books/bible/versions/ktcgkpv.org/kt2011/g/3/3.html

<h1>II. ĐỐI THOẠI<sup><a href="#fn-1-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-1-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">1</a></sup></h1>

<h1><ol>
<li>THIÊN THỨ NHẤT</li>
</ol>
</h1>

<h2>Ông Gióp<sup><a href="#fn-2-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-2-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">2</a></sup> nguyền rủa ngày ông chào đời<sup><a href="#fn-3-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-3-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">3</a></sup></h2>
<sup><b>1</b></sup> Sau cùng, ông Gióp<sup><a href="#fn-4-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-4-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">4</a></sup> mở miệng <sup><a href="#fn-1@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-1@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">1@</a></sup>nguyền rủa ngày ông chào đời. <sup><b>2</b></sup> Ông Gióp<sup><a href="#fn-5-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-5-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">5</a></sup> lên tiếng nói :

<blockquote><sup><b>3</b></sup> Phải chi đừng <sup><a href="#fn-2@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-2@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">2@</a></sup>xuất hiện<sup><a href="#fn-6-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-6-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">6</a></sup> ngày tôi đã chào đời,</blockquote>

<blockquote><sup><b>3</b></sup> cũng như đêm đã báo :</blockquote>

<blockquote><sup><b>3</b></sup> “Đứa con trong bụng mẹ là một nam nhi !”</blockquote>

<blockquote><sup><b>4</b></sup> Phải chi ngày ấy là đêm tối,</blockquote>

<blockquote><sup><b>4</b></sup> phải chi từ nơi cao thẳm</blockquote>

<blockquote><sup><b>4</b></sup> Thiên Chúa<sup><a href="#fn-7-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-7-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">7</a></sup> đừng để ý tới ngày ấy làm gì.</blockquote>

<blockquote><sup><b>4</b></sup> Phải chi trên ngày ấy ánh sáng đừng chiếu rọi<sup><a href="#fn-8-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-8-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">8</a></sup>.</blockquote>

<blockquote><sup><b>5</b></sup> Phải chi trên ngày ấy<sup><a href="#fn-9-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-9-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">9</a></sup> <sup><a href="#fn-3@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-3@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">3@</a></sup>tối tăm mờ mịt bao trùm,</blockquote>

<blockquote><sup><b>5</b></sup> mây đen đến che phủ và sương mù bỗng dưng ập xuống.</blockquote>

<blockquote><sup><b>6</b></sup> Phải chi đêm ấy<sup><a href="#fn-10-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-10-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">10</a></sup> bị tối tăm xâm nhập,</blockquote>

<blockquote><sup><b>6</b></sup> không được kể vào niên lịch,</blockquote>

<blockquote><sup><b>6</b></sup> không được tính trong số các tháng.</blockquote>

<blockquote><sup><b>7</b></sup> Này, phải chi đêm ấy là đêm cô đơn buồn thảm<sup><a href="#fn-11-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-11-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">11</a></sup>,</blockquote>

<blockquote><sup><b>7</b></sup> đêm chẳng hề có tiếng reo vui.</blockquote>

<blockquote><sup><b>8</b></sup> Phải chi những kẻ đã nguyền rủa ngày<sup><a href="#fn-12-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-12-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">12</a></sup></blockquote>

<blockquote><sup><b>8</b></sup> đã sẵn sàng đánh thức con giao long</blockquote>

<blockquote><sup><b>8</b></sup> cũng nguyền rủa đêm ấy.</blockquote>

<blockquote><sup><b>9</b></sup> Phải chi tinh tú ban mai<sup><a href="#fn-13-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-13-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">13</a></sup> thành tăm tối mịt mờ,</blockquote>

<blockquote><sup><b>9</b></sup> và ban mai uổng công chờ ánh sáng,</blockquote>

<blockquote><sup><b>9</b></sup> không hề thấy <sup><a href="#fn-4@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-4@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">4@</a></sup>bình minh xuất hiện.</blockquote>

<blockquote><sup><b>10</b></sup> Vì đêm ấy đã không đóng kín lòng dạ cưu mang tôi</blockquote>

<blockquote><sup><b>10</b></sup> khiến mắt tôi khỏi nhìn thấy đau khổ.</blockquote>

<blockquote><sup><b>11</b></sup> Sao<sup><a href="#fn-14-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-14-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">14</a></sup> tôi không <sup><a href="#fn-5@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-5@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">5@</a></sup>chết đi lúc vừa mới chào đời,</blockquote>

<blockquote><sup><b>11</b></sup> không tắt thở ngay khi lọt lòng mẹ ?</blockquote>

<blockquote><sup><b>12</b></sup> Sao lại có hai đầu gối<sup><a href="#fn-15-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-15-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">15</a></sup> đỡ lấy tôi,</blockquote>

<blockquote><sup><b>12</b></sup> có đôi vú cho tôi bú mớm ?</blockquote>

<blockquote><sup><b>13</b></sup> Chẳng vậy thì giờ đây tôi đã nằm xuống yên hàn,</blockquote>

<blockquote><sup><b>13</b></sup> đã an giấc nghỉ ngơi</blockquote>

<blockquote><sup><b>14</b></sup> cùng các <sup><a href="#fn-6@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-6@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">6@</a></sup>bậc vương hầu khanh tướng</blockquote>

<blockquote><sup><b>14</b></sup> đã xây lăng<sup><a href="#fn-16-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-16-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">16</a></sup> xây mộ cho mình,</blockquote>

<blockquote><sup><b>15</b></sup> hay những bậc thủ lãnh vàng bạc<sup><a href="#fn-17-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-17-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">17</a></sup> chất đầy nhà.</blockquote>

<blockquote><sup><b>16</b></sup> Chẳng vậy thì giờ đây tôi đã không hiện hữu,</blockquote>

<blockquote><sup><b>16</b></sup> khác nào <sup><a href="#fn-7@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-7@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">7@</a></sup>thai nhi chết yểu bị đem chôn,</blockquote>

<blockquote><sup><b>16</b></sup> hay trẻ sơ sinh không nhìn thấy ánh sáng.</blockquote>

<blockquote><sup><b>17</b></sup> Tại đó, kẻ <sup><a href="#fn-8@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-8@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">8@</a></sup>hung tàn không còn quấy phá nữa,</blockquote>

<blockquote><sup><b>17</b></sup> cũng tại đó người kiệt sức lại được nghỉ ngơi.</blockquote>

<blockquote><sup><b>18</b></sup> Kẻ tù đày được bình an thư thái,</blockquote>

<blockquote><sup><b>18</b></sup> chẳng còn nghe giám thị quát mắng rầy la.</blockquote>

<blockquote><sup><b>19</b></sup> Lớn<sup><a href="#fn-18-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-18-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">18</a></sup> bé đều như nhau,</blockquote>

<blockquote><sup><b>19</b></sup> nô lệ được tự do, hết phải làm tôi chủ<sup><a href="#fn-19-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-19-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">19</a></sup>.</blockquote>

<blockquote><sup><b>20</b></sup> Sao Người<sup><a href="#fn-20-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-20-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">20</a></sup> lại ban ánh sáng cho kẻ khốn cùng,</blockquote>

<blockquote><sup><b>20</b></sup> ban sự sống cho ai nuốt cay ngậm đắng ?</blockquote>

<blockquote><sup><b>21</b></sup> Họ là những người <sup><a href="#fn-9@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-9@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">9@</a></sup>mong chết mà không được,</blockquote>

<blockquote><sup><b>21</b></sup> tìm cái chết hơn cả tìm kho báu.</blockquote>

<blockquote><sup><b>22</b></sup> Họ phấn khởi mừng vui, hân hoan vì tìm thấy phần mộ<sup><a href="#fn-21-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-21-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">21</a></sup>.</blockquote>

<blockquote><sup><b>23</b></sup> Sao lại ban ánh sáng và sự sống</blockquote>

<blockquote><sup><b>23</b></sup> cho kẻ chẳng biết mình đi đâu,</blockquote>

<blockquote><sup><b>23</b></sup> cho kẻ bị Thiên Chúa <sup><a href="#fn-10@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-10@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">10@</a></sup>giam hãm tư bề<sup><a href="#fn-22-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-22-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">22</a></sup> ?</blockquote>

<blockquote><sup><b>24</b></sup> Quả thật<sup><a href="#fn-23-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-23-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">23</a></sup>, <sup><a href="#fn-11@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-11@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">11@</a></sup>bánh tôi ăn chỉ là tiếng nức nở,</blockquote>

<blockquote><sup><b>24</b></sup> tiếng tôi gào thét tựa nước lũ ngập tràn.</blockquote>

<blockquote><sup><b>25</b></sup> Những gì làm tôi <sup><a href="#fn-12@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298" id="fnref-12@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">12@</a></sup>kinh hoàng sợ hãi nay đã xảy đến rồi.</blockquote>

<blockquote><sup><b>25</b></sup> Những gì khiến tôi rụng rời khiếp sợ</blockquote>

<blockquote><sup><b>25</b></sup> nay ập xuống trên tôi.</blockquote>

<blockquote><sup><b>26</b></sup> Tôi chẳng được thư thái yên hàn,</blockquote>

<blockquote><sup><b>26</b></sup> tôi hết được nghỉ ngơi, vì trăm điều phiền muộn.</blockquote>
<hr>

<ol><li id="fn-1-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Đối thoại 3,1 – 31,40. Đây là trọng tâm bàn về nguyên nhân và hậu quả đau khổ ông Gióp đang chịu. Ông Gióp mở đầu (ch. 3) và kết thúc (ch. 29-31) cuộc đối thoại giữa ông và các bạn (ch. 4-27). Các bạn lần lượt lên tiếng. Cứ mỗi bạn đặt vấn đề, ông Gióp lại tự biện minh. Vì ch. 25-27 thứ tự bản văn lộn xộn, nên ta không biết là của ai. Tuy nhiên, cứ lý mà nói, ông Ê-li-phát nói đầu tiên, ta luận ra ông Xô-pha phải là người phát biểu sau cùng. Như vậy có chín lần các bạn góp ý trong ba thiên, ông Gióp đáp lại tám lần. Qua những lần phát biểu, các bạn ông Gióp đều nghĩ rằng tình trạng bi đát hiện thời của ông Gióp là hậu quả tội ông phạm. Theo họ, Thiên Chúa trừng phạt ông Gióp. Còn ông Gióp lại biện hộ mình vô tội. Các bạn đã dồn ông vào đường cùng, không an ủi đúng mức, lại còn gây thêm đau khổ cho ông. Trong khi Thiên Chúa vẫn coi ông là một tôi tớ vẹn toàn, thì các bạn lại kết tội ông. Ông Gióp sinh ngờ vực đến mức dám đặt Thiên Chúa vào số kẻ thù của mình, nghĩa là, đối với ông, Thiên Chúa hiện diện qua các bạn. Nhưng ông đã chiến đấu để duy trì và củng cố lòng tin của mình : Thiên Chúa vẫn yêu thương ông. [<a href="#fnref-1-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">1</a>]</p></li>

<li id="fn-2-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>English: Job | French: Job | Latin: Iob | Origin: אִיּוֹב | Vietnamese: Gióp -- nhân vật chính trong sách Gióp, G 1,1 [<a href="#fnref-2-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">2</a>]</p></li>

<li id="fn-3-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>3,1-26 : ông Gióp độc thoại : ông nguyền rủa ngày ông chào đời. Lời lẽ trong chương này giống như điệu Ai ca diễn tả nỗi thống khổ của mình. Thật khác với lời mở đầu. Ông Gióp mất kiên nhẫn trước đau khổ. Ông tự hỏi tại sao mình lại hiện hữu như thế này. Cc. 3,3-10 : ông Gióp nguyền rủa ngày ông sinh ra, đêm ông thành thai. Cc. 3,11-19 : ông đặt vấn đề hiện hữu của mình, rồi so sánh số phận mình với số phận những kẻ đã chết. Cc. 3,20-23 : ông trực tiếp đặt vấn đề với Thiên Chúa. Cc. 3,24-26 : ông nhìn vào nỗi khổ riêng. [<a href="#fnref-3-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">3</a>]</p></li>

<li id="fn-4-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>English: Job | French: Job | Latin: Iob | Origin: אִיּוֹב | Vietnamese: Gióp -- nhân vật chính trong sách Gióp, G 1,1 [<a href="#fnref-4-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">4</a>]</p></li>

<li id="fn-5-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>English: Job | French: Job | Latin: Iob | Origin: אִיּוֹב | Vietnamese: Gióp -- nhân vật chính trong sách Gióp, G 1,1 [<a href="#fnref-5-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">5</a>]</p></li>

<li id="fn-6-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Cc. 3-10 : không bao giờ ông Gióp nguyền rủa Thiên Chúa, ông chỉ chống lại những gì Người đã làm : đêm thành thai, ngày chào đời của mình. Tác giả khéo liên kết hai từ <em>ngày-đêm</em> trong đoạn này. <em>Ngày đêm</em> phải chịu trách nhiệm về những biến cố của một con người chào đời. Ông không có ý chống lại công trình tạo dựng của Thiên Chúa. [<a href="#fnref-6-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">6</a>]</p></li>

<li id="fn-7-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Danh xưng Thiên Chúa (“’élôªh”) được dùng trong sách Gióp, hơn bốn mươi lần. [<a href="#fnref-7-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">7</a>]</p></li>

<li id="fn-8-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Lọt lòng mẹ, trẻ sơ sinh mở mắt, nhìn thấy ánh sáng lần đầu. Tác giả ước mong lúc ấy thà chết hơn là sống. [<a href="#fnref-8-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">8</a>]</p></li>

<li id="fn-9-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p><em>Ngày ấy</em> trong cc. 4-5 ám chỉ ngày được sinh ra. [<a href="#fnref-9-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">9</a>]</p></li>

<li id="fn-10-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p><em>Đêm ấy</em> trong cc. 6-7 là đêm thành thai. [<a href="#fnref-10-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">10</a>]</p></li>

<li id="fn-11-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>db : vô sinh. Trong Is 49,21 nói đến những người son sẻ, không sinh con. [<a href="#fnref-11-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">11</a>]</p></li>

<li id="fn-12-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Các nhà phù thuỷ, pháp thuật có thể làm cho một ngày nên tốt hoặc xấu do các lời phù phép. Họ có thể khiến nhật thực hay nguyệt thực, có thể điều khiển vực thẳm và quái vật sống trong đó, như con giao long, để hãm hại kẻ thù của mình. [<a href="#fnref-12-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">12</a>]</p></li>

<li id="fn-13-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Tức sao Kim, sao Thuỷ. [<a href="#fnref-13-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">13</a>]</p></li>

<li id="fn-14-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Cc. 11-19 : ông Gióp ước mong chết yểu (cc. 11-12.16) ; lý do ông Gióp nguyền rủa ngày ông sinh ra (cc. 13-15.17-19) : vì ông muốn được chết như các bậc vĩ nhân, hay như các kẻ khốn cùng. Cái chết làm cho mọi người bình đẳng. [<a href="#fnref-14-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">14</a>]</p></li>

<li id="fn-15-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Không rõ đầu gối của cha hay của mẹ. Theo phong tục Cận Đông, người cha có quyền nhận hay từ chối đứa con mới sinh. Nếu đứa trẻ sơ sinh được ngồi trên gối của cha hay của ông nội là được thừa nhận (x. St 50,23). Trong Hc 15,2a, gối của mẹ nhận đứa con sơ sinh. [<a href="#fnref-15-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">15</a>]</p></li>

<li id="fn-16-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Phần mộ là nhà ở của người chết. Sống sao chết vậy. Khi sống, các vua chúa ở trong điện ngọc, thì khi chết cũng ở trong lăng tẩm nguy nga. [<a href="#fnref-16-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">16</a>]</p></li>

<li id="fn-17-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Người xưa thường chôn của cải theo người chết, để người chết tiêu dùng trong cõi âm phủ. Cc. 14-15 chứng tỏ ông Gióp là một người có quyền thế và giàu có. [<a href="#fnref-17-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">17</a>]</p></li>

<li id="fn-18-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>English: Sons  -- (Gate of the) | French: Grande Porte | Latin: Filiorum (porta) | Origin: בְּנֵי־עָם ‎(שַׁעַר) | Vietnamese: Lớn (cửa) -- Gr 17,19 [<a href="#fnref-18-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">18</a>]</p></li>

<li id="fn-19-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Cc. 17-23 nói đến thân phận sau khi chết của những kẻ bất hạnh. Họ được giải thoát hoàn toàn. Chết là được tự do, được bình đẳng. [<a href="#fnref-19-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">19</a>]</p></li>

<li id="fn-20-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Tức là Thiên Chúa. Ông Gióp gián tiếp đặt vấn đề với Thiên Chúa : Chúa đã biết số phận hẩm hiu của những kẻ bất hạnh, sao Người không cho họ chết sớm ? [<a href="#fnref-20-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">20</a>]</p></li>

<li id="fn-21-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Tâm lý thông thường của con người là ham sống, sợ chết và thích được giàu sang. Thế mà tác giả lại cho rằng kẻ khốn cùng chỉ cầu được chết hơn là được đống của. [<a href="#fnref-21-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">21</a>]</p></li>

<li id="fn-22-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Lời than vãn này khác hẳn với 1,20-22 ; 2,10. [<a href="#fnref-22-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">22</a>]</p></li>

<li id="fn-23-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Cc. 24-26 : ông Gióp nhìn vào hiện trạng của mình mà than thở. Nỗi sợ hãi nhất của con người là phải sống cô đơn. Nay ông Gióp được nếm mùi đó ! [<a href="#fnref-23-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">23</a>]</p></li>

<li id="fn-1@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Gr 20,14-18 [<a href="#fnref-1@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">1@</a>]</p></li>

<li id="fn-2@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>G 2,11-13; Hc 23,14; Mt 26,24 [<a href="#fnref-2@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">2@</a>]</p></li>

<li id="fn-3@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>G 10,21-22 [<a href="#fnref-3@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">3@</a>]</p></li>

<li id="fn-4@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>G 41,10 [<a href="#fnref-4@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">4@</a>]</p></li>

<li id="fn-5@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>G 10,18-19 [<a href="#fnref-5@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">5@</a>]</p></li>

<li id="fn-6@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Is 14,9-10; Ed 32,18-30 [<a href="#fnref-6@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">6@</a>]</p></li>

<li id="fn-7@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Tv 58,9; Gv 6,3 [<a href="#fnref-7@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">7@</a>]</p></li>

<li id="fn-8@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Is 57,2; Kh 14,13 [<a href="#fnref-8@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">8@</a>]</p></li>

<li id="fn-9@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Gr 8,3; Kh 9,6 [<a href="#fnref-9@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">9@</a>]</p></li>

<li id="fn-10@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Ac 3,7; Hs 2,8 [<a href="#fnref-10@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">10@</a>]</p></li>

<li id="fn-11@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>Tv 42,4; 102,10 [<a href="#fnref-11@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">11@</a>]</p></li>

<li id="fn-12@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298"><p>G 15,24; Cn 10,24 [<a href="#fnref-12@-734388a0-dae1-4ed3-8812-39ea3e46e298">12@</a>]</p></li>

</ol>