books/bible/versions/ktcgkpv.org/kt2011/is/5/5.md

# [^1@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]Bài ca vườn nho[^1-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]

> <sup><b>1</b></sup> Tôi xin hát tặng bạn thân tôi
>
> <sup><b>1</b></sup> bài ca của bạn về vườn nho của mình.
>
> <sup><b>1</b></sup> Bạn thân tôi có một vườn nho trên sườn đồi mầu mỡ.
>
> <sup><b>2</b></sup> Anh ra tay cuốc đất nhặt đá,
>
> <sup><b>2</b></sup> giống nho quý đem trồng,
>
> <sup><b>2</b></sup> giữa vườn anh xây một vọng gác,
>
> <sup><b>2</b></sup> rồi khoét bồn đạp nho.
>
> <sup><b>2</b></sup> Anh những mong nó sinh trái tốt,
>
> <sup><b>2</b></sup> nó lại sinh nho dại.
>
> <sup><b>3</b></sup> Vậy bây giờ,
>
> <sup><b>3</b></sup> dân Giê-ru-sa-lem[^2-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] và người Giu-đa[^3-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] hỡi,
>
> <sup><b>3</b></sup> xin [^2@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]phân xử đôi đàng giữa tôi với vườn nho.
>
> <sup><b>4</b></sup> Có gì làm hơn được cho vườn nho của tôi,
>
> <sup><b>4</b></sup> mà tôi đã chẳng làm ?
>
> <sup><b>4</b></sup> Tôi những mong trái tốt,
>
> <sup><b>4</b></sup> sao nó sinh nho dại ?
>
> <sup><b>5</b></sup> Vậy bây giờ tôi cho các người biết
>
> <sup><b>5</b></sup> tôi đối xử thế nào với vườn nho của tôi :
>
> <sup><b>5</b></sup> hàng giậu thì chặt phá
>
> <sup><b>5</b></sup> cho vườn bị tan hoang,
>
> <sup><b>5</b></sup> bờ tường thì đập đổ
>
> <sup><b>5</b></sup> cho vườn bị giày xéo.
>
> <sup><b>6</b></sup> Tôi sẽ biến thửa vườn thành
>
> <sup><b>6</b></sup> mảnh đất hoang vu,
>
> <sup><b>6</b></sup> không tỉa cành nhổ cỏ,
>
> <sup><b>6</b></sup> [^3@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]gai góc mọc um tùm ;
>
> <sup><b>6</b></sup> sẽ truyền lệnh cho mây đừng đổ [^4@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]mưa tưới xuống.
>
> <sup><b>7</b></sup> Vườn nho của ĐỨC CHÚA[^4-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] các đạo binh
>
> <sup><b>7</b></sup> chính là nhà Ít-ra-en[^5-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] đó ;
>
> <sup><b>7</b></sup> cây nho Chúa mến yêu quý chuộng,
>
> <sup><b>7</b></sup> ấy chính là người xứ Giu-đa[^6-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec].
>
> <sup><b>7</b></sup> Người những mong họ sống công bằng[^7-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec],
>
> <sup><b>7</b></sup> mà chỉ thấy toàn là đổ máu ;
>
> <sup><b>7</b></sup> đợi chờ họ làm điều chính trực,
>
> <sup><b>7</b></sup> mà chỉ nghe vẳng tiếng khóc than.
>
>
# Các lời [^5@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]nguyền rủa[^8-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]

> <sup><b>8</b></sup> Khốn thay những kẻ tậu hết nhà nọ đến nhà kia
>
> <sup><b>8</b></sup> nối thêm ruộng này đến ruộng khác,
>
> <sup><b>8</b></sup> tới mức không còn chỗ trống nào
>
> <sup><b>8</b></sup> và chỉ còn một mình các người ở lại trong xứ !
>
> <sup><b>9</b></sup> Tai tôi nghe tiếng ĐỨC CHÚA[^9-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] các đạo binh thề rằng :
>
> <sup><b>9</b></sup> nhà cửa có nhiều cũng sẽ tan hoang,
>
> <sup><b>9</b></sup> có lớn và đẹp cũng không người ở.
>
> <sup><b>10</b></sup> [^6@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]Mười sào nho
>
> <sup><b>10</b></sup> chỉ cho một thùng rượu,
>
> <sup><b>10</b></sup> một tạ hạt giống
>
> <sup><b>10</b></sup> chỉ cho một giạ lúa.
>
> <sup><b>11</b></sup> Khốn thay những người dậy sớm để chạy theo [^7@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]ma men,
>
> <sup><b>11</b></sup> những kẻ kề cà mãi tới khuya, cho rượu nung đốt chúng.
>
> <sup><b>12</b></sup> Giữa tiếng đàn sắt, đàn cầm, tiếng trống con và tiếng sáo,
>
> <sup><b>12</b></sup> chúng chè chén say sưa ;
>
> <sup><b>12</b></sup> còn hành động của ĐỨC CHÚA[^10-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec], chúng không ngó ngàng,
>
> <sup><b>12</b></sup> việc [^8@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]tay Người làm[^11-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec], chúng chẳng nhìn xem.
>
> <sup><b>13</b></sup> Bởi thế, dân Ta bị lưu đày
>
> <sup><b>13</b></sup> vì thiếu hiểu biết ;
>
> <sup><b>13</b></sup> hàng quyền quý chết đói,
>
> <sup><b>13</b></sup> quần chúng phải khát khô.
>
> <sup><b>14</b></sup> Bởi thế, âm ty mở họng lớn,
>
> <sup><b>14</b></sup> há mồm to quá chừng,
>
> <sup><b>14</b></sup> hàng quý tộc và quần chúng của thành xuống đó
>
> <sup><b>14</b></sup> cùng với tiếng reo vui ồn ào.
>
> <sup><b>15</b></sup> [^9@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]Phàm nhân đã bị hạ,
>
> <sup><b>15</b></sup> con người đã bị đè sát đất,
>
> <sup><b>15</b></sup> bọn kiêu căng đã phải cúi mặt chẳng dám nhìn lên.
>
> <sup><b>16</b></sup> ĐỨC CHÚA[^12-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] các đạo binh sẽ được suy tôn
>
> <sup><b>16</b></sup> khi Người phán quyết,
>
> <sup><b>16</b></sup> và Thiên Chúa [^10@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]chí thánh
>
> <sup><b>16</b></sup> sẽ biểu dương sự thánh thiện của Người,
>
> <sup><b>16</b></sup> khi Người bày tỏ đức [^11@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]công minh.
>
> <sup><b>17</b></sup> [^12@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]Chiên con sẽ gặm cỏ ở đó, như trong đồng cỏ của chúng,
>
> <sup><b>17</b></sup> ngoại kiều sẽ kiếm ăn trong chốn hoang tàn xưa đầy súc vật béo.
>
> <sup><b>18</b></sup> Khốn thay những kẻ lấy dây gian tà[^13-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] kéo lầm lỗi,
>
> <sup><b>18</b></sup> và dùng thừng kéo xe mà lôi theo tội ác.
>
> <sup><b>19</b></sup> Chúng nói[^14-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] : “Ước chi Người [^13@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]vội vàng, mau mắn
>
> <sup><b>19</b></sup> thực hiện công việc của Người, để chúng tôi trông thấy.
>
> <sup><b>19</b></sup> Ước chi kế hoạch của Đức Thánh Ít-ra-en[^15-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]
>
> <sup><b>19</b></sup> được đem ra thi hành,
>
> <sup><b>19</b></sup> cho chúng tôi hay biết.”
>
> <sup><b>20</b></sup> Khốn thay những kẻ bảo
>
> <sup><b>20</b></sup> [^14@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]cái tốt là xấu, cái xấu là tốt,
>
> <sup><b>20</b></sup> những kẻ biến tối thành sáng, sáng thành tối,
>
> <sup><b>20</b></sup> biến cay đắng thành ngọt ngào, ngọt ngào thành cay đắng.
>
> <sup><b>21</b></sup> Khốn thay những kẻ coi mình là [^15@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]khôn ngoan[^16-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec],
>
> <sup><b>21</b></sup> và cho mình là thông minh,
>
> <sup><b>22</b></sup> khốn thay những anh hùng tửu lượng,
>
> <sup><b>22</b></sup> những tay vô địch nghề pha chế rượu nồng,
>
> <sup><b>23</b></sup> những kẻ vì nhận quà hối lộ
>
> <sup><b>23</b></sup> mà tuyên bố kẻ có tội là công chính,
>
> <sup><b>23</b></sup> và phủ nhận sự công chính của người công chính.
>
> <sup><b>24</b></sup> Vì thế, như lưỡi lửa thiêu rơm,
>
> <sup><b>24</b></sup> và cỏ khô tiêu tan trong ngọn lửa,
>
> <sup><b>24</b></sup> rễ chúng sẽ ra như mục nát,
>
> <sup><b>24</b></sup> và nụ hoa của chúng sẽ bay lên như bụi,
>
> <sup><b>24</b></sup> vì chúng đã khinh thường luật của ĐỨC CHÚA[^17-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] các đạo binh,
>
> <sup><b>24</b></sup> và coi nhẹ lời của Đức Thánh Ít-ra-en[^18-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec].
>
>
# Cơn thịnh nộ của ĐỨC CHÚA[^19-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]

> <sup><b>25</b></sup> [^20-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]Vì thế, ĐỨC CHÚA [^21-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]đã nổi cơn thịnh nộ với dân Người,
>
> <sup><b>25</b></sup> Người đã giơ tay phạt chúng,
>
> <sup><b>25</b></sup> Người đánh chúng,
>
> <sup><b>25</b></sup> khiến núi non chấn động,
>
> <sup><b>25</b></sup> và thây chúng như rác rưởi giữa phố phường.
>
> <sup><b>25</b></sup> Dầu thế, Người vẫn chưa nguôi cơn thịnh nộ,
>
> <sup><b>25</b></sup> và [^16@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]tay Người vẫn còn giơ lên.
>
>
# Kêu gọi kẻ xâm lăng[^22-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]

> <sup><b>26</b></sup> Người sẽ phất cờ hiệu cho một [^17@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]dân tộc từ phương xa,
>
> <sup><b>26</b></sup> huýt nó từ tận cùng cõi đất,
>
> <sup><b>26</b></sup> và kìa, nó đang đến vội vàng, nhanh nhẹn.
>
> <sup><b>27</b></sup> Trong hàng ngũ nó, không ai mệt lả, không kẻ lao đao,
>
> <sup><b>27</b></sup> không ai chợp mắt,
>
> <sup><b>27</b></sup> không kẻ ngủ mê,
>
> <sup><b>27</b></sup> không ai cởi thắt lưng,
>
> <sup><b>27</b></sup> không ai đứt quai dép.
>
> <sup><b>28</b></sup> Tên của chúng mài nhọn,
>
> <sup><b>28</b></sup> cung của chúng đều giương,
>
> <sup><b>28</b></sup> vó ngựa chúng khác nào đá lửa,
>
> <sup><b>28</b></sup> bánh xe chúng dường như gió lốc.
>
> <sup><b>29</b></sup> Tiếng chúng rống như [^18@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]sư tử cái[^23-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec], chúng rống lên như sư tử con,
>
> <sup><b>29</b></sup> chúng gầm lên, bắt mồi,
>
> <sup><b>29</b></sup> tha đi mà không có ai giật lại.
>
> <sup><b>30</b></sup> Nhưng trong ngày đó,
>
> <sup><b>30</b></sup> sẽ có tiếng gầm lên chống lại chúng,
>
> <sup><b>30</b></sup> như tiếng gầm của biển.
>
> <sup><b>30</b></sup> Người ta sẽ nhìn mặt đất, thì này : [^19@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]bóng tối[^24-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec] và ngặt nghèo,
>
> <sup><b>30</b></sup> và ánh sáng bị mây mù làm cho tối tăm.
>
>[^1-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: 5,1-7 : Bài ca này thuộc giai đoạn đầu sứ vụ của I-sai-a. Hs 10,1 đã dùng hình ảnh vườn nho để nói về Ít-ra-en. Gr 2,21 ; 5,10 ; 6,9 ; 12,10 ; Ed 15,1-8 ; 17,3-10 ; 19,10-14 ; Tv 80 cũng dùng hình ảnh này. I-sai-a kể số phận của một vườn nho không sinh trái như chủ mong muốn, để áp dụng vào Ít-ra-en và Giu-đa. Is 27,2-5 trở lại đề tài này lần nữa.

[^2-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: &#1497;&#1456;&#1512;&#64309;&#64298;&#1464;&#1500;&#1461;&#1501; | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48

[^3-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Judah | French: Juda | Latin: Iuda | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64309;&#1491;&#1464;&#1492; | Vietnamese: Giu-đa 1 -- con ông Gia-cóp và bà Lê-a, St 29,35

[^4-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^5-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^6-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Judah | French: Juda | Latin: Iuda | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64309;&#1491;&#1464;&#1492; | Vietnamese: Giu-đa 1 -- con ông Gia-cóp và bà Lê-a, St 29,35

[^7-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: *Công bằng – đổ máu ; chính trực – khóc than* : HR chơi chữ : mišPä† – misPäH ; c•däqâ – cü\`äqâ. Từ misPäH hiếm dùng nên người ta chỉ dựa vào sự đối xứng của hai cặp này, và so với tiếng Ả-rập, mà đoán nghĩa là *đổ máu*.

[^8-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: *Khốn thay* là một lối rao giảng của các ngôn sứ. I-sai-a gần với A-mốt ở thể văn này. Chúa Giê-su cũng sử dụng thể loại này (x. Lc 6,24-26). – Ở chương này có 6 lời nguyền rủa, ở 10,1-4 có một lời nữa cùng một đề tài, nên người ta nghĩ rằng có thể 10,1-4 là lời thứ bảy thuộc cụm sưu tập này, sau tình cờ bị tách ra. – Tội lấn đất, chiếm nhà, chống lại kế hoạch của Thiên Chúa khi ban Đất Hứa (x. Đnl 1,8 ; 15,1-11 ; Lv 25,23-28).

[^9-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^10-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^11-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: *Việc tay Người làm* (x. 5,19 ; 28,21 ; 31,1 ; 45,11) là một chủ đề thần học của I-sai-a. Với 4 từ đồng nghĩa, luôn để ở số ít, I-sai-a muốn cho thấy việc của Thiên Chúa, kế hoạch của Thiên Chúa là duy nhất qua nhiều hình thức, nhiều giai đoạn khác nhau.

[^12-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^13-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: *Dây gian tà* có thể ám chỉ tới những bùa phép nhằm thúc đẩy mọi sự diễn ra cho mau. Ý nghĩa câu này là họ cứ chồng chất tội lỗi, bị tội lỗi quấn lấy.

[^14-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Họ chế giễu và thách đố chính điều I-sai-a rao giảng : ngày của Thiên Chúa, việc của Thiên Chúa.

[^15-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^16-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Kẻ tự cho mình là khôn, không tìm ý Chúa (x. Cn 3,7 ; 26,12 ; 30,11 ; Am 5,18).

[^17-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^18-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^19-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^20-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Có vẻ như là một điệp khúc trong 9,7-20. Do đó người ta cho rằng 5,25-30 là một khúc liền với 9,7-20.

[^21-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: English: Yahweh | French: SEIGNEUR | Latin: Dominus | Origin: &#1497;&#1456;&#1492;&#64331;&#1464;&#1492; | Vietnamese: ĐỨC CHÚA -- Danh của Thiên Chúa Ít-ra-en, St 2,4...

[^22-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: 5,26-30 : Đoàn quân xâm lược hùng mạnh được coi là công cụ của Thiên Chúa. I-sai-a không nêu tên, nhưng thời của ông thì đoàn quân Át-sua mở nhiều cuộc viễn chinh : các năm 735, 722, 711, 701. Việc I-sai-a không nêu tên còn cho phép hiểu đây là một hình ảnh chung : Thiên Chúa gọi một dân xa lạ tới làm công cụ trừng phạt như đã ngăm đe (x. Đnl 28,49-52). – Trong khúc này, HR dùng đại từ ngôi thứ ba số ít theo nghĩa tập hợp để nói về *một dân tộc*, nhưng trong cc. 28-30, bản dịch dùng đại từ *chúng* cho hợp với câu tiếng Việt. Ở c.26, HR để *dân tộc* ở dạng số nhiều, nhưng đại từ ngay sau đó lại là số ít, nên có lẽ dạng số nhiều là do chép lầm.

[^23-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Các vua Át-sua tự ví như sư tử nổi giận. Ngôn sứ Na-khum gọi Ni-ni-vê (thủ đô của Át-sua) là hang sư tử. Tại Giu-đa cũng có nhiều sư tử, nên tiếng sư tử rống cũng là hình ảnh quen thuộc đối với dân Giu-đa.

[^24-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: *Bóng tối* là yếu tố biểu thị *ngày của Thiên Chúa* (Am 5,18.20). Câu này có thể hiểu hai cách : tiếng gầm của Át-sua chống lại Giu-đa, hoặc tiếng gầm chống lại Át-sua. Nếu hiểu cách thứ hai thì đây là một lời loan báo thất bại của Át-sua.

[^1@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 27,2-5; Tv 80,9-19; Gr 2,21; 5,10; 6,9; 12,10; Ed 15,1-8; 17,3-10; 19,10-14; Hs 10,1; Mt 21,18 tđ; 21,33 tđ; Ga 15,1-2

[^2@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Gr 2,4-7; Mk 6,1-5

[^3@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 32,13

[^4@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: 2 Sm 1,21

[^5@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Gr 22,13-19; Ed 7,5-26; Am 6,1-7; Mk 2,1-5; Kb 2,6-20; Mt 23; Lc 6,24-26

[^6@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 7,23

[^7@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 22,13; 28,1.7-8; 56,12; Kn 2,7-9; Ge 1,5; Am 4,1; Mk 2,11

[^8@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Tv 28,5

[^9@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 2,9.11ss

[^10@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 6,3+

[^11@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 1,26

[^12@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 7,25

[^13@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: 2 Pr 3,4

[^14@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Cn 17,15; Mt 23,13

[^15@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Ga 9,40-41; Rm 1,21-22

[^16@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 9,11.16.20; 10,4

[^17@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Gr 5,15-17; 6,22-30

[^18@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Hs 5,14; Am 3,12

[^19@-f938e8d9-2c6b-4b52-8c54-1da936c04dec]: Is 8,20-22