση ορισμέ-νων χυμών φρούτων που εί χαν υποστεί κάποια ζύμωση. Στην αρχαία Ελλάδα κατανά-λωναν οινοπνευματώδη ποτά σε πολλές θρησκευτικές και εθιμοτυπικές τελετουργίες. Ο Διόνυσος
ήταν ο θεός της
αμπέλου και του οίνου. Στη Βαβυλώνα του 1500 π.Χ., ο βασιλιάς Χαμουραμπί συ νέταξε σειρά νόμων για να περιορίσει το μεθύσι των υπηκόων του. Το «σάκε», που σημαίνει «νερό της ζωής»,
ήταν ένα ιερό οινοπνευματώδες ποτό για τους αρχαίους
Κινέζους και τους Ιάπωνες. Οι Ίνκας παρασκεύαζαν από κριθάρι ένα είδος μπίρας , την «Τσίτσα», για τις θρησκευτικές τους τελετές. Τρεις φυλές
φαίνεται ότι αγνοούσαν τα οινοπνευματώδη ποτά, ώσπου τα εισήγαγαν οι κατακτητές: οι Εσκιμώοι, οι Ινδιάνοι της
Β. Αμερικής και οι ιθαγενείς της Αυστραλίας.
Στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου περιγράφηκαν λεπτομερώς τα συμπτώματα που
προκαλούνται από την κατανάλωση οινοπνεύματος και μόλις τότε αναγνωρίστηκε ο αλκοολισμός ως
«ασθένεια», όχι μόνο για τον ίδιο τον χρήστη αλλά και για τον κοινωνικό του περίγυρο. Παράλληλα, άρχισαν για πρώτη φορά να επιβάλλονται νόμοι που καθόριζαν τον τρόπο χρήσης
των αποστακτήρων,
την αποθήκευση και τη διάθεση των οινοπνευματωδών ποτών.ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗΣ ΜΕ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ
Συγκέντρωση αλκοόλης
σε mg /dL αίματοςΣυμπτώματα
μέχρι 50 άνθρωποι συνήθως νηφάλιοι, ελαφρές διαταραχές
50 - 100 άρση φυσιολογικών αναστολών, ευφορία, φλυαρία
100 - 200 μείωση ικανοτήτων, σύγχυση, διαταραχές στην ομιλία
200 - 300 ελάττωση των ανακλαστικών, απώλεια των αισθήσεων
300 - 350 αναισθησία, καταστολή των ανακλαστικών
>350 κώμα, θάνατος
Η ταχύτητα απορρόφησης της αλκοόλης, επομένως και ο χρόνος εμφάνισης των επιπτώσεών της,
εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες:
Από την πληρότητα του στομάχου (το γεμάτο με τροφή στομάχι επιβραδύνει την απορρόφηση).
Από το είδος του ποτού και την περιεκτικότητά του σε αλκοόλη.
Από το βάρος του σώματος.
Από την ψυχική διάθεση του χρήστη (κούραση, άγχος).
Από τον μεταβολισμό του χρήστη (η μεταβολική διαδικασία, καθώς και η διαπερατότητα του γαστρικού και του εντερικού βλεννογόνου διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο).
Οι παθήσεις που προκαλεί η χρόνια χρήση αλκοόλης είναι πολυάριθμες, όπως χρόνια και οξεία πα γκρεατίτιδα, χρόνια γαστρίτιδα, διαταραχές του νευρικού συστήματος και εγκεφαλικές βλάβες. Επειδή
ο μεταβολισμός της αλκοόλης γίνεται κυρίως στο ήπαρ, η συχνή και μακρόχρονη χρήση νεκρώνει τα
κύτταρά του (κίρρωση του ήπατος). Σοβαρές επίσης βλάβες προκαλούνται στο έμβρυο από την κατανά-λωση αλκοόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως διανοητική καθυστέρηση, ηπατικές βλάβες, νευρολογικά σύνδρομα. Ύστερα από χρόνια χρήση οινοπνεύματος χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα αλ-κοόλης στο αίμα, για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε προοδευτι-κή αύξηση της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών. Με την πάροδο του χρόνου ο άνθρωπος αποκτά εξάρτηση (αλκοολισμός). Η διακοπή της αλκοόλης τότε προκαλεί δυσάρεστα συμπτώματα, όπως κεφαλαλγίες, νευρικότητα, ναυτία, εφιδρώσεις, ψευδαισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, τρομώδες παραλήρημα (Delirium tremens ). Ο αλκοολισμός έχει κοινωνικές, νομικές και ιατρικές επεκτάσεις. Αλκοολικός είναι ο άνθρωπος που λόγω της χρόνιας χρήσης αλκοόλης αντιμετωπίζει προβλήματα σε επίπεδο υγείας, εργασίας και κοινωνικού περιβάλλοντος.
1. Αν δύο άτομα καταναλώσουν την ίδια ποσότητα ενός συγκεκριμένου αλκοολούχου ποτού, αλλά ο
ένας είναι πολύ πιο μεγαλόσωμος από τον άλλο, θα έχουν τα ίδια συμπτώματα από την κατανάλωση του ποτού; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Η ταχύτητα απορρόφησης της αλκοόλης εξαρτάται από το σωματικό βάρος, έτσι αυτός που έχει μεγαλύτερο σωματικό βάρος θα έχει πιο ήπια συμπτώματα, ενώ αυτός με το μικρότερο σωματικό βάρος θα έχει σοβαρότερα συμπτώματα, καταναλώνοντας την ίδια ποσότητα αλκοολούχου ποτού. Κάποιος που έχει μεγάλο βάρος έχει περισσότερα σωματικά υγρά, απ’ ότι κάποιος που έχει μικρότερο βάρος. Έτσι ένα πιο ελαφρύ άτομο επηρεάζεται πε- ρισσότερο απ’ ό,τι ένα βαρύ άτομο που έχει πιει τον ίδιο αριθμό αλκοολούχων ποτών. Υπάρχει επίσης διαφορά και ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες. Το γυναικείο σώμα περιλαμβάνει κατά μέσο όρο λιγότερα υγρά ανά κιλό απ’ ό,τι ένα αντρικό.
|
72
|
Η ένωση δύο αμινοξέων με πεπτιδικό δεσμό δημιουργεί ένα διπεπτίδιο. Προσθήκη ενός ακόμα αμινοξέος δη μιουργεί ένα τριπεπτίδιο κ.ο.κ. Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από μία ή περισσότερες πολυπεπτιδικές αλυσίδες
(πολυπεπτίδια).
Με βάση το παράρτημα του γενετικού κώδικα: [Φαινυλαλανίνη: UUU, UUC
Λευκίνη: UUA, UUG, CUU, CUC, CUA, CUG
Σερίνη: UCU, UCC, UCA, UCG, AGU, AGC
Τυροσίνη: UAU, UAC
Κυστεΐνη: UGU, UGC
Τρυπτοφάνη: UGG
Προλίνη: CCU, CCC, CCA, CCG
Ιστιδίνη: CAU, CAC
Γλουταμίνη: CAA, CAG
Ασπαραγίνη: AAU, AAC
Λυσίνη: AAA, AAG
Ισολευκίνη: AUU, AUC, AUA
Μεθειονίνη: AUG
Βαλίνη: GUU, GUC, GUA, GUG
Αλανίνη: GCU, GCC, GCA, GCG
Ασπαρτικό οξύ: GAU, GAC
Γλουταμινικό οξύ: GAA, GAG
Γλυκίνη: GGU, GGC, GGA, GGG
Αργινίνη: CGU, CGC, CGA, CGG, AGA, AGG
Θρεονίνη: ACU, ACC, ACA, ACG
Λήξη: UAA, UAG, UGA]
να διαπιστώσετε τον τρόπο με τον οποίο η αλληλουχία των βάσεων των ριβονουκλεοτιδίων ενός mRNA μετα-τρέπεται-μεταφράζεται σε αλληλουχία αμινοξέων μιας πρωτεΐνης. Να χρησιμοποιήσετε τις γνώσεις σας σχετικά
με τη δομή του DNA και τη μεταγραφή και να συμπλη ρώσετε την παρακάτω άσκηση.
Έστω ότι ένα τριπεπτίδιο αποτελείται από την ακό λουθη αλληλουχία αμινοξέων:
γλυκίνη α λανίνη βα λίνη
1. Αλληλουχία βάσεων στο mRNA:
_ _ _ _ _ _ _ _ _
2. Δίκλωνο τμήμα DNA:
_ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _
|
open_ended
|
5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
1.GGU-GCU-GUA
2. GGT-GCT-GTA
CCA-CGA-CAT
|
73
|
Η ένωση δύο αμινοξέων με πεπτιδικό δεσμό δημιουργεί ένα διπεπτίδιο. Προσθήκη ενός ακόμα αμινοξέος δη μιουργεί ένα τριπεπτίδιο κ.ο.κ. Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από μία ή περισσότερες πολυπεπτιδικές αλυσίδες
(πολυπεπτίδια).
Με βάση το παράρτημα του γενετικού κώδικα: [Φαινυλαλανίνη: UUU, UUC
Λευκίνη: UUA, UUG, CUU, CUC, CUA, CUG
Σερίνη: UCU, UCC, UCA, UCG, AGU, AGC
Τυροσίνη: UAU, UAC
Κυστεΐνη: UGU, UGC
Τρυπτοφάνη: UGG
Προλίνη: CCU, CCC, CCA, CCG
Ιστιδίνη: CAU, CAC
Γλουταμίνη: CAA, CAG
Ασπαραγίνη: AAU, AAC
Λυσίνη: AAA, AAG
Ισολευκίνη: AUU, AUC, AUA
Μεθειονίνη: AUG
Βαλίνη: GUU, GUC, GUA, GUG
Αλανίνη: GCU, GCC, GCA, GCG
Ασπαρτικό οξύ: GAU, GAC
Γλουταμινικό οξύ: GAA, GAG
Γλυκίνη: GGU, GGC, GGA, GGG
Αργινίνη: CGU, CGC, CGA, CGG, AGA, AGG
Θρεονίνη: ACU, ACC, ACA, ACG
Λήξη: UAA, UAG, UGA]
να διαπιστώσετε τον τρόπο με τον οποίο η αλληλουχία των βάσεων των ριβονουκλεοτιδίων ενός mRNA μετα-τρέπεται-μεταφράζεται σε αλληλουχία αμινοξέων μιας πρωτεΐνης. Να χρησιμοποιήσετε τις γνώσεις σας σχετικά
με τη δομή του DNA και τη μεταγραφή και να συμπληρώσετε την παρακάτω άσκηση.
Έστω ότι ένα τριπεπτίδιο αποτελείται από την ακό λουθη αλληλουχία αμινοξέων:
γλυκίνη α λανίνη βα λίνη
Ποιο θα είναι το τριπεπτίδιο που θα προκύψει όταν η αλληλουχία των δεοξυριβονουκλεοτιδίων του
DNA, που θα μεταγραφεί σε mRNA, είναι:
CAT CCA CGA;
mRNA: _ _ _ _ _ _ _ _ _
τριπεπτίδιο: …………………………… - …………………………… - ……………………………
|
open_ended
|
5
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
DNA: CAT-CCA-CGA
mRNA: GUA-GGU-GCU
το τριπεπτίδιο είναι: βαλίνη -γλυκίνη- αλανίνη.
|
74
|
Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.
Από την ανακάλυψη της πενικιλίνης, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, από τον Αλέξανδρο Φλέμινγκ
(Alexander Fleming, 1881-1955) μέχρι σήμερα, δεκάδες αντιβιοτικά έχουν αναπτυχθεί για την καταπολέμηση πολλών μικροβιακών μολύνσεων. Για παράδειγμα, αν και υπήρχε η πρόβλεψη ότι οι περισσό τερες βακτηριακές μολύνσεις σύντομα θα μπορούσαν να εξαλειφθούν, η προσδοκία αυτή δυστυχώς
αποδείχθηκε λανθασμένη. Σήμερα, κάθε μικροοργανισμός που προκαλεί κάποια ασθένεια εμφανίζει
μεταλλαγμένα στελέχη ικανά να αντισταθούν σε ένα από τα εκατό και πλέον αντιβιοτικά που χρησιμο-ποιούν οι γιατροί. Τα βακτήρια, για παράδειγμα, αναπτύσσουν αντίσταση στα αντιβιοτικά, επιβιώνουν και περνούν την αντίσταση αυτή στις επόμενες γενιές. Παρ’ όλα αυτά, το αντιβιοτικό καταστρέφει τα περισσότερα από τα βακτήρια, αλλά το μεταλλαγμένο βακτήριο επιβιώνει και παράγει την επόμενη γενιά, η οποία είναι τώρα ανθεκτική στο αντιβιοτικό.
Ενώ τα βακτήρια «αποκτούν δύναμη» με την εξελικτική έννοια (ανθεκτικότητα), γιατροί και ασθενείς
φαίνεται ότι «διευκολύνουν» τα βακτήρια σε αυτή την προσαρμογή τους στα αντιβιοτικά. Οι γιατροί πολλές φορές πιέζονται να γράψουν μια συνταγή για τον καθένα που νιώθει ασθενής. Έτσι, αν και τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα στις ιογενείς μολύνσεις, όπως το κρυολόγημα και η γρίπη, οι ασθενείς συχνά ζητούν από τους γιατρούς αντιβιοτικά για κάθε ασθένεια. Αυτή η υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών διευκολύνει την εξάπλωση ανθεκτικών βακτηρίων. Πολλές φορές, εξάλλου, χορηγούνται, χωρίς σοβαρό λόγο, αντιβιοτικά με ευρύ φάσμα δράσης, που έχουν δηλαδή επίδραση σε πολλά είδη βακτηρίων. Με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζεται η ασθένεια σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά η επίδραση επεκτείνε ται και στα βακτήρια της φυσιολογικής χλωρίδας του οργανισμού. Οι κτηνοτρόφοι είναι επίσης υπεύθυ νοι για κατάχρηση αντιβιοτικών. Χορηγούν στα ζώα αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα, για να αποφύγουν τις μολύνσεις ή για να υποβοηθήσουν τη γρήγορη ανάπτυξη των ζώων. Καθώς εμφανίζονται ανθεκτικά στελέχη στα ζώα, όπως ακριβώς και στον άνθρωπο, μερικά από αυτά περνούν στον άνθρωπο μέσω του μισοψημένου κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων.
Πότε θα είναι σοβαρότερες οι επιπτώσεις στην υγεία σας, αν κολλήσετε φυματίωση από ένα άτομο
που πάσχει από την ανθεκτική μορφή του βακτηρίου ή αν κολλήσετε από ένα άτομο που πάσχει από
τη μη ανθεκτική μορφή; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
|
open_ended
|
7
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Οι επιπτώσεις στην υγεία μας θα είναι σοβαρότερες αν κολλήσουμε την ανθεκτική μορφή του βακτηρίου, επειδή το βακτήριο αυτό θα είναι πιο ανθεκτικό στα αντιβιοτικά και έτσι θα είναι πιο δύσκολο να καταπολεμηθεί. Πιθανότατα θα νοσήσουμε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και οι βλάβες στους ιστούς θα εί- ναι περισσότερες.
|
75
|
Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν.
Από την ανακάλυψη της πενικιλίνης, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, από τον Αλέξανδρο Φλέμινγκ
(Alexander Fleming, 1881-1955) μέχρι σήμερα, δεκάδες αντιβιοτικά έχουν αναπτυχθεί για την καταπολέμηση πολλών μικροβιακών μολύνσεων. Για παράδειγμα, αν και υπήρχε η πρόβλεψη ότι οι περισσό τερες βακτηριακές μολύνσεις σύντομα θα μπορούσαν να εξαλειφθούν, η προσδοκία αυτή δυστυχώς
αποδείχθηκε λανθασμένη. Σήμερα, κάθε μικροοργανισμός που προκαλεί κάποια ασθένεια εμφανίζει
μεταλλαγμένα στελέχη ικανά να αντισταθούν σε ένα από τα εκατό και πλέον αντιβιοτικά που χρησιμο-ποιούν οι γιατροί. Τα βακτήρια, για παράδειγμα, αναπτύσσουν αντίσταση στα αντιβιοτικά, επιβιώνουν και περνούν την αντίσταση αυτή στις επόμενες γενιές. Παρ’ όλα αυτά, το αντιβιοτικό καταστρέφει τα περισσότερα από τα βακτήρια, αλλά το μεταλλαγμένο βακτήριο επιβιώνει και παράγει την επόμενη γενιά, η οποία είναι τώρα ανθεκτική στο αντιβιοτικό.
Ενώ τα βακτήρια «αποκτούν δύναμη» με την εξελικτική έννοια (ανθεκτικότητα), γιατροί και ασθενείς
φαίνεται ότι «διευκολύνουν» τα βακτήρια σε αυτή την προσαρμογή τους στα αντιβιοτικά. Οι γιατροί πολλές φορές πιέζονται να γράψουν μια συνταγή για τον καθένα που νιώθει ασθενής. Έτσι, αν και τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα στις ιογενείς μολύνσεις, όπως το κρυολόγημα και η γρίπη, οι ασθενείς συχνά ζητούν από τους γιατρούς αντιβιοτικά για κάθε ασθένεια. Αυτή η υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών διευκολύνει την εξάπλωση ανθεκτικών βακτηρίων. Πολλές φορές, εξάλλου, χορηγούνται, χωρίς σοβαρό λόγο, αντιβιοτικά με ευρύ φάσμα δράσης, που έχουν δηλαδή επίδραση σε πολλά είδη βακτηρίων. Με αυτό τον τρόπο αντιμετωπίζεται η ασθένεια σε σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά η επίδραση επεκτείνε ται και στα βακτήρια της φυσιολογικής χλωρίδας του οργανισμού. Οι κτηνοτρόφοι είναι επίσης υπεύθυ νοι για κατάχρηση αντιβιοτικών. Χορηγούν στα ζώα αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα, για να αποφύγουν τις μολύνσεις ή για να υποβοηθήσουν τη γρήγορη ανάπτυξη των ζώων. Καθώς εμφανίζονται ανθεκτικά στελέχη στα ζώα, όπως ακριβώς και στον άνθρωπο, μερικά από αυτά περνούν στον άνθρωπο μέσω του μισοψημένου κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων.
Ορισμένες φορές είναι απαραίτητη η χορήγηση αντιβιοτικών σε περιπτώσεις ιώσεων του αναπνευ στικού συστήματος. Μπορείτε να πιθανολογήσετε γιατί;
|
open_ended
|
7
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Η χορήγηση των αντιβιοτικών σε μία ίωση δεν πρόκειται να βοηθήσει, γιατί δεν υπάρχουν αντιβιοτικά που να καταπολεμούν τους ιούς. Όμως σε περιπτώ- σεις που το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου, που πάσχει από ίωση, είναι εξασθενημένο, υπάρχει ο κίνδυνος να προσβληθεί και από κάποιο μικρόβιο. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει χρήση των αντιβιοτικών, αυτό όμως είναι κάτι που πρέπει να το κρίνει ο ειδικός ιατρός μετά από την ανάλογη εξέταση.
|
76
|
Να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο σχετικά με τον Λαμάρκ και τη θεωρία του για την εξέλιξη. Επίσης, να ανακαλέσετε στη μνήμη σας όσα μάθατε για τη θεωρία της εξέλιξης, όπως αυτή διατυπώθηκε
από τον Δαρβίνο. Στη συνέχεια:
Να συμπληρώσετε τα κενά στο κείμενο που ακολουθεί.
ΛΑΜΑΡΚ
Ο Λαμάρκ (Jean Baptiste de Monet, Chevalier de Lamarck, 1744-1829) δημοσίευσε το 1809 μία
αρκετά αντιφατική θεωρία σχετικά με την εξέλιξη. Προσπαθούσε να εξηγήσει τις ομοιότητες μεταξύ διαφορετικών ζώων, υποστηρίζοντας ότι όλες οι μορφές ζωής ξεκίνησαν αρχικά από απλά
σκουλήκια και είχαν μια εσωτερική τάση να εξελιχθούν σε πολυπλοκότερους οργανισμούς. Τελικά,
μέσα από αυτή την εξελικτική δύναμη προέκυψαν τα θηλαστικά, καθώς και οι άνθρωποι. Η θε ωρία του Λαμάρκ ότι οι οργανισμοί μετέβαιναν από τον ένα τύπο στον άλλο αποτελεί ακόμα και σήμερα την κεντρική ιδέα πολλών σύγχρονων απόψεων σχετικά με την εξέλιξη. Όμως το γεγονός ότι τα σωματικά όργανα μεταβάλλονται ανάλογα με την προσαρμογή τους στο περιβάλλον (κληρο-νόμηση επίκτητων χαρακτηριστικών) δεν είναι αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα.
Σύμφωνα με τον
………………………, οι καμηλοπαρδάλεις εξελίχθηκαν τεντώνοντας τον λαιμό τους, για
να μπορέσουν να φτάσουν τα ψηλά φύλλα στα δέντρα, με αποτέλεσμα κάθε γενιά να γεννιέται με έναν
ελαφρά μακρύτερο λαιμό.
Σύμφωνα με τον ………………………, μεταξύ των καμηλοπαρδάλεων υπάρχουν κάποιες με μακρύτε ρους και κάποιες με κοντύτερους λαιμούς. Αυτές που έχουν το πρώτο χαρακτηριστικό είναι ευνοημένες
έναντι των άλλων, γιατί μπορούν και βρίσκουν ευκολότερα τροφή στα ψηλά κλαδιά των δέντρων. Συνε πώς οι καμηλοπαρδάλεις που έχουν αυτό το χαρακτηριστικό και επιβιώνουν είναι περισσότερες από τις
άλλες και ταυτόχρονα μπορούν να κάνουν περισσότερους απογόνους, αυξάνοντας τη συχνότητα αυτού
του χαρακτηριστικού στις επόμενες γενιές.
|
open_ended
|
7
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου-Τετράδιο-Εργασιών
|
Λαμάρκ, ∆αρβίνο
|
77
|
Ποια είναι η σημασία του νερού για τη ζωή στον πλανήτη μας;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Tο νερό είναι ένα από τα πιο απλά χημικά μόρια που συναντάμε σε μεγάλες ποσότητες στο περιβάλλον μας αλλά και ως συστατικό των οργανισμών. Ωκεανοί, θάλασσες, ποτάμια, λίμνες και υπόγεια νερά καλύπτουν περισσότερο από το 70% της επιφάνειας του πλανήτη μας και αποτελούν το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσονται και αναπαράγονται πολλοί οργανισμοί. Με τη βροχή, το χιόνι ή το χαλάζι το νερό πέφτει στο έδαφος και στις θάλασσες και επιστρέφει με την εξάτμιση στην ατμόσφαιρα. Επιπλέον, οι οργανισμοί, μονοκύτταροι και πολυκύτταροι, φυτικοί και ζωικοί, προσλαμβάνουν νερό από το περιβάλλον και στη συνέχεια το αποδίδουν σε αυτό. Για παράδειγμα, τα χερσαία φυτά προσλαμβάνουν νερό από το έδαφος με τις ρίζες τους και ελευθερώνουν νερό από τα στόματα των φύλλων με τη διαδικασία της διαπνοής. Όλες οι παραπάνω διαδικασίες επαναλαμβάνονται συνεχώς και αναγκάζουν το νερό να κυκλοφορεί αδιάκοπα στη φύση. Ο κύκλος του νερού είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της ζωής στη Γη. Όμως το νερό είναι και το κυριότερο συστατικό των οργανισμών. Το 70% περίπου του ανθρώπινου σώματος είναι νερό και από αυτό περισσότερο από το μισό βρίσκεται στο εσωτερικό των κυττάρων. Η παρουσία του εκεί βοηθάει την ομαλή λειτουργία του κυττάρου. Αυτό συμβαίνει επειδή το νερό έχει μεγάλη διαλυτική ικανότητα. Πολλές δηλαδή χημικές ουσίες μπορούν να διαλυθούν στο νερό και έτσι να έρθουν σε επαφή και να αντιδράσουν εύκολα μεταξύ τους. Επιπλέον, το νερό είναι απαραίτητο και για τη μεταφορά ουσιών σε όλους τους οργανισμούς, ζωικούς ή φυτικούς. Το νερό που ρέει στην κοίτη ενός ποταμού παρασύρει άλατα από το έδαφος και τα γύρω πετρώματα και τα οδηγεί στη θάλασσα. Αποτέλεσμα αυτού είναι το νερό της θάλασσας να είναι αλμυρό (περιέχει περίπου 4% διαλυμένα άλατα). Όταν στη συνέχεια το νερό αυτό εξατμίζεται, τα άλατα παραμένουν στη θάλασσα. Η βροχή που σχηματίζεται και πέφτει εμπλουτίζοντας τις λίμνες και τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα δεν περιέχει άλατα. Αυτή η διαφορά σε περιεκτικότητα αλάτων καθιστά τη θάλασσα διαφορετικό περιβάλλον ανάπτυξης οργανισμών από τη λίμνη και τον ποταμό. Άλλοι οργανισμοί έχουν προσαρμοστεί και ζουν στα γλυκά νερά των ποταμών και των λιμνών και άλλοι στα αλμυρά νερά των θαλασσών.
|
78
|
Ποια είναι η μορφή και οι λειτουργίες των οργανιδίων του ευκαρυωτικού κυττάρου;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Τα ευκαρυωτικά κύτταρα διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους, έχουν όμως και ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά. Κάθε ευκαρυωτικό κύτταρο περιβάλλεται από την πλασματική μεμβράνη, η οποία δομείται από λιπίδια και πρωτεΐνες. Η πλασματική μεμβράνη διαχωρίζει και εξατομικεύει το κύτταρο από το περιβάλλον του. Ο ρόλος της όμως δεν περιορίζεται στο να είναι ένα απλό σύνορο. Ελέγχει επιπλέον ποιες ουσίες εισέρχονται ή εξέρχονται από το κύτταρο εξυπηρετώντας την επικοινωνία του με το περιβάλλον. Ο πυρήνας έχει, συνήθως, σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές και αποτελεί το «κέντρο ελέγχου» του κυττάρου. Εκεί βρίσκεται το γενετικό υλικό (DNA) στο οποίο είναι καταγραμμένες οι πληροφορίες για όλα τα χαρακτηριστικά του κυττάρου (δομικά και λειτουργικά). Περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη (πυρηνική) με ανοίγματα (πόρους), μέσω των οποίων γίνεται ανταλλαγή μορίων μεταξύ του πυρήνα και του υπόλοιπου κυττάρου. Τον χώρο ανάμεσα στην πλασματική μεμβράνη και στον πυρήνα καταλαμβάνει το κυτταρόπλασμα. Στο κυτταρόπλασμα υπάρχουν διάφορα οργανίδια, τα οποία επιτελούν τις διάφορες λειτουργίες του κυττάρου. Ενδοπλασματικό δίκτυο: Είναι ένα σύστημα μεμβρανών που συνδέονται με την πλασματική και την πυρηνική μεμβράνη. Αποτελεί ένα ενιαίο δίκτυο αγωγών και κύστεων, μέσω των οποίων εξασφαλίζεται η μεταφορά ουσιών σε όλα τα μέρη του κυττάρου. Στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο διακρίνουμε δύο μορφές ενδοπλασματικού δικτύου, το αδρό και το λείο. Στην επι-φάνεια του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου υπάρχουν μικροί σχηματισμοί, τα ριβοσώματα, που του δίνουν όψη αδρή (τραχειά). Τα ριβοσώματα αποτελούνται από πρωτεΐνες και RNA. Σε αυτά γίνεται η σύνθεση των πρωτεϊνών. Ριβοσώματα υπάρχουν επίσης ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα. Συνέχεια του αδρού αποτελεί το λείο ενδοπλασματικό δίκτυο, στο οποίο δεν υπάρχουν ριβοσώματα. Η λειτουργία του έχει σχέση με τη σύνθεση λιπιδίων και την αποθήκευση διαφόρων πρωτεϊνών. Σύμπλεγμα Golgi: Το σύμπλεγμα αυτό αποτελείται από ένα σύνολο παράλληλων πεπλατυσμένων σάκων στους οποίους οι πρωτεΐνες, μετά τη σύνθεσή τους, τροποποιούνται και παίρνουν την τελική τους μορφή. Λυσοσώματα: Έχουν σφαιρικό σχήμα και περιέχουν δραστικά ένζυμα, τα οποία συντελούν στη διάσπαση ουσιών, π.χ. πρωτεϊνών, αλλά και μικροοργανισμών, όπως είναι, για παράδειγμα, τα διάφορα μικρόβια που μολύνουν τον οργανισμό μας. Κενοτόπια: Είναι κυστίδια που περιέχουν ένα υδατώδες υγρό. Χαρακτηριστικά κενοτόπια είναι τα πεπτικά, τα οποία συναντάμε στα ζωικά κύτταρα, και τα χυμοτόπια, τα οποία συναντάμε στα φυτικά κύτταρα. Τα πεπτικά κενοτόπια σχηματίζονται όταν εισέρχονται στο ζωικό κύτταρο τροφικά σωματίδια ή μικροοργανισμοί που, στη συνέχεια, θα χρησιμοποιηθούν ή θα καταστραφούν. Τα χυμοτόπια αποτελούν αποθήκες θρεπτικών ουσιών για το φυτικό κύτταρο και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του. Μιτοχόνδρια: Έχουν σχήμα επίμηκες, σφαιρικό ή ωοειδές. Ο ρόλος τους είναι να εξασφαλίζουν ενέργεια, που είναι απαραίτητη για τις λειτουργίες του κυττάρου. Για τον σκοπό αυτό τα μιτοχόνδρια είναι παρόντα στα ευκαρυωτικά κύτταρα και ο αριθμός τους ποικίλλει ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του κυττάρου. Έτσι, τα μυϊκά κύτταρα του ανθρώπου διαθέτουν πολλά μιτοχόνδρια, ενώ άλλα κύτταρα έχουν λιγότερα. Η απαραίτητη ενέργεια απελευθερώνεται από τη διάσπαση χημικών ενώσεων που συμβαίνει κατά την κυτταρική αναπνοή. Η διαδικασία αυτή γίνεται με τη βοήθεια ειδικών ενζύμων που υπάρχουν στο εσωτερικό των μιτοχονδρίων. Χλωροπλάστες: Έχουν σχήμα φακοειδές. Στα οργανίδια αυτά γίνεται η φωτοσύνθεση, κατά την οποία απλά ανόργανα μόρια (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα και νερό) μετατρέπονται με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας σε οργανικά (π.χ. γλυκόζη). Ταυτόχρονα απελευθερώνεται οξυγόνο. Οι χλωροπλάστες περιέχουν ειδικά ένζυμα και άλλα μόρια, όπως χλωροφύλλη, που είναι απαραίτητα για τη φωτοσύνθεση. Παρ ́ ότι οι χλωροπλάστες βρίσκονται μόνο στα φωτοσυνθετικά κύτταρα, τα οργανικά μόρια και το οξυγόνο που παράγουν είναι απαραίτητα για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών και τη διατήρηση της ζωής όλων των οργανισμών της Γης. Κυτταρικό τοίχωμα: Το τοίχωμα αυτό περιβάλλει την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων. Έχει κυρίως στηρικτικό ρόλο. Είναι συμπαγές, ανθεκτικό και αποτελείται από πολυσακχαρίτες, κυριότερος από τους οποίους είναι η κυτταρίνη.
|
79
|
Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ φυτικού και ζωικού κυττάρου;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Κενοτόπια: Είναι κυστίδια που περιέχουν ένα υδατώδες υγρό. Χαρακτηριστικά κενοτόπια είναι τα πεπτικά, τα οποία συναντά- με στα ζωικά κύτταρα, και τα χυμοτόπια, τα οποία συναντάμε στα φυτικά κύτταρα. Τα πεπτικά κενοτόπια σχηματίζονται όταν εισέρχονται στο ζωικό κύτταρο τροφικά σωματίδια ή μικροοργανισμοί που, στη συνέχεια, θα χρησιμοποιηθούν ή θα καταστραφούν. Τα χυμοτόπια αποτελούν αποθήκες θρεπτικών ουσιών για το φυτικό κύτταρο και καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του. Χλωροπλάστες: Έχουν σχήμα φακοειδές. Στα οργανίδια αυτά γίνεται η φωτοσύνθεση, κατά την οποία απλά ανόργανα μόρια (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα και νερό) μετατρέπονται με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας σε οργανικά (π.χ. γλυκόζη). Ταυτόχρονα απελευθερώνεται οξυγόνο. Οι χλωροπλάστες περιέχουν ειδικά ένζυμα και άλλα μόρια, όπως χλωροφύλλη, που είναι απαραίτητα για τη φωτοσύνθεση. Παρ ́ ότι οι χλωροπλάστες βρίσκονται μόνο στα φωτοσυνθετικά κύτταρα, τα οργανικά μόρια και το οξυγόνο που παράγουν είναι απαραίτητα για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών και τη διατήρηση της ζωής όλων των οργανισμών της Γης. Κυτταρικό τοίχωμα: Το τοίχωμα αυτό περιβάλλει την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων. Έχει κυρίως στηρικτικό ρόλο. Είναι συμπαγές, ανθεκτικό και αποτελείται από πολυσακχαρίτες, κυριότερος από τους οποίους είναι η κυτταρίνη.
|
80
|
Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ ευκαρυωτικού και προκαρυωτικού κυττάρου;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Τα κύτταρα που διαθέτουν πυρηνική μεμβράνη (η οποία περιβάλλει το γενετικό τους υλικό) ονομάζονται ευκαρυωτικά. Τα ευκαρυωτικά κύτταρα λοιπόν έχουν πυρήνα. Τα κύτταρα που δεν διαθέτουν πυρηνική μεμβράνη ονομάζονται προκαρυωτικά. Τα προκαρυωτικά κύτταρα λοιπόν δεν έχουν πυρήνα. Επίσης, τα προκαρυωτικά κύτταρα έχουν απλούστερη δομή και μικρότερο μέγεθος σε σχέση με τα ευκαρυωτικά.
|
81
|
Ποια η σχέση μεταξύ της μορφολογίας και της λειτουργίας του κυττάρου;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Οι μονοκύτταροι οργανισμοί ζουν μεμονωμένοι ή οργανώνονται σε αποικίες. Τα κύτταρα-μέλη μιας αποικίας προέρχονται από τον πολλαπλασιασμό ενός αρχικού μονοκύτταρου οργανισμού. Υπάρχουν αποικίες στις οποίες κάθε κύτταρο-μέλος είναι όμοιο με τα υπόλοιπα και λειτουργεί αυτόνομα. Σε άλλες, οι μονοκύτταροι οργανισμοί που τις αποτελούν παρουσιάζουν μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές μεταξύ τους. Στην περίπτωση αυτή, σχηματίζουν μικρότερες ομάδες, καθεμιά από τις οποίες επιτελεί ένα συγκεκριμένο έργο (π.χ. τη διατροφή ή την αναπαραγωγή της αποικίας). Υπάρχει δηλαδή καταμερισμός εργασίας. Κάθε πολυκύτταρος οργανισμός αποτελείται από πολλά –ευκαρυωτικά– κύτταρα, τα οποία προέρχονται από ένα αρχικό και, κατά κανόνα, εμφανίζουν διαφορές μεταξύ τους στη μορφή και στη λειτουργία. Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της μορφολογίας και της λειτουργίας των κυττάρων σε έναν πολυκύτταρο οργανισμό. Τα κύτταρά του τροποποιούνται, οργανώνονται σε ιστούς και εξειδικευονται σε συγκεκριμένες λειτουργίες. Έτσι, για παράδειγμα τα κύτταρα που ανήκουν σε έναν ιστό και έχουν παρόμοια μορφή και επιτελούν την ίδια λειτουργία.
|
82
|
Πώς οργανώνεται η ζωή από το κύτταρο ως το οικοσύστημα;
|
open_ended
|
1
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Οι πολυκύτταροι οργανισμοί χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη πολυπλοκότητα. Οι ανώτεροι ζωικοί οργανισμοί διαθέτουν διάφορα συστήματα (π.χ. μυϊκό, αναπνευστικό), καθένα από τα οποία είναι υπεύθυνο για συγκεκριμένο έργο. Τα συστήματα αυτά ελέγχονται και συντονίζονται από το νευρικό σύστημα και τις ορμόνες, ώστε ο οργανισμός να λειτουργεί αρμονικά ως ένα ενιαίο σύνολο και όχι σαν άθροισμα πολλών ανεξάρτητων κυττάρων. Κάθε σύστημα αποτελείται από επιμέρους όργανα που συνεργάζονται για την επιτέλεση συγκεκριμένου έργου. Για παράδειγμα, τα όργανα του κυκλοφορικού συστήματος του ανθρώπου (καρδιά, αρτηρίες, φλέβες και τριχοειδή αγγεία) συνεργάζονται για τη μεταφορά ουσιών στο σώμα. Κάθε όργανο συγκροτείται από διαφορετικούς ιστούς, δηλαδή ομάδες κυττάρων που έχουν παρόμοια μορφή και επιτελούν την ίδια λειτουργία. Τα φυτά διαθέτουν ιστούς και όργανα αλλά όχι συστήματα οργάνων. Οι οργανισμοί που ανήκουν σε διαφορετικούς πληθυσμούς (π.χ. γεράκια, ποντίκια, βελανιδιές) και κατοικούν στον ίδιο βιότοπο συγκροτούν βιοκοινότητες. Οι οργανισμοί ενός βιότοπου (βιοτικοί παράγοντες), το άβιο περιβάλλον (αβιοτικοί παράγοντες) και όλες οι μεταξύ τους σχέσεις αποτελούν ένα οικοσύστημα (π.χ. δάσος).
|
83
|
Γιατί οι οργανισμοί χρειάζονται ενέργεια;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Έχουμε ήδη ολοκληρώσει ένα μεγάλο ταξίδι που ξεκίνησε από τα κύτταρα και την εσωτερική τους οργάνωση και κατέληξε στην οργάνωση των οικοσυστημάτων. Σε όλους τους σταθμούς αυτού του ταξιδιού συναντήσαμε την ενέργεια, ως απαραίτητη προϋπόθεση της ζωής. Η αξιοποίηση διάφορων μορφών ενέργειας κατέχει σημαντικό ρόλο και σε πολλές διαδικασίες της καθημερινότητάς μας, όπως είναι η κίνηση του αυτοκινήτου και η διατήρηση της οργάνωσης ενός σπιτιού.
|
84
|
Πώς εξασφαλίζουν τα κύτταρα ενέργεια και χημικές ουσίες από την τροφή;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όταν δίνουμε σε ένα παιδί μια κατασκευή από συναρμολογούμενα τουβλάκια, το παιδί θα διαλύσει την κατασκευή για να συνθέσει με τα τουβλάκια που θα προκύψουν μια άλλη κατασκευή δικής του επινόησης. Κάπως έτσι λειτουργεί και ο οργανισμός μας. Με την τροφή προμηθεύεται διάφορες χημικές ενώσεις τις οποίες διασπά στους βασικούς δομικούς τους λίθους, κάποιους από τους οποίους στη συνέχεια χρησιμοποιεί για να συνθέσει δικές του χημικές ενώσεις. Οι αντιδράσεις κατά τις οποίες γίνεται διάσπαση μορίων συνοδεύονται από απελευθέρωση ενέργειας. Ο άνθρωπος, όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αξιοποιεί τη χημική ενέργεια των ουσιών που περιέχονται στην τροφή, τη μετατρέπει σε άλλες μορφές ενέργειας και παράγει έργο (μηχανικό κ.ά.), καλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τις ενεργειακές του ανάγκες. Οι οργανισμοί, χάρη στο γενετικό υλικό των κυττάρων τους, διαθέτουν προγραμματισμό και εσωτερικούς μηχανισμούς παραγωγής έργου (μηχανικού, χημικού, μεταφοράς ουσιών κτλ.), μέσω των οποίων διατηρούν την οργάνωσή τους και επιτελούν τις λειτουργίες τους.Ο ανθρώπινος οργανισμός αποτελείται από κύτταρα που οργανώνονται σε ιστούς, όργανα και συστήματα οργάνων που συνεργάζονται αρμονικά και συντονισμένα. Για να επιβιώσει και να αναπαραχθεί, πρέπει να μπορεί να διατηρεί αυτή την πολύπλοκη δομή και να επιτελεί διάφορες λειτουργίες. Οι διαδικασίες αυτές απαιτούν διαρκή προσφορά ενέργειας, όπως συμβαίνει με την κίνηση ενός αυτοκινήτου και τη διατήρηση της οργάνωσης ενός σπιτιού. Ο άνθρωπος, όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αξιοποιεί τη χημική ενέργεια των ουσιών που περιέχονται στην τροφή, τη μετατρέπει σε άλλες μορφές ενέργειας και παράγει έργο (μηχανικό κ.ά.), καλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τις ενεργειακές του ανάγκες.Οι κινήσεις και η διατήρηση της οργάνωσης των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος είναι δύο από τις πολλές διαδικασίες που συμβαίνουν συνεχώς και απαιτούν ενέργεια.
|
85
|
Τι είναι ο μεταβολισμός και ποιος ο ρόλος του;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Όταν δίνουμε σε ένα παιδί μια κατασκευή από συναρμολογούμενα τουβλάκια, το παιδί θα διαλύσει την κατασκευή για να συνθέσει με τα τουβλάκια που θα προκύψουν μια άλλη κατασκευή δικής του επινόησης. Κάπως έτσι λειτουργεί και ο οργανισμός μας. Με την τροφή προμηθεύεται διάφορες χημικές ενώσεις τις οποίες διασπά στους βασικούς δομικούς τους λίθους, κάποιους από τους οποίους στη συνέχεια χρησιμοποιεί για να συνθέσει δικές του χημικές ενώσεις. Αυτό γίνεται συνεχώς, δηλαδή ο οργανισμός δεν βρίσκεται σε μια στατική κατάσταση, αλλά χρειάζεται συνεχώς να διασπά και να συνθέτει διάφορες ουσίες μέσα από χημικές αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις κατά τις οποίες γίνεται διάσπαση μορίων αποτελούν τον καταβολισμό και συνοδεύονται από απελευθέρωση ενέργειας, ενώ οι αντιδράσεις κατά τις οποίες γίνεται σύνθεση χημικών ενώσεων αποτελούν τον αναβολισμό, που απαιτεί ενέργεια. Ο καταβολισμός και ο αναβολισμός συναποτελούν τον μεταβολισμό ενός οργανισμού, δηλαδή το σύνολο των χημικών αντιδράσεων με τις οποίες ένα κύτταρο, και κατ’ επέκταση ο οργανισμός, ανταλλάσσει ύλη και ενέργεια με το περιβάλλον του.
|
86
|
Τι είναι και πώς δρουν τα ένζυμα;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ορισμένες χημικές αντιδράσεις του μεταβολισμού πρέπει να γίνονται πάρα πολύ γρήγορα. Αυτό γίνεται αντιληπτό αν ανα-λογιστούμε ότι κάποιοι οργανισμοί έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής, π.χ. είκοσι λεπτά. Υπάρχουν επίσης αντιδράσεις, όπως η διάσπαση της γλυκόζης, που πρέπει να γίνονται σταδιακά. Με αυτόν τον τρόπο δεν καταστρέφεται το κύτταρο, ενώ παράλληλα αξιοποιούνται καλύτερα τα ποσά της ενέργειας που απελευθερώνονται σε κάθε στάδιο. Οι απαιτήσεις αυτές ικανοποιούνται από την ύπαρξη ειδικών πρωτεϊνικών μορίων, των ενζύμων. Ο ρόλος των ενζύμων είναι να διευκολύνουν τις χημικές αντιδράσεις που γίνονται μέσα σε έναν οργανισμό, δρώντας ουσιαστικά ως βιολογικοί καταλύτες. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ένζυμο παραμένει αναλλοίωτο στο τέλος της αντίδρασης και έτσι μπορεί να δράσει πολλές φορές. Η δράση των ενζύμων είναι ειδική, δηλαδή κάθε ένζυμο καταλύει μια συγκεκριμένη αντίδραση. Τα ένζυμα δεν διευκολύνουν απλώς τις χημικές αντιδράσεις, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, τις ελέγχουν κιόλας. Αυτό σημαίνει ότι, για να γίνει μια αντίδραση, είναι απαραίτητο να υπάρχει το κατάλληλο ένζυμο που θα την καταλύσει. Αν αυτό δεν υπάρχει, τότε η αντίδραση πρακτικά δεν γίνεται. Η δομή κάθε ενζύμου, όπως και κάθε πρωτεΐνης, είναι καθοριστική για τη λειτουργικότητά του. Το ίδιο σημαντική είναι και η διατήρηση αυτής της δομής. Αυτό σημαίνει ότι όποιος παράγοντας επηρεάσει τη δομή ενός ενζύμου θα μεταβάλει και τη δραστικότητά του. Στους παράγοντες που επηρεάζουν αυτή τη δομή ανήκουν η θερμοκρασία και η οξύτητα (pH) του περιβάλλοντος του ενζύμου. Η δραστικότητα κάθε ενζύμου γίνεται άριστη σε συγκεκριμένες συνθήκες. Έτσι, άλλα ένζυμα λειτουργούν σε όξινες συνθήκες, άλλα σε βασικές, άλλα σε υψηλή θερμοκρασία και άλλα σε χαμηλή.
|
87
|
Μέσα στα κύτταρα πραγματοποιούνται χημικές αντιδράσεις, εξώθερμες και ενδόθερμες;
|
open_ended
|
3
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Οι αντιδράσεις κατά τις οποίες γίνεται διάσπαση μορίων αποτελούν τον καταβολισμό και συνοδεύονται από απελευθέρωση ενέργειας (είναι δηλαδή εξώθερμες αντιδράσεις), ενώ οι αντιδράσεις κατά τις οποίες γίνεται σύνθεση χημικών ενώσεων αποτελούν τον αναβολισμό που απαιτεί ενέργεια (είναι δηλαδή ενδόθερμες αντιδράσεις). Ο καταβολισμός και ο αναβολισμός συναποτελούν τον μεταβολισμό ενός οργανισμού, δηλαδή το σύνολο των χημικών αντιδράσεων με τις οποίες ένα κύτταρο, και κατ’ επέκταση ο οργανισμός, ανταλλάσσει ύλη και ενέργεια με το περιβάλλον του.
|
88
|
Τι είναι η ομοιόσταση και πώς λειτουργούν οι μηχανισμοί που τη ρυθμίζουν;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Διάφορες συσκευές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή διαθέτουν μηχανισμούς αυτορύθμισης. Για παράδειγμα, το ηλεκτρικό σίδερο διατηρεί, όσο σιδερώνουμε, περίπου σταθερή τη θερμοκρασία του. Αυτό γίνεται με τη βοήθεια μιας αντίστασης και ενός θερμοστάτη. Εμείς ρυθμίζουμε τον θερμοστάτη στην επιθυμητή θερμοκρασία. Όταν η αντίσταση υπερθερμαίνεται, ο θερμοστάτης το «αντιλαμβάνεται» και σταματά τη λειτουργία της. Όταν η θερμοκρασία της αντίστασης μειωθεί, τότε ο θερμοστάτης το «αντιλαμβάνεται» και πάλι, και επιτρέπει ξανά τη λειτουργία της. Αποτέλεσμα αυτού του μηχανισμού είναι το σίδερο να διατηρεί περίπου σταθερή τη θερμοκρασία του όση ώρα λειτουργεί. Αν δεν συνέβαινε αυτό, το σίδερο θα υπερθερμαινόταν και τα ρούχα μας θα καίγονταν. Με αυτόν τον μηχανισμό αυτορύθμισης διατηρείται σταθερή η προγραμματισμένη θερμοκρασία του σίδερου, ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία του εξωτερικού περιβάλλοντος. Παρόμοιους μηχανισμούς αυτορύθμισης συναντάμε και στους ζωντανούς οργανισμούς. Για να λειτουργήσουν σωστά, θα πρέπει να μπορούν να διατηρούν το εσωτερικό τους περιβάλλον (σύσταση και ποσότητα υγρών, θερμοκρασία, pH κ.ά.) σχετικά σταθερό, ανεξάρτητα από τις συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Η ικανότητά τους αυτή ονομάζεται ομοιόσταση και, για να επιτευχθεί, απαιτείται ενέργεια. Απαιτείται επίσης συντονισμός της λειτουργίας διάφορων οργάνων και συστημάτων. Οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί με τους οποίους επιτυγχάνεται η ομοιόσταση ονομάζονται ομοιοστατικοί μηχανισμοί. Με τέτοιους μηχανισμούς ρυθμίζονται: η θερμοκρασία του σώματος, η οξύτητα (pH) του αίματος, η συγκέντρωση της γλυκόζης και των αλάτων του αίματος κ.ά. Ορισμένα όργανα και συστήματα οργάνων συμμετέχουν σε διάφορους ομοιοστατικούς μηχανισμούς. Για παράδειγμα, το αναπνευστικό σύστημα συμβάλλει στη ρύθμιση της ποσότητας οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στους ιστούς, το συκώτι και οι νεφροί στη χημική σύσταση του αίματος κτλ. Ο κεντρικός έλεγχος όλων των λειτουργιών του οργανισμού είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του νευρικού και του ενδοκρινικού συστήματος. Χαρακτηριστικό αποτέλεσμα δράσης ομοιοστατικού μηχανισμού στον άνθρωπο είναι να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία του σώματός του (περίπου 37 οC), ανεξάρτητα από τις μεταβολές της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος.
|
89
|
Τι είναι η ασθένεια και ποιοι παράγοντες την προκαλούν;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ένας υγιής πολυκύτταρος οργανισμός καταφέρνει να διατηρεί την ομοιόστασή του χάρη στη συνεργασία διάφορων συστημάτων. Αν διαταραχτεί η ομοιόσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε ο οργανισμός ασθενεί και, αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, τότε μπορεί να οδηγήσει και στον θάνατο. Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή της ομοιόστασης σε έναν οργανισμό, όπως, για παράδειγμα, στον άνθρωπο. Σε αυτούς ανήκουν:• διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. ακτινοβολίες, ακραίες μεταβολές της θερμοκρασίας) • παθογόνοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες και πρωτόζωα) • ψυχολογικές διαταραχές • κληρονομικές δυσλειτουργίες • ο τρόπος ζωής ή συμπεριφοράς (π.χ. κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, μη ισορροπημένη διατροφή). Επομένως, η ασθένεια είναι μία κατάσταση που βιώνει ένας οργανισμός όταν έχει διαταραχτεί η ομοιόστασή του.
|
90
|
Πώς ορισμένοι μικροοργανισμοί προκαλούν ασθένειες;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ένας μικροοργανισμός που εισέρχεται στον άνθρωπο και του προκαλεί ασθένεια χαρακτηρίζεται παθογόνος. Ο άνθρωπος που προσβάλλεται ονομάζεται ξενιστής. Η είσοδος του παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν ξενιστή ονομάζεται μόλυνση. Από τη στιγμή που θα μας προσβάλει ένας μικροοργανισμός μπορεί να περάσουν ώρες, μέρες ή ακόμα και μήνες μέχρι να αρχίσουν να εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας. Αυτό εξαρτάται από την περίοδο επώασης του μικροοργανισμού, δηλαδή από τον χρόνο που απαιτείται μεταξύ της μόλυνσης και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων της ασθένειας. Οι κατηγορίες των παθογόνων μικροοργανισμών είναι τέσσερις: ιοί, βακτήρια, μύκητες και πρωτόζωα. Για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο κάθε ομάδα μικροοργανισμών μπορεί να μολύνει και να προκαλέσει ασθένεια στον άνθρωπο, θα μελετήσουμε ορισμένα παραδείγματα:
Α. Όσα βακτήρια μας βλάπτουν, το κάνουν ουσιαστικά με δύο τρόπους: α. είτε άμεσα, προσβάλλοντας και καταστρέφοντας τους ιστούς μας, β. είτε έμμεσα, με κάποιες βλαβερές ουσίες που παράγουν, τις τοξίνες.
Β. Οι ιοί δεν εκδηλώνουν αυτόνομα τις λειτουργίες της ζωής (π.χ. αναπαραγωγή, μεταβολισμό κ.ά.), αλλά μόνο όταν παρασιτούν στα κύτταρα άλλου οργανισμού. Οι ιοί δηλαδή πολλαπλασιάζονται και συνθέτουν τα συστατικά τους μόνο όταν χρησιμοποιούν τα υλικά και τους μηχανισμούς των κυττάρων του οργανισμού-ξενιστή. Το γεγονός αυτό όμως διαταράσσει την ομαλή λειτουργία των κυττάρων και κατά συνέπεια ολόκληρου του οργανισμού. Ένας ιός μπορεί να βρίσκεται σε «λανθάνουσα κατάσταση» μέσα στο κύτταρο, οπότε δεν παράγονται νέοι ιοί. Τότε ο οργανισμός που έχει προσβληθεί από αυτόν δεν εκδηλώνει κανένα σύμπτωμα. Ωστόσο, κάποια στιγμή ο ιός μπορεί να ενεργοποιηθεί και να πολλαπλασιαστεί. Οι νέοι ιοί που θα προκύψουν θα προσβάλουν κι άλλα κύτταρα, προκαλώντας συχνά σοβαρές ασθένειες, τις ιώσεις.
Γ. Λίγα είναι τα πρωτόζωα που προσβάλλουν τον άνθρωπο προκαλώντας του σοβαρές ασθένειες.
|
91
|
Πώς μεταδίδονται οι μολυσματικές ασθένειες και πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε από αυτές;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι μετάδοσης μιας ασθένειας: • Με σταγονίδια, όπως αυτά που δημιουργούνται όταν κάποιος βήχει ή φταρνίζεται. • Με τη σκόνη, η οποία μπορεί να περιέχει κάποιους μικροοργανισμούς και να τους μεταφέρει πολύ μακριά. • Με την επαφή με μολυσμένα αντικείμενα (π.χ. πετσέτες ή οδοντόβουρτσες). • Με τα κόπρανα, όταν τα μικρόβια που υπάρχουν σε αυτά περάσουν στο πόσιμο νερό ή στην τροφή. • Με τα ζώα. Κάποια ζώα, για παράδειγμα οι μύγες, μπορούν να μεταφέρουν παθογόνους μικροοργανισμούς σε ένα τρόφιμο που κατά τα άλλα είναι απαλλαγμένο από μικρόβια. Επίσης, κάποια ζώα, όπως το κουνούπι, ρουφούν αίμα και μεταφέρουν έτσι μικρόβια από το ένα άτομο στο άλλο. • Με το αίμα. Σε περίπτωση που το αίμα ενός μολυσμένου ατόμου έρθει σε επαφή με το αίμα ενός υγιούς (π.χ. με μετάγγιση αίματος), είναι δυνατόν να προκληθεί μόλυνση του υγιούς ατόμου. • Με τη σεξουαλική επαφή με μολυσμένο άτομο.
|
92
|
Με ποιους τρόπους αμύνεται το ανθρώπινο σώμα απέναντι στους παθογόνους μικροοργανισμούς;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι γεμάτος μικρόβια, άλλα παθογόνα και άλλα όχι. Ο οργανισμός μας, για να προστατευτεί από τα παθογόνα μικρόβια, έχει αναπτύξει αμυντικούς μηχανισμούς. Αυτοί διακρίνονται σε εξωτερικούς και εσωτερικούς. Οι πρώτοι έχουν στόχο να εμποδίσουν την είσοδο των παθογόνων μικροβίων στον οργανισμό και οι δεύτεροι καταπολεμούν τους εισβολείς, εφόσον αυτοί έχουν κατορθώσει τελικά να εισέλθουν. Οι εσωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί διακρίνονται σε: • γενικούς (η δράση τους είναι κοινή για όλους τους μικροοργανισμούς) • ειδικούς (με εξειδικευμένη δράση). Στους γενικούς εσωτερικούς αμυντικούς μηχανισμούς περιλαμβάνονται: • η φλεγμονή. Η διαδικασία αυτή ενεργοποιείται μετά από καταστροφή των ιστών. Τα συμπτώματά της είναι τοπική άνοδος της θερμοκρασίας, πρήξιμο στη συγκεκριμένη περιοχή, πόνος και κοκκίνισμα. • ο πυρετός, δηλαδή άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος μετά από γενικευμένη μόλυνση. • ουσίες με αντιμικροβιακή δράση. • η φαγοκυττάρωση. Αν ο εισβολέας δεν καταστραφεί από τους γενικούς αμυντικούς μηχανισμούς, τότε ενεργοποιούνται οι ειδικοί εσωτερικοί αμυντικοί μηχανισμοί. Χάρη σ’ αυτούς αναγνωρίζονται οι «ξένοι» παράγοντες που εισέρχονται στον οργανισμό μας. Οι παράγοντες αυτοί (μικρόβια, μικροβιακές ουσίες κτλ.) ονομάζονται αντιγόνα. Η αναγνώριση του αντιγόνου πυροδοτεί μια σειρά αντιδράσεων στον οργανισμό, την ανοσολογική απόκριση. Αυτή περιλαμβάνει την ενεργοποίηση ειδικών λευκοκυττάρων τα οποία παράγουν αντισώματα. Τα αντισώματα είναι πρωτεΐνες με δομή τέτοια ώστε να ταιριάζουν με το αντιγόνο όπως το κλειδί με την κλειδαριά, οδηγώντας τελικά στην εξουδετέρωση του αντιγόνου. Όμως, μέχρι ο αριθμός των αντισωμάτων να φτάσει να είναι αρκετός ώστε να εξουδετερωθεί ο εισβολέας, μπορεί να περάσουν μερικές μέρες. Στο διάστημα αυτό, παρά την παράλληλη δράση των γενικών αμυντικών μηχανισμών, το μολυσμένο άτομο μπορεί να εμφανίσει τα συμπτώματα της ασθένειας. Το εντυπωσιακό με τους μηχανισμούς ειδικής άμυνας είναι ότι, παράλληλα με την αντιμετώπιση του εισβολέα, δημιουργούν και ειδικά κύτταρα «μνήμης». Δηλαδή, την επόμενη φορά που θα προσβληθούμε από το ίδιο αντιγόνο, τα κύτταρα αυτά ενεργοποιούνται και τελικά παράγονται τα κατάλληλα αντισώματα πολύ γρήγορα και σε μεγάλες ποσότητες. Έτσι, το αντιγόνο εξουδετερώνεται ταχύτατα και δεν εμφανίζονται τα συμπτώματα της ασθένειας. Τότε λέμε ότι έχουμε αποκτήσει ανοσία απέναντι στο συγκεκριμένο αντιγόνο. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι τη δεύτερη φορά ο οργανισμός μας έχει ήδη έτοιμο το «καλούπι» και είναι εύκολο πλέον να κάνει μαζική παραγωγή αντισωμάτων.
|
93
|
Ποιος είναι ο ρόλος των εμβολίων και των ορών;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Με τον εμβολιασμό εισάγεται στο σώμα μας μια μικρή ποσότητα νεκρών ή ανενεργών μικροοργανισμών ή και τμημάτων τους (εμβόλιο). Το περιεχόμενο του εμβολίου αρκεί για να ενεργοποιηθεί η διαδικασία της ανοσολογικής απόκρισης, ενώ συνήθως δεν είναι ικανό να προκαλέσει ασθένεια. Με αυτόν τον τρόπο ο οργανισμός διαθέτει πλέον κύτταρα «μνήμης» για τον συγκεκριμένο μικροοργανισμό. Χάρη στον εμβολιασμό έχουν εξαφανιστεί πολλές ασθένειες που στο παρελθόν μάστιζαν την ανθρωπότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ευλογιά. Με την πρόοδο της βιολογίας τα εμβόλια εξακολουθούν συνεχώς να εξελίσσονται. Αν υπάρχει υπόνοια ότι ένα άτομο μπορεί να προσβλήθηκε από κάποιον παθογόνο μικροοργανισμό, π.χ. το βακτήριο του τετάνου, τότε ο εμβολιασμός δεν προσφέρει προστασία στο άτομο. Ο μόνος τρόπος να προστατευτεί άμεσα θα ήταν να του χορηγηθούν έτοιμα αντισώματα (ορός). Στον ορό περιέχονται αντισώματα που λαμβάνονται από κάποιον άλλο ζωικό οργανισμό που έχει μολυνθεί από αυτόν τον μικροοργανισμό. Έτσι, σε περίπτωση υπόνοιας για προσβολή από το βακτήριο του τετάνου χορηγείται ο αντιτετανικός ορός.
|
94
|
Πώς σχετίζεται ο τρόπος ζωής μας με ορισμένες ασθένειες;
|
open_ended
|
4
|
Βιολογία-Γ-Γυμνασίου
|
Οι εξαρτησιογόνες ουσίες διαταράσσουν την ομοιόσταση του οργανισμού επηρεάζοντας πρωτίστως τη λειτουργία του νευρικού συστήματος. Όταν εισέλθουν στον οργανισμό του ανθρώπου, μεταβάλλουν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται, σκέφτεται ή αισθάνεται, επηρεάζουν δηλαδή τη σωματική και την ψυχική του κατάσταση. Όταν ένα άτομο χρησιμοποιεί επανειλημμένα μια εξαρτησιογόνα ουσία, παρατηρείται σταδιακή μείωση των αποτελεσμάτων της και ο χρήστης αναγκάζεται να αυξήσει τις δόσεις της για να πετύχει το ίδιο αποτέλεσμα. Η παρατεταμένη χρήση κάποιας εξαρτησιογόνας ουσίας οδηγεί αργά ή γρήγορα στον εθισμό, δηλαδή σε μια ψυχοσωματική κατάσταση που δημιουργεί μια όλο και λιγότερο ελεγχόμενη επιθυμία να χρησιμοποιήσει ο χρήστης την ουσία αυτή. Για τον λόγο αυτό είναι δύσκολο οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν εξαρτησιογόνες ουσίες να ελέγξουν την επιθυμία να τις χρησιμοποιήσουν. Όταν ο άνθρωπος αισθάνεται έντονη επιθυμία να επαναλάβει τη χρήση μιας εξαρτησιογόνας ουσίας, σε μικρότερα ή μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, για να μπορέσει να μετριάσει τη δυσφορία και το άγχος που αισθάνεται, λέμε ότι έχει αποκτήσει ψυχική εξάρτηση. Ως σωματική εξάρτηση χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία, όταν ο χρήστης σταματήσει τη χρήση της εξαρτησιογόνας ουσίας, εμφανίζει συμπτώματα αντίθετα από τα αποτελέσματα που προκαλεί η συγκεκριμένη ουσία. Για παράδειγμα, αν ένα άτομο είναι εθισμένο στην καφεΐνη (διεγερτική ουσία), όταν σταματήσει τη χρήση της, θα αισθάνεται υπνηλία. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις προκαλείται σύνδρομο στέρησης, μια οργανική και μερικές φορές θανατηφόρα διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονες σωματικές μεταβολές (καρδιακές, αναπνευστικές, ενδοκρινολογικές κ.ά. δυσλειτουργίες). Συχνά η ψυχική και η σωματική εξάρτηση συνυπάρχουν και προκαλούν πολύπλοκα συμπτώματα, όπως δυσφορία, ένταση και πόνο, τα οποία είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Τότε ο χρήστης αναγκάζεται να ξαναπάρει την ουσία, για να μειώσει τις αρνητικές επιδράσεις που προκαλεί η αποχή του από αυτήν. Αν ο χρήστης σταματήσει να κάνει χρήση της εξαρτησιογόνας ουσίας, σταδιακά ο οργανισμός αναπροσαρμόζεται. Αυτό σημαίνει ότι είναι δυνατόν να καταπολεμηθεί ο εθισμός, μόνο που ο χρήστης μπορεί να βιώσει δυσάρεστες καταστάσεις στη διάρκεια της περιόδου που θα εμφανίζονται τα συμπτώματα της στέρησης. Όμως τα προβλήματα που δημιουργούν οι εξαρτησιογόνες ουσίες δεν είναι μόνο αυτά. Το κάπνισμα και η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών έχουν ενοχοποιηθεί για διάφορα προβλή-ματα υγείας, πολλά από τα οποία εμφανίζονται αργότερα στη ζωή ενός ανθρώπου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηριστικά αναφέρει ότι «τα νοσήματα που συνδέονται με το κάπνισμα αποτελούν την κυριότερη αιτία για την κακή υγεία στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Ο έλεγχος του καπνίσματος θα μπορούσε να συντελέσει ουσιαστικά σε μια καλύτερη και μακρύτερη ζωή περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ενέργεια στον τομέα της προληπτικής ιατρικής» και ότι «ο καπνός είναι ουσία που προκαλεί εξάρτηση και βλάβη της υγείας και, επειδή είναι πολύ διαδεδομένος, αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα δημόσιας υγείας στις περισσότερες χώρες του κόσμου».
|
End of preview. Expand
in Data Studio
No dataset card yet
- Downloads last month
- 6