books/bible/versions/ktcgkpv.org/kt2011/cv/19/19.html

<h2>Môn đệ của ông Gio-an<sup><a href="#fn-1-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-1-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">1</a></sup> Tẩy Giả tại Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-2-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-2-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">2</a></sup></h2>
<sup><b>1</b></sup> Trong khi ông A-pô-lô<sup><a href="#fn-3-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-3-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">3</a></sup> ở Cô-rin-tô<sup><a href="#fn-4-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-4-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">4</a></sup> thì ông Phao-lô<sup><a href="#fn-5-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-5-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">5</a></sup> đi qua miền thượng du đến Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-6-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-6-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">6</a></sup>. Ông Phao-lô<sup><a href="#fn-7-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-7-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">7</a></sup> gặp một số môn đệ<sup><a href="#fn-8-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-8-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">8</a></sup> <sup><b>2</b></sup> và hỏi họ : “Khi tin theo, anh em đã <sup><a href="#fn-1@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-1@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">1@</a></sup>nhận được Thánh Thần chưa ?” Họ trả lời : “Ngay cả việc có Thánh Thần, chúng tôi cũng chưa hề được nghe nói<sup><a href="#fn-9-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-9-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">9</a></sup>.” <sup><b>3</b></sup> Ông hỏi : “Vậy anh em đã được chịu phép rửa nào ?” Họ đáp : “Phép rửa của ông Gio-an<sup><a href="#fn-10-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-10-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">10</a></sup>.” <sup><b>4</b></sup> Ông Phao-lô<sup><a href="#fn-11-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-11-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">11</a></sup> nói : “Ông Gio-an<sup><a href="#fn-12-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-12-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">12</a></sup> đã làm một <sup><a href="#fn-2@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-2@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">2@</a></sup>phép rửa tỏ lòng sám hối, và ông bảo dân tin vào Đấng đến sau ông, tức là Đức Giê-su<sup><a href="#fn-13-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-13-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">13</a></sup>.” <sup><b>5</b></sup> Nghe nói thế, họ chịu phép rửa nhân danh Chúa Giê-su<sup><a href="#fn-14-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-14-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">14</a></sup><sup><a href="#fn-15-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-15-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">15</a></sup>. <sup><b>6</b></sup> Và khi ông Phao-lô<sup><a href="#fn-16-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-16-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">16</a></sup> đặt tay trên họ, thì Thánh Thần ngự xuống trên họ<sup><a href="#fn-17-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-17-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">17</a></sup>, họ nói tiếng lạ và nói tiên tri. <sup><b>7</b></sup> Cả nhóm có chừng mười hai người<sup><a href="#fn-18-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-18-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">18</a></sup>.

<h2>Thành lập Hội Thánh Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-19-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-19-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">19</a></sup></h2>
<sup><b>8</b></sup> Ông Phao-lô<sup><a href="#fn-20-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-20-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">20</a></sup> vào hội đường<sup><a href="#fn-21-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-21-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">21</a></sup>, và trong vòng ba tháng, ông mạnh dạn rao giảng, thảo luận về Nước<sup><a href="#fn-22-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-22-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">22</a></sup> Thiên Chúa và cố gắng thuyết phục họ. <sup><b>9</b></sup> Nhưng có một số người cứng lòng, không chịu tin, lại còn nói xấu Đạo trước mặt cộng đoàn, nên ông tuyệt giao với họ, tách các môn đệ ra ; ngày ngày ông thảo luận trong trường học của ông Ty-ran-nô<sup><a href="#fn-23-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-23-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">23</a></sup><sup><a href="#fn-24-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-24-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">24</a></sup>. <sup><b>10</b></sup> Cứ như thế trong vòng hai năm<sup><a href="#fn-25-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-25-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">25</a></sup>, khiến mọi người ở A-xi-a<sup><a href="#fn-26-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-26-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">26</a></sup>, Do-thái cũng như Hy-lạp<sup><a href="#fn-27-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-27-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">27</a></sup>, đều được nghe lời Chúa.

<h2>Những người Do-thái làm nghề trừ quỷ</h2>
<sup><b>11</b></sup> Thiên Chúa dùng tay ông Phao-lô<sup><a href="#fn-28-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-28-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">28</a></sup> mà làm những phép lạ phi thường, <sup><b>12</b></sup> đến nỗi người ta lấy cả khăn cả áo đã <sup><a href="#fn-3@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-3@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">3@</a></sup>chạm đến da thịt ông mà đặt trên người bệnh, và bệnh tật biến đi, tà thần cũng phải xuất.

<sup><b>13</b></sup> Có mấy người Do-thái đi đây đi đó làm nghề trừ quỷ cũng thử lấy <sup><a href="#fn-4@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-4@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">4@</a></sup>danh Chúa Giê-su<sup><a href="#fn-29-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-29-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">29</a></sup> mà chữa những người bị tà thần ám<sup><a href="#fn-30-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-30-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">30</a></sup>. Họ nói : “Nhân danh Đức Giê-su<sup><a href="#fn-31-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-31-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">31</a></sup> mà ông Phao-lô<sup><a href="#fn-32-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-32-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">32</a></sup> rao giảng, ta truyền lệnh cho các ngươi !” <sup><b>14</b></sup> Ông Xi-kêu-a<sup><a href="#fn-33-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-33-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">33</a></sup> nọ, thượng tế Do-thái<sup><a href="#fn-34-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-34-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">34</a></sup>, có bảy con trai thường làm như vậy. <sup><b>15</b></sup> Nhưng tà thần đáp : “Đức Giê-su<sup><a href="#fn-35-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-35-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">35</a></sup>, tao biết ; ông Phao-lô<sup><a href="#fn-36-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-36-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">36</a></sup>, tao cũng tường ; còn bay, bay là ai<sup><a href="#fn-37-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-37-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">37</a></sup> ?” <sup><b>16</b></sup> Rồi người bị tà thần ám xông vào họ, đè cả bọn xuống đánh túi bụi, khiến họ phải bỏ nhà ấy mà chạy trốn, trần truồng và đầy thương tích. <sup><b>17</b></sup> Mọi người ở Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-38-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-38-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">38</a></sup>, Do-thái cũng như Hy-lạp<sup><a href="#fn-39-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-39-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">39</a></sup>, đều biết chuyện ấy ; ai cũng sợ hãi, và thiên hạ tán dương danh Chúa Giê-su<sup><a href="#fn-40-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-40-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">40</a></sup>.

<sup><b>18</b></sup> Trong số các tín hữu, có nhiều người đến thú nhận và kể ra những phù phép của mình. <sup><b>19</b></sup> Khá đông người làm nghề phù thuỷ đem gom sách vở mà đốt trước mặt mọi người<sup><a href="#fn-41-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-41-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">41</a></sup> ; tổng cộng số sách ấy trị giá tới năm mươi ngàn đồng bạc.

<sup><b>20</b></sup> Như vậy, nhờ uy lực của Chúa, lời Chúa cứ <sup><a href="#fn-5@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-5@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">5@</a></sup>lan tràn và thêm vững mạnh.

<h1>V. KẾT THÚC NHỮNG CUỘC HÀNH TRÌNH TRUYỀN GIÁO. ÔNG PHAO-LÔ, NGƯỜI TÙ CỦA ĐỨC KI-TÔ.</h1>

<h2>Các dự định của ông Phao-lô<sup><a href="#fn-42-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-42-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">42</a></sup></h2>
<sup><b>21</b></sup> Sau khi những việc ấy xảy ra, ông Phao-lô<sup><a href="#fn-43-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-43-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">43</a></sup> được Thánh Thần thúc đẩy, quyết định đi ngang qua miền Ma-kê-đô-ni-a<sup><a href="#fn-44-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-44-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">44</a></sup> và miền A-khai-a<sup><a href="#fn-45-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-45-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">45</a></sup> mà về Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-46-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-46-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">46</a></sup> ; ông nói : “Về đó rồi, tôi còn phải đi thăm Rô-ma<sup><a href="#fn-47-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-47-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">47</a></sup> nữa<sup><a href="#fn-48-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-48-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">48</a></sup>.” <sup><b>22</b></sup> Ông sai hai người trong các phụ tá của ông là <sup><a href="#fn-6@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-6@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">6@</a></sup>Ti-mô-thê<sup><a href="#fn-49-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-49-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">49</a></sup> và Ê-rát-tô<sup><a href="#fn-50-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-50-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">50</a></sup> đi Ma-kê-đô-ni-a<sup><a href="#fn-51-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-51-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">51</a></sup>, còn ông thì ở lại A-xi-a<sup><a href="#fn-52-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-52-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">52</a></sup> một thời gian.

<h2>Thợ bạc Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-53-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-53-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">53</a></sup> gây rối loạn<sup><a href="#fn-54-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-54-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">54</a></sup></h2>
<sup><b>23</b></sup> Vào thời kỳ ấy, xảy ra một vụ rối loạn khá trầm trọng liên quan đến Đạo. <sup><b>24</b></sup> Số là có một người thợ bạc tên là Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-55-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-55-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">55</a></sup>, chuyên làm mô hình đền nữ thần Ác-tê-mi<sup><a href="#fn-56-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-56-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">56</a></sup><sup><a href="#fn-57-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-57-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">57</a></sup> bằng bạc, và nhờ đó đem lại cho các người thợ một <sup><a href="#fn-7@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-7@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">7@</a></sup>nguồn lợi không nhỏ. <sup><b>25</b></sup> Ông ta tập hợp họ và những người làm nghề tương tự, và nói : “Thưa các bạn, các bạn thừa biết là nhờ việc làm ăn này mà chúng ta phát tài. <sup><b>26</b></sup> Thế mà, như các bạn thấy và nghe biết : không những ở Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-58-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-58-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">58</a></sup> này, mà gần như trong khắp cả A-xi-a<sup><a href="#fn-59-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-59-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">59</a></sup>, tên Phao-lô<sup><a href="#fn-60-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-60-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">60</a></sup> ấy đã thuyết phục và làm cho một đám đông đáng kể thay lòng đổi dạ, khi hắn nói rằng <sup><a href="#fn-8@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-8@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">8@</a></sup>thần linh do tay người làm ra không phải là thần. <sup><b>27</b></sup> Như vậy, có nguy cơ là không những ngành nghề của chúng ta bị chê bai, mà cả đền thờ đại nữ thần Ác-tê-mi<sup><a href="#fn-61-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-61-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">61</a></sup> cũng bị người ta coi chẳng ra gì, và rốt cuộc vị nữ thần mà toàn A-xi-a<sup><a href="#fn-62-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-62-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">62</a></sup> và cả thiên hạ tôn thờ cũng chẳng còn gì là vĩ đại nữa.” <sup><b>28</b></sup> Nghe nói thế, họ đầy lòng căm phẫn và thét lên : “Vĩ đại thay, thần Ác-tê-mi<sup><a href="#fn-63-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-63-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">63</a></sup> của người Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-64-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-64-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">64</a></sup> !” <sup><b>29</b></sup> Cả thành đầy hỗn loạn, người ta ùn ùn kéo đến hí trường, lôi theo ông Gai-ô<sup><a href="#fn-65-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-65-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">65</a></sup> và ông A-rít-ta-khô<sup><a href="#fn-66-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-66-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">66</a></sup><sup><a href="#fn-67-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-67-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">67</a></sup> là những người Ma-kê-đô-ni-a<sup><a href="#fn-68-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-68-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">68</a></sup>, bạn đồng hành của ông Phao-lô<sup><a href="#fn-69-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-69-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">69</a></sup>. <sup><b>30</b></sup> Ông Phao-lô<sup><a href="#fn-70-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-70-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">70</a></sup> muốn ra trước đại hội toàn dân, nhưng các môn đệ không cho. <sup><b>31</b></sup> Có mấy vị chức sắc tỉnh A-xi-a<sup><a href="#fn-71-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-71-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">71</a></sup>, là bạn của ông Phao-lô<sup><a href="#fn-72-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-72-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">72</a></sup>, cũng sai người đến khuyên ông đừng liều mình đến hí trường.

<sup><b>32</b></sup> Dân chúng hò la, kẻ thế này, người thế nọ, đại hội trở nên hỗn loạn và phần đông không biết mình họp nhau để làm gì. <sup><b>33</b></sup> Trong đám đông, có những người nói rõ sự thể cho ông A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-73-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-73-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">73</a></sup> biết, vì người Do-thái đã đưa ông ra. Ông A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-74-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-74-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">74</a></sup> <sup><a href="#fn-9@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-9@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">9@</a></sup>giơ tay làm hiệu tỏ ý muốn thanh minh với đại hội toàn dân. <sup><b>34</b></sup> Nhưng khi nhận ra ông là người Do-thái<sup><a href="#fn-75-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-75-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">75</a></sup>, thì tất cả mọi người đồng thanh hò hét suốt gần hai tiếng đồng hồ : “Vĩ đại thay, thần Ác-tê-mi<sup><a href="#fn-76-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-76-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">76</a></sup> của người Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-77-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-77-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">77</a></sup> !” <sup><b>35</b></sup> Sau cùng, viên thư ký thành phố trấn an đám đông, ông nói : “Thưa đồng bào Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-78-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-78-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">78</a></sup>, có ai trong loài người lại không biết rằng thành Ê-phê-xô<sup><a href="#fn-79-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-79-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">79</a></sup> được coi sóc đền thần Ác-tê-mi<sup><a href="#fn-80-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-80-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">80</a></sup> vĩ đại và giữ pho tượng của người từ trời rơi xuống<sup><a href="#fn-81-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-81-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">81</a></sup> ? <sup><b>36</b></sup> Điều đó hẳn không ai chối cãi được, vậy đồng bào hãy bình tĩnh và đừng làm gì hấp tấp. <sup><b>37</b></sup> Đồng bào đã đưa những người này tới đây : họ không phạm thánh cũng chẳng nói lộng ngôn chống nữ thần của chúng ta. <sup><b>38</b></sup> Vậy nếu ông Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-82-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d" id="fnref-82-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">82</a></sup> và các thợ cùng đi với ông có điều gì kiện cáo ai, thì đã có các phiên toà, các thống đốc : họ cứ việc đưa nhau ra toà ! <sup><b>39</b></sup> Ngoài ra, nếu đồng bào còn điều gì khác muốn yêu cầu, thì đại hội hợp pháp sẽ giải quyết. <sup><b>40</b></sup> Quả thế, điều xảy ra hôm nay có nguy cơ làm chúng ta bị tố cáo về tội nổi loạn, vì không có lý do nào để chúng ta có thể biện minh việc tụ họp này.” Nói thế rồi, ông giải tán đại hội.<hr>

<ol><li id="fn-1-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 1 -- cha của ông Mát-tít-gia, 1 Mcb 2,1 [<a href="#fnref-1-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">1</a>]</p></li>

<li id="fn-2-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-2-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">2</a>]</p></li>

<li id="fn-3-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Apollos | French: Apollos | Latin: Apollo | Origin: Απολλως | Vietnamese: A-pô-lô -- Cv 18,24 [<a href="#fnref-3-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">3</a>]</p></li>

<li id="fn-4-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Corinth | French: Corinthe | Latin: Corinthus | Origin: Κορινθος | Vietnamese: Cô-rin-tô 1 -- một thành thuộc Hy-lạp, Cv 18,1-11 [<a href="#fnref-4-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">4</a>]</p></li>

<li id="fn-5-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-5-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">5</a>]</p></li>

<li id="fn-6-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-6-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">6</a>]</p></li>

<li id="fn-7-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-7-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">7</a>]</p></li>

<li id="fn-8-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Các tín hữu tin theo Đức Giê-su nhờ ông A-pô-lô giảng dạy. [<a href="#fnref-8-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">8</a>]</p></li>

<li id="fn-9-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Có lẽ những người này đã rời Pa-lét-tin trước cuộc Thương Khó của Đức Giê-su. Họ chưa liên lạc với một cộng đoàn nào làm chứng về cuộc Thương Khó và Phục Sinh của Đức Giê-su, nên chưa biết Thánh Thần. [<a href="#fnref-9-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">9</a>]</p></li>

<li id="fn-10-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 1 -- cha của ông Mát-tít-gia, 1 Mcb 2,1 [<a href="#fnref-10-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">10</a>]</p></li>

<li id="fn-11-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-11-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">11</a>]</p></li>

<li id="fn-12-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 1 -- cha của ông Mát-tít-gia, 1 Mcb 2,1 [<a href="#fnref-12-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">12</a>]</p></li>

<li id="fn-13-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 6 -- em ông Gia-cô-bê, tông đồ của Đức Giê-su, -- Mt 4,21 [<a href="#fnref-13-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">13</a>]</p></li>

<li id="fn-14-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 6 -- em ông Gia-cô-bê, tông đồ của Đức Giê-su, -- Mt 4,21 [<a href="#fnref-14-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">14</a>]</p></li>

<li id="fn-15-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p><em>Phép rửa nhân danh Chúa Giê-su</em> (x. 2,38). Tin Mừng cho công thức <em>nhân danh Chúa Cha và Chúa Con và Chúa Thánh Thần</em> ngày nay Hội Thánh vẫn theo (Mt 28,19). [<a href="#fnref-15-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">15</a>]</p></li>

<li id="fn-16-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-16-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">16</a>]</p></li>

<li id="fn-17-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Thánh Thần ngự xuống trên họ như một ngày lễ Ngũ Tuần (x. 2,1-12). [<a href="#fnref-17-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">17</a>]</p></li>

<li id="fn-18-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Con số biểu tượng hoàn hảo, ám chỉ số các chi tộc Ít-ra-en, hoặc số các Tông Đồ. Ở đây, mười hai người này là hạt nhân cho cộng đoàn Ê-phê-xô. [<a href="#fnref-18-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">18</a>]</p></li>

<li id="fn-19-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-19-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">19</a>]</p></li>

<li id="fn-20-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-20-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">20</a>]</p></li>

<li id="fn-21-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Ông Phao-lô luôn giảng Tin Mừng cho người Do-thái trước. [<a href="#fnref-21-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">21</a>]</p></li>

<li id="fn-22-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Water Gate | French: Eaux (Porte des) | Latin: Aquarum (porta) | Origin: הַמָּיׅם ‎(שַׁעַר־) | Vietnamese: Nước (cửa) -- Nkm 8,1.3 [<a href="#fnref-22-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">22</a>]</p></li>

<li id="fn-23-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Tyrannus | French: Tyrannos | Latin: Tyrannus | Origin: Τυραννος | Vietnamese: Ty-ran-nô -- Cv 19,9 [<a href="#fnref-23-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">23</a>]</p></li>

<li id="fn-24-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Ông này là giáo sư tu từ học. Theo bản phương tây, ông Phao-lô thảo luận với ông Ty-ran-nô từ mười một đến mười sáu giờ. [<a href="#fnref-24-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">24</a>]</p></li>

<li id="fn-25-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Theo 20,31 : ba năm. Nhờ các thư của ông Phao-lô (Cl 1,7 ; 4,12-13 ; 2 Cr 12,18), ta biết trong giai đoạn này, đoàn truyền giáo của ông Phao-lô hoạt động ở Cô-lô-xê, Lao-đi-ki-a, Giê-ra-pô-li. Ông cũng gặp rắc rối với cộng đoàn Cô-rin-tô và đã gửi cho họ ít nhất hai lá thư. Ngoài ra, ông còn viết cho tín hữu Ga-lát. Ông tổ chức lạc quyên giúp Giê-ru-sa-lem (x. 1 Cr 16,1-4 ; 2 Cr 8 – 9 ; Rm 15,25-32). [<a href="#fnref-25-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">25</a>]</p></li>

<li id="fn-26-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Asia | French: Asie | Latin: Asia | Origin: Ασια | Vietnamese: A-xi-a 1 -- tỉnh thuộc đế quốc Rô-ma, 2 Mcb 10,24 ; Cv 2,9 [<a href="#fnref-26-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">26</a>]</p></li>

<li id="fn-27-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Corinth | French: Corinthe | Latin: Corinthus | Origin: Κορινθος | Vietnamese: Cô-rin-tô 1 -- một thành thuộc Hy-lạp, Cv 18,1-11 [<a href="#fnref-27-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">27</a>]</p></li>

<li id="fn-28-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-28-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">28</a>]</p></li>

<li id="fn-29-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 6 -- em ông Gia-cô-bê, tông đồ của Đức Giê-su, -- Mt 4,21 [<a href="#fnref-29-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">29</a>]</p></li>

<li id="fn-30-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Thời Đức Giê-su đi loan báo Tin Mừng đã có một số thầy trừ quỷ Do-thái (Mt 12,27) và một ít người hành động nhân danh Đức Giê-su (x. Mc 9,38 ; Lc 9,49). [<a href="#fnref-30-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">30</a>]</p></li>

<li id="fn-31-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 6 -- em ông Gia-cô-bê, tông đồ của Đức Giê-su, -- Mt 4,21 [<a href="#fnref-31-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">31</a>]</p></li>

<li id="fn-32-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-32-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">32</a>]</p></li>

<li id="fn-33-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Sceva | French: Scéva | Latin: Sceva | Origin: Σκευα | Vietnamese: Xi-kêu-a -- Cv 19,14-16 [<a href="#fnref-33-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">33</a>]</p></li>

<li id="fn-34-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Chức danh dự. Có lẽ ông có liên hệ với gia đình thượng tế. [<a href="#fnref-34-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">34</a>]</p></li>

<li id="fn-35-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 6 -- em ông Gia-cô-bê, tông đồ của Đức Giê-su, -- Mt 4,21 [<a href="#fnref-35-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">35</a>]</p></li>

<li id="fn-36-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-36-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">36</a>]</p></li>

<li id="fn-37-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Quỷ vạch trần mưu đồ của thầy trừ quỷ : lợi dụng danh tánh của Đức Giê-su để cầu tài, chứ chẳng tin tưởng gì. [<a href="#fnref-37-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">37</a>]</p></li>

<li id="fn-38-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-38-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">38</a>]</p></li>

<li id="fn-39-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Corinth | French: Corinthe | Latin: Corinthus | Origin: Κορινθος | Vietnamese: Cô-rin-tô 1 -- một thành thuộc Hy-lạp, Cv 18,1-11 [<a href="#fnref-39-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">39</a>]</p></li>

<li id="fn-40-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: John | French: Jean | Latin: Ioannes | Origin: Ιωαννης | Vietnamese: Gio-an 6 -- em ông Gia-cô-bê, tông đồ của Đức Giê-su, -- Mt 4,21 [<a href="#fnref-40-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">40</a>]</p></li>

<li id="fn-41-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Tin Mừng giải thoát người ta khỏi mê tín, pháp thuật. Tin Mừng không cung cấp phương tiện kiếm tiền cho các nhà phù thuỷ. Đốt sách là hình thức từ bỏ tôn giáo hoặc tà thần. [<a href="#fnref-41-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">41</a>]</p></li>

<li id="fn-42-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-42-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">42</a>]</p></li>

<li id="fn-43-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-43-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">43</a>]</p></li>

<li id="fn-44-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Macedon | French: Macédoniens | Latin: Macedo | Origin: Μακεδονια | Vietnamese: Ma-kê-đô-ni-a 1 -- tên vùng đất phía bắc Hy-lạp, 1 Mcb 1,1 [<a href="#fnref-44-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">44</a>]</p></li>

<li id="fn-45-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Achaia | French: Achaie | Latin: Achaia | Origin: Αχαια | Vietnamese: A-khai-a -- 1 Tx 1,7-8 [<a href="#fnref-45-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">45</a>]</p></li>

<li id="fn-46-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-46-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">46</a>]</p></li>

<li id="fn-47-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Asia | French: Asie | Latin: Asia | Origin: Ασια | Vietnamese: A-xi-a 1 -- tỉnh thuộc đế quốc Rô-ma, 2 Mcb 10,24 ; Cv 2,9 [<a href="#fnref-47-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">47</a>]</p></li>

<li id="fn-48-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Dự tính của ông Phao-lô cũng là nội dung phần cuối cùng của sách Công vụ : từ Ê-phê-xô đi Giê-ru-sa-lem qua ngả Ma-kê-đô-ni-a và A-khai-a (19,22 – 21,16) ; ở Giê-ru-sa-lem và Xê-da-rê (21,17 – 26,32) ; từ Xê-da-rê đến Rô-ma (27 – 28). [<a href="#fnref-48-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">48</a>]</p></li>

<li id="fn-49-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Timotheus | French: Timothée | Latin: Timotheus | Origin: Τιμοθεος | Vietnamese: Ti-mô-thê 1 -- tướng tổng trấn vùng bên kia sông Gio-đan, -- 1 Mcb 5,6.11 ; 2 Mcb 12,2 [<a href="#fnref-49-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">49</a>]</p></li>

<li id="fn-50-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Erastus | French: Eraste | Latin: Erastus | Origin: Εραστος | Vietnamese: Ê-rát-tô 1 -- cộng sự viên của ông Phao-lô ở Ê-phê-xô, -- Cv 19,22 [<a href="#fnref-50-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">50</a>]</p></li>

<li id="fn-51-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Macedon | French: Macédoniens | Latin: Macedo | Origin: Μακεδονια | Vietnamese: Ma-kê-đô-ni-a 1 -- tên vùng đất phía bắc Hy-lạp, 1 Mcb 1,1 [<a href="#fnref-51-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">51</a>]</p></li>

<li id="fn-52-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Asia | French: Asie | Latin: Asia | Origin: Ασια | Vietnamese: A-xi-a 1 -- tỉnh thuộc đế quốc Rô-ma, 2 Mcb 10,24 ; Cv 2,9 [<a href="#fnref-52-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">52</a>]</p></li>

<li id="fn-53-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-53-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">53</a>]</p></li>

<li id="fn-54-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Tin Mừng đảo lộn cuộc sống. Những nghề nghiệp phục vụ việc thờ ngẫu tượng cũng liên luỵ với sự sụp đổ niềm tin nơi các tín đồ tôn giáo. Trường hợp điển hình Đê-mết-ri-ô cho thấy rõ điều đó. Mất ăn, anh ta vu cáo tố gian ông Phao-lô xúc phạm đến nữ thần Ác-tê-mi. Anh sách động quần chúng gây náo loạn thành phố. Nhờ mối thiện cảm với ông Phao-lô, nhà chức trách đã can thiệp không để ông Phao-lô ra đối chứng với những kẻ cuồng tín, đồng thời cũng trấn an quần chúng và dẹp được vụ rối loạn này. [<a href="#fnref-54-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">54</a>]</p></li>

<li id="fn-55-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-55-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">55</a>]</p></li>

<li id="fn-56-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Diana | French: Artémis | Latin: Diana | Origin: Αρτεμις | Vietnamese: Ác-tê-mi -- Cv 19,23-40 [<a href="#fnref-56-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">56</a>]</p></li>

<li id="fn-57-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Nữ thần phì nhiêu, phong phú. Sinh hoạt thờ cúng đầy tính dục. [<a href="#fnref-57-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">57</a>]</p></li>

<li id="fn-58-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-58-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">58</a>]</p></li>

<li id="fn-59-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Asia | French: Asie | Latin: Asia | Origin: Ασια | Vietnamese: A-xi-a 1 -- tỉnh thuộc đế quốc Rô-ma, 2 Mcb 10,24 ; Cv 2,9 [<a href="#fnref-59-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">59</a>]</p></li>

<li id="fn-60-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-60-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">60</a>]</p></li>

<li id="fn-61-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Diana | French: Artémis | Latin: Diana | Origin: Αρτεμις | Vietnamese: Ác-tê-mi -- Cv 19,23-40 [<a href="#fnref-61-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">61</a>]</p></li>

<li id="fn-62-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Asia | French: Asie | Latin: Asia | Origin: Ασια | Vietnamese: A-xi-a 1 -- tỉnh thuộc đế quốc Rô-ma, 2 Mcb 10,24 ; Cv 2,9 [<a href="#fnref-62-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">62</a>]</p></li>

<li id="fn-63-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Diana | French: Artémis | Latin: Diana | Origin: Αρτεμις | Vietnamese: Ác-tê-mi -- Cv 19,23-40 [<a href="#fnref-63-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">63</a>]</p></li>

<li id="fn-64-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-64-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">64</a>]</p></li>

<li id="fn-65-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Gaius | French: Gaius | Latin: Gaius | Origin: Γαιος | Vietnamese: Gai-ô 1 -- người đồng hành với ông Phao-lô, Cv 19,29 [<a href="#fnref-65-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">65</a>]</p></li>

<li id="fn-66-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Aristarchus | French: Aristarque | Latin: Aristarchus | Origin: Αρισταρχος | Vietnamese: A-rít-ta-khô -- Cv 19,29 [<a href="#fnref-66-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">66</a>]</p></li>

<li id="fn-67-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Ông Gai-ô (20,4) ; ông A-rít-ta-khô (20,4), bạn đồng hành của ông Phao-lô trong thời gian tù đày (27,2 ; x. Cl 4,10 ; Plm 24). [<a href="#fnref-67-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">67</a>]</p></li>

<li id="fn-68-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Macedon | French: Macédoniens | Latin: Macedo | Origin: Μακεδονια | Vietnamese: Ma-kê-đô-ni-a 1 -- tên vùng đất phía bắc Hy-lạp, 1 Mcb 1,1 [<a href="#fnref-68-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">68</a>]</p></li>

<li id="fn-69-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-69-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">69</a>]</p></li>

<li id="fn-70-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-70-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">70</a>]</p></li>

<li id="fn-71-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Asia | French: Asie | Latin: Asia | Origin: Ασια | Vietnamese: A-xi-a 1 -- tỉnh thuộc đế quốc Rô-ma, 2 Mcb 10,24 ; Cv 2,9 [<a href="#fnref-71-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">71</a>]</p></li>

<li id="fn-72-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Paul | French: Paul | Latin: Paulus | Origin: Παυλος | Vietnamese: Phao-lô -- Cv 13,9 [<a href="#fnref-72-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">72</a>]</p></li>

<li id="fn-73-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-73-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">73</a>]</p></li>

<li id="fn-74-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-74-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">74</a>]</p></li>

<li id="fn-75-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Họ từ chối nghe ông A-lê-xan-đê, vì ông là người Do-thái, khác niềm tin với họ và cũng chống lại tín ngưỡng của họ. [<a href="#fnref-75-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">75</a>]</p></li>

<li id="fn-76-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Diana | French: Artémis | Latin: Diana | Origin: Αρτεμις | Vietnamese: Ác-tê-mi -- Cv 19,23-40 [<a href="#fnref-76-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">76</a>]</p></li>

<li id="fn-77-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-77-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">77</a>]</p></li>

<li id="fn-78-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-78-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">78</a>]</p></li>

<li id="fn-79-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Ephesus | French: Ephèse | Latin: Ephesus | Origin: Εϕεσος | Vietnamese: Ê-phê-xô 1 -- hải cảng quan trọng ở phía đông biển Ê-giê, -- Cv 19,35 [<a href="#fnref-79-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">79</a>]</p></li>

<li id="fn-80-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Diana | French: Artémis | Latin: Diana | Origin: Αρτεμις | Vietnamese: Ác-tê-mi -- Cv 19,23-40 [<a href="#fnref-80-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">80</a>]</p></li>

<li id="fn-81-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Người Hy-lạp được các tượng thần, theo truyền thuyết, do trời ban cho. Họ rất kính trọng các tượng này. Điều này ngược với luận điệu của Đê-mết-ri-ô (19,26). [<a href="#fnref-81-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">81</a>]</p></li>

<li id="fn-82-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-82-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">82</a>]</p></li>

<li id="fn-1@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 8,15-17; Ga 7,39 [<a href="#fnref-1@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">1@</a>]</p></li>

<li id="fn-2@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 13,24-25; Mt 3,6; Lc 3,2.15-18 [<a href="#fnref-2@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">2@</a>]</p></li>

<li id="fn-3@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 5,15; Lc 8,44-47 [<a href="#fnref-3@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">3@</a>]</p></li>

<li id="fn-4@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Lc 9,49 [<a href="#fnref-4@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">4@</a>]</p></li>

<li id="fn-5@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 6,7 [<a href="#fnref-5@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">5@</a>]</p></li>

<li id="fn-6@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>1 Cr 4,17; Pl 2,19 [<a href="#fnref-6@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">6@</a>]</p></li>

<li id="fn-7@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 16,19 [<a href="#fnref-7@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">7@</a>]</p></li>

<li id="fn-8@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 17,29 [<a href="#fnref-8@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">8@</a>]</p></li>

<li id="fn-9@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d"><p>Cv 13,16 [<a href="#fnref-9@-33090542-2267-4a73-9ac4-4b1a7d84aa5d">9@</a>]</p></li>

</ol>