books/bible/versions/ktcgkpv.org/kt2011/1 mcb/10/10.html

<h1>Cuộc tranh giành ảnh hưởng giữa vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-1-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-1-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">1</a></sup> Ba-la và vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-2-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-2-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">2</a></sup>. Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-3-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-3-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">3</a></sup> được vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-4-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-4-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">4</a></sup> đặt làm thượng tế.</h1>
<sup><b>1</b></sup> Năm một trăm sáu mươi<sup><a href="#fn-5-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-5-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">5</a></sup>, A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-6-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-6-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">6</a></sup><sup><a href="#fn-7-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-7-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">7</a></sup> con vua An-ti-ô-khô<sup><a href="#fn-8-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-8-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">8</a></sup> Ê-pi-pha-nê lên đường đi đánh chiếm thành Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-9-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-9-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">9</a></sup>. Người ta nghênh đón ông và ông đã xưng vương tại đó. <sup><b>2</b></sup> Nghe tin ấy, vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-10-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-10-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">10</a></sup> tập hợp đông đảo binh sĩ và ra nghênh chiến. <sup><b>3</b></sup> Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-11-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-11-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">11</a></sup> gửi cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-12-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-12-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">12</a></sup> một bức thư với lời lẽ hoà nhã, lại còn hứa cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-13-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-13-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">13</a></sup> quyền cao chức trọng. <sup><b>4</b></sup> Quả thật, vua nói : “Chúng ta phải mau ký hoà ước với dân Do-thái trước khi họ ký hoà ước với A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-14-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-14-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">14</a></sup> để chống lại chúng ta ; <sup><b>5</b></sup> vì Giô-na-than<sup><a href="#fn-15-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-15-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">15</a></sup> sẽ nhớ lại mọi tai hoạ chúng ta đã gây ra cho ông ta, cho anh em và dân tộc của ông ta.” <sup><b>6</b></sup> Vua đã cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-16-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-16-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">16</a></sup> quyền được tuyển mộ quân lính, chế tạo vũ khí và làm đồng minh với vua ; vua lại truyền phải trao trả cho ông những con tin đang bị cầm giữ trong Thành Luỹ<sup><a href="#fn-17-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-17-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">17</a></sup>.

<sup><b>7</b></sup> Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-18-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-18-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">18</a></sup> đến Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-19-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-19-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">19</a></sup>, đọc thư này trước mặt toàn dân và binh sĩ trong Thành Luỹ<sup><a href="#fn-20-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-20-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">20</a></sup><sup><a href="#fn-21-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-21-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">21</a></sup>. <sup><b>8</b></sup> Những người này vô cùng sợ hãi khi được biết vua đã cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-22-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-22-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">22</a></sup> được quyền tuyển mộ quân lính. <sup><b>9</b></sup> Binh sĩ trong Thành Luỹ<sup><a href="#fn-23-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-23-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">23</a></sup> đã trao trả <sup><a href="#fn-1@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-1@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">1@</a></sup>con tin cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-24-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-24-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">24</a></sup> ; ông cho họ trở về với gia đình. <sup><b>10</b></sup> Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-25-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-25-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">25</a></sup> định cư ở Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-26-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-26-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">26</a></sup>, bắt đầu xây dựng và tái thiết thành phố. <sup><b>11</b></sup> Ông truyền cho nhân công dùng đá đẽo xây dựng lại tường luỹ và vòng đai núi Xi-on<sup><a href="#fn-27-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-27-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">27</a></sup> để <sup><a href="#fn-2@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-2@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">2@</a></sup>tăng cường phòng thủ, và họ đã làm như vậy. <sup><b>12</b></sup> Binh sĩ ngoại quốc đang đóng trong các pháo đài do Bắc-khi-đê<sup><a href="#fn-28-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-28-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">28</a></sup> xây đều bỏ trốn ; <sup><b>13</b></sup> ai cũng bỏ vị trí mình mà trở về quê quán. <sup><b>14</b></sup> Chỉ có ở Bết Xua<sup><a href="#fn-29-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-29-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">29</a></sup> là còn sót lại một số người đã bỏ Lề Luật và các lệnh truyền ; bởi vì đó là nơi họ ẩn náu.

<sup><b>15</b></sup> Vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-30-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-30-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">30</a></sup> được biết những lời vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-31-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-31-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">31</a></sup> hứa hẹn với ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-32-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-32-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">32</a></sup> và được nghe kể về các cuộc giao tranh cũng như những chiến công mà chính ông và các anh em ông đã thực hiện, cùng với những gian lao họ đã phải chịu, <sup><b>16</b></sup> thì nói : “Bao giờ chúng ta mới tìm được một con người như thế ? Vậy bây giờ chúng ta hãy biến con người ấy thành bạn hữu và đồng minh của chúng ta !” <sup><b>17</b></sup> Vua đã viết một bức thư và gửi cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-33-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-33-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">33</a></sup>, nội dung như sau : <sup><b>18</b></sup> “Vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-34-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-34-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">34</a></sup> gửi lời chào người anh em Giô-na-than<sup><a href="#fn-35-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-35-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">35</a></sup> ! <sup><b>19</b></sup> Chúng tôi nghe nói rằng ông là một chiến binh dũng cảm, xứng đáng là bạn của chúng tôi. <sup><b>20</b></sup> Vì thế hôm nay, chúng tôi đặt ông làm thượng tế của dân tộc ông<sup><a href="#fn-36-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-36-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">36</a></sup> và tặng ông danh hiệu <sup><a href="#fn-3@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-3@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">3@</a></sup>bạn hữu đức vua –vua gửi cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-37-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-37-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">37</a></sup> một <sup><a href="#fn-4@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-4@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">4@</a></sup>áo đỏ thẫm<sup><a href="#fn-38-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-38-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">38</a></sup> và một triều thiên bằng vàng– để ông cùng nghĩ đến ích lợi chung và giữ tình hữu nghị giữa chúng ta.”

<sup><b>21</b></sup> Thế là ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-39-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-39-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">39</a></sup> đã mặc phẩm phục thánh nhân dịp lễ Lều, tháng bảy năm một trăm sáu mươi<sup><a href="#fn-40-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-40-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">40</a></sup>. Ông đã tập hợp quân đội và chế tạo được nhiều vũ khí.

<h1>Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-41-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-41-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">41</a></sup> I gửi thư cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-42-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-42-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">42</a></sup></h1>
<sup><b>22</b></sup> Nghe biết những chuyện ấy, vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-43-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-43-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">43</a></sup> lấy làm bực mình ; <sup><b>23</b></sup> vua nói : “Chúng ta đã làm gì khiến A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-44-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-44-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">44</a></sup> lại vượt chúng ta mà tranh thủ được tình hữu nghị của người Do-thái và biến họ thành điểm tựa ? <sup><b>24</b></sup> Ta sẽ đích thân viết cho họ một bức thư khuyến khích và hứa hẹn chức tước bổng lộc khiến họ ủng hộ ta.” <sup><b>25</b></sup> Vua đã gửi cho họ một bức thư nội dung như sau :<sup><a href="#fn-45-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-45-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">45</a></sup>

<blockquote><sup><b>25</b></sup> “Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-46-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-46-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">46</a></sup> gửi lời chào dân tộc Do-thái !</blockquote>

<sup><b>26</b></sup> Anh em vẫn giữ những điều đã ký kết với chúng tôi và duy trì tình hữu nghị với chúng tôi chứ không cấu kết với kẻ thù của chúng tôi. Chúng tôi được biết như thế và lấy làm vui mừng. <sup><b>27</b></sup> Xin<sup><a href="#fn-47-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-47-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">47</a></sup> anh em cứ tiếp tục giữ lòng trung tín với chúng tôi, rồi chúng tôi sẽ đền ơn anh em vì những việc anh em đã làm cho chúng tôi. <sup><b>28</b></sup> Chúng tôi sẽ dành nhiều đặc miễn và tặng anh em nhiều bổng lộc. <sup><b>29</b></sup> Ngay từ bây giờ, tôi sẽ giải phóng cho anh em, sẽ miễn cho mọi người Do-thái khỏi phải triều cống, khỏi phải nộp thuế muối và tiền vàng<sup><a href="#fn-48-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-48-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">48</a></sup>. <sup><b>30</b></sup> Kể từ hôm nay, một phần ba hoa lợi, một nửa số trái cây vẫn phải đem nộp, tôi cũng miễn luôn cho. Đặc miễn này có giá trị kể từ hôm nay và mãi mãi trên đất Giu-đa<sup><a href="#fn-49-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-49-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">49</a></sup> và <sup><a href="#fn-5@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-5@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">5@</a></sup>ba quận trước kia thuộc xứ Sa-ma-ri<sup><a href="#fn-50-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-50-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">50</a></sup> và Ga-li-lê<sup><a href="#fn-51-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-51-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">51</a></sup><sup><a href="#fn-52-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-52-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">52</a></sup>. <sup><b>31</b></sup> Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-53-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-53-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">53</a></sup> sẽ là Nơi Thánh ; thành này cũng như các vùng phụ thuộc được miễn không nộp thuế thập phân và các thứ thuế khác.

<sup><b>32</b></sup> Đối với Thành Luỹ<sup><a href="#fn-54-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-54-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">54</a></sup> ở Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-55-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-55-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">55</a></sup>, tôi cũng từ bỏ mọi quyền hành và trao lại cho thượng tế, để tuỳ ông cắt đặt người canh giữ<sup><a href="#fn-56-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-56-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">56</a></sup>. <sup><b>33</b></sup> Những người Do-thái nào đã bị bắt đi khỏi đất Giu-đa<sup><a href="#fn-57-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-57-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">57</a></sup> và đang phải lưu đày trong khắp vương quốc của tôi, tôi trả tự do cho họ mà không đòi hỏi điều kiện nào. Họ được miễn thuế, kể cả thuế đánh vào súc vật. <sup><b>34</b></sup> Tất cả các ngày lễ, các ngày sa-bát, các ngày đầu tháng, các ngày đã được ấn định để mừng đại lễ, ba ngày trước và sau lễ, đó là những ngày miễn thuế và tha nợ cho mọi người Do-thái đang sống trong vương quốc của tôi. <sup><b>35</b></sup> Không ai có quyền đòi hỏi hoặc sách nhiễu người nào trong số những người ấy về bất cứ điều gì. <sup><b>36</b></sup> Phải cho người Do-thái được đăng ký vào quân đội hoàng gia, khoảng ba mươi ngàn người, và phải cấp lương thực cho họ như cho tất cả đạo quân hoàng gia. <sup><b>37</b></sup> Trong số này có những người được chỉ định vào pháo đài xung yếu của vua ; lại có những người được tín cẩn giao cho những chức vụ quan trọng trong vương quốc. Những người chỉ huy và các tướng lãnh của họ phải xuất thân từ phía họ và phải sống theo các tục lệ của họ, theo lệnh vua đã truyền trong đất Giu-đa<sup><a href="#fn-58-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-58-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">58</a></sup>.

<sup><b>38</b></sup> Còn ba quận trước kia thuộc Sa-ma-ri<sup><a href="#fn-59-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-59-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">59</a></sup> đã sáp nhập vào Giu-đê<sup><a href="#fn-60-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-60-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">60</a></sup>, thì nay vĩnh viễn phải sáp nhập vào Giu-đê<sup><a href="#fn-61-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-61-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">61</a></sup>, và thuộc quyền một người, không phải tuân phục quyền nào khác ngoài quyền của thượng tế. <sup><b>39</b></sup> Tôi lấy thành Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-62-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-62-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">62</a></sup><sup><a href="#fn-63-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-63-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">63</a></sup> và các vùng phụ thuộc làm quà tặng cho Nơi Thánh ở Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-64-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-64-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">64</a></sup> để đài thọ những phí tổn trong việc phụng tự. <sup><b>40</b></sup> Riêng tôi, mỗi năm tôi tặng mười lăm ngàn se-ken bạc<sup><a href="#fn-65-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-65-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">65</a></sup> trích từ nguồn lợi hoàng gia, thu được ở những nơi thuộc quyền tôi. <sup><b>41</b></sup> Và tất cả số thặng dư mà các nhân viên tài chính đã không nộp trong những năm trước, từ nay sẽ phải nộp để chi phí vào những công việc của Đền Thờ. <sup><b>42</b></sup> Ngoài ra, số tiền năm ngàn se-ken bạc trích từ nguồn lợi của Nơi Thánh theo kết toán hàng năm sẽ được miễn, bởi vì số tiền đó dành cho các tư tế lo việc phụng tự. <sup><b>43</b></sup> Bất cứ ai trốn tại Đền Thờ ở Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-66-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-66-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">66</a></sup> và các miền phụ thuộc, vì thiếu thuế nhà vua hoặc vì bất cứ lý do nào khác, đều được tha hết. Ngoài ra họ còn được sử dụng tất cả những gì họ có trong vương quốc của tôi. <sup><b>44</b></sup> Còn đối với công tác xây dựng và tái thiết Nơi Thánh, các <sup><a href="#fn-6@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-6@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">6@</a></sup>phí tổn sẽ do quỹ nhà vua đài thọ. <sup><b>45</b></sup> Đối với việc xây dựng tường thành Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-67-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-67-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">67</a></sup> và tăng cường phòng thủ vòng đai, các phí tổn sẽ do quỹ nhà vua đài thọ, kể cả việc xây dựng tường thành ở miền Giu-đê<sup><a href="#fn-68-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-68-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">68</a></sup>.”

<h1>Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-69-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-69-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">69</a></sup> từ khước bổng lộc của vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-70-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-70-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">70</a></sup>. Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-71-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-71-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">71</a></sup> tử trận.</h1>
<sup><b>46</b></sup> Nghe những lời đề nghị trên, ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-72-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-72-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">72</a></sup> và dân chúng không tin cũng không đón nhận vì nhớ lại những tai hoạ lớn lao ở Ít-ra-en<sup><a href="#fn-73-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-73-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">73</a></sup> cũng như những cảnh điêu đứng vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-74-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-74-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">74</a></sup> đã gây ra cho họ. <sup><b>47</b></sup> Họ quyết định ủng hộ vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-75-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-75-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">75</a></sup> vì vua này là người đầu tiên đã có thái độ hoà hoãn với họ ; và vì xưa nay họ vẫn là đồng minh của vua. <sup><b>48</b></sup> Bấy giờ vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-76-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-76-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">76</a></sup> tập hợp đông đảo quân sĩ và đóng trại đối diện với quân của vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-77-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-77-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">77</a></sup>. <sup><b>49</b></sup> Hai vua giao chiến với nhau ; đoàn quân của vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-78-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-78-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">78</a></sup> chạy trốn. Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-79-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-79-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">79</a></sup> đuổi theo và đã chiến thắng. <sup><b>50</b></sup> Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-80-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-80-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">80</a></sup> chiến đấu quyết liệt cho đến khi mặt trời lặn, nhưng vua đã ngã gục ngày hôm ấy<sup><a href="#fn-81-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-81-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">81</a></sup>.

<h1>Vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-82-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-82-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">82</a></sup> cưới công chúa Cơ-lê-ô-pát<sup><a href="#fn-83-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-83-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">83</a></sup>. Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-84-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-84-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">84</a></sup> được cử làm quân sư và tổng trấn.</h1>
<sup><b>51</b></sup> Vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-85-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-85-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">85</a></sup> sai sứ giả đến gặp vua Ai-cập<sup><a href="#fn-86-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-86-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">86</a></sup> là Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-87-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-87-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">87</a></sup><sup><a href="#fn-88-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-88-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">88</a></sup> để nói với vua ấy những lời như sau : <sup><b>52</b></sup> “Tôi đã trở về vương quốc của tôi và đã ngự trên ngai vàng của tổ tiên tôi. Tôi đã lên nắm quyền, đã đập tan Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-89-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-89-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">89</a></sup> và làm chủ được miền đất của chúng tôi. <sup><b>53</b></sup> Tôi đã giao chiến với ông ta ; ông ta cùng với đạo quân đã bị đập tan và chúng tôi đã ngự trên ngai vàng của vương quốc ông ta. <sup><b>54</b></sup> Vậy giờ đây, chúng ta hãy thiết lập quan hệ hữu nghị với nhau. Xin<sup><a href="#fn-90-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-90-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">90</a></sup> ngài gả ái nữ của ngài cho tôi. Tôi sẽ thành rể của ngài, tôi sẽ tặng ngài và tặng nàng những món quà xứng đáng với ngài.”

<sup><b>55</b></sup> Vua Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-91-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-91-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">91</a></sup> trả lời như sau : “Thật là một ngày hạnh phúc, ngày ngài trở về quê cha đất tổ và ngự trên ngai vương quốc tổ tiên. <sup><b>56</b></sup> Vậy giờ đây, tôi sẽ thực hiện những điều ngài đã viết ; chỉ xin ngài đến gặp tôi ở Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-92-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-92-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">92</a></sup>, để chúng ta giáp mặt nhau, rồi tôi sẽ cho ngài làm rể tôi như ngài đã nói.

<sup><b>57</b></sup> Vua Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-93-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-93-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">93</a></sup> đã cùng với ái nữ là Cơ-lê-ô-pát<sup><a href="#fn-94-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-94-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">94</a></sup> rời Ai-cập<sup><a href="#fn-95-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-95-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">95</a></sup>. Cả hai đến thành Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-96-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-96-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">96</a></sup> vào năm một trăm sáu mươi hai<sup><a href="#fn-97-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-97-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">97</a></sup>. <sup><b>58</b></sup> Vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-98-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-98-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">98</a></sup> nghênh đón vua Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-99-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-99-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">99</a></sup> và vua này đã gả ái nữ Cơ-lê-ô-pát<sup><a href="#fn-100-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-100-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">100</a></sup> cho vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-101-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-101-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">101</a></sup>. Đám cưới đã được tổ chức ở Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-102-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-102-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">102</a></sup> thật linh đình, xứng bậc vua chúa. <sup><b>59</b></sup> Sau đó, vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-103-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-103-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">103</a></sup> viết thư mời ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-104-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-104-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">104</a></sup> đến gặp vua. <sup><b>60</b></sup> Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-105-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-105-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">105</a></sup> đã long trọng đến Pơ-tô-lê-mai<sup><a href="#fn-106-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-106-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">106</a></sup> và gặp cả hai vua. Ông biếu hai vua và bạn hữu của hai vua vàng bạc và rất nhiều quà. Hai vua rất hài lòng. <sup><b>61</b></sup> Bấy giờ trong dân Ít-ra-en<sup><a href="#fn-107-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-107-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">107</a></sup>, có những quân tai ác, những đứa vô lại, hùa nhau kiện cáo chống lại ông. Nhưng vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-108-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-108-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">108</a></sup> chẳng thèm đếm xỉa gì. <sup><b>62</b></sup> Trái lại, vua còn truyền thay áo cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-109-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-109-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">109</a></sup> và mặc cho ông áo đỏ thẫm. Người ta đã làm như thế. <sup><b>63</b></sup> Vua cho ông ngồi bên cạnh mình và nói với các vị chức sắc : “Hãy cùng với ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-110-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-110-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">110</a></sup> đi ra giữa phố phường và công bố cho mọi người biết là không ai được kiện cáo ông về bất cứ điều gì, không ai được gây phiền hà cho ông vì bất cứ lý do gì.” <sup><b>64</b></sup> Vậy khi những người kiện cáo thấy ông được vẻ vang như lệnh vua công bố, lại thấy ông được <sup><a href="#fn-7@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-7@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">7@</a></sup>mặc áo đỏ thẫm, thì tất cả đều bỏ trốn. <sup><b>65</b></sup> Vua đã cho ông được vẻ vang và đã kể ông vào số các <sup><a href="#fn-8@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-8@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">8@</a></sup>bạn hữu thân tín nhất, lại còn đặt ông làm tư lệnh và tổng trấn<sup><a href="#fn-111-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-111-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">111</a></sup>. <sup><b>66</b></sup> Rồi ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-112-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-112-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">112</a></sup> trở về Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-113-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-113-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">113</a></sup> bình an vui vẻ<sup><a href="#fn-114-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-114-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">114</a></sup>.

<h1>Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-115-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-115-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">115</a></sup> II. Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-116-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-116-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">116</a></sup> đánh bại tướng A-pô-lô-ni-ô<sup><a href="#fn-117-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-117-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">117</a></sup>, tổng trấn vùng Coi-lê Xy-ri<sup><a href="#fn-118-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-118-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">118</a></sup>.</h1>
<sup><b>67</b></sup> Năm một trăm sáu mươi lăm<sup><a href="#fn-119-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-119-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">119</a></sup>, Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-120-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-120-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">120</a></sup> con<sup><a href="#fn-121-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-121-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">121</a></sup> vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-122-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-122-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">122</a></sup> đệ nhất rời đảo Cơ-rê-ta<sup><a href="#fn-123-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-123-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">123</a></sup> về quê cha đất tổ. <sup><b>68</b></sup> Nghe tin đó, vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-124-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-124-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">124</a></sup> rất đỗi lo ngại, liền quay về An-ti-ô-khi-a<sup><a href="#fn-125-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-125-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">125</a></sup>. <sup><b>69</b></sup> Vua Đê-mết-ri-ô<sup><a href="#fn-126-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-126-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">126</a></sup> xác nhận ông A-pô-lô-ni-ô<sup><a href="#fn-127-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-127-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">127</a></sup> là tổng trấn miền Coi-lê Xy-ri<sup><a href="#fn-128-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-128-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">128</a></sup><sup><a href="#fn-129-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-129-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">129</a></sup>. Ông tập hợp một đoàn quân đông đảo và đến đóng trại gần Giam-ni-a<sup><a href="#fn-130-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-130-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">130</a></sup><sup><a href="#fn-131-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-131-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">131</a></sup>. Ông phái người đến nói với thượng tế Giô-na-than<sup><a href="#fn-132-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-132-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">132</a></sup> rằng : <sup><b>70</b></sup> “Chỉ có mình ông dấy lên chống chúng tôi và vì ông mà tôi trở thành mục tiêu cho thiên hạ nhạo cười và sỉ nhục, cớ sao ông lại đem quân đánh chúng tôi trong miền núi ? <sup><b>71</b></sup> Vậy bây giờ, nếu ông cậy vào quân đội của ông, thì hãy xuống đồng bằng gặp chúng tôi, rồi ta sẽ đọ sức với nhau ở đó, bởi vì lực lượng trong các thành phố đứng về phía tôi. <sup><b>72</b></sup> Hãy tìm hiểu xem tôi là ai và những người trợ lực cho chúng tôi là ai. Người ta bảo rằng : các ông không thể đứng vững trước mặt chúng tôi được, vì ngay cả tổ tiên các ông cũng đã <sup><a href="#fn-9@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-9@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">9@</a></sup>hai lần bị tan tác tại chính quê nhà. <sup><b>73</b></sup> Bây giờ ông sẽ không thể đương đầu với đoàn kỵ binh và một lực lượng như thế ở đồng bằng là chỗ không có lấy một hòn đá, một viên sỏi, một nơi chốn mà trú ẩn.”

<sup><b>74</b></sup> Nghe những lời lẽ của ông A-pô-lô-ni-ô<sup><a href="#fn-133-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-133-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">133</a></sup>, tâm trí ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-134-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-134-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">134</a></sup> dao động. Ông tuyển mười ngàn quân và rời khỏi Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-135-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-135-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">135</a></sup>. Ông Si-môn<sup><a href="#fn-136-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-136-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">136</a></sup>, anh ông, cũng đến tiếp viện. <sup><b>75</b></sup> Ông đóng trại gần <sup><a href="#fn-10@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-10@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">10@</a></sup>Gia-phô<sup><a href="#fn-137-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-137-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">137</a></sup>, nhưng dân thành đã khoá cửa lại, vì ở đó có quân canh của ông A-pô-lô-ni-ô<sup><a href="#fn-138-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-138-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">138</a></sup>. Thế là người Do-thái tấn công thành ; <sup><b>76</b></sup> dân thành hoảng sợ liền mở cửa, và ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-139-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-139-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">139</a></sup> đã làm chủ được Gia-phô<sup><a href="#fn-140-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-140-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">140</a></sup>. <sup><b>77</b></sup> Hay tin ấy, ông A-pô-lô-ni-ô<sup><a href="#fn-141-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-141-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">141</a></sup> điều động ba ngàn kỵ binh và một đoàn quân đông đảo tiến về Át-đốt<sup><a href="#fn-142-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-142-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">142</a></sup>, như thể muốn băng qua miền ấy, nhưng thật ra là tiến vào đồng bằng, vì ông ta có một đội kỵ binh hùng hậu mà ông rất tin tưởng. <sup><b>78</b></sup> Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-143-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-143-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">143</a></sup> đuổi theo ông ta cho đến Át-đốt<sup><a href="#fn-144-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-144-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">144</a></sup>. Hai đoàn quân đã giao chiến với nhau. <sup><b>79</b></sup> Ông A-pô-lô-ni-ô<sup><a href="#fn-145-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-145-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">145</a></sup> để lại một ngàn kỵ binh mai phục ở phía sau quân Do-thái. <sup><b>80</b></sup> Ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-146-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-146-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">146</a></sup> biết có một ổ phục kích đằng sau mình, và kỵ binh địch đã bao vây doanh trại của ông và phóng tên vào dân quân từ sáng đến chiều. <sup><b>81</b></sup> Nhưng dân quân vẫn kiên cường chiến đấu theo lệnh ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-147-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-147-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">147</a></sup>, trong khi kỵ binh địch đã mệt mỏi. <sup><b>82</b></sup> Bấy giờ ông Si-môn<sup><a href="#fn-148-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-148-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">148</a></sup> kéo quân đến tấn công đám quân địch, vì kỵ binh chúng đã kiệt sức, nên bị quân của ông Si-môn<sup><a href="#fn-149-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-149-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">149</a></sup> đè bẹp và phải chạy trốn. <sup><b>83</b></sup> Kỵ binh địch chạy tản mác khắp cánh đồng, trốn đến Át-đốt<sup><a href="#fn-150-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-150-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">150</a></sup> và lẩn vào <sup><a href="#fn-11@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-11@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">11@</a></sup>Bết Đa-gôn<sup><a href="#fn-151-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-151-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">151</a></sup>, đền thờ ngẫu tượng của chúng để thoát thân. <sup><b>84</b></sup> Nhưng ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-152-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-152-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">152</a></sup> phóng hoả đốt Át-đốt<sup><a href="#fn-153-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-153-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">153</a></sup> và các thành chung quanh ; ông thu lấy chiến lợi phẩm rồi phóng hoả đốt đền thờ Đa-gôn<sup><a href="#fn-154-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-154-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">154</a></sup> và những người đang ẩn náu bên trong. <sup><b>85</b></sup> Có khoảng tám ngàn người ngã gục vì bị gươm đâm hoặc bị chết cháy. <sup><b>86</b></sup> Rời khỏi nơi đó, ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-155-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-155-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">155</a></sup> đến đóng trại ở <sup><a href="#fn-12@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-12@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">12@</a></sup>Át-cơ-lôn<sup><a href="#fn-156-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-156-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">156</a></sup> ; dân trong thành ra nghênh đón ông hết sức long trọng. <sup><b>87</b></sup> Sau đó, ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-157-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-157-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">157</a></sup> cùng với những người thuộc phe ông trở về Giê-ru-sa-lem<sup><a href="#fn-158-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-158-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">158</a></sup>, mang theo nhiều chiến lợi phẩm. <sup><b>88</b></sup> Vậy khi hay biết những điều ấy, vua A-lê-xan-đê<sup><a href="#fn-159-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-159-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">159</a></sup> lại muốn làm cho ông Giô-na-than<sup><a href="#fn-160-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-160-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">160</a></sup> được vẻ vang hơn nữa. <sup><b>89</b></sup> Vua gửi cho ông một cái khuy cài áo bằng vàng, theo thói quen vẫn dành cho các <sup><a href="#fn-13@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-13@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">13@</a></sup>hoàng thân<sup><a href="#fn-161-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-161-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">161</a></sup>. Vua cũng tặng cho ông thành <sup><a href="#fn-14@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-14@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">14@</a></sup>Éc-rôn<sup><a href="#fn-162-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b" id="fnref-162-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">162</a></sup> và toàn vùng phụ cận để làm sở hữu riêng.<hr>

<ol><li id="fn-1-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-1-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">1</a>]</p></li>

<li id="fn-2-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-2-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">2</a>]</p></li>

<li id="fn-3-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-3-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">3</a>]</p></li>

<li id="fn-4-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-4-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">4</a>]</p></li>

<li id="fn-5-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Trong khoảng giữa tháng 9 năm 153 và tháng 10 năm 152 tCN. [<a href="#fnref-5-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">5</a>]</p></li>

<li id="fn-6-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-6-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">6</a>]</p></li>

<li id="fn-7-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>A-lê-xan-đê Ba-la</em> tự nhận là con của vua An-ti-ô-khô IV Ê-pi-pha-nê, muốn đoạt lại ngai vàng từ tay vua Đê-mết-ri-ô. Ba-la được người Rô-ma và một số vua hậu thuẫn. [<a href="#fnref-7-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">7</a>]</p></li>

<li id="fn-8-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 2 -- con vua An-ti-ô-khô Ê-pi-pha-nê, -- 1 Mcb 10,1 [<a href="#fnref-8-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">8</a>]</p></li>

<li id="fn-9-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-9-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">9</a>]</p></li>

<li id="fn-10-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-10-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">10</a>]</p></li>

<li id="fn-11-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-11-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">11</a>]</p></li>

<li id="fn-12-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-12-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">12</a>]</p></li>

<li id="fn-13-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-13-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">13</a>]</p></li>

<li id="fn-14-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-14-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">14</a>]</p></li>

<li id="fn-15-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-15-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">15</a>]</p></li>

<li id="fn-16-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-16-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">16</a>]</p></li>

<li id="fn-17-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Citadel | French: Citadelle | Latin: Civitas | Origin: ακρα | Vietnamese: Thành Luỹ -- 1 Mcb 1,33 [<a href="#fnref-17-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">17</a>]</p></li>

<li id="fn-18-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-18-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">18</a>]</p></li>

<li id="fn-19-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-19-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">19</a>]</p></li>

<li id="fn-20-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Citadel | French: Citadelle | Latin: Civitas | Origin: ακρα | Vietnamese: Thành Luỹ -- 1 Mcb 1,33 [<a href="#fnref-20-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">20</a>]</p></li>

<li id="fn-21-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Giô-na-than đã tận dụng những đặc quyền do vua Đê-mết-ri-ô ban cho ông nhằm giữ ông ở phe mình. [<a href="#fnref-21-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">21</a>]</p></li>

<li id="fn-22-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-22-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">22</a>]</p></li>

<li id="fn-23-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Citadel | French: Citadelle | Latin: Civitas | Origin: ακρα | Vietnamese: Thành Luỹ -- 1 Mcb 1,33 [<a href="#fnref-23-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">23</a>]</p></li>

<li id="fn-24-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-24-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">24</a>]</p></li>

<li id="fn-25-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-25-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">25</a>]</p></li>

<li id="fn-26-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-26-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">26</a>]</p></li>

<li id="fn-27-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Zion | French: Sion | Latin: Sion | Origin: צִיּוֹן | Vietnamese: Xi-on -- núi, 2 V 19,31 ; Is 37,32 [<a href="#fnref-27-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">27</a>]</p></li>

<li id="fn-28-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Bacchides | French: Bakkhidès | Latin: Bacchides | Origin: Βακχιδης | Vietnamese: Bắc-khi-đê -- 1 Mcb 7,8 [<a href="#fnref-28-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">28</a>]</p></li>

<li id="fn-29-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Zur | French: Çour | Latin: Sur | Origin: צוּר | Vietnamese: Xua 1 -- một tộc trưởng người Ma-đi-an, Ds 25,15 [<a href="#fnref-29-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">29</a>]</p></li>

<li id="fn-30-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-30-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">30</a>]</p></li>

<li id="fn-31-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-31-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">31</a>]</p></li>

<li id="fn-32-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-32-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">32</a>]</p></li>

<li id="fn-33-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-33-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">33</a>]</p></li>

<li id="fn-34-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-34-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">34</a>]</p></li>

<li id="fn-35-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-35-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">35</a>]</p></li>

<li id="fn-36-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Chức thượng tế để trống từ khi An-ki-mô qua đời năm 159 tCN. Đối với tác giả của 1 Mcb, chuyện Giô-na-than được A-lê-xan-đê đặt làm thượng tế là hợp pháp. Tuy nhiên Giô-na-than lại không thuộc dòng thượng tế Xa-đốc, dù ông cũng thuộc gia đình tư tế (2,1.54). Luật Tô-ra cho phép ông giữ chức vụ này, nhưng việc đó không đúng với truyền thống có từ thời Sa-lô-môn. Có thể phái Cum-ran đã ra đời vì lý do này. Họ tách khỏi Đền Thờ và những tư tế mà họ coi là bất xứng. Con của thượng tế Ô-ni-a III (2 Mcb 3) là Ô-ni-a IV cũng đã lập một đền thờ riêng ở Ai-cập (Léontopolis). [<a href="#fnref-36-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">36</a>]</p></li>

<li id="fn-37-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-37-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">37</a>]</p></li>

<li id="fn-38-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Áo đỏ tía hay áo điều thuộc về lễ phục của các bạn hữu của vua. Còn áo đỏ tía và triều thiên vàng thuộc về phẩm phục của tư tế trong thế giới Hy-lạp hoá. Phẩm phục thánh của vị thượng tế Do-thái giáo có màu hơi khác (x. Xh 39,22.30). [<a href="#fnref-38-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">38</a>]</p></li>

<li id="fn-39-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-39-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">39</a>]</p></li>

<li id="fn-40-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Giữa ngày 23 – 30 tháng 10 năm 152 tCN. [<a href="#fnref-40-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">40</a>]</p></li>

<li id="fn-41-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-41-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">41</a>]</p></li>

<li id="fn-42-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-42-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">42</a>]</p></li>

<li id="fn-43-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-43-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">43</a>]</p></li>

<li id="fn-44-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-44-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">44</a>]</p></li>

<li id="fn-45-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Vua Đê-mết-ri-ô I gửi thư cho dân Do-thái, hứa hẹn cho họ hưởng rất nhiều đặc quyền, đặc miễn, nhất là về mặt thuế khoá, nếu họ tiếp tục đứng về phía vua. [<a href="#fnref-45-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">45</a>]</p></li>

<li id="fn-46-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-46-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">46</a>]</p></li>

<li id="fn-47-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Sin | French: Sin | Latin: Sin | Origin: סִין | Vietnamese: Xin 1 -- sa mạc trong cuộc Xuất hành, Xh 16,1 ; Ds 33,11-12 [<a href="#fnref-47-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">47</a>]</p></li>

<li id="fn-48-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Nguyên thuỷ, để chúc mừng hay xin ân lộc của vua, người ta dâng vua vòng lá bằng vàng. Sau này nó trở nên như một thứ thuế phải nộp bằng số tiền vàng tương đương. [<a href="#fnref-48-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">48</a>]</p></li>

<li id="fn-49-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judah | French: Juda | Latin: Iuda | Origin: יְהוּדָה | Vietnamese: Giu-đa 1 -- con ông Gia-cóp và bà Lê-a, St 29,35 [<a href="#fnref-49-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">49</a>]</p></li>

<li id="fn-50-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Samaria | French: Samarie | Latin: Samaria | Origin: שֹׁמְרוֹן | Vietnamese: Sa-ma-ri 1 -- thủ đô vương quốc miền Bắc, miền đất, -- 1 V 16,24 ; 2 V 18,34-35 ; 1 Mcb 10,30 [<a href="#fnref-50-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">50</a>]</p></li>

<li id="fn-51-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judas | French: Judas | Latin: Iudas | Origin: Ιουδας | Vietnamese: Giu-đa 6 -- người Ga-li-lê chống lại Rô-ma, Cv 5,37 [<a href="#fnref-51-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">51</a>]</p></li>

<li id="fn-52-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Ba quận này được nhắc đến ở 11,34. A-lê-xan-đê Đại Đế đã sáp nhập ba quận thuộc Sa-ma-ri vào Giu-đê, nhưng sau đó An-ti-ô-khô IV lại trả về như cũ. Ga-li-lê được nhắc chung với Sa-ma-ri vì cả hai chỉ là một tỉnh. [<a href="#fnref-52-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">52</a>]</p></li>

<li id="fn-53-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-53-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">53</a>]</p></li>

<li id="fn-54-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Citadel | French: Citadelle | Latin: Civitas | Origin: ακρα | Vietnamese: Thành Luỹ -- 1 Mcb 1,33 [<a href="#fnref-54-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">54</a>]</p></li>

<li id="fn-55-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-55-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">55</a>]</p></li>

<li id="fn-56-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Việc giao lại Thành Trì ở Giê-ru-sa-lem được coi như trả độc lập cho người Do-thái và nhìn nhận vị thượng tế như nhà lãnh đạo đất nước. [<a href="#fnref-56-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">56</a>]</p></li>

<li id="fn-57-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judah | French: Juda | Latin: Iuda | Origin: יְהוּדָה | Vietnamese: Giu-đa 1 -- con ông Gia-cóp và bà Lê-a, St 29,35 [<a href="#fnref-57-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">57</a>]</p></li>

<li id="fn-58-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judah | French: Juda | Latin: Iuda | Origin: יְהוּדָה | Vietnamese: Giu-đa 1 -- con ông Gia-cóp và bà Lê-a, St 29,35 [<a href="#fnref-58-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">58</a>]</p></li>

<li id="fn-59-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Samaria | French: Samarie | Latin: Samaria | Origin: שֹׁמְרוֹן | Vietnamese: Sa-ma-ri 1 -- thủ đô vương quốc miền Bắc, miền đất, -- 1 V 16,24 ; 2 V 18,34-35 ; 1 Mcb 10,30 [<a href="#fnref-59-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">59</a>]</p></li>

<li id="fn-60-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judaea | French: Judée | Latin: Iudaea | Origin: Ιουδαια | Vietnamese: Giu-đê 1 -- tên gọi khác của xứ Pa-lét-tin thời Ma-ca-bê, -- 1 Mcb 3,34 ; 4,35 v.v. [<a href="#fnref-60-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">60</a>]</p></li>

<li id="fn-61-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judaea | French: Judée | Latin: Iudaea | Origin: Ιουδαια | Vietnamese: Giu-đê 1 -- tên gọi khác của xứ Pa-lét-tin thời Ma-ca-bê, -- 1 Mcb 3,34 ; 4,35 v.v. [<a href="#fnref-61-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">61</a>]</p></li>

<li id="fn-62-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-62-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">62</a>]</p></li>

<li id="fn-63-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>Pơ-tô-lê-mai</em> còn đang nằm trong tay A-lê-xan-đê Ba-la. [<a href="#fnref-63-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">63</a>]</p></li>

<li id="fn-64-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-64-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">64</a>]</p></li>

<li id="fn-65-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Một se-ken ở đây có thể là 14 gam. [<a href="#fnref-65-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">65</a>]</p></li>

<li id="fn-66-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-66-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">66</a>]</p></li>

<li id="fn-67-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-67-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">67</a>]</p></li>

<li id="fn-68-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Judaea | French: Judée | Latin: Iudaea | Origin: Ιουδαια | Vietnamese: Giu-đê 1 -- tên gọi khác của xứ Pa-lét-tin thời Ma-ca-bê, -- 1 Mcb 3,34 ; 4,35 v.v. [<a href="#fnref-68-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">68</a>]</p></li>

<li id="fn-69-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-69-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">69</a>]</p></li>

<li id="fn-70-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-70-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">70</a>]</p></li>

<li id="fn-71-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-71-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">71</a>]</p></li>

<li id="fn-72-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-72-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">72</a>]</p></li>

<li id="fn-73-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Israel | French: Israel | Latin: Israel | Origin: יׅשְׂרָאֵל | Vietnamese: Ít-ra-en 1 -- tên được đặt cho ông Gia-cóp, St 35,10 [<a href="#fnref-73-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">73</a>]</p></li>

<li id="fn-74-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-74-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">74</a>]</p></li>

<li id="fn-75-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-75-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">75</a>]</p></li>

<li id="fn-76-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-76-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">76</a>]</p></li>

<li id="fn-77-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-77-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">77</a>]</p></li>

<li id="fn-78-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-78-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">78</a>]</p></li>

<li id="fn-79-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-79-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">79</a>]</p></li>

<li id="fn-80-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-80-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">80</a>]</p></li>

<li id="fn-81-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Mùa hè năm 150 tCN, A-lê-xan-đê trở nên vua của đế quốc Xê-lêu-xít. [<a href="#fnref-81-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">81</a>]</p></li>

<li id="fn-82-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-82-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">82</a>]</p></li>

<li id="fn-83-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Ptolemy | French: // | Latin: // | Origin: Πτολεμαιος | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai 3 -- vua Ai-cập cưới bà Cơ-lê-ô-pát, Et 10,3l [<a href="#fnref-83-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">83</a>]</p></li>

<li id="fn-84-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-84-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">84</a>]</p></li>

<li id="fn-85-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-85-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">85</a>]</p></li>

<li id="fn-86-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-86-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">86</a>]</p></li>

<li id="fn-87-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-87-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">87</a>]</p></li>

<li id="fn-88-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Đây là vua Pơ-tô-lê-mai VI Phi-lô-mê-to (180-145 tCN). [<a href="#fnref-88-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">88</a>]</p></li>

<li id="fn-89-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-89-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">89</a>]</p></li>

<li id="fn-90-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Sin | French: Sin | Latin: Sin | Origin: סִין | Vietnamese: Xin 1 -- sa mạc trong cuộc Xuất hành, Xh 16,1 ; Ds 33,11-12 [<a href="#fnref-90-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">90</a>]</p></li>

<li id="fn-91-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-91-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">91</a>]</p></li>

<li id="fn-92-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-92-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">92</a>]</p></li>

<li id="fn-93-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-93-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">93</a>]</p></li>

<li id="fn-94-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Ptolemy | French: // | Latin: // | Origin: Πτολεμαιος | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai 3 -- vua Ai-cập cưới bà Cơ-lê-ô-pát, Et 10,3l [<a href="#fnref-94-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">94</a>]</p></li>

<li id="fn-95-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-95-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">95</a>]</p></li>

<li id="fn-96-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-96-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">96</a>]</p></li>

<li id="fn-97-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>Cơ-lê-ô-pát III Thê-a</em> mới khoảng mười lăm tuổi. Sau này cô còn lấy Đê-mết-ri-ô II và An-ti-ô-khô VII. Đám cưới với A-lê-xan-đê vào khoảng mùa thu năm 150 tCN. [<a href="#fnref-97-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">97</a>]</p></li>

<li id="fn-98-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-98-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">98</a>]</p></li>

<li id="fn-99-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-99-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">99</a>]</p></li>

<li id="fn-100-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Ptolemy | French: // | Latin: // | Origin: Πτολεμαιος | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai 3 -- vua Ai-cập cưới bà Cơ-lê-ô-pát, Et 10,3l [<a href="#fnref-100-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">100</a>]</p></li>

<li id="fn-101-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-101-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">101</a>]</p></li>

<li id="fn-102-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-102-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">102</a>]</p></li>

<li id="fn-103-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-103-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">103</a>]</p></li>

<li id="fn-104-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-104-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">104</a>]</p></li>

<li id="fn-105-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-105-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">105</a>]</p></li>

<li id="fn-106-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: King of the South | French: roi du Midi | Latin: rex austri | Origin: מֶלֶךְ־הַנֶגֶּב | Vietnamese: Pơ-tô-lê-mai (I) -- còn gọi là Vua Phương Nam, vua Ai-cập (306-285 tr.CN), Đn 11,5 [<a href="#fnref-106-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">106</a>]</p></li>

<li id="fn-107-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Israel | French: Israel | Latin: Israel | Origin: יׅשְׂרָאֵל | Vietnamese: Ít-ra-en 1 -- tên được đặt cho ông Gia-cóp, St 35,10 [<a href="#fnref-107-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">107</a>]</p></li>

<li id="fn-108-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-108-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">108</a>]</p></li>

<li id="fn-109-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-109-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">109</a>]</p></li>

<li id="fn-110-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-110-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">110</a>]</p></li>

<li id="fn-111-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Cách tiếp đãi của vua A-lê-xan-đê với ông Giô-na-than hẳn đã làm những kẻ ghét ông phải im tiếng. Họ là những người Do-thái thân Hy-lạp, những người ủng hộ con của thượng tế Ô-ni-a III, và những người thuộc nhóm Kha-xi-đim. [<a href="#fnref-111-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">111</a>]</p></li>

<li id="fn-112-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-112-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">112</a>]</p></li>

<li id="fn-113-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-113-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">113</a>]</p></li>

<li id="fn-114-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>Giô-na-than</em> về mặt pháp lý bây giờ chẳng những là thượng tế mà còn là người lãnh đạo quân sự và dân sự. Ông vui vì cuộc nội chiến có vẻ kết thúc, và ông nắm phần thắng. Tuy nhiên, đất nước vẫn chưa hoàn toàn độc lập. [<a href="#fnref-114-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">114</a>]</p></li>

<li id="fn-115-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-115-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">115</a>]</p></li>

<li id="fn-116-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-116-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">116</a>]</p></li>

<li id="fn-117-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Apollonius | French: Apollonius | Latin: Apollonius | Origin: Απολλωνιος | Vietnamese: A-pô-lô-ni-ô 1 -- tướng cai quản vùng Coi-lê Xy-ri và Phê-ni-xi, 2 Mcb 3,5 [<a href="#fnref-117-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">117</a>]</p></li>

<li id="fn-118-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-118-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">118</a>]</p></li>

<li id="fn-119-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Tức năm 147 tCN. [<a href="#fnref-119-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">119</a>]</p></li>

<li id="fn-120-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-120-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">120</a>]</p></li>

<li id="fn-121-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>Đê-mết-ri-ô II Ni-ca-to</em> là con của Đê-mết-ri-ô I. Ông này thực sự lên ngôi vào năm 145 tCN, sau khi Ba-la bị giết (11,17). [<a href="#fnref-121-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">121</a>]</p></li>

<li id="fn-122-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-122-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">122</a>]</p></li>

<li id="fn-123-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Crete | French: Crète | Latin: Cretes | Origin: Κρητη, ης | Vietnamese: Cơ-rê-ta 1 -- đảo trong biển Ê-giê, 1 Mcb 10,67 [<a href="#fnref-123-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">123</a>]</p></li>

<li id="fn-124-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-124-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">124</a>]</p></li>

<li id="fn-125-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Antiochists | French: Antioche | Latin: Antiochia | Origin: Αντιοχεια | Vietnamese: An-ti-ô-khi-a 1 -- thành phố ở Xy-ri, 2 Mcb 4,9.19 [<a href="#fnref-125-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">125</a>]</p></li>

<li id="fn-126-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-126-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">126</a>]</p></li>

<li id="fn-127-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Apollonius | French: Apollonius | Latin: Apollonius | Origin: Απολλωνιος | Vietnamese: A-pô-lô-ni-ô 1 -- tướng cai quản vùng Coi-lê Xy-ri và Phê-ni-xi, 2 Mcb 3,5 [<a href="#fnref-127-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">127</a>]</p></li>

<li id="fn-128-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Demetrius | French: Démétrius | Latin: Demetrius | Origin: Δημητριος | Vietnamese: Đê-mết-ri-ô 1 -- Đê-mết-ri-ô I (Sôter), con vua Xê-lêu-cô IV, vua Xy-ri, 1 Mcb 7,1 [<a href="#fnref-128-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">128</a>]</p></li>

<li id="fn-129-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>A-pô-lô-ni-ô</em> cũng là người đã giúp vua Đê-mết-ri-ô I rút khỏi Rô-ma (7,1). [<a href="#fnref-129-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">129</a>]</p></li>

<li id="fn-130-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jamnia | French: Jamnia | Latin: Iamnia | Origin: Ιαμνεια | Vietnamese: Giam-ni-a 1 -- tên Hy-lạp của thành Giáp-ne, 1 Mcb 4,15 [<a href="#fnref-130-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">130</a>]</p></li>

<li id="fn-131-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p><em>Giam-ni-a</em>, Gia-phô (10,75 tức là Gióp-pa), Át-đốt (10,77) và Át-cơ-lôn (10,86) đều là những thành nằm dọc theo vùng bờ biển Địa Trung Hải. [<a href="#fnref-131-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">131</a>]</p></li>

<li id="fn-132-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-132-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">132</a>]</p></li>

<li id="fn-133-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Apollonius | French: Apollonius | Latin: Apollonius | Origin: Απολλωνιος | Vietnamese: A-pô-lô-ni-ô 1 -- tướng cai quản vùng Coi-lê Xy-ri và Phê-ni-xi, 2 Mcb 3,5 [<a href="#fnref-133-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">133</a>]</p></li>

<li id="fn-134-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-134-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">134</a>]</p></li>

<li id="fn-135-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-135-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">135</a>]</p></li>

<li id="fn-136-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 3 -- con ông Si-môn Ky-rê-nê, Mc 15,21 [<a href="#fnref-136-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">136</a>]</p></li>

<li id="fn-137-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jaffa | French: Jaffa, Joppé | Latin: Ioppe | Origin: יָפוֹ -- Ιοππη | Vietnamese: Gia-phô 1 -- thành ở ranh giới chi tộc Đan, -- Gs 19,46 ; 2 Sb 2,15 ; 1 Mcb 10,75 ; Cv 9,36 [<a href="#fnref-137-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">137</a>]</p></li>

<li id="fn-138-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Apollonius | French: Apollonius | Latin: Apollonius | Origin: Απολλωνιος | Vietnamese: A-pô-lô-ni-ô 1 -- tướng cai quản vùng Coi-lê Xy-ri và Phê-ni-xi, 2 Mcb 3,5 [<a href="#fnref-138-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">138</a>]</p></li>

<li id="fn-139-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-139-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">139</a>]</p></li>

<li id="fn-140-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jaffa | French: Jaffa, Joppé | Latin: Ioppe | Origin: יָפוֹ -- Ιοππη | Vietnamese: Gia-phô 1 -- thành ở ranh giới chi tộc Đan, -- Gs 19,46 ; 2 Sb 2,15 ; 1 Mcb 10,75 ; Cv 9,36 [<a href="#fnref-140-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">140</a>]</p></li>

<li id="fn-141-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Apollonius | French: Apollonius | Latin: Apollonius | Origin: Απολλωνιος | Vietnamese: A-pô-lô-ni-ô 1 -- tướng cai quản vùng Coi-lê Xy-ri và Phê-ni-xi, 2 Mcb 3,5 [<a href="#fnref-141-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">141</a>]</p></li>

<li id="fn-142-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Azotus | French: Ashdod, Azôtos | Latin: Azotus | Origin: אַשְׁדּוֹד -- Αζωτος | Vietnamese: Át-đốt 1 -- một địa danh thuộc về người A-nác, -- Gs 11,22 ; 1 Mcb 5,68 [<a href="#fnref-142-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">142</a>]</p></li>

<li id="fn-143-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-143-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">143</a>]</p></li>

<li id="fn-144-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Azotus | French: Ashdod, Azôtos | Latin: Azotus | Origin: אַשְׁדּוֹד -- Αζωτος | Vietnamese: Át-đốt 1 -- một địa danh thuộc về người A-nác, -- Gs 11,22 ; 1 Mcb 5,68 [<a href="#fnref-144-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">144</a>]</p></li>

<li id="fn-145-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Apollonius | French: Apollonius | Latin: Apollonius | Origin: Απολλωνιος | Vietnamese: A-pô-lô-ni-ô 1 -- tướng cai quản vùng Coi-lê Xy-ri và Phê-ni-xi, 2 Mcb 3,5 [<a href="#fnref-145-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">145</a>]</p></li>

<li id="fn-146-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-146-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">146</a>]</p></li>

<li id="fn-147-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-147-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">147</a>]</p></li>

<li id="fn-148-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 3 -- con ông Si-môn Ky-rê-nê, Mc 15,21 [<a href="#fnref-148-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">148</a>]</p></li>

<li id="fn-149-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 3 -- con ông Si-môn Ky-rê-nê, Mc 15,21 [<a href="#fnref-149-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">149</a>]</p></li>

<li id="fn-150-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Azotus | French: Ashdod, Azôtos | Latin: Azotus | Origin: אַשְׁדּוֹד -- Αζωτος | Vietnamese: Át-đốt 1 -- một địa danh thuộc về người A-nác, -- Gs 11,22 ; 1 Mcb 5,68 [<a href="#fnref-150-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">150</a>]</p></li>

<li id="fn-151-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Beth-Dagon | French: Beth-Dagôn | Latin: Bethdagon | Origin: בֵּית־דָּגוֹן | Vietnamese: Bết Đa-gôn 1 -- địa danh ở đồng bằng Giu-đa, Gs 15,41 [<a href="#fnref-151-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">151</a>]</p></li>

<li id="fn-152-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-152-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">152</a>]</p></li>

<li id="fn-153-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Azotus | French: Ashdod, Azôtos | Latin: Azotus | Origin: אַשְׁדּוֹד -- Αζωτος | Vietnamese: Át-đốt 1 -- một địa danh thuộc về người A-nác, -- Gs 11,22 ; 1 Mcb 5,68 [<a href="#fnref-153-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">153</a>]</p></li>

<li id="fn-154-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Beth-Dagon | French: Beth-Dagôn | Latin: Bethdagon | Origin: בֵּית־דָּגוֹן | Vietnamese: Bết Đa-gôn 1 -- địa danh ở đồng bằng Giu-đa, Gs 15,41 [<a href="#fnref-154-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">154</a>]</p></li>

<li id="fn-155-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-155-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">155</a>]</p></li>

<li id="fn-156-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Ashkelon | French: Ashqelôn, Ascalon | Latin: Ascalon | Origin: אַשְׁקְלוֹן | Vietnamese: Át-cơ-lôn 1 -- thành trong vùng 5 thủ lãnh Phi-li-tinh, Tl 1,18 [<a href="#fnref-156-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">156</a>]</p></li>

<li id="fn-157-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-157-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">157</a>]</p></li>

<li id="fn-158-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jerusalem | French: Jérusalem | Latin: Ierusalem | Origin: יְרוּשָׁלֵם | Vietnamese: Giê-ru-sa-lem -- kinh thành Thiên Chúa, thành vua Đa-vít... -- 1 V 8,44.48 [<a href="#fnref-158-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">158</a>]</p></li>

<li id="fn-159-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Alexander | French: Alexandre | Latin: Alexander | Origin: ՚Αλεξανδρος | Vietnamese: A-lê-xan-đê 1 -- vua Ma-kê-đô-ni-a, 1 Mcb 1,1-8 [<a href="#fnref-159-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">159</a>]</p></li>

<li id="fn-160-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Jonathan | French: Jonathan | Latin: Ionathan | Origin: יוֹנָתָן | Vietnamese: Giô-na-than 1 -- con vua Sa-un, bạn thân ông Đa-vít, -- 1 Sm 14,1 [<a href="#fnref-160-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">160</a>]</p></li>

<li id="fn-161-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Sau khi thắng trận, Giô-na-than được A-lê-xan-đê thăng lên chức <em>hoàng thân</em>, một chức vụ cao hơn chức <em>bạn thân tín nhất của vua</em> (10,65). [<a href="#fnref-161-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">161</a>]</p></li>

<li id="fn-162-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>English: Ekron | French: Eqrôn | Latin: Accaron | Origin: עֶקְרוֹן | Vietnamese: Éc-rôn 1 -- một thành thuộc vùng năm thủ lãnh Phi-li-tinh, -- Gs 13,3 ; 1 Sm 6,16-18 [<a href="#fnref-162-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">162</a>]</p></li>

<li id="fn-1@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 9,53 [<a href="#fnref-1@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">1@</a>]</p></li>

<li id="fn-2@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 9,50-52 [<a href="#fnref-2@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">2@</a>]</p></li>

<li id="fn-3@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 2,18 _ [<a href="#fnref-3@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">3@</a>]</p></li>

<li id="fn-4@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 10,64 [<a href="#fnref-4@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">4@</a>]</p></li>

<li id="fn-5@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 11,34 [<a href="#fnref-5@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">5@</a>]</p></li>

<li id="fn-6@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Er 6,4 [<a href="#fnref-6@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">6@</a>]</p></li>

<li id="fn-7@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 10,20 [<a href="#fnref-7@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">7@</a>]</p></li>

<li id="fn-8@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 2,18+ [<a href="#fnref-8@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">8@</a>]</p></li>

<li id="fn-9@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Sm 4,2.10; 31,1 tt [<a href="#fnref-9@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">9@</a>]</p></li>

<li id="fn-10@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Gs 19,46 [<a href="#fnref-10@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">10@</a>]</p></li>

<li id="fn-11@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 11,4; 1 Sm 5,1 tt [<a href="#fnref-11@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">11@</a>]</p></li>

<li id="fn-12@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Gs 13,3 [<a href="#fnref-12@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">12@</a>]</p></li>

<li id="fn-13@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>1 Mcb 3,32 [<a href="#fnref-13@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">13@</a>]</p></li>

<li id="fn-14@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b"><p>Gs 13,3 [<a href="#fnref-14@-84b2655b-b6d4-4331-a461-6557bc226f3b">14@</a>]</p></li>

</ol>