id
stringlengths 1
5
| url
stringlengths 31
432
| title
stringlengths 1
72
| text
stringlengths 1
38k
|
|---|---|---|---|
1
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/Old%20Main%20Page
|
Old Main Page
|
Tāna Support | ކޮންޕީޓަރުން ތާނަ ލިޔެކިޔުމަށް މަގެއް | Translation of useful words
އެހެން ބަސްބަހުން ވީކިޕީޑިއާ
ތިޔަ ބޭފުޅުންނަށް ތަފާތު ބަސްބަހުން މަޒުމޫނު ވިދާޅުވެ، އެ މަޒުމޫނުތަކަށް މަޢުލޫމާތު އިތުރުކޮށް ދެއްވިދާނެއެވެ.
<div class="MainPageBG" style="padding: .5em 1em 1em; margin: 3px;">
ވީކިޕީޑިއާގެ އަޚަވީ މަޝްރޫޢުތައް
en:Main_Page
ur:صفحہ_اول
he:עמוד_ראשי
hi:मुख्य_पृष्ठ
mr:
ta:
ml:
fa:صفحهی اصلی
ms:Laman_Utama
ar:الصفحة_الرئيسية
si:
af:Tuisblad
als:Main_Page
as:
bg:Начална_страница
bh:
bn:
ca:Portada
cs:Hlavní_strana
cy:Hafan
da:Forside
de:Hauptseite
el:Κύρια_Σελίδα
eo:Ĉefpaĝo
es:Portada
eu:Azal
fr:Accueil
fy:Haadside
gu:
hu:Kezdőlap
ia:Wikipedia:Frontispicio
id:Halaman_Utama
it:Pagina_principale
ja:メインページ
kn:
ko:대문
ks:
la:HomePage/Temp
nds:Hoofdsiet
ne:
nl:Hoofdpagina
no:Hovedside
or:
pa:
pl:Strona_główna
ps:اصلي پاڼه
pt:Página_principal
ro:Pagina_principală
roa-rup:Main Page
ru:Базовая_статья
sa:
sd: Main_Page
simple:Main Page
sq:Faqja_Kryesore
sv:Huvudsida
te:
tl:Unang_Pahina
tr:Ana_Sayfa
uk:Головна_стаття
vi:Trang_Chính
yi:ערשטע_זײַט
zh:首页
|
926
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A8%DE%88%DE%AC%DE%80%DE%A8%DE%83%DE%A7%DE%87%DE%B0%DE%96%DE%AC
|
ދިވެހިރާއްޖެ
|
<DIV style="font-family: Faruma">
ދިވެހިރާއްޖެ، ރަސްމީ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ އަކީ ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ހިންދު މާކަނޑުގެ ތެރޭގައި، އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ހުޅަނގު ފަރާތުން ހައްތުސްތަވާ މަތީގައި އުތުރުން ދެކުނަށް ފެތުރިފައި އޮންނަ ކުޑަ ޖަޒީރާ ޤައުމެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތީ ޤުދުރަތީ ގޮތުން 26 އަތޮޅު ކަމުގައި ވިޔަސް ދައުލަތް ހިންގުމަށް ފަސޭހަ ކުރުމުގެ ގޮތުން އިދާރީ ގޮތުން 20 އަތޮޅަށް ސަރުކާރުން މިއަތޮޅުތައް ބައްސަވާލައްވާފައިވެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ، 298 ކިލޯމީޓަރެވެ. އެއީ، 115 ކިލޯމޭލެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ދުނިޔޭގައިވާ މިނިވަންވެފައި ބޮޑު ސަރަހައްދަކަށް ފެތުރިފައިވާ އެއް ޤައުމެވެ. އަދިހަމައެއާއެކު 427,756ގެ ކުޑަ އާބާދީ އަކާއެކީ ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އޭޝިޔާގައިވާ އެންމެ ކުޑަ ޤައުމުވެސްމެއެވެ.
އިތިހާސް (ތާރީޚު)
ބުދިސްޓު ޒަމާން
އިތިހާސީ ފޮތްތަކުގައި ވަރަށް ކުޑަކޮށް ލިޔެފައިވި ނަމަވެސް، ރާއްޖޭގައި 1400 އަހަރަށް ދެމިގެންދިޔަ ބުދިސްޓު ޒަމާނަކީ ރާއްޖޭގެ އިތިހާސްގެ ބިންގަލެވެ. އެއީ މިޒަމާނާއި ހަަމައަށް ދެމިގެން އައިސްފައިވާ ދިވެހި ބަހާއި ސަގާފަތް އުފެދިގެން އައީ މިޒަމާނުގައިވާތީއެވެ. ދިވެހިބަހާއި، ފުރަތަމައަށް ދިވެހިބަސް ލިޔަން ގެންގުޅުނު އެވޭލާ އަކުރު، އަދި ދިރިއުޅުން ފެށުނީ ރާއްޖޭގައި ބުދިސްޓު ރަސްކަން އޮތްވައެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބުދިޒަމްގެ ދީން ފެތުރިގެން އައީ ހިންދުކަރައިގެ ރަދުން އަޝޯކާގެ ރަސްކަމުގައި މީލާދީ ސަނަތުން 3ވަނަ ގަރުނު ބީސީއީ ގައި ކަމަށް ބެލެވެއެވެ. އޭރު ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި ބުދިޒަމް އާންމުވެ ރާއްޖޭގެ 1400 އަހަރުގެ ބުދިސްޓު ޒަމާން ފެށުނެވެ.
އިސްލާމީ ޒަމާން
ދިވެހިރާއްޖޭ ގެ އުފެދުން
ޖިއޮލޮގިކަލް ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭ ގެ އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތަކާއި ފަރުތައް އުފެދިފައިވާ ގޮތާއި އެ ތަންތަނުގެ ހަގުދޮށިކަން އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ހޯދި ބެލިފައިވާ ކަމެއް އެނގިފައެއް ނެތެވެ. މިކަމަށް ދިރާސާއެއް ފުރަތަމަ ކުރެއްވި ކަމަށް ވަނީ ރޮބަރޓްސް މޮރެސްބީއެވެ. އެއީ 1834 މ. އިން 1836 މ. އަށެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގެ ކަނޑުތައް ސަރވޭކޮށް ޗާޓުކުރެހުމަށް އޭނާ އުޅުނު ދުވަސްވަރުއެވެ. އޭގެ ފަހުން ޖޭ.އިސްޓެންލީ ގަރޑިނަރ އެވެ. އެއީ 1899 މ. ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އޭގެ ފަހުން 1902 މ. ވަނަ އަހަރު އުސްތާޒު އޭ. އެގަޒީސް އެވެ. މީގެ ފަހުންވެސް ބައެއް ހޯދުންތެރިން ކޮންމެ ވެސް ވަރެއްގެ ހޯދުންތަކެއް ހޯދާފައިވެއެވެ. މި ހޯދުންތަކުގެ ތެރޭގައި މިސުރުގެ އަލްމަބާޙިޘްގެ ޓީމު ގެ މަސައްކަތާއި ޔުނެސްކޯ ގެ ބެލުމުގެ ދަށުން ބައިނަލްއަގުވާމީ ގޮތުން ހިންދު ކަނޑު ސާވޭ ކުރަން ފެށިފައިވާ މަސައްކަތް ހިމެނެއެވެ. އެ ސާވޭ ފުރިހަމަ ވާއިރު ދިވެހިރާއްޖެ އާ ބެހޭ ވަރަށް ގިނަ ހޯދުންތައް ހޯދި ފުރިހަމަ ވެފައި ވާނެ ކަމަށް ފެނެއެވެ.
ރާއްޖޭގެ އަތޮޅު ތަކާއި ރަށްތައް އުފެދިފައިވާ ގޮތާ މެދު މަހާއިލްމުވެރިއެއް ކަމަށްވާ ޑަރވިން ނަޒަރިއްޔާ ތަކެއް ފައުލޫކޮށްފައިވެއެވެ. އެކަމާ މެދު ޖިއޮލޮގިސްޓުންނާއި އިލްމުދާނުންގެ މެދުގައި ތަފާތު ހިޔާލުތައް އުފެދިފައިވެއެވެ. އެބައެއްގެ ނަޒަރުގައި އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް އުފެދިފައި އޮތީ ވަރަށް ކުރީ ޒަމާނެއްގައި ހިންދު ކަނޑު އޮތް ބޮޑު އަތޮޅަކަށް މެދުވެރިވި ޖިއޮލޮޖިކަލް ހާދިސާ އަކަށް ފަހު ދެން އައި ޒަމާނެއްގައި އެ އަތޮޅު ގިރެމުން ގޮސް އަތޮޅުގެ ބައެއް ތަންތަން ކަނޑުގެ ސަތުހުން އަޑިއަށް ގެނބިފައިވަނިކޮށް އެ އަތޮޅުގެ ބެޑްރޮކުގައި އަލުން މުރަކަ ހެދި ދިރެމުން ބޮޑުވަމުން އައިސް އެކިއެކި ސިފައިގެ ގިރި ފަޅުތައް މައްޗަށް އުފުލި އެ ތަންތާގައި ރަށްތައް އުފެދި އަތޮޅުތަކަށް ވީއެވެ.
އަނެއް ބައެއްގެ ނަޒަރުގައި ކަނޑުގެ އަޑީގެ ބެޑްރޮކް ގިނިފަރުބަދީ ހަރަކާތްތަކަކުން އުފުލި ކަނޑުގެ ސަތުހުން މައްޗަށް އެރި ތަންތާގައާއި ދެ ފެންދޭތެރެއަށް އުފުލުނު ތަންތަނުގައި މުރަކަ ފަދަ ތަކެތި އުފެދި ދިރެމުން އައިސް ފަރު (ރިންގް) އުފެދި އެ ފަރުތަކުގެ ދުނީގައާއި ރިންގު ތަކުގެ އެތެރޭ ބައިގާ (އަތޮޅުތެރެ) ރަށްރަށް އުފެދި އަތޮޅުތައް އުފެދޭ ގޮތް ވީއެވެ.
ތިންވަނަ ބައެއްގެ ނަޒަރުގައި ދުނިޔޭގެ އައިސްއޭޖުގައި ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު މާބޮޑަށް ފިނިގަނޑުވުމުގެ ސަބަބުން ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑުގެ ލެވެލް ތިރިވެގެން ދިޔަދިއުމުގައި ކުރީގައި އުފެދިފައި ހުރި ފަރުތަކުގެ މުރަކަތައް މަރުވެ ރާޅާއި ވައިގެ ހަރަކާތުން ގިރިގެން ގޮސް ސިފަ ގެއްލިފައި ވަނިކޮށް ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު އަލުން ހޫނު ވަމުން އައިސް އެތަންތާގައި އަލުން މުރަކައިގެ ވައްތަރުތައް ހެދި ދިރެމުން ގޮސް އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް އުފެދުނީ އެވެ.
މޫސުން
ކަނޑާއި ރަށްތައް އޮންނަލެއް ކައިރި ކަމުން އާންމު ގޮތެއްގައި ރާއްޖޭގެ ވައިގެ ތެތްކަން ހުންނަނީ ވަރަށް މަތީގައެވެ. މީގެ ސަބަބުން މުޅި އަހަރު ތެރޭގައިވެސް ފިނިހޫނު މިނަށް މާބޮޑު ބަދަލުތަކެއް ނާދެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެވަރެޖު ފިނިހޫނުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް °30 ސެލްސިއަސްގައެވެ. އެންމެ ގިނައިން ވާރޭވެހޭކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވަނީ ޖޫން މަހާއި ނޮވެމްބަރުމަހާ ދެމެދުގައެވެ.
މީހުން
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާބާދީ ކަމުގައި 2003 ވަނަ އަހަރު ރެކޯރޑް ކުރެވިފައިވަނީ 329684 މީހުންނެވެ. އެވަރެޖު ގޮތެއްގައި އަކަ ކިލޯމީޓަރަކަށް ޖެހޭ މީހުންގެ އަދަދު ނުވަތަ އާބާދީގެ އަކަބުރަ އަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 1106 މީހުންނެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ރަށަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށް ކަމުގައިވާ ފުރަމާލެއެވެ. 1999 ވަނަ އަހަރު މާލޭގެ އާބާދީ ކަމުގައި ބެލެވިފައިވަނީ 72000 މީހުންނެވެ. މާލޭގެ އިތުރުން އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ހިސާބުތަކަކީ ސުވައިދީބާއި (ދެކުނުގެ ހަތަރުއަތޮޅު ނުވަތަ ބޮޑުދެކުނާއި) ބޮޑުތިލަދުންމައްޗެވެ. ދިވެހިންގެ ނަސްލަކީ މަސްހުނި ނަސްލެކެވެ. ދިވެހިންގެ ނަސްލު ބިނާވެފައިވަނީ އިންޑިޔާ ދަރިކޮޅާއި އަރަބި ދަރިކޮޅާއި އެފްރިކާ ދަރިކޮޅާއި މެލޭދަރިކޮޅުގެ މައްޗަށެވެ. މަދުމަދުން ޔޫރަޕުގެ ނަސްލާއި މަސްހުނިވެފައިވާ މީހުންވެސް މިރާއްޖެއިން ފެނެއެވެ.
ރާއްޖެ އިސްލާމްވުން
ރާއްޖެ އިސްލާމްވިގޮތާމެދު އަޅުގަނޑުގެ ޚިޔާލު
ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވިކަމަށް ބެލެވިފައިވަނީ ހިޖުރައިން 6 ވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅުގައެވެ. އެއީ މީލާދީން 12 ވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅެވެ. ރަސްމީ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވި ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެއިރުގެ ރަދުން އިސްލާމް ދީނަށް ވެދެވަޑައިގަތް ދުވަސްކަމުގައި ބެލެވޭ ދުވަހެވެ. އެ ދުވަހަކީ 2 ރަބީޢުލް އާޚިރު 548ހ. (26 ޖޫން 1153 މ.) ވީ ހުކުރު ދުވަހެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވި ބޭފުޅަކާމެދު ތާރީޚު ލިޔުއްވާ ބޭފުޅުންގެ މެދުގައި ޚިޔާލު ތަފާތުވުން އުފެދިފައިވެއެވެ. އަލްއަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވީ މައުރިބުކަރައިގެ ބޭފުޅެއް ކަމުގައިވާ މައުލާނަލް ޙާފިޡް އަބުލް ބަރަކާތު ޔޫސުފުލް ބަރުބަރީއެވެ. އަދި މެދުޒިޔާރަތުގައި ފަސްދާނުލެވިފައިވަނީ އެމަނިކުފާނުކަމުގައި މުޙައްމަދު އަމީން ވިދާޅުވަނީ މައުރިބުކަރައިގެ ދަތުރުވެރިއެއް ކަމުގައިވާ އިބުނި ބަޠޫޠާ ގެ ދަތުރުނާމާ ގެ މައްޗަށް ބުރަވެ ވަޑައިގެންނެވެ. މިދަތުރުނާމާ ލިޔުއްވާފައިވަނީ ބަޠޫޠާގެ ހަނދާނުގެ މައްޗަށް ބުރަ ކުރައްވައިގެން، އެ ދަތުރުތައް ކޮށް ނިމުނުތާ އެތައް ދުވަހެއް ފަހުން، ކަމަށް އިބުނި ބަޠޫޠާގެ ދަރިވަރެއް ކަމުގައިވާ އިބުނި ޖަރޒީ އިއުތިރާފުން ސާބިތު ވެއެވެ.
ދިވެހި ތާރީޚު ޢިލްމުގެ ބައްޕަ ކަމުގައި ބެލެވޭ އަލްޤާޟީ ޙަސަން ތާޖުދީނު، އޭނާގެ ތާރީޚުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވި ކަމަށް ލިޔުއްވާފައި ވަނީ މައުލާނައް ޝައިޚް ޔޫސުފް ޝަމްސުއްދީނު އައްތަބްރޭޒީ ނަމަކަށްކިޔާ ފާރިސީއެކެވެ. ޙަސަން ތާޖުއްދީނުގެ މި ބަހުގެ ބިންގަލަކީ ހުކުރު މިސްކިތު މިހުރާބުގޭ ބިތުގައި ލިޔެވިފައިވާ ލިޔުމާއި ހުކުރު މިސްކިތުގައި ބެހެއްޓިފައި ހުރި ތާރީޚީ ފިލައެވެ.
އަދި ހަމަ އެހެންމެ މައްޝޫރު ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިޔާ އަލްއުސްތާޛުލް މަރްޙޫމް މުޙައްމަދު އިބްރާހީމް ލުޠުފީ ވެސް ބުރަވެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވީ މައުލާނަލް ޙާފިޡް ޔޫސުފު އައްތަބްރޭޒީ އެވެ.
އެހެން ބޭފުޅަކު މި ސައިޓުގައި ލިޔުއްވާފައިވާ ފަދައިން އަޅުގަނޑަށްވެސް ބުރަ ވެވެނީ ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެއްވީ ފާރިސީއެއް ކަމަށެވެ. ސަބަބަކީ މިދެންނެވި ބޭފުޅާވެސް ލިޔުއްވާފްއިވާ ފަދައިން، ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވީ މައުރިބުގެ ބޭފުޅެއް ކަމުގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ ހަމަ އެ މައުރިބުގެ ބޭފުޅާ ކަމުގައި ވެފައި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚު އިލްމުވެރީން ވިދާޅުވަމުން އައީ ރާއްޖެ އިސްލާމް ކުރެއްވީ ފާރިސްކަރައިގެ ބޭފުޅެއް ކަމަށްވާތީއެވެ. (މަޣްރިބު (މޮރޮކޯ) އަކީ އެފްރިކާގެ ހުޅަނގުބިތުގައި ޔޫރަޕު ބައްރާ އެންމެ ކައިރީގައި އޮންނަ ގައުމެވެ. އަރަބިބަހުން ވާހަކަދައްކާ އަރަބި ގައުމެކެވެ. ފާރިސްކަރަ (އީރާން) އަކީ މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ ގައުމެކެވެ.)
އަރަބި ގައުމެއްގެ މީހަކު ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވި ނަމަ ދިވެހިބަހުގައި ހުރި ދީނީ އިސްތިލާހުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ އަސާސީ އިސްތިލާހުތައް ހުރީހީ އަރަބި ބަހުން ކަން ކަށަވަރެވެ. ތިރީގައި އެވަނީ އެފަދަ އިޞްތިލާޙުތައް ދިވެހި، ޢަރަބި އަދި ފާރިސީ ބަހުން ބޭނުންކުރާގޮތެވެ.
މިސާލު: ނަމާދު (ދިވެހި)، ނަމާޒު (ފާރިސީ)، ޞަލާތު( އަރަބި). ރޯދަ (ދ)، ރޯޒާ (ފ)، ޞިޔާމް (އ). ބަންގި (ދ)، ބަންގި (ފ)، އާޛާން (އ)
މިހުރިހާ ކަމަކުން ވެސް ސާބިތުވަނީ ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވީ ފާރިސްކަރައަށް ނިސްބަތްވާ ބޭފުޅެއް ކަމެވެ. ކޮންމެ އަކަސް އިބުނި ބަޠޫޠާގެ ދަތުރުނާމާ ދިވެހިން ދުށުމުގެ ކުރީގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ތަބްރޭޒީގެފާނުގެ އަހަރުމަތިފުޅު ފާހަގަ ކުރުން އޮތެވެ. އިބުނި ބަޠޫޠާގެ ދަތުރުނާމާ ދިވެހިންނަށް ލިބޭ ގޮތް ވުމުން އިބުނި ބަޠޫޠާ އަކީ އަރަބިންގެ މީހަކަށް ވާތީ އޭނާގެ ވާހަކަ ޒަމާނުއްސުރެ އެންމެހައި ދިވެހިން ތަވާތުރުގެ މަގުން ރިވާ ކުރަމުން އައި ވާހަކަ އަށް ވުރެ އިބުނި ބަޠޫޠާގެ ވާހަކަ އަށް އިސްކަމެއް ދިނުމަކީ މުހިއްމު ކަމެއްގެ ގޮތުގައި އެއިރު ތިއްބެވި އިސްވެރީންނަށް ފެނުނީއެވެ. ބަހަވީ ހަމައަކުން ވިސްނާއިރު ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާން ކުރެއްވީ އަރަބި އަސްލަށް ނިސްބަތްވާ އަރަތްބެއް ނޫންކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް އެނގެއެވެ.
އިޤްތިޞާދު
މަސްވެރިކަން
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދު ބިނާވެފައިވަނީ މަސްވެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. 1999 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބާނާފައިވަނީ 133547 މެޓްރިކް ޓަނެވެ. މަހުގެ ތެރެއިން އެންމެ އަގު ބޮޑު ވައްތަރަކީ ކަޅުބިލަމަހެވެ. މުރަކަތަކާއި ބޮލިތައް ވެސް ނެގެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ މައިގަނޑު ޤުދުރަތީ ވަޞީލަތަކީ ވަށައިގެންވާ ކަނޑުން ލިބޭ ކަނޑުރޯއްޖެވެ.
ސިނާޢަތު
ކާރުޚާނާތަކުގެ މަސައްކަތް މަޙްދޫދުކުރެވިފައިވަނީ ހެދުމާއި މަސްވެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ.
ފަތުރުވެރިކަން
ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާދަނީ ތަރައްޤީވަމުންނެވެ. 2006 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖެއަށް 601923 ފަތުރުވެރިން ޒިޔާރަތްކޮށްފައިވެއެވެ.
ފަތުރުވެރިކަން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދުގެ 27% ޙިއްސާކުރޭ. ފަތުރުވެރިކަން ދިވެހިރާއްޖޭއަށް ބޭރުފައިސާގެ 70% ޙިއްސާކުރޭ.
ފަތުރުވެރިކަމުން ސީދާގޮތުން 25000 މީހުންނަށްވުރެ ގިނަ ފަރާތްތަކަށް ވަޒީފާގެ ފުރުސަތު ލިއްބައިދޭ.
ދިވހިރާއްޖޭގެ ފަތުރުވެރިކަމުފެ ދާއިރާގައި މިހާރު 90 ރިޒޯރޓު، 123 ސަފާރި ބޯޓު، 10 ހޮޓާ އަދި 273 އަށްވުރެގިނަ ޓްރެވަލް އެޖެންޓުން 2006 ވަނައަހަރު މަސައްކަތްކުރޭ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގައި އާންމުންނަށް ހިއްޞާ ވިއްކާގޮތަށް އުފެއްދި ފުރަތަމަ ކުންފުނި މޯލްޑިވްސް ޓޫރިޒަމް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ކޯޕަރޭޝަން (އެމް.ޓީ.ޑީ.ސީ) ރަޖިސްޓްރީ ކޮށްފައިވަނީ 9 އެޕްރީލް 2006 ގައެވެ. ކުންފުނީގެ ފުރަތަމަ ޗެއަރމަން އަކީ އަލްފާޟިލް ޙުސައިން ޢަފީފް، މ. ޗަމްޕާ ސްޓަރ އެވެ. މެނެޖިންގ ޑިރެކްޓަރަކީ އަލްފާޟިލް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް، މ. ޝުއާޒް އެވެ. ކުންފުނީގެ ސެކެޓްރީއަކީ އަލްއުސްތާޛް އިސްމާޢީލް ޔާސިރު، ހ. ގޯބިލިގެއެވެ.
ކެޕިޓަލްގެ ގޮތުގައި ސަތޭކަމިލިޔަން ދިވެހިރުފިޔާ ހޯދުމަށްޓަކަައި ހިއްސާވިއްކުމަށް ކުންފުނީގެ ބޯޑުން 3 ޖޫން 2006 ގައި ފާސްކޮށް، 15 ޖޫން 2006 ގެ ތާރީޚުގައި ހިއްޞާގެ ބަޔާނެއް ނެރެފައިވެއެވެ. ކުންފުނިން ވިއްކަން ހަމަޖެއްސީ 100 ރުފިޔާގެ 1،000،000 ހިއްސާއެވެ. ހިއްސާއަށް އެދޭފަރާތްތަކުގެ ލިސްޓް ހުޅުވާލީ 2 ޖުލައި 2006 ގެ ހެދުނު 10:00 ގައެވެ. އާންމުފަރުދުންނަށް ގަނެވޭގޮތަށް ވިއްކި ހިއްސާ ވިއްކީ އެއްފަރާތަކަށް ގިނަވެގެން 100 ހިއްސާއަށްވުރެ އިތުރަށް ނުގަނެވޭ ގޮތަށެވެ.
ދަނޑުވެރިކަން
ދިވެހިރާއްޖޭގައި މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހެދެނީ، ދިވެހިރުކާއި، ބަނބުކޭލާއި، ހިރުނދާއި، ކާންޏާއި ފުނައިގެ އިތުރުން މިދިއްޔާއި ނިކައެވެ. ދަނޑުވެރިކަމަށް ރަނގަޅުކަމުގައި ބޮޑަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވަނީ އަތޮޅު އުފެދިފައި އޮންނަ ގޮތުން އަތޮޅުގެ އިރުމަތީބިތުގައި ހުންނަރަށްރަށެވެ. އެންމެ މައިގަނޑު ދަނޑުވެރިކަމުގެ ބާވަތަކީ ކާއްޓެވެ. ކާބޯތަކެތީގެ ތެރެއިން ގިނަ ބާވަތްތައް ޖެހެނީ ބޭރު ޤައުމުތަކުން ރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރާށެވެ.
ދަތުރު ފަތުރު
ބޭރުގެ ދަތުރު ފަތުރު
ކާގޯ އުޅަނދު ފަހަރު
ދިވެހި ރާއްޖެއަށް މުދާ އެތެރެކޮށް ބޭރުކުރަނީ އާންމު ގޮތެއްގައި ކާގޯ އުޅަނދު ފަހަރު ނުވަތަ މުދާ އުފުލާ ބޮޑެތި ބޯޓް ފަހަރު ގެ އެހީގައެވެ. ދިވެހި ރާއްޖެއާއި ދުނިޔޭގެ އެތައް ގައުމު ތަކާއި ދެމެދު މުދާ އުފުލުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރަޖިސްޓްކުރެވިފައިވާ މިފަދަ 9372 އުޅަނދު ވެއެވެ.
ކޮންޓޭނަރު އުފުލާ އުޅަނދު ފަހަރު
ކޮންޓޭނަރުތަކުގައި މުދާ އުފުލައިގެން ގެނެސް މާލޭ ވިޔަފާރި ބަނދަރަށް މުދާ ހުސްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިފައިވަނީ 1980ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅުގައެވެ. މިއަދު ވިޔަފާރި ބަނދަރު ވަނީ ގެންނަ މުދާ އެކަށޭނަ ވަރަށް ނުބޭޅުމުގެ ދަތިކަން ކުރިމަތި ވެފައެވެ. އެއީ ބޯޓްތަކުން ބާލާ މުދާ ކޮންޓޭނަރުތައް ޖަހާނެ ޖާގަ ނެތުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
ޝިޕިންގ ކޮމްޕެނީތަކާއި، އެޖެންސީތައް
ދިވެހި ރާއްޖޭގައި ރަޖިސްޓްރީ ކުރެވި ޚިދުމަތްދޭ އެންމެ ބޮޑު އަދި އެންމެ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި މަސައްކަތް ކުރާ ޝިޕިންގ ކުންފުންޏަކީ ސަރުކާރުގެ ޝިޕިންގ ކޮމްޕެނީ މޯލްޑިވްސް ނޭޝަނަލް ޝިޕިންގ މެނޭޖްމަންޓް ލިމިޓެޑް ނުވަތަ އެމްއެސްއެމްއެންއެލް އެވެ. މީގެ އިތުރުން އަމިއްލަ ވަރަށް ގިނަ ޝިޕިން ކުންފުނިތައް ވެސް މިދާއިރާގައި ހަރަކާތްތެރި ވެއެވެ.
އަތޮޅު ތަކުގެ ތެރޭގައި ކުރެވޭ ދަތުރު ފަތުރު
ދޯނި
ރާއްޖެތެރޭގެ އެއް ރަށުން އަނެއް ރަށަށް އަދި ރަށްފުށުން ވެރިރަށް މާލެއަށް އައުމަށް އަދިވެސް ބޭނުންކުރެވޭ އެންމެ އާންމު އެއް ވަޞީލަތަކީ ދޯންޏެވެ. ދޯނި ކުރިން ބަދެ މުޅިން ވެސް އުޅުނީ ރުކުގެ ލަކުޑިން ކަމަށް ވިޔަސް މިއަދު ދޯނި ބަނުމަށް ބޭރުން ގެނެސްފައި ހުންނަ ލަކުޑި ބޭނުންކުރާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން ދިވެހިން ބަންނަމުން ދިޔަ ދޯނިތަކުގެ ސިފަޔަށް ބަދަލު ނައިސް ހުއްޓަސް ޒަމާނާއެކު މިހާރު ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ބަދެފައި ހުންނަ ދޯނި ފަހަރު ފެނެއެވެ.
ބައްތެލި
ބައްތެއްޔަކީ ރާއްޖެތެރޭގެ އެއް ރަށުން އަނެއް ރަށަށް ދިއުމަށް ބޭނުންކުރާ ކަނޑުދަތުރު ކުރާ އުޅަނދެކެވެ. އަދި މާލެ ދަތުރު ކުރުމަށް ވެސް ބައްތެލި ބޭނުން ކުރެއެވެ.
އޮޑި
އޮޑި އަކީ ބަންނަމުންދާ ދޯނި ފަހަރަށް ކިޔައި އުޅޭ ނަމެކެވެ.
އިންޖީނު އެޅި އުޅަނދު ފަހަރު
ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ހިންގަން ފެށި މަޝްރޫޢެއްގެ ދަށުން ބަދެވުނު ފުރަތަމަ އިންޖީނުލީ އުޅަނދު ބަދެ ނިމި ބޭނުންކުރަން ފެށުނީ 1974 ވަނަ އަހަރު އެވެ. މިއަދު ރާއްޖޭގައި ބޭނުންކުރާ ކަނޑު ދަތުރުކުރާ އުޅަނދު ފަހަރު 99 އިންސައްތަ އަކީ އިންޖީނު އެޅި އުޅަނދު ފަހަރެވެ.
ސްޕީޑް ލޯންޗު
ބޭނުން ބަޔަކު ދަތުރު ކުރުމަށް ސްޕީޑް ލޯންޗުގެ ޚިދުމަތް އަގަށްދޭ ކުންފުނިތައް ރާއްޖޭގައި ހުރެއެވެ. މިފަދަ ލޯންޗުތަކުގެ އެހީގައި އެކި އެކި ޢީދު ތަކާއި މުނާސަބާތަކުގައި ރާޢްޖެތެރެއަށް ދަތުރުކުރެއެވެ.
މާލޭ ވިޔަފާރި ބަނދަރު
މާލޭ ވިޔަފާރި ބަނދަރު ރަސްމީކޮށް ހުޅުވައިދެއްވީ 15ސެޕްޓެމްބަރު 1986 ގައި ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އަލް އުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބުދުލް ގައްޔޫމް އެވެ. މިހާރު މިބަނދަރުގައި މުދާ ބޭލުމަށް 101 މީޓަރުގެ ދިގު،10.84 މީޓަރުގެ ފުޅާ މަގަތު ފާލަމެއް އޮވެއެވެ. ވިޔަފާރި ބަނދަރަކުން ރައްޔިތުންނަށް ލިބެން ޖެހޭ ހުރިހާ ޚިދުމަތްތަކެއް މިބަނދަރުން ލިބެން ހުރެއެވެ.
ރެފަރެންސް
އިތުރު ފާލަންތައް
ދިވެހިރާއްޖެ
|
1358
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%AA%DE%85%DE%AA%DE%8D%DE%AC
|
ހުޅުލެ
|
ތައާރަފް
ހުޅުލެ އަކީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ހަމަ އެކަނި އޮތް ބައިނަލް އަގްވާމީ ވައިގެ ބަނދަރުއޮތް ރަށެވެ. މި އެއަރ ޕޯރޓް ހުޅުވިފައިވާނީ 12 އޭޕްރިލް 1966ގައެވެ. މިތަން އެންމެ ފުރަތަމަ ހިންގިފައިވަނީ ބޮޑު ވަޒީރުގެ އޮފީހުގެ ދަށުންނެވެ. މާލޭ އިންޓަނޭޝަނަލް އެއަރފޯޓްގެ މައިގަނޑު މަސައްކަތްތަކަކީ ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ އެއަރ ޕޯރޓްތަކެއްގެ ކޮންސްޓްރަކްޝަން މަސައްކަތްކޮށް ބެލެހެއްޓުމާއި މަތިންދާބޯޓު ތަކުގެ ކަންތައް ހިންގުމެވެ.
މިވަގުތު ހުޅުލެ ހިންގެނީ މިނިސްޓްރީ އޮފް ޓްރާންސްޕޯރޓުގެ ދަށުންނެވެ.
External links
ވެބްސައިޓް ރަސްމީ
|
1511
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A8%DE%88%DE%AC%DE%80%DE%A8
|
ދިވެހި
|
ދިވެހިބަހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްމީ ބަހެވެ. މި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކައި އުޅެނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަހުލުވެރިންގެ އިތުރުން ހިންދުސްތާނުގެ މަލިކު ގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. އެބައިމީހުން ވާހަކަ ދައްކައި އުޅެނީ ދިވެހިބަހުގެ މަހަލް ބަހުރުވައެވެ. ބަހާބެހޭ މާހިރުން ދިވެހިބަސް ހިމަނުއްވައިފައިވަނީ އިންޑޯ އާރިޔަން ބަސްތަކުގެ ތެރޭގަ އެވެ. ދިވެހި ބަހުގެ މަތިކޮޅުގައި އެންމެ ކުރީޒަމާނުގައި އޮތް މައި ބަސް " ޕުރޯޓޯ- އިންޑޯ- ޔޫރަޕިއަން" ބަހުން ވާހަކަދައްކާ އުލުނު ބަޔަކު ދެބަޔަކަށް ބެހިގެން، އެއްބަޔަކު ހުޅަނގުގެ ރަށްރަށަށް އަނެއްބަޔަކު އިރުމަތީ ރަށްރަށަށް ގޮސް އެތަންތާނގައި ރަށްވެހިވީ އެވެ. މި މީހުން ވާހަކަދައްކާ އުޅުނު ބަސް ބަދަލުވެ ތަރައްޤީވެ ވަކި ބަސް ބަހަށްވީ އެތައް ވޭލާއެއްގެ ނުވަތަ ޒަމާނެއްގެ ތެރޭގަ އެވެ. އިރުމައްޗަށް އައި މައިގަނޑު ބަހަކީ އިންޑޯ- އިރޭނިއަން ބަހެވެ. މި ބަސް ކަފިވީ އިރޭނިއަން ބަހަށާއި، އިންޑޯ އާރިއަން )ސާންސްކިރިތު (ބަހަށެވެ. މިދެންނެވި ސާންސްކިރިތުގެ ހުޅަނގާއި، ހުޅަނގު ދެކުނުގެ ބައިގައިވަނީ ގުޖަރާތީ މަރާޓީ ކޮންކަނީ، ދިވެހި، ސިންހަޅަ، މި ބަސްބަހެވެ، ވީމާ، މިބަސް ތަކުގައި ބޭނުންކުރާ ލަފުޒުތަކާއި،ޤަވާއިދާއި އަދި ބަހުގެ އަދަބުތަކުގައި ތިމާގެކަންހުރެ އެވެ. ހުޅަނގަށް ގޮސްފައިވާ ގޮފީގެ ބަސްތަކާއި، އަލުގަނޑުމެންގެ އިންޑިކު ނުވަތަ ސާންސްކިރިތުން އުފެދިފައިވާ ބަސްތަކާއި ވަރަށް ތަފާތެވެ. އިނގިރާސި ބަހަކީ މިދެންނެވި ހުޅަނގަށް ގޮސްފައިވާ ގޮފީގެ އަލްމާނީ ބަހެކެވެ.
ދިވެހިބަހަށް ބަލާއިރު, ބޭރުބަސްބަހުގެ އެތައް ލަފުޒެއް އަލުގަނޑުމެންގެ ބަހާބެހީގައި އެކުލެވިފައިވެ އެވެ. މިހެން ދިމާވާންވި އެތައް ސަބަބުތަކެއްވެ އެވެ. އެންމެފުރަތަމަ ފާހަގަކުރަންޖެހޭ ސަބަބަކަށް ވަނީ، ހިންދު ކަނޑުގައި ދިވެހިރާއްޖެ އޮންނަ މަގާމެވެ. އާދެ! ވިޔަފާރިކުރާ ނާފަހަރު ދަތުރުފަތުރުކޮށް އުޅުނު ހުރިހާ މަގުތަކުގެ މެދުތެރޭގަ އެވެ. ތާރީޚަށް ބަލާއިރު ވެސް އެމީހުންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ދިވެހިރާއްޖެ ގެންނަން މަސައްކަތްކަތްކުރި މީހުން ރާއްޖެ އަތުލަން ބޭނުންވެފައިވަނީ ޖޯގްރަފީ ގޮތުން ރާއްޖެ އޮތް މުހިންމު މަޤާމަށްޓަކަ އެވެ. އިހުޒަމާނުގެ ކަނޑު ދަތުރުވެރިންނަށް ހިންދު ކަނޑު ރަނގަޅަށް ދަސްވެފައިވާނަމަ، މޫސުން ނުބައިވެގެން، ނުވަތަ ކާބޯތަކެއްޗާއި ފެންލުމަށް މަޑުކޮށްލުމަން އެންމެ އެކަށީގެންވާ ހިސާބެއްގައިވަނީ ދިވެހިރާއްޖެ އެވެ. މި މަގުތައް ރަނގަޅަށް ނޭނގޭ ބަޔަކަށްނަމަ ނާފަހަރު އުރި ހަލާކުވުން ވެސް އެންމެ އެކަށީގެންވަނީ ހަމަ މި ހިސާބުގަ އެވެ. ވީމާ، ބޭނުމެއް ޖެހިގެން ނުވަތަ މަޖުބޫރުވެގެން ނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖެ އަށް އައިސް، ދުވަސްތަކެއް ހޭދަކުރަންޖެހުނު މީހުން އެކި ރަށްރަށުން ދިވެހިރާއްޖެ އަށް އައިސްފައިވެ އެވެ. މިފަދަ ވަރަށް ގިނަފަރާތްތަކުން ދިވެހިބަހަށް މުއްސަނދިކަން ލިބުނެވެ.
ބަހުގެ ތަރަހަ
ދިވެހި ބަަކީ އިންޑޯ އާރިޔަން އަށް ނިސްބަތްވާ ބަހެކެވެ. ދިވެހި ބަހާއި ސިންގަޅަ ބަސް ވެސް ނިސްބަތް ވަނީ އެއް އަސްލަކަށެވެ. ނަމަވެސް މި ދެބަހުން މުއާމަލާތު ކުރާއިރު އެއް ބަހަކަށް އަނެއް ބަހެއް އޮޅުމެއް ނުފިލައެވެ.
ކުރިން ގަބޫލުކުރެވިފައިވާ ގޮތުގައި ދިވެހި ބަހަކީ ސިންގަޅަ ބަހުގެ ގޮތްޕެކެވެ. ނަމަވެސް ދިވެހި ބަހާއި ސިންގަޅަބަހަކީ މައި އެއް ބަހަކުން ކަފިވެފައިވާ ދެ ބަސް ކަމަށް 1969 ގައި ޑިސިލްވާ ބަޔާންކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އަދި މި ދެބަހުގެ ތަފްސީލް ދިރާސާއަކަށް ފަހު އެސް. ފްރިޒް ވެސް ޑިސިލްވާގެ ނިންމުމަށް ތާއިދު ކުރެއްވި އެވެ. މީގެ އިތުރުން ޑިސިލްވާގެ މި ނިންމުމަކީ މަހަވަމްސާގައި ވާ ވަލީއަހްދު ވިޖަޔާގެ ވާހަކަ ތެދުކަމަށް ބާރު ލިބޭ ހެއްކެކެވެ.
ޑިސިލްވާގެ ހޯއްދެވުން
ދިވެހިބަހުގެ ތާރީޚާއި އޮނިގަނޑުގައިވާ ކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވޭ ބައެއް ކަންތައް، އެމް.ޑަބްލިޔޫ. ސުގަތަޕާލާ ޑިސިލްވާ ބަޔާން ކުރައްވާފައިވެއެވެ. ޑިސިލްވާ ވިދާޅުވެފައިވާ ގޮތުގައި، ދެކުނު އޭޝިޔާގެ އެހެން ބަސްތަކުން ނުފެންނަ، ދިވެހިބަހަށް ޚާއްޞަ ބައެއް ކަންތައް އެބަހުއްޓެވެ. އޭނާ ފާހަގަ ކުރައްވާފައިވާ އެއްކަމަކީ، ނަފީ ކުރުމުގައި ޒަމާނާއި ނަފީ ކުރުމުގެ އަކުރު ގުޅިފައިވާ ކަމެވެ. އޭނާ ހިމެނުއްވި ބައެއް މިސާލަކީ:-
1. އޭނާ ކެއީ - އޭނައެއް ނުކައި
2. އޭނާ ކަނީ - އޭނައެއް ނުކައި / އޭނާ ކަނީއެއް ނޫން
ބަސް ބެހިފައިވާ ގޮތް
ބަހުރުވަތައް
ރަސްމީ ބަސް
ރަސްމީ ބަސް ކަމުގައި ގަބޫލުރަނީ ވެރިރަށް މާލޭގައި ވާހަކަދައްކާ ބަހެވެ. މާލެއާއި މާލޭން އުތުރުގެ ހުރިހައި ސަރަހައްދެއްގައި ވާހަކަ ދައްކަނީ އެއް ބަހަކުންނެވެ. ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަސްތަކާއި ރަސްމީ ބަހާ ތަފާތުތަކެއް ހުރެއެވެ. އެބަސްތަކަކީ:
ހުވަދޫ ބަސް
ފުވައްމުލަކު ބަސް
އައްޑޫ ބަސް
ލިޔުން
އަޑުތައް
ބަހުގެ ގަވައިދު
ވާހަކަދެއްކުމުގެ ދަރަޖަތައް
އަދި އިތުރަށް ބައްލަވާލައްވާ
ދިވެހި އަދަބީ ތާރީހް
ދިވެހި އިޝާރާތް ބަހުގެ
ބަސް
|
1518
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8D%DE%A7%DE%89%DE%B0%20%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
އިސްލާމް ދީން
|
އިސްލާމް (ޢަރަބިން: اسلام = ﷲ އަށް ބޯލެނބުން) އަކީ ތައުޙީދީ ދީނެކެވެ. އިސްލާމްދީނަކީ ސަމާވީ ދިންތަކުގެ ތެރެއިން ދީނެކެވެ. އިސްލާމް ދީނަކީ މިއަދު ދުނިޔޭގައި ދެވަނައަށް އެންމެ ބިޔަ ދީނެވެ. މި ދީނުގައި އުޅޭ މީހުންނަށް ކިޔަނީ މުސްލިމުންނެވެ.
އަލްޢައްލާމާ ޑރ. ޞާލިޙް ބިން ފައުޒާން އަލް ފައުޒާން ވިދާޅުވިއެވެ.އިސްލާމް ދީނަކީ: ތައުޙީދުގެ މަތީ ﷲ އަށް އަމާންދީ ބޯލަނބައި ކިޔަމަންވުމެވެ. އަދި ޝިރުކާއި އޭގެ އަހުލުވެރީންގެ ކިބައިން ބަރީއަވުމެވެ. މިއީ އިސްލާމް ދީނަކީ ޢާންމު ތަޢުރީފެވެ. މިއީ ޝައިޚުލްއިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާ رحمه الله ޛިކުރުކުރައްވާފައިވާ، އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން ޝައިޚުލް އިސްލާމް މުޙައްމަދު ބިން ޢަބްދިލްޥައްހާބް رحمه الله އެކަލޭގެފާނުގެ "ثَلَاثَةُ الْأصُولُ" ގައި ނަޤުލުކުރައްވާފައިވާ ތަޢުރީފެވެ. މިއީ އިސްލާމް ދީނުގެ ޢާންމު މާނައެވެ.
އިސްލާމްދީނުގެ ޢަޤީދާތައް
ﷲގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އީމާންވުން
މަލާއިކަތުންނަށް އީމާންވުން
ﷲ ބާވައިލެއްވި ފޮތްތަކަށް އީމާންވުން
ރަސޫލުންނަށް އީމާންވުން
އާޚިރަތްދުވަހަށް އީމާންވުން
މިންވަރަށް އީމާންވުން
އިސްލާމްދީނުގެ އަޅުކަންތަކާއި ބައެއް ޝައާޢިރުތައް
އިސްލާމްދީނުގެ ރުކުންތައް
އިސްލާމް ދީނުގެ ރުކުންތަކަކީ: ﷲ މެނުވީ ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަންކުރެވޭ އިލާހަކު ނުވާކަމަށާއި، މުޙައްމަދުގެފާނީ ﷲ ގެ ރަސޫލާކަމަށް ހެކިވުމާއި، ނަމާދު ޤާއިމްކުރުމާއި، ޒަކާތްދިނުމާއި، ރަމަޟާންމަހު ރޯދަހިފުމާއި، ގެފުޅަށް ދާން ކުޅަދާނަވެއްޖެނަމަ ގެފުޅަށް ޙައްޖުވުމެވެ.
އަލްޢައްލާމާ ޑރ. ޞާލިޙް ބިން ފައުޒާން އަލް ފައުޒާން ވިދާޅުވިއެވެ.ހިތުގެ އިޢްތިޤާދާ އެކު މި ފަސް ރުކުން ކޮންމެހެން ވެސް އަދާކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. މި ފަސް ރުކުނުގެ އިތުރަށް ދެންހުރި ވާޖިބު ކަންކަންކަމާއި، މުސްތަޙައްބު (ސުންނަތް) ކަންކަމަކީ މި ފަސް ރުކުން ފުރިހަމަކޮށްދޭ ކަންކަމެވެ. އެއީ މި ރުކުންތަކުގެ އިތުރަށް ކޮންމެހެން ވެސް ފުރިހަމަ ކުރަން ޖެހޭ ވާޖިބު ކަންތައްތަކާއި، ފުރިހަމަކުރުން އެދެވޭ މުސްތަޙައްބު ކަންތައްތަކެވެ. މި ފަސް ރުކުނަކީ އިސްލާމް ދީން އޭގެ މައްޗަށް ބިނާވާ އަސާސްތަކެވެ. ދެންހުރި ވާޖިބުތަކާއި ސުންނަތްތައް އަންނާނީ އޭގެ ފަހުގައެވެ. މީހަކު މި ފަސް ރުކުން ނުވަތަ އެއިން ބައެއް ދޫކޮށްފައި ދެން އެހެން ވާޖިބު ނޫނީ ސުންނަތް ކަންކަން ކުރިއަސް ކުރާނޭ ފައިދާއެއް ނޯންނާނެއެވެ. އޭރުން އޭނާގެ އަމަލުތައް އެ ބިނާކުރީ އަސާސެއް ބިންގަލެއް ނެތިއެވެ. ބިނާއެއް ކޮޅަށް ހުންނާނީ އޭގެ ބިންގަލުގެ މައްޗަށެވެ.
ޝަހާދަތް
އެއީ ﷲ މެނުވީ ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަންކުރެވޭ އިލާހަކު ނުވާކަމަށާއި، މުޙައްމަދުގެފާނީ ﷲ ގެ ރަސޫލާކަމަށް ދުލުން ހެކިވެ ހިތުން އެކަން ޤަބޫލުކުރުމެވެ.
ނަމާދު
ޒަކާތް
ރޯދަ
ޙައްޖު
އިސްލާމީ އަދަބުއަޚްލާޤް
އިސްލާމީ ޢީދުތައް
ޢާއިލާއާއި މުޖުތަމަޢު
މިސްކިތްތައް
ޖިހާދު
އިސްލާމީ ޝަރީޢަތް
އިސްލާމީ ތާރީޚު
އިސްލާމްދީނަށް ނިސްބަތްވާ ބައެއް ފިރުޤާތައް
ސުންނީން
ޝީޢީން
ޞޫފީން
ޚަވާރިޖުން
އިތުރު ފާލަންތައް
ރެފަރެންސް
|
1519
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%82%DE%B0%DE%91%DE%A8%DE%94%DE%A7
|
އިންޑިޔާ
|
އިންޑިޔާ އަކީ (ހިންދީބަހުން: भारत गणराज्य)، ނުވަތަ ޢާއްމު ބަހުރުވާގައި ކިޔާ ގޮތަށް ނަމަ އުތުރުކަރަ އަކީ ދެކުނު އޭޝިޔާ އަށް ނިސްބަތް ވާ މިނިވަން ޤައުމެކެވެ. ޖުޣުރާފީ (ޖިއޮގްރަފީ) އަކަމިނަށް ބަލާއިރު މިއީ ހަތްވަނައަށް އެއްމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ދެވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމު ވެސް މެއެވެ. އަދި ދުނިޔޭގައި މިވަގުތު އޮތް އެއްމެ ބައިގިނަ ލިބަރަލް ޑިމޮކްރަސީ އަކީ ވެސް އިންޑިޔާއެވެ. ޤައުމުގެ އިން ދެކުނު ބިތުން ގޮސް ގުޅެނީ ހިންދު ކަނޑާއެވެ. ހުޅަނގު ބިތުން ޢަރަބި ކަނޑާއެވެ. އިރުމަތީ ބިތުން ބޭ އޮފް ބެންގާލާއެވެ. އިންޑިޔާގެ ކިނާރީފަށުގައި 7000 ކިލޯމީޓަރު ހުރެއެވެ. ހުޅަނގު ބިތުގެ އިން ގުޅެނީ ޕާކިސްތާން އިމާއެވެ. އިރުއުތުރު އިން ގުޅެނީ ސީނުކަރަ އާއި ނޭޕާލާއި ބޫޓާނާ މިޤައުމުތަކުގެ އިމާއެވެ. އިރުމަތީ އިން ގުޅެނީ ބަރުމާ އާއި ބަންގާޅާ (ބަންގްލާދޭޝް) މި ދެ ޤައުމުގެ އިމާއެވެ. އިންޑިޔާ އަކީ، ހިންދު ކަނޑުގައި އޮތް އޮޅުދޫކަރަ އާއި ދިވެހިރާއްޖެއާއި އިންޑޮނޭޝިޔާގެ އަވަށްޓެރިއާ (Vicinity) އެވެ.
އިންޑިޔާ އަކީ، ސިންދު ވާދީ ރަށްވެހިކަމުގެ ގޮވައްޗެވެ. ތާރީޚީ ވިޔަފާރި މަގު ތަކުގެ ސަރަޙައްދެވެ. ބޮޑެތި އަންބަރާޠޫރިއްޔަތުތަކެއް އުފެދުނު ބިމެވެ. ހިންދުސްތާނީ ބައްރެސަޣީރުގެ ދިގު ތާރީޚުގައި އެތަން މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ ވިޔަފާރިއާ ސަގާފީ މުއްސަނދިކަމުގެ މަންޒިލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ދުނިޔޭގެ މައި ދީންތަކުގެ ތެރެއިން ހިންދޫދީނާއި ބުދުދީނާއި ޖައިނިޒަމާއި ސިކުދީން އުފަންވީ އިންޑިޔާގެ ބިމުގައެވެ. މީލާދީން ފުރަތަމަ ސާސްކަފުގައި އިސްލާމްދީނާއި ޢީސާއީދީނާއި ޔަހޫދީދީނާއި ފާރިސީދީން އިންޑިޔާ އަށް ތަޢާރަފުވިއެވެ. ތަފާތުދީންތަކުގެ ސަބަބުން މި ސަރަޙައްދުގެ މީހުންގެ ސަގާފަތަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އައިސް މިސަރަޙައްދަކީ ތަފާތު އެތައް ސަގާފަތެއް ފެނިގެންދާ ސަގާފީ މަރުކަޒަކަށް ވެގެން ދިއައެވެ. 18 ވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅުގައި ބްރިޓިޝް އީސްޓް އިންޑިޔާ ކޮންޕެނީ މީހުން އިންޑިޔާ އަށް އައެވެ. އަދި 19 ވަނަ ޤަރުނުގެ މެދެއްހާ ތާގައި އިނގިރޭސިންގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށަށް އިންޑިޔާ ދިއައެވެ. ތަފާތު އެތައް ދުވަހެއްގެ ޞުލްޙަވެރި ޙަރަކާތްތަކެއްގެ ފަހުން 1947 ވަނަ އަހަރު އިންޑިޔާ، ޒަމާނީ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި މިނިވަން ވިއެވެ.
ދުނިޔޭގެ 12 ވަނަ އަށް އެއްމެ ބޮޑު އިޤްތިޞާދަށް ވުމުގެ އިތުރުން ހަތަރުވަނަ އަށް އެންމެ ގިނައިން މުދާ ގަންނަ ޤައުމަށް ވުމުގެ ސަބަބުން ފާއިތުވި ދަހައިގެ ތެރޭގައި އިންޑިޔާ އަށް ވަނީ ވަރަށް ބޮޑު އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުން ތަކެއް ލިބިފައެވެ. ޤައުމުގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޙާލަތު ކުރިޔަށް އޮތް ބައި ޤަރުނު ތެރޭގައި ވަރަށް ހަލުއިކޮށް ކުރިޔަށް ދާނެކަމަށް ބެލެވޭ ހިނދު، ތިމާވެށީގެ ރޮނގުންނާއި، ފަޤީރުވުމުގެ ސަބަބުން އަދި ލިޔަންކިޔަން ނުދަތުމާއި ބަނޑުހައި ހޫނުކަމުގެ ސަބަބުން ދިމާވެފައިވާ ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލާން ވަނީ ޖެހިފައެވެ. ތަފާތު ބަސްބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ ތަފާތު ނަސްލުގެ ތަފާތު ދީންތަކުގެ މީހުންގެ ގޮވައްޗެއް ކަމުގައިވާ މިޤައުމުގައި ޙިމާޔަތް ކުރެވިފައިވާ ސަރަޙައްދު ތަކުގައި ތަފާތު އެތައް ވައްތަރެއްގެ ޖަނަވާރު ދިރިއުޅެމުން ދެއެވެ.
ނަން
އިންޑިޔާ، މިބަސް ނެގިފައިވަނީ އިންޑަސް މި ބަހުންނެވެ. މިއީ ސިންދު ކޯރުގެ ނަމަށް ނިސްބަތްކޮށް ބޯދާ ފާރިސީ ބަހުން ބޭނުންކުރެވޭ ހިންދު މި ލަފްޒުން ހެދިފައިވާ ބަހެކެވެ. ޤަދީމީ ޔޫނާނީންގެ ގާތުގައި އިންޑިޔާ މީހުންނަކީ "އިންޑޮއި" މީހުންނެވެ. ނުވަތަ ސިންދުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. އިންޑިޔާގެ ޤާނޫނު އަސާސީގައި ޤައުމުގެ ނަމެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރެވިފައިވަނީ "ބާހރައްތް" މިނަމެވެ. "ހިންދުސްތާން" މިނަމަކީ ފާރިސީ އަޞްލުގެ ނަމެކެވެ. އުރުދޫ ބަހުންވެސް ބޭނުން ކުރަނީ "ހިންދުސްތާން" މި ނަމެވެ.
ތާރީޚު
މަދްޔަ ޕްރަދޭޝްގެ ބިންބެޓްކާގައިވާ ހިލައިގެ ޒަމާނުގެ، ކުރެހުން އަޅާފައިވާ ގަލުވެހި (rock shelter) ތަކަކީ އިންޑިޔާގައި އިންސާނުން ދިރިއުޅުނުކަމަށް ފެންނަން ހުރި އެއްމެ ބޯދާ ނިޝާންތަކެވެ. ދާއިމީ ވަޒަންވެރިކަމެއްގެ ގޮތުގައި ފުރަތަމަ ފެންނަން އޮތް ވަޒަންވެރިކަމަކީ މީގެ 9000 އަހަރު ކުރީގެ ވަޒަންވެރިކަމެވެ. މި ވަޒަންވެރިކަން ހުޅަނގު ހިންދުސްތާނުގައި ސިންދު ވާދީ ރަށްވެހިކަމުގެ ގޮތުގައި ޢީސާއީ މީލާދުގެ 3300 އަހަރު ކުރިއާ ހަމައިގައި ތަރައްޤީ ވިއެވެ. މީގެ ފަހުން އައީ ވޭދީ ރަށްވެހިކަމެވެ. މި ރަށްވެހި ކަމުގައި ހިންދޫދީނާއި މުސްކުޅި ހިންދުސްތާނީ މުޖުތަމަޢުގެ ސަގާފަތުގެ ބިންގާ އެޅިގެން ދިޔައެވެ. ޢީސާއީ މީލާދުގެ 550 އަހަރު ކުރިން ފެށިގެން ބައިވަރު މިނިވަން ރަސްކަން ތަކާއި މަހަޖަނަޕަދާސްގެ ގޮތުގައި އެނގިގެންވާ ޖުމްހޫރިއްޔާތައް ޤައުމުގެ އެތަން މިތަނުގައި ޤާއިމުވިއެވެ.
ޢީސާއީ މީލާދުގެ ތިން ޤަރުނު ކުރިން މައުރިޔާ ޚާންދާނުން ބިނާކުރި އެމްޕަޔަރ، އެމްޕެރަރ އަޝޯކާގެ ދަށުގައި ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ބޮޑު ބައި އެއްބައި ކުރިއެވެ. ޢީސާއީ މީލާދުގެ 180 އަހަރު ކުރީން ފެށިގެން މެދުރެތޭ އޭޝިޔާ އިން ޙަމަލާތަކުގެ ސިލްސިލާއަކާ ކުރިމަތި ކުރިއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ބައްރެ ސަޣީރުގެ ހުޅަނގު އުތުރުގައި، ޔޫނާނީ-ހިންދު، ހިންދު-ސްކައިތިއަން، ހިންދު-ޕާރަތިއަން، އަދި ކުޝަންގެ ފަރާތުން އިސްވެ ތިބެގެން ކުރި ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ. މީލާދީން ތިންވަނަ ޤަރުނުގައި ގުޕްތާ ޚާންދާނުގެ ވެރިކަމުގައި އިންޑިޔާގެ ރަންޒަމާން ކަމުގައި ބެލެވޭ ދުވަސްވަރު އައެވެ. މި ދުވަސްވަރު އުތުރުގައި މަދު އެހެނަސް ބިޔަ ރަސްކަން އުފެދިފައި އޮތެވެ. ދެކުނު އިންޑިޔާގައި ތަފާތު ޚަންދާން ތަކުގެ ރަސްކަން އޮތެވެ. މީގެތެރޭގައި ޗަލުކިޔާސް އާއި ޗޯޅާއާއި ޕައްލަވާސް އައި ޕަންޑިޔާސް ހިމެނެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ ރަސްކަމެއް ދުވަސްވަރާއި ސަރަޙައްދުގެ ދާއިރާއަށް ބަލާއިރު އެއް ދުވަސްވަރެއްގައި އެއް ސަރަޙައްދުތަކެއް ވެރިކަމުގެ ދާއިރާ ކަމުގައި ބަލައި އުޅުނެވެ. މިރަސްކަން އޮތް ދުވަސްވަރުގައި ސައެންސާއި ހަންދަސާ (އިންޖިނިއަރިން) އާއި ފައްނާއި އަދަބިއްޔާތާއި ފަލަކީ ޢިލްމާއި ފަލްސަފާ ތަރައްޤީވެގެން ދިޔައެވެ.
މެދުތެރޭ އޭޝިޔާ އިން ދިހަވަނަ އަދި ބާރަވަނަ ޤަރުނުގައި އައި ޙަމަލާތަކުގެ ފަހުން އުތުރު އިންޑިޔާގެ ބޮޑުބައި ސަލްޠަނަތު ދިއްލީ ގެ ދަށަށް އަދި ފަހުން މުޣަލް ޚާންދާނުގެ ވެރިކަމުގެ ދަށަށް އައެވެ. މުޣަލް ރަސް ރަސްކަލުން އެބޭފުޅުންގެ ރަސްކަން ފުޅާކޮށް ބައްރެސަޣީރުގެ ބޮޑުބައި ކޮންޓްރޯލް ކުރިއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ދޭސީ ރަސްކަންތައް ދެކުނުގައި ފޮޅެމުން ދިޔައެވެ. މީގެ ތެރޭގައ ވިޖަޔާނަގަރަ އެމްޕައަރ ފާހަގަކޮށް ލެވެއެވެ. 17 ވަނަ ޤަރުނާއި 18 ވަނަ ޤަރުނުގައި މުޣަލް ރަސްކަމުގެ ބާރު ކުޑަވެ މަރާތާ އެމްޕައަރގެ ބާރު ގަދަވެގެން ދިއައެވެ. 16 ވަނަ ޤަރުނުން ފެށިގެން ޔޫރަޕުގެ ތަފާތު ޤައުމުތަކުން ވިޔަފާރި ވެރިންގެ ގޮތުގައި އިންޑިޔާއަށް މީހުން ފައިބަން ފެށިއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ޕޯޗުގަލް އާއި ހޮލެންޑާއި ފަރަންސޭސިވިލާތާއި އިނގިރޭސިވިލާތުގެ މީހުން ހިމެނެއެވެ. ފަހުން މި މީހުންގެ މަސައްކަތުން އިސްތިޢުމާރަށް ފުރުޞަތު ހޯދިއެވެ. 1856 ވަނަ އަހަރު އައި އިރު އިންޑިޔާގެ ބޮޑު ބައި އޮތީ ބްރިޓިޝް އީސްޓް އިންޑިޔާ ކޮމްޕެނީގެ ދަށުގައެވެ. މީގެ އަހަރެއް ފަހުން މުޅި އިންޑިޔާ ގުޅިގެން ކުރި އިންޑިޔާގެ މިނިވަން ކަމުގެ ފުރަތަމަ ހަނގުރާމަ ނުވަތަ ސެޕޮއި މިއުޓިނީގައި އިންޑިޔާ ބަލިވެ، އިނގިރޭސިންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށަށް ފުރިހަމަ މާނާގައި އިންޑިޔާ ދިއައެވެ. އަދި ބްރިޓިޝް އެމްޕެއަރގެ ކޮލޮނީއެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެހުނެވެ.
ވިހިވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅު، އިންޑިޔަން ނެޝަނަލް ކޮންގެރެސް އާއި އެހެނިހެން ސިޔާސީ މުނައްޒަމާތައް ގުޅިގެން މިނިވަންކަމުގެ ޙރަކާތް މުޅި ޤައުމުގައި ފެއްޓިއެވެ. މަހާތުމާ ގާނދީ އާ އެކު އެތައް މިލިއަން މީހުން އަހިމްސާގެ އުޞޫލުގެ މަތިން މަދަނީ ބަސްނޭހުމުގެ އެތައް ޙަރަކާތެއް ހިންގަމުން ދިޔައެވެ. އޮގަސްޓު 15، 1947 ގައި އިންޑިޔާއަށް އިނގިރޭސިންގެ ކިބައިން މިނިވަންކަން ލިބުނު އިރު އިންޑިޔާގެ މުސްލިމް އާބާދީ ބޮޑު ސަރަޙައްދުތައް ވަނީ ޕާކިސްތާނުގެ ނަމުގައި ވަކި ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަ ޖެހިގެން ގޮސްފައެވެ. އިންޑިޔާއަށް މިނިވަންކަން ލިބުނުތާ ތިން އަހަރު ފަހުން، ޖެނުއަރީ 26، 1950 ގައި އިންޑިޔާ ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށް ބަދަލުވިއެވެ. އަދި އާ ޤާނޫނު އަސާސީއެއް ވުޖޫދަށް އައެވެ.
މިނިވަން ވުމަށް ފަހުގައި ތަފާތު މަޒުހަބީ ކުރިމަތިލުންތަކާއި ހަމަނުޖެހުންތައް ތަޖުރިބާ ކުރަމުން ދިޔަ ނަމަވެސް އެ ޤައުމުން ދަނީ ޤައުމުގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި ޑިމޮކްރަސީ ދަމަހައްޓަމުންނެވެ. ބޯޑަރުގެ މައްސަލަތަކެއްގެ ސަބަބުން 1962 ވަނަ އަހަރު ސީނުކަރައާ ދެމެދު ސީނީ-ހިންދު ހަނގުރާމަ އާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން 1947، 1965، 1971، އަދި 1999 (ކާރްގިލް) ގައި ޕާކިސްތާނާ އެކު ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުން ބައްދަލުކުރަން ޖެހުނެވެ. އިންޑިޔާއަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ނުޖެހޭ ޙަރަކާތުގެ މުއައްސިސުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެކެވެ. އަދި ބްރިޓިޝް އިންޑިޔާގެ ގޮތުގައި އ.ދ އުފެއްދުމުގައިވެސް އިންޑިޔާ ވަނީ މުހިއްމު ދައުރެއް ކުޅެފައެވެ. 1974 ގައި އިންޑިޔާއިން ވަނީ ބިމު އަޑީގައި ނިއުކުލިއަރ ޓެސްޓެއް ކޮށްފައެވެ. މީގެ ފަހުން 1998 ގައި މިފަދަ ފަސް ޓެސްޓު އެ ޤައުމުން ކޮށްފައި ވެއެވެ. 1991 އިން ފެށިގެން އިންޑިޔާގެ އިޤްތިޞާދަށް ގެންނަމުންދާ ހެޔޮ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން އެ ޤައުމަކީ ދުނިޔޭގައި އެއްމެ ހަލުވިކޮށް ކުރިއަރަމުން އަންނަ އިޤްތިޞާދު އޮތް ޤައުމެވެ.
ސަރުކާރު
އިންޑިޔާއަކީ ދުނިޔޭގައި އޮތް އެއްމެ ބިޔަ ޑިމޮކްރަސީ އެވެ. އިންޑިޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ ބުނާގޮތުން އިންޑިޔާ އަކީ މިނިވަން، އިޝްތިރާކީ، ސެކިއުލާ، ދީމުޤުރާޠީ ޖުމްހޫރިއްޔާ އެކެވެ. އިންޑިޔާގައި އޮންނަނީ ފެޑެރަލް ގިސްމުގެ ސަރުކާރެކެވެ. ދެ ގެ ހިމެނޭ މަޖްލީހެކެވެ. މި މަޖްލީސް ހިނގަނީ ވެސްޓްމިންސްޓަރ އިސްޓައިލުގެ ބަރުލަމާނީ ނިޒާމަށެވެ. އިންޑިޔާގެ އިދާރީ އޮނިގަނޑު ބެހެވިގެން ވަނީ ތިން ގޮތްޕަށެވެ. އެއީ ޤާނޫނު ހަދާ މަޖްލީހާއި (Legislature)، ތަންފީޒުކުރާ ފަރާތާއި (Executive)، ޝަރުޢިއްޔާ (Judiciary) އެވެ.
އިންޑިޔާގެ ރައީސް އަކީ ދައުލަތުގެ ވެރިޔާ ނުވަތަ ޞާޙިބުއްދައުލާއެވެ. ފަސް އަހަރުގެ ޓާމަކަށް އިންޑިޔާގެ ރައީސް އިންތިޚާބު ކުރަނީ އިންތިޚާބީ ކޮލެޖަކުންނެވެ. ސަރުކާރު ހިންގަވާ ވެރިޔަކީ ނުވަތަ ޞާޙިބުލްޙުކޫމާ އަކީ ބޮޑުވަޒީރެވެ. އިދާރީ ހިންގުމުގެ ހިނަ ބާރުތައް ލިބިފައިވަނީ ބޮޑުވަޒީރަށެވެ. ބޮޑުވަޒީރަކަށް ބޭފުޅަކު ޢައްޔަން ކުރައްވަނީ ރައީސ އެއީ ޕާލިއަމެންޓުގެ ތިރީ ގޭގައި އެއްމެ ބައި ގިނަ ޕާޓީ ނުވަތަ ކޯލިޝަނުގެ ތާއީދު ލިބިފައިވާ ފަރާތަކަށް ވުން ލާޒިމެވެ.
އިންޑިޔާގެ ޤާނޫނު ހަދާމަޖްލީހަކީ ބައިކެމެރަލް ނުވަތަ ދެ ގެ ހިމެނޭ ޕާލިއަމެންޓެކެވެ. މަތީ ގެއަކީ އިސްޓޭޓު ކައުންސިލް ނުވަތަ ރާޖްޔަ ސަބާއެވެ. ތިރީ ގެއަކީ ރައްޔިތުންގެ ގެ ނުވަތަ ލޮކް ސަބާއެވެ. 250 މެންބަރުން ހިމެނޭ ރާޖްޔަ ސަބާގެ މެންބަރުންގެ ޓާމެއްގެ ދިގު މިނަކީ 6 އަހަރެވެ. މީގެ ތެރެއިން ގިނަ މެންބަރުން އިންތިޚާބު ކުރެވެނީ އިސްޓޭޓުގެ ޤާނޫނު ހަދާ މަޖްލީހުގެ ތެރެއިން އިސްޓޭޓުގެ އާބާދީގެ ނިސްބަތަށް ބަލައިގެނެވެ. ލޮކް ސަބާގެ 545 މެންބަރުންނަކީ ފަސް އަހަރުގެ ޓާމަކަށް އިންތިޚާބު ކުރެވޭ ބައެކެވެ. މިއީ ސީދާ ވޯޓަކުން ވަކިވަކި ކޮންސްޓިޓުއެންސީ ނުވަތަ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތައް ތަމްސީލު ކުރެއްވުމަށް ޓަކައި އިންތިޚާބު ކުރެވޭ މެންބަރުންނެވެ.
އެގްޒެކެޓިވް ގޮފީގައި ހިމެނެނީ ރައީސް، ނާއިބް ރައީސް އަދި ބޮޑުވަޒީރު އިސްވެ ހުންނަވާ ވަޒީރުންގެ މަޖްލީހެވެ. ޕޯޓްފޯލިއޯ އެއް ފުރުއްވާ ކޮންމެ ވަޒީރަކީ ޕާލިއަމެންޓުގެ ކޮންމެވެސް އެއްގެއެއްގެ މެންބަރަކަށް ވާންޖެހެއެވެ. އިންޑިޔާގެ ބަރުލަމާނީ ނިޒާމުގައި ސަރުކާރު ހިންގާ ފަރާތާއި ޤާނޫނު ހަދާ މަޖްލީހާ ވަނީ ގުޅި ލާމެހިފައެވެ. ބޮޑުވަޒީރާއި ވަޒީރުންގެ މަޖްލީހުގެ ބޭފުޅުންނަކީ ޕާލިއަމެންޓުގެ ތިރީ ގެއަށް ނިސްބަތްވާ ބޭފުޅުންނެވެ.
އިންޑިޔާގެ މިނިވަން ޝަރުޢިއްޔާގެ އެއްމެ މުހިއްމު އެއް ގުނަވަނަކީ ސުޕްރީމް ކޯޓެވެ. މި ކޯޓުގައި އެންމެ އިސްކޮށް ހުންނަވަނީ އިންޑިޔާގެ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރު ނުވަތަ ޗީފް ޖަސްޓިސް އޮފް އިންޑިޔާ އެވެ. އިންޑިޔާގެ އެކާވީސް ހައިކޯޓުން ނިންމާ މައްސަލަތައް އިސްތިއުނާފު ކުރެވޭނީ ސުޕްރީމް ކޯޓުގައެވެ. އަދި ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަކުރުމުގެ ބާރުލިބިފައިވާ ޤާނޫނީ ޝަޚްޞަކީ ސުޕްރީމް ކޯޓެވެ.
ސިޔާސީ މައިދާން
އިންޑިޔާގެ ދިމުޤްރާތީ ތާރީޚުގެ ބޮޑުބައިގާ އިންޑިޔާގެ ފެޑެރަލް ސަރުކާރުގެ ޒަޢާމަތު ބަލަހައްޓާފައިވަނީ އިންޑިޔަން ނޭޝަނަލް ކޮންގްރެސް ނުވަތަ ކޮންގްރެސް ޕާޓީ އިންނެވެ. އިސްޓޭޓު ތަކުގެ ސިޔާސީ މައިދާނުގައި ވަރަށް ގިނަ ޤައުމީ ޕާޓީތަކުން ޙަރަކާތްތެރިވެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އިންޑިޔަން ނޭޝަނަލް ކޮންގްރެސް، ބާރަތިޔާ ޖަނަތާ ޕާޓީ އަދި ކޮމިއުނިސްޓު ޕާޓީ އޮފް އިންޑިޔާ ހިމެނެއެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން ސަރަޙައްދީ ޕާޓީތައް ވެސް އިސްޓޭޓުތަކުގައި ޙަރަކާތްތެރި ވޭމެއެވެ. 1950 އިން 1990 އަށް ވަރަށް ކުޑަ ދުވަސްކޮޅެއްގައި މެނުވީ، ޕާލިއަމެންޓުގެ ބޮޑުބައި ކޮންޓްރޯލް ކުރަމުންދިޔައީ ކޮންގްރެސް ޕާޓީ އިންނެވެ. 1977 އިން 1980 އާ ދެމެދު ކާމިޔާބުކޮށް އޮތީ ޖަނަތާ ޕާޓީ އެވެ. 1989 ގައި އިންޑިޔާގެ ނޭޝަނަލް ފްރޮންޓުގެ ޤިޔާދަތުގައި އޮތީ ޖަނަތާ ދާލް އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މި ޕާޓީއަށް މި ގޮތުގައި އޮވެވުނީ އެއްމެ ދެ އަހަރު ދުވަހުގެ މުއްދަތަށެވެ.
1996 އިން 1998 އާ ދެމެދުގައި ފެޑެރަލް ސަރުކާރު ހިންގުމުގައި އެކިފަހަރު މަތީން އެކި އެލައެންސްތައް ޙަރަކާތްތެރި ވެފައިވެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ ބަޔަކަށް ވެސް ވަރަށް ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކު މެނުވީ ދެމިއެއް ނޯވުނެވެ. 1996 ވަނަ އަހަރު ބީޖޭޕީ އިން ސަރުކާރެއް އެކުލަވައިލިއެވެ. އޭގެ ފަހުން އައީ އިންޑިޔާގެ ޔުނައިޓެޑް ފްރޮންޓުގެ ދުވަސްވަރެވެ. 1998 ވަނަ އަހަރު ބީޖޭޕީން ސަރަޙައްދީ އެތައް ޕާޓީއަކާ ގުޅިގެން ނޭޝަނަލް ޑިމޮކްރެޓިކް އެލައަންސް އުފައްދައި، ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ކޮންގްރެސް ނޫން އެހެން ޕާޓީ އަކުން ހަމަ ކުރި ފަސް އަހަރުގެ ޓާމް ހަމަ ކުރިއެވެ. 2004 ވަނަ އަހަރުގެ އިންތިޚާބުގައި ކޮންގްރެސް ޕާޓީން ލޮކް ސަބާގެ ވަރަށް ގިނަ ގޮނޑި ކާމިޔާބުކޮށް ބީޛޭޕީ އާ އިދިކޮޅު ވާތުފިޔައިގެ ޕާޓީތަކަކާ ގުޅިގެން ޔުނައިޓެޑް ޕްރޮގްރެސިވް އެލައަންސްގެ ނަމުގައި ކޯލިޝަނެއް އުފައްދައި ސަރުކާރު އެކުލަވައިލިއެވެ.
ޚާރިޖީ ގުޅުންތަކާއި ޢަސްކަރިއްޔާ
އަދި އިންޑިޔާގެ ޢަސްކަރިއްޔާ
1947 ގައި މިނިވަންކަން ލިބުމަށް ފަހު އިންޑިޔާއިން ވަނީ ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތަކާ އެކު ސިޔާސީ ގުޅުން ޤާއިމުކޮށްފައެވެ. 1950 ގެ އަހަރު ތަކުގައި އިންޑިޔާއިންވަނީ އެފްރިކާއާއި އޭޝިޔާގައި ހުރި ޔޫރަޕުގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށުގައިވާ ޤައުމުތަކުގެ މިނިވަންކަމަށް ޓަކައި ވަރަށް މުހިއްމު މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްފައެވެ. އިންޑިޔާއަކީ ވަކިފަރާތަކަށް ނުޖެހޭ ޙަރަކާތުގެ ފައުންޑަރ މެންބަރެކެވެ. ކަޝްމީރުގެ މައްސަލާގައި އިންޑިޔާ އާއިޕާކިސްތާނާ ދެމެދު ތަފާތު ކުރިމަތިލުންތައް ހިނގާފައިވެއެވެ. 1971 ވަނަ އަހަރު އިރުމަތީ ޕާކިސްތާނާއި އިންޑިޔާ ގުޅިގެންވަނީ ބަންގްލާދޭޝްގެ ނަމުގައި ވަކި ޤައުމެއް އުފެއްދުމަށް ޓަކައި ޕާކިސްތާނާއެކު ހަނގުރާމަކޮށްފައެވެ.
އަދި ސީޓީބީޓީ އާއި އެންޕީޓީ ފަދަ ނިއުކުލިއަރ މުޢާހަދާތަކުގައި ސޮއި ކުރުމަށް ދެކޮޅު ހަދާފައެވެ. މި ދުވަސްވަރު އިންޑިޔާ އިން ވަނީ އެ ޤައުމާ އެންމެ ގުޅުން ގޯސްކޮށް އޮތް ޤައުމުތައް ކަމުގައިވާ ޕާކިސްތާނާއި ސީނުކަރަ އާއި އެމެރިކާ ފަދަ ޤައުމުތަކާ ގުޅުން ރަނގަޅު ކުރުމަށް މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްފައެވެ.
އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން އިންޑިޔާއިން ވަނީ ދެކުނު އެމެރިކާގެ ޤައުމުތަކާއި އޭޝިޔާގެ ޤައުމުތަކާއި އެފްރިކާގެ ޤައުމުތަކާ އެކު ގުޅުން ރަނގަޅުކޮށްފައެވެ. ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގައި އިންޑިޔާއިން ވަނީ އާސިޔާނާއި ސާރކް ގެ އިތުރުން ޑަބްލިޔޫ ޓީ އޯ ގައި ވަރަށް މުހިއްމު ދައުރެއް ކުޅެފައެވެ.
އިންޑިޔާއަކީ އަބަދުވެސް އ.ދ. ގެ ޙަރަކާތްތަކުގައި އެއްބާރުލުން ދޭ ޤައުމެކެވެ. ހަތަރު ބައްރުގައި އ.ދ. އިން ހިންގި ޞުލްޙަ ބެލެހެއްޓުމުގެ 35 މަޝްރޫޢުގައި އިންޑިޔާއިން ވަނީ އެ ޤައުމުގެ 55000 ސިފައިން ބައިވެރިކޮށްފައެވެ.
ދުނިޔޭގައި މިވަގުތު އޮތް ތިންވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޢަސްކަރިއްޔާއަކީ އިންޑިޔާގެ ޢަސްކަރިއްޔާއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އެއްގަމުގެ ލަޝްކަރީންނާއި ކަނޑުގެ ނޭވީންނާއި ވައިގެބާރު ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޕެރަމިލިޓަރީ ފޯހާއި ކޯސްޓުގާޑު ފަދަ އޮގްޒިލިއަރީ ފޯސްތަކާއި ސްޓްރެޖިކް ފޯސެސް ކޮމާންޑަކީ ވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ބައެކެވެ. އިންޑިޔާގެ ޢަސްކަރިއްޔާގެ ސުޕްރީމް ކޮމާންޑަރަކީ އިންޑިޔާގެ ރައީސްއެވެ. 1974 ވަނަ އަހަރު ނިއުކްލިއަރ ތަޖުރިބާތަކެއް ކޮށް އެ ޤައުމުވަނީ ނިއުކްލިއަރ ދައުލަތަކަށް ވެފައެވެ. 1998 ވަނަ އަހަރު ބިމުގެ އަޑީގައި ކުރި ނިއުކްލިއަރ ތަޖުރިބާ ތަކުގެ ސަބަބުން ބައިނަލް އަޤްވާމީ ގޮތުން އިންޑިޔާއާ ދެކޮޅަށް ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅިއެވެ. ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް ވަނީ 2001 ސެޕްޓެމްބަރު މަހު އުވާލާފައެވެ. އިންޑިޔާއިން ގެންގުޅެމުންދަނީ ފުރަތަމައަށް ބޭނުން ނުކުރުމުގެ ނިއުކްލިއަރ ސިޔާސަތެވެ.
އިދާރީ ބައިތައް
އިންޑިޔާއަކީ 28 އިސްޓޭޓާއި ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ބަލަހައްޓާ 7 ޔުނިއަން ޓެރިޓަރީގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެންވާ ޤައުމެކެވެ. ހުރިހާ އިސްޓޭޓެއްގައާއި ޔުނިއަން ޓެރިޓަރީ އޮފް ޕުޑުޗެރީ (ޕޮންޑިޗެރީ) އާއި ނޭޝަނަލް ކެޕިޓަލް ޓެރިޓަރީ އޮފް ދިއްލީ ގައި އިންތިޚާބު ކުރެވިފައިވާ ސަރުކާރުތައް އޮވެއެވެ. އަނެއް 5 ޔުނިއަން ޓެރިޓަރީގައި ތިއްބަވަނީ މަރުކަޒީ ސަރުކާރުން ޢައްޔަން ކޮށްފައިވާ މުދީރުން (ނުވަތަ އެޑްމިނިސްޓްރޭޓަރުން)ނެވެ.
ހުރިހާ އިސްޓޭތުތަކާއި ޔުނިއަން ޓެރިޓަރީތައް ވެސް ވަނީ މަންޠިޤާ (ޑިސްޓްރިކްޓް) ތަކަކަށް ބަހާލެވިފައެވެ. ބޮޑެތި އިސްޓޭޓު ތަކުގައި މަންޠިޤާތައް އެކުވެގެން އުފެދިފައިވާ ޑިވިޝަންތައްވެސް ހުރެދާނެއެވެ.
ޖުޣުރާފީ
ދުނިޔޭގެ ހަތްވަނައަށް އެއްމެ ބޮޑު ޤައުމަށް ވުމުގެ އިތުރުން ބައްރެސަޣީރުގެ ބޮޑުބައިވެސް އޮތީ އިންޑިޔާގެ އިމުގެ ތެރޭގައެވެ. އިންޑިޔާގެ އުތުރުގެ އިސްޓޭޓުތަކާއި އިރު އުތުރުގެ އިސްޓޭޓުތައް ގިނައިން ހުރީ ހިމާލިޔާ ރޭންޖުގައެވެ. އިރުމަތީ އިންޑިޔާއާއި މެދުތެރޭ އިންޑިޔާއާއި އުތުރުން ބާކީ އޮތްބައި އޮތީ ބިން ރަނގަޅު ހިންދުގަންގާ ޕްލެއިން ގައެވެ. އިންޑިޔާގެ ހުޅަނގު ބޯޑަރު ގުޅެނީ އިރުދެކުނު ޕާކިސްތާނާއެވެ. މި ތާގައި އޮތީ ތަރު ސަޙަރާއެވެ. ދެކުނު އިންޑިޔާގެ ސަރަޙައްދު ގެ ބޮޑު ބައި ބިނާވެގެންވަނީ ޑެކަން ޕްލެޓޫ ގެ މައްޗަށެވެ. މި ސަރަޙައްދުގައިވާ އުސް ހިސާބުތަކަކީ ވެސްޓަން ގަޓްސް އާއި އީސްޓަން ގަޓްސްއެވެ.
އިންޑިޔާ އަކީ އެޤައުމުގެ ތެރެއިން ވަރަށް ގިނަ ފެންކޯރު ދެމިފައިވާ ޤައުމެކެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ފާހަގަ ކޮށް ލެވޭ ކޯރުތައް ތިރީގައި މިވަނީއެވެ.
ގަންގާ ކޯރު
ބުރަހްމަޕުތުރާ ކޯރު
ޔަމުނާ ކޯރު
ގޯދާވަރީ ކޯރު
ކަވޭރީ ކޯރު
ނަރްމަދާ ކޯރު
ކުރިޝްނާ ކޯރު
އިންޑިޔާގައި ތިން ޖަޒީރާ އޮވެއެވެ. މިއީ ހުޅަނގު ދެކުނުގައި އޮތް ލަކްޝަދްވީޕާއި، އިރު ދެކުނުގައި އޮތް އަންޒަމާނާއި ނައްކަވާރު ޖަޒީރާގެ އިތުރުން، ވެސްޓު ބެންގާލްގެ ގަންގާ ޑެލްޓާގައިވާ ސުންދަރުބާނެވެ.
އިންޑިޔާއަކީ ވަރަށް ބިޔަ ސަރަޙައްދަކަށް ފެތުރިފައި އޮތް ޤައުމަކަށް ވާތީ އެކި ސަރަޙައްދު ތަކުގައި މޫސުމީ ތަފާތު ތަކެއް ހުރެއެވެ. ޓްރޮޕިކަލް ކްލައިމެޓާއި ފިނިހޫނުމިނުގެ ތަފާތު ބޮޑު ކަމާއި ހިމާލަޔާ ސަރަޙައްދުގެ މޫސުން މިގޮތުން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ހިމާލަޔާ ސަރަޙައްދުގެ އުސް ހިސާބުގައި ދާއިމީ ގޮތެއްގައި ސުނޯ ވެހޭކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އިންޑިޔާގެ މޫސުމަށް އެއްމެ ބޮޑު އަސަރެއް ފޯރުވަނީ ހިމާލަޔާ ގެ ފަރުބަދަތަކާއި ތަރު ސަޙަރާއިންނެވެ. ހިމާލަޔާ އާއި ހިންދުކުޝްގެ އުސް ފަރުބަދަ ތަކުގެ ސަބަބުން މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ ފިނިވައި އިންޑިޔާގެ ތެރެއަށް ވަނުން މަނާ ކުރެއެވެ. މީގެސަބަބުން މި ލެޓިޓިއުޑުގައި އޮންނަ އެހެން ސަރަޙައްދުތަކަށް ވުރެ އިންޑިޔާ ހޫނެވެ. ޖޫންމަހާއި ސެޕްޓެމްބަރު މަހާ ދެމެދު ވާރޭ ވެހުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބަކީ ތަރު ސަހަރާއިން، ވައިގެތެތްކަން ހުރި ހޫނު މޫސުމުގެ ވައި، އެ ސަހަރާއާ ދިމާއަށް ގެނުވާ ގެނުވުމެވެ.
ދިރުން
އަދި އިންޑިޔާގެ ސޫފާސޫފި
އިންޑިޔާ އޮތް ސަރަޙައްދަކީ ތަފާތު އެތައް ވައްތަރެއްގެ ދިރުން ހުރި ސަރަޙައްދެކެވެ. އިންޑިޔާއަކީ 7.6% މަންމަލި ޖަނަވާރު ދިރިއުޅޭ ބިމެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން ދުނިޔޭގެ އުދުހޭ ދޫނިތަކުގެ ތެރެއިން 12.6% ދިރިއުޅޭ ތަނެވެ. ހަމަ އެފަދައިން 6.2% ރެޕްޓައިލް ވެސް ދިރިއުޅެނީ އިންޑިޔާގައެވެ. އެމްފީބިއަނުންގެ ތެރެއިން އިންޑިޔާގައިވަނީ 4.4% އެވެ. މަހުގެ ތެރެއިން 11.7% އެވެ. މާ އަޅާ ގަސްތަކުގެ ތެރެއިން 6.0% ގަސް ވަނީ ވެސް ހަމަ މިޤައުމުގައެވެ. އަދި ހަމަ އެފަދައިން ޝޯލާ ޖަންގަލި ފަދަ އީކޯ ސަރަޙައްދުތަކަކީ އެތަނުގެ ލާސާނީވަންތަކަން ވަރަށް ބޮޑު ސަރަޙައްދުތަކެވެ. އިންޑިޔާގައިވާ ގަސްގަހާގެހީގެ ތެރެއިން 33% އަކީ ހަމައެކަނި އިންޑިޔާއަށް ޚާއްޞަ ގަސްގަހެވެ. އިންޑިޔާގެ ޖަންގަލިތައްވަނީ އަންޒަމާނާއި ހުޅނަގު ގަޓްސް އާއި އިރު އުތުރު އިންޑިޔާގެ ޓްރޮޕިކަލް ޖަންގަލިތަކުން ހިމާލަޔާގެ ކޮނިފެރަސް ޖަންގަލިތަކާހަމައަށް ދެމިގެން ގޮސްފައެވެ. މި ޙައްދުތަކުގެ ތެރޭގައި ވަނީ އިރުމަތީ އިންޑިޔާގެ ސަލް-ޑޮމިނޭޓެޑް މޮއިސް ޑެސިޑުއަސް ޖަންގަލިތަކާއި، މެދުތެރޭ އަދި ދެކުނު އިންޑިޔާގެ ޓީކް ޑޮމިނޭޓެޑް ޑްރައި ޑެސިޑުއަސް ޖަންގަލިތަކާއި، މެދުތެރޭ ޑެއްކަން އާއި ހުޅަނގު ގެންގެޓިކް ޕްލެއިންގެ ބަބުލް ޑޮމިނޭޓެޑް ތޯން ޖަންގަލިތަކެވެ. އިންޑިޔާގެ މުހިއްމު ގަސްގަހުގެ ތެރޭގައި ރަށްފުށުގެ ފަތްޕިލާވެލީގެ ބޭސްހެދުމުގައި ބޭނުންކުރާ ހިތިގަސް ފާހަގަ ކުރވެއެވެ. މޮހެންޖޯ-ދާރޯ ގެ ސީލްގައިވާ ޕީޕަލް ފިގް ގަހަކީ ގޯތަމާ ބުއްދާ އަށް ހިދާޔަތު ލިބުނު އިރު ހިޔާދިން ގަހެވެ.
އިޤްތިޞާދު
އިންޑިޔާގެ އިޤްތިޞާދަކީ މިވަގުތު އެއްމެ ހަލުވިކޮށް ކުރިއަރަމުން އަންނަ އިޤްތިޞާދެވެ.
ޑެމޮގްރަފީ
1.3 ބިލިއަން މީހުންގެ އާބާދީއެއް އޮތް މި ޤައުމަކީ ދުނިޔޭގެ ދެވަނައަށް އެއްމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
ސަގާފަތު
އިންޑިޔާއަކީ ވަރަށް މުއްސަނދި ސަގަފަތެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ.
އިތުރު ފާލަންތައް
ސަރުކާރު
ރަސްމީ އެންޓްރީ ޕޯރޓަލް އޮފް ދަ ގަވަމެންޓް އޮފް އިންޑިޔާ
އިންޑިޔާ ސަރުކާރުގެ ރަސްމީ ވެބްސައިޓް ތަކުގެ ޑައިރެކްޓަރީ
އާއްމު މައުލޫމާތު
އެންސައިކްލޮޕީޑިޔާ ބްރިޓެނިކާ ގައި އިންޑިޔާ
ބީ.ބީ.ސީ ޤައުމުތަކުގެ ޕްރޮފައިލް ގައި އިންޑިޔާ
ލައިބްރަރީ އޮފް ކޮންގްރެސް ކަންޓްރީ ސްޓަޑީސް ގައި އިންޑިޔާ
އިންޑިޔާ އީ-ނިއުސް ރެފަރެންސް
އެހެނިހެން
ހިންދުސްތާން
|
1524
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A6%DE%82%DE%8B%DE%AA
|
ހަނދު
|
ހަނދު (ނިށާން: )، އަކީ ބިމަށް ނިސްބަތްވާ ހަމައެކަނި ތޮބީއީ ސެޓްލައިޓެވެ. އަދި އިރަވީ ނިޒާމުގައި ފަސްވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ސެޓަލައިޓެވެ. ހަނދަކީ އަރުޒުގެ އުޑުގައިވާ ދެވަނައަށް އެންމެ ބްރައިޓް އޮބްޖެކްޓެވެ. އިރަވީ ނިޒާމުގައިވާ އެހެން ޕްލެނެޓް ތަކަށް ނިސްބަތް ވާ ތޮބީއީ ސެޓްލައިޓް ތަކަށް ވެސް ހަނދޭ ކިޔެއެވެ. ހަނދުގެ ޑަޔަމީޓަރަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 3480 ކިލޯމީޓަރެވެ. ނުވަތަ އަރުޒުގެ ޑަޔަމީޓަރުގެ ހަތަރު ބައިކުޅަ އެއްބައެވެ. ހަނދުގެ މާސް އަކީ އަރުޒުގެ މާސްގެ 1.2 އިންސައްތައެވެ. ހަނދުގެ އެވަރެޖް ޑެންސިޓީ އަކީ އަރުޒުގެ ޑެންސިޓީގެ ފަސްބައިކުޅަ ތިންބައެވެ.
|
1529
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%AE%DE%85%DE%AA%DE%8B%DE%AB%DE%86%DE%A6%DE%83%DE%A6
|
އޮޅުދޫކަރަ
|
އޮޅުދޫކަރަ ނުވަތަ ސިރީ ލަންކާ އަކީ ބައްރެ ސަޣީރު (އިންޑިއަން ސަބްކޮންޓިނެންޓް) އިރުދެކުނު އައްސޭރީގައި ހިންދުސްތާނުގެ ދެކުނުން ގާތްގަނޑަކަށް 30 ކިލޯމިޓަރު ގައި އޮތް ގައުމެކެވެ. 1972 ވަނަ އަހަރު ސިރީ ލަންކާގެ ނަން "ފްރީ ސޮވެރައިން އެންޑް އިންޑެޕެންޑެންޓް ރިޕަބްލިކް އޮފް ސްރީ ލަންކާ" (ސިރީ ލަންކާގެ މިނިވަން ޖުމުހޫރިއްޔާ) އަށް ބަދަލު ކުރެވުނެވެ. 1978 ވަނަ އަހަރު ސިރީ ލަންކާގެ ނަން "ޑިމޮކްރެޓިކް ސޯޝަލިސްޓް ރިޕަބްލިކް އޮފް ސްރީ ލަންކާ" ގެ ނަމަށް ބަދަލު ކުރެވުނެވެ. 1972 ވަނަ އަހަރުގެ ކުރީން ތަފާތު ނަންނަމުން ސިރީ ލަންކާ ފާހަގަ ކުރެވިފައިވެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން އެންމެ މައްޝޫރު ނަމަކީ "ސިލޯން" މިނަމެވެ.
ތާރީހު
މިރަށާ މެދު ތާރީހީ ގޮތުން އެންމެ ފުރިހަމަ މައުލޫމާތު ތަކެއް ވާކަމަށް ދައުވާ ކުރެވެނީ މަހަވަމްސާގައެވެ. އަދި މިއީ ހިންދުސްތާނުގެ ބޯދާ ރާދަވަޅީގެ އެންމެ މުހިއްމު މަސްދަރެވެ. ކާއްސަ ގޮތެއް ގައި މަހާ ސިކަންދަރާއި (އެލެގްޒެންޑަރ ދި ގްރޭޓް) ޔޫނާނީންގެ ދުވަސްވަރުގެ ތާރީހާ މެދުގައެވެ.
މަހަވަމްސާ ގައި އަމީރު ވިޖެޔާ އާއި އެ މަނިކުފާނު ގެ ބައިވެރިންނާ ހަމަ އިން ފެށިފައި ވާ ސިންހަޅަ ރަސްކަމެއް ގެ ވާހަކަ ބަޔާން ކުރެވިފައި ވެއެވެ. އަދި އޭ ގައި ފަހުން ސިރީ ލަންކާ ގެ ވެރިރަށެއް ގެ ގޮތު ގައި ވި އަނޫރާދަޕޫރާގެ އަސްލު ކަމުގައިވާ އަނޫރާދާގަން އަވަށް ބިނާ ކުރެއްވި އަނޫރާދާ ގެ ވާހަކަ ބަޔާން ކުރެވިފައި ވެއެވެ. މި އަނޫރާދާ އަކީ ވިޖެޔާ ރަސްގެފާނުގެ މަންތިރިއެކެވެ.
އިދާރީ ގޮތުން ބެހިފައިވާ ޝަހަރުތައް
މެދުތެރެ......................... ކެންޑީ
އުތުރު މެދުތެރެ................... އަނޫރާދަޕޫރާ
އުތުރު ......................... ޖަފްނާ
އިރުމަތި ......................... ބަޓިކޯޅާ
ހުޅަގު އުތުރު .................... ކުރުނެގަލާ
ދެކުނު .......................... ގައްލީ
އުވާ ............................ ބަޑުއްލާ
ހުޅަގު .......................... ކޮޅުނބު
ސަބަރަގަމްވާ ......................... ރަޓްނާޕޫރާ
ސިޔާސަތު
އޮޅުދޫ ކަރައަކީ ސޯޝަލިސްޓް ޑިމޮކްރެޓިކް ޖުމްހޫރިއްޔާ އެކެވެ. ހަމަމިހެން އެއީ ޔުނިޓަރީ ސްޓޭޓެކެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސަރުކާރަކީ ބަރުލަމާނީ އަދި ރިޔާސީ ނިޒާމް މަސްހުނިވެގެން އުފެދިފައިވާ ސަރުކާރެކެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ރައީސަކީ އެގައުމުގެ ހެޑް އޮފް ސްޓޭޓް، ކޮމާންޑަރ އިންޗީފް އޮފް އާރމްޑް ފޯސް އަދި ހެޑް އޮފް ގަވަރމެންޓް ވެސް މެއެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ރައީސް އިންތިޚާބު ކުރަނީ ކޮންމެ 6 އަހަރުން އެއް ފަހަރު އެވެ. ބަރުލަމާންގައި ހިމެނޭ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ކެބިނެޓް މިނިސްިޓަރުން އައްޔަން ކުރަނީ ރައީސް އެވެ. ރައީސްގެ ނައިބަކަށް ހުންނަ މީހާ އަކީ އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ބޮޑު ވަޒީރެވެ. ގައުމުގެ އެތެރޭގެ ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓައި ހެދުމުގައި މުހިއްމު ދައުރެއް ބޮޑު ވަޒީރު އަދާކުރެއެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ބަރުލަމާނަށް މީހުން އިންތިޚާބު ކުރަނީވެސް ކޮންމެ 6 އަހަރުން އެއް ފަހަރު އެވެ. އިންތިޚާބުގައި ކޮންމެ ހިސާބަކުން އެންމެ ގިނަ ވޯޓް ހޯދާ ޕާޓީ އަކަށް ބޯނަސް ޝީޓެއް ބަރުލަމާނުން ލިބެއެވެ. ބަރުލަމާން އެކުލެވޭތާ އެއް އަހަރު ވުމަށްފަހު ބޭނުން ވެއްޖެ ހިނދެއްގައި ބަރުލަމާން އުވާލުމުގެ އިޚްތިޔާރު ރައީސަށް ލިބިގެން ވެއެވެ.
1 ޖުލައި 1960 ގައި ދުނިޔޭގެ ތާރީޚްގައި ފުރަތަމަ އަންހެން ބޮޑު ވަޒީރުގެ ގޮތުގައި އޮޅުދޫކަރައިގެ ބޮޑު ވަޒީރަކަށް ސްރީމާވޯ ބަންޑާރަ ނަޔަކަ ހޮވިގެން ދިޔައެވެ. ބަންޑްރިކާގެ ދަރި ކަނބަލުން ޗަންދުރިކާ ކުމާރުތުންގާ ވަނީ ތަފާތު ފަހަރުތަކުގައި އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަންކޮށްފައެވެ. އަދި 1999ން 2005 އަށް އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ރައީސް ކަމުގެ މަގާމުވެސް ފުރުއްވާފައި ވެއެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ މިހާރުގެ ރައީސް މަހިންދާ ރަޖާޕަކްސާ އަދި ބޮޑު ވަޒީރު ރަޓްނަމްސިރީ ވިކްރަމް ނަޔަކަ އެމަގާމަށް އިސްކުރެވުނީ 21 ނޮވެންބަރު 2005 ގައެވެ.
މިއަދު އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސިޔާސީ މަސްރަހު ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ މިހާރުގެ ރައީސް މަހިންދާ ރަޖާޕަކްސާ ރައީސަކަށް ހުންނަވާ ލެފްޓް ވިންގ ސްރީލަންކާ ފްރީޑަމް ޕާޓީ އިންނާއި، އަދި ކުރީގެ ބޮޑު ވަޒީރު ރަނިލް ވިކްރަމް ސިންހާ ވެރިއަކަށް ހުންނަވާ ރައިޓް ވިންގ ސްރީލަންކާ ފްރީޑަމް ޕާޓީ އިންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ބުޑިސްޓް، ސޯޝަލިސްޓް އަދި ޓަމިލް ނޭޝަނަލިސްޓް ފަދަ ޕޮލިޓިކަސް ކުދިކުދި ޕާޓީތައް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އޮވެއެވެ.
1948ން ފެށިގެން އޮޅުދޫ ކަރައަކީ ކޮމަން ވެލްތުގެ މެންބަރު ގައުމެކެވެ. އަދި އދ.ގެ މެންބަރު ގައުމެއްވެސް މެއެވެ. ހަމަ މިހެން އޮޅުދޫ ކަރައަކީ އޭޕެކް އަދި ސާރކްގެ މެންބަރު ގައުމެއް ވެސް މެއެވެ. ފިނި ހަގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު އޮޅުދޫ ކަރަ ތަބާވެފައިވަނީ ނޮން-އެލިމެންޓް މޫވްމެންޓްގެ ބޭރުގެ ސިޔާސަތަށެވެ. އަދި އޭރު ޔޫރަޕާއި އެމެރިކާއާއި ގާތްގުޅުމެއް ބާއްވައިފައި ވެއެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އަސްކަރިއްޔާގައި ޝާމިލްވަނީ ސްރީލަންކަން އާރމީ، ސްރީލަންކަން ނޭވީ އަދި ސްރީލަންކަން އެއަރފޯސް މިތިން ބައެވެ. މިތިން ބައިމެ އިދާރީގޮތުން ބަލަހައްޓަނީ ދިފާޢީ ވުޒާރާގެ ފަރާތުންނެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައަށް އަސްކަރީ ގޮތުން އެހީތައް ޕާކިސްތާން، ސީނު ކަރަމ އެމެރިކާ އަދި އިގިރޭސި ވިލާތުން އަބަދުވެސް ދެމުން ގެންދެއެވެ.
ޖޫރާފީ
އޮޅުދޫ ކަރަ އޮންނަނީ އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި ބޭއޮފް ބެންގަލްގެ ހުޅަގު ދެކުނުން އަދި އަރަބި ކަނޑުގެ އިރު ދެކުނުގައެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައާއި، ހިންދުސްތާން ވަކިކޮށްދެނީ އެދެމެދުގައިވާ މަންނާރު ކަނޑުއޮޅި އެވެ. ހިންދީން ގަބޫލު ކުރާ ގޮތުގައި އޮޅުދޫ ކަރަ އާއި، ހިންދުސްތާން ގުޅާލުމަށް ރާމާގެ ދުވަސްވަރު ނާލާ ކިޔާ އާކިޓެކްޓަކު ރާމާ ބްރިޖް ކިޔާ ބްރިޖެއް ބިނާކޮށްފައި ވެއެވެ. މިހާރު މިބުނާތަން ފެންނަށްހުރި ފެނުން މައްޗަށް ހުރި ގާތަކެއްގެ ސިފައިގައެވެ. ޓެމްޕަލް ރިކޯޑްތައް ބުނާގޮތުން މިތަބީޢީ ކޯޒްވޭ ކުރިން އޮތީ ރަގަޅަށެވެ. ނަމަވެސް 1480 ވަނަ އަހަރު ކުރިމަތިވި ނުރައްކާތެރި ތޫފާން ތަކެއްގައި މިކޯޒްވޭ ވަނީ ހަލާކުވެ ގޮސްފައެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ޖައްވަކީ ހޫނު އަދި ތެތްކަމެއް އެކުލެވޭ މާހައުލެކެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ފިނިހޫނު މިނަށް ބަލާއިރު ނޫރަލިޔާގައި ފިނިހޫނު މިން އުޅެނީ 16 ޑިގްރީ ސެލްޒިއަސް ގައެވެ. ހޫނުުމަތި އިރު އުތުރު އައްސޭރީގައި އޮންނަ ޓްރިންކޮމާލީ ގައި ފިނި ހޫނު މިން 38 ޑިގްރީ ސެލްޒިއަސް އަށް ދެއެވެ. މުޅި އަަހަރަށް ބަލާއިރު ފިނިހޫނު މިން އުޅެނީ 30-28 ޑިގްރީ ސެލްޒިއަސް އާއި ދެމެދުގައެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައަށް އެންމެ ފިނިވަނީ ޖެނުއަރީ މަހުގެ ތެރޭގައެވެ. އެދުވަސްވަރު އުސް ހިސާބުތަކުގައި އުޅޭމީހުން ކޯޓް، ޖެކެޓް ފަދަ ތަކެތި ލާން ޖެހެއެވެ. ޖައްވުގެ ތެތްކަން އާއްމު ގޮތެއްގައި ހުޅަގު ދެކުނާއި އަދި ފަރުބަދަތައް ހިމެނޭ ހިސާބުގައި މަތިކަމަށް ފާހަގަ ވެއެވެ. އެވްރެޖް ގޮތެއްގައި ކޮޅުބުގައި ޖައްވުގެ ތެތްކަން ހުންނަނީ 70 އިންސައްތައިގައެވެ.
އެކޮލޮޖީ
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ހުޅަގު ދެކުނާއި، ފަރުބަދަ ތައް އެކުލެވޭ ހިސާބަށް ތެތް ހިސާބު ނުވަތަ ވެޓް ޒޯންގެ ނަމުން މުޚާތަބު ކުރެވެއެވެ. މިހިސާބަށް އަހަރަކު ގާތްގަނޑަކަށް 2500 މިލިމީޓަރުގެ ވާރޭ ވެހޭ ކަމަށް ރިކޯޑްތަކުން ދައްކައެވެ. އިރުދެކުނާއި، އިރުމަތި އަދި އުތުރުގެ ހިސާބުތަކަށް ހަނަފަސް ހިސާބު ނުވަތަ ޑްރައި ޒޯންގެ ނަމުން މުޚާތަބު ކުރެވެއެވެ. މިހިސާބަށް ގާތްގަނޑަކަށް އަހަރަކު 1900-1200 އާއި ދެމެދުގެ މިލިމީޓަރުގެ ވާރޭ ވެހޭކަމަށް ރިކޯޑްތަކުން ދައްކައެވެ. މިހިސާބުތަކަށް ޢާއްމުކޮށް ވާރޭ ވެހެނީ އޮކްޓޯބަރުން ފެށިގެން ޖެނުއަރީ މަހާއި ދެމެދުގައެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ބިމުގެ ބޮޑު ބަޔަކީ އެއްދުވަސްވަރެއްގައި ޖަންގަލީގެ ގޮތުގައި ބެލެވުނު ތަންތަނެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު ޖަންގަލީގެ ގޮތުގައި އޮތީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ބިމުގެ 5 އިންސައްތައެވެ. އިރު ދެކުނުގައިވާ ރުހުނު ގައުމީ ޕާރކްގައި އެތް، ފުއްލާ، ސާމަރާދޫނި ފަދަ ތަކެތި ހިމާޔަތްކޮށްގެން ގެންގުޅެއެވެ. އަދި ހުޅަގު އުތުރުގައިވާ ވިލްޕައްޓޫ ގައުމީ ޕާކްގައި ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ފެނު ދޫނިތަކަށް ހިމާޔަތްކަން ދީފައި ވެއެވެ.
އިގްތިޞާދު
އޮޅުދޫ ކަރައަކީ ނަވާރަ އަދި ވިހިވަނަ ގަރުނު ތެރޭގައި ޕްލާންޓޭޝަން އިކޮނޮމީ އެއް އުފެދިގެން އައިތަނެކެވެ. އެގޮތުން އޮޅުދޫ ކަރަ މަޝްހޫރު ވެގެންދިޔައީ ރަބަރު، ފޮނިތޮށި، އަދި ސައިފަތް ދުނިޔޭގައި އެންމެ ގިނަ ޢަދަދަކަށް އުފައްދައި ބޭރުކުރާ ގައުމަކަށް އޮޅުދޫ ކަރަ ވެގެން ދިއުމުންނެވެ.
އޭޕްރީލް 2004 ގައި ސްރީލަންކާ ފްރީޑަމް ޕާޓީ، އަދި ޔުނައިޓެޑް ޕީޕަލްސް ފްރީޑަމް އެލިއެންސް ގުޅިގެން ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަނަލް ޕާޓީގެ ވެރިއަކަށް ހުންނެވި ރަނިލް ވިކްރަމް ސިންހާ ބަލިކުރެއްވުމާއެކު އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އިގްތިޞާދުތައް ބޮޑެތި ބަދަލު ތައް އައެވެ. އާ ސަރުކާރުން ސްޓޭޓް އެންޓަރޕްރައިސަސް ޕްރައިވަޓައިޒް ކުރުން ހުއްޓާލިއެވެ. އެދުވަސްވަރު ރަޓާ ޕެރާޓާ ކިޔާ އިގްތިޞާދީ ޕްރޮގްރާމެއް އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އިގްތިޞާދަށް ހެޔޮބަދަލުތައް ގެނައުމަށް ހިންގުނެވެ. މިޕްރޮގްރާމުގެ ބޭނުމަކަށް ވެފައި އޮތީ ބޭރުގެ މީހުންގެ އަތްމައްޗަށް އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އިގްތިޞާދު ދޫވެގެން ދިޔަ ނުދިނުމެވެ. 2004 ވަނަ އަހަރު އެކަނިވެސް ހަމައެކަނި ތެލަށް އޮޅުދޫ ކަރައިން 180 މިލިއަން އެމެރިކާ ޑޮލަރު ހޭދަކޮށްފައި ވެއެވެ.
ދަތުރު ފަތުރު
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ގިނަ ޝަހަރު ތަކާއި ރަށްތަކަށް ރޭލުގެ އެހީގައި ދަތުރު ކުރެވޭނެ މަގުވަނީ ފަހިކޮށްފައެވެ. ސްރީލަންކަން ރެއިލްވޭސް ހިންގަނީ ގައުމީ ރެއިލްވޭ އޮޕަރޭޓަރ ގެ ފަރާތުންނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ހުޅުވުނު ރޭލް ދަތުރު ކުރާ މަގު ހުޅުވިގެންދިޔައީ 26 އޭޕްރީލް 1867 ގައެވެ. މިއީ ކޮޅުބާއި ކެންޑީ ގުޅާލުމަށް ހެދުނު ރޭލު ދަތުރު ކުރާ މަގެކެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ދަތުރު ފަތުރުކުރުމަށް ހެދިފައިވާ މަގުތަކުގެ ޖުމްލަ ބޮޑުމިން ގާތްގަނޑަކަށް 11 ހާސް ކިލޯ މީޓަރު ހުންނާނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން ގިނަ މަގުތައް އޮންނަނީ ތާރު އަޅާފައެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމުގެ ފަސޭހަ އަށް ތަފާތު ހައިވޭ ތައް ނުވަތަ ފާލަން ތައް ބިނާކުރެވިފައި ވެއެވެ. މިގޮތުން ފާހަގަ ކުރެވޭ މަޝްހޫރު ހައިވޭ ތަކުގެ ތެރޭގައި ކޮލަމްބޯ-ކަޓްނަޔަކަ އެކްސްޕްރެސްވޭ، ކޮލަމްބޯ-ކެންޑީ އެކްސްޕްރެސްވޭ، ކޮލަމްބޯ-ޕެޑަނިޔާ އެކްސްޕްރެސްވޭ، ފަދަ ހައިވޭ ތައް ހިމެނެއެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ޖަފްނާ ސިޓީ އާއި، ހިންދުސްތާނުގެ ޗެއްނާއީ ގުޅާލުމަށް ހެދޭ ބްރިޖް ގެ މަޝްރޫޢުގެ ޕްލޭން މިހާރު ދަނީ ކުރެވެމުންނެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ޢާއްމު ބަސްތަކުގެ ޚިދުމަތްދެނީ ސިލޯން ޓްރާންސްޕޯޓް ބޯޑް ގެ ފަރާތުންނެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އެތެރޭގައި 430 ކިލޯ މީޓަރުގެ ފެނުގެ މަގުތައް ވެސް ވެއެވެ. ފެން ފުން ތިން ބަދަރު އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އޮވެއެވެ. މިތަންތަން އޮންނަނީ ކޮޅުބު، ގެއްލީ ، އަދި ޓްރިންކޮމާލީ ގައެވެ. ތާރު އަޅާފައިވާ 12 ވައިގެ ބަނދަރާއި، އަދި ތާރު ނާޅައި ބޭނުންކުރެވޭ ދެ ވައިގެ ބަދަރު އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އޮވެއެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ގައުމީ އެއަރލައިނަކީ ސްރީލަންކަން އެއަރވޭސް އެވެ. މިއެއަރލައިން މިހާރު ހިންގަނީ އެމިރޭޓްސް އެއަރލައިންގެ ފަރާތުންނެވެ. ދާދި ފަހުން ސްކައި ޓްރެކްސް ގެ ފަރާތުން ސްރީލަންކަން އެއަރވޭސް ވަނީ ދެކުނު އޭޝިޔާގެ އެންމެ ފެންވަރު ރަގަޅު އެއަރލައިންގެ ގޮތުގައި ހޮވާފައެވެ. ސްރީލަންކަން އެއަރ ޓެކްސީ އަކީ އެތެރޭގެ އުދުން ތަކުގައި ބައިވެރިވާ އެއަރ ލައިނެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ލަންކް އެއަރ، އަދި އެކްސްޕޯ އޭވިއޭޝަން އަކީ ވެސް މިފަދަ ދެއެއަރލައިން އެވެ. ބަންޑާރަ ނަޔަކަ ބައިނަލް އަގުވާމީ ވައިގެ ބަނދަރަކީ އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އޮތް ހަމައެކަނި ބައިނަލް އަގްވާމީ ވައިގެ ބަނދަރެވެ. މިބަދަރު އޮންނަނީ ކޮޅުބުގެ 22 ކިލޯ މީޓަރު އުތުރުގައި ކަޓްނަޔަކާ ގައެވެ.
އަސްކަރިއްޔާ
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސިފައިން ވަނީ އެގައުމުގެ ތާރީޚްގައި ގިނަ ހަގުރާމަ ތަކެއްގައި ބައިވެރި ވެފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ބޮއީ ހަގުރާމަ އަދި އެއްވަނަ އަދި ދެވަނަ ބޮޑު ހަގުރާމަ ހިމެނެއެވެ. 2004ން ފެށިގެން ހެއިޓީގައި އޮންނަ އ.ދ ގެ ސުލްޙަ ބަލަހައްޓާ ސިފައިންގެ ތެރޭގައި އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސިފައިން އަންނަނީ ޝާމިލް ވަމުންނެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އަސްކަރިއްޔާ ބަހާލެވިފައިވަނީ މައިގަނޑު ތިން ބަޔަކަށެވެ. އެއީ ސްރީލަންކަން އާރމީ، ސްރީލަންކަން ނޭވީ އަދި ސްރީލަންކަން އެއަރ ފޯސް މި ތިން ބައެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އެތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ތަމަޅައިންނާއި ސަރުކާރު ސިފައިންނާއި ހަގުރާމަ ކުރާތާ މިހާރުވަނީ 25 އަހަރު ވެފައެވެ. މިބުނި ތަމަޅައިންގެ ޖަމާޢަތަކީ ތަފާތު 32 ގައުމަކުން ނިރުމަޅަވެރިން ނުވަތަ ޓެރަރިސްޓުންގެ ގޮތުގައި ސިއްކަ ޖަހާފައިވާ ޖަމާޢަތެކެވެ.
ޑެމޮގްރާފިކްސް
އޮޅުދޫ ކަރައަކީ ދުނިޔޭގެ 53 ވަނަ އަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ގައުމެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އަހަރަކު އާބާދީ އިތުރުވާ ނިސްބަތަކީ 0.79 އިންސައްތަ އެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ކޮންމެ 1000 މީހަކަށް އުފަންވާ ރޭޓް 15.63 ގައި އުޅޭއިރު މަރުވާ ރޭޓް އުޅެނީ 6.49 ގައެވެ. އާބާދީ އެންމެ ގިނައީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ހުޅަގު ގައެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ވެރިރަށް ކޮޅުބާއި އެޝަހަރުގެ ވަށައިގެންވާ ހިސާބުތަކުގައެވެ. ވައްނިޔަލަ އެއްޓޯ އޭ ކިޔޭ ރަށުގައި ކުޑަ އާބާދީ އެއް އޮވެއެވެ. މިރަށުގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ ވެއްދާހްސް އެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އާބާދީގެ 81.9 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ ކުރަނީ ސިންހަޅަ އިންނެވެ. ޢާންމު ގޮތެއްގައި ތަމަޅައިން އެންމެ ގިނައީ އުތުރާއި އިރުމަތީގެ ހިސާބުތަކުގައެވެ. ނަމަވެސް މެދުތެރެއާއި ހުޅަގުގެ ޝަހަރުތަކުގައި ވެސް ތަމަޅައިން އުޅެއެވެ. ބުނެވޭގޮތުގައި ތަމަޅައިންނަކީ އިންޑިޔާއިން އިގިރޭސިންގެ އަތްދަށުގައި އޮޅުދޫ ކަރަ އޮތް ދުވަސްވަރު މަސައްކަތު މީހުންގެ ގޮތުގައި އޮޅުދޫ ކަރައަށް ގެނައި މީހުންނެވެ. ނަމަވެސް ތަމަޅައިންގެ ތެރޭގައި އޮޅުދޫ ކަރައަށް އެމީހުންގެ ނަސްލު ނިސްބަތްވާ ތަމައިންވެސް އުޅެއެވެ.
2001 ގެ ބޯހިމެނުގެ ހިސާބުތައް ދައްކާގޮތުން އިންޑިޔަން ތަމަޅައިންގެ ނިސްބަތަކީ 5.1 އިންސައްތަ އެވެ. އަދި އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ތަމަޅައިންގެ ނިސްބަތަކީ 4.3 އިންސައްތަ އެވެ. މީގެ އިތުރުން މޫރުން ގެ 8 އިންސައްތަ އޮޅުދޫކަރައިގައި ދިރިއުޅެއެވެ. މޫރުންނަކީ އުތުރު އެފްރިކާ އަދި މެދުއިރުމަތީގެ ހިސާބުތަކުން އައިސް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ވަޒަންވެރި ދަރިފަސްކޮޅަކަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ވާހަކަ ދެެކެވޭ ރަސްމީ ދެބަހަކީ ސިންހަޅަ އަދި ތަމަޅަ ބަހެވެ. އިގިރޭސި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކަނީ އާބާދީގެ އެންމެ 10 އިންސައްތަ އެވެ. އާއްމު ގޮތެއްގައި އިގިރޭސި ބަސް ބޭނުންކުރަނީ ކިޔަވައިދިނުމާއި، ވިޔަފާރިއާއި އަދި ސައިންޓިފިކް ކަންކަމާއި ގުޅޭ ބޭނުންތަކުގައެވެ.
ތަފާތު ދީންތަކުގެ މީހުން އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އުޅެއެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް 76.7 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ބުދު ދީނުގެ އަހުލު ވެރިންނެވެ. ސްރީ ޑަލާޑާ މަލިގާވާ ނުވަތަ ދަތުގެ ބުދު ފައްޅި އަކީ އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ހުރި ބުދު ދީނުގެ އެންމެ ބޮޑު ނުވަތަ މައި ބުދު ފައްޅި އެވެ. އާބާދީގެ 7.9 އިންސައްތަ ހިންދީ ދީން އިޚްތިޔާރު ކޮށްފައިވާއިރު 7 އިންސައްތަ ޙިއްޞާ ކުރަނީ މަޞީޙީންނެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އާބާދީގެ 8.5 އިންސައްތަ އަކީ މުސްލިމުންނެވެ.
ސަގާފަތު
އޮޅުދޫ ކަރައަކީ ތަފާތު ދެ ސަގާފަތެއް އޮންނަ ތަނެކެވެ. އެއީ ތަމަޅަ އާއި ސިންހަޅައިންގެ ސަގާފަތެވެ. ސިންހަޅައިންގެ މައި ހިސާބަކީ ކެންޑީ އަދި އަނޫރާދަޕޫރާ އެވެ. ތަމަޅައިންގެ މައި ހިސާބަކީ އުތުރުގައިވާ ޖަފްނާ އެވެ. ވަރަށް ފަހަކާއި ޖެހެންދެން އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އަހުލުވެރިން ކައި އުޅުނީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ނުވަތަ ޓްރެޑިޝަނަލް ކާނާގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ ބާވަތްތަކެވެ. އަދި ކޮށް އުޅުނު މަސައްކަތްތަކަކީ ވެސް ގިނަފަހަރު އެމީހުންގެ ތެރޭގައި ޒަމާނުއްސުރެ ކުރަމުން އައިސްފައިވާ މަސައްކަތްތަކެެވެ.
ނަމަވެސް އިގުތިޞާދީ ގޮތުން ކުރިއަރައިގެން އައިއިރު އެހެން ގައުމުތަކާއި ވާދަކުރުމަށްޓަކައި ތަފާތު މަސައްކަތްތަކާއި ކަންތައްތައް އޮޅުދޫ ކަރައިގެ މުޖުތަމަޢުގެ ތެރެއަށް ވެސް ތަޢާރަފްވެގެން ދިޔައެވެ. މިއަދު އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އަހުލުވެރިންގެ މައިގަނޑު ކެއުމުގެ ތެރޭގައި ބަތް، ރިހަ، ވަޓަލައްޕަން،ކިރިބަތު، ޕިއްޓޫ، ބިސް، މޭވާ ތަރުކާރީ، ކިރުގެ ބާވަތްތައް ބޭނުން ކުރެއެވެ.
އިސާލާ ޕެރަހްރާ އަކީ ކޮންމެ އަހަރެއްގެ ޖުލައި ނުވަތަ އޮގަސްޓް މަހުގެ ތެރޭގައި އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ކެންޑީގައި ބޭއްވޭ ބޮޑު ކާނިވަލެކެވެ. އެކާނިވަލަށްޓަކައި މީހުން ވަކި ޚާއްޞަ ހެދުމެއް ތުރުކުރެއެވެ. ބުޑިސްޓުން ފާހަގަ ކުރާ މިކާނިވަލުގައި އެތް ފަދަ ޖަނަވާރުތައް ޒީނަތްކޮށް ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ނެށުންތައް ހުށަހެޅުން އޮވެއެވެ. އެގޮތުން އަލިފާން ބޭނުން ކޮށްގެން ފުރިހަމަ ކުރާ ނެށުމާއި، ޗާބޫކް ބޭނުންކޮށްގެން ފުރިހަމަކުރާ ނެށުމާއި އަދި ކެންޑީ މީހުންގެ ޚާއްޞަ ނެށުން އޮވެއެވެ.
ދުނިޔޭގައި އެންމެ ގިނައިން ސައިފަތް އުފައްދައި ބޭރުކުރާ ގައުމަށް ވުމާއެކު އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އަހުލުވެރިން ވަރަށް ގިނައިން ސައިބޮއި ހަދައެވެ.
ދީން
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އާބާދީ 70 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ބުދު ދީނުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ތާރީޚް ބުނާގޮތުން އޮޅުދޫ ކަރަޔަށް ބުދު ދީން ތަޢާރަފްވެގެން އައީ ޢީސާގެ ފާނުގެ 2 ގަރުނުގެ ކުރިންނެވެ. ބުދު ދީން ތަޢާރަފް ކުރީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އޭރުގެ ރަސްކަލުން ދިވަނަ ޕިޔަތިއްސާގެ ދުވަސްވަރު އެމްޕަރަރ އަކަށްހުރި އަޝޯކާގެ ދަރިކަލުން މަހިންދާ ކަމަށް ބުނެއެވެ. ފުރަތަމަ ބުދު ކިއްލާ ބިނާކުރެވުނީ އޭރު ވެރިއަކަށް ހުންނެވި ރަސްގެފާނުގެ ބެލުމުގެ ދަށުންނެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމާއި ސަގާފަތުގައި ދީން މުހިއްމު ދައުރެއް އަބަދު ވެސް އަދާކުރެއެވެ. ބުދު ދީނުގެ އަހުލުވެރިން ހަދުމަހުގެ ކަލަންޑަރާއި އެއްގޮތަށް ޕޮޔާ ދުވަސް ކިޔާ ދުވަހެއް ކޮންމެ މަހަކު ފާހަގަ ކުރެއެވެ. ހިންދީންނާއި މުސްލިމުންގެ އެދީންތަކުގެ ޚާއްޞަ ދުވަސްތައް ފާހަގަ ކުރެއެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ބުދުފައްޅި ތަކާއި، މިސްކިތްތައް، ހިންދީންގެ ފައްޅި ތަކާއި، މަސީޙީންގެ ފައްޅިތައް ގިނަ އަދަދަކަށް ހުރެއެވެ. އުތުރު ނޫން ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި ވެސް ބުދު ދީނުގެ އަހުލުވެރިން އުޅެއެވެ. އުތުރު، އިރުމަތި އަދި މެދުތެރޭގެ އުސް ހިސާބުތަކުގައި ހިންދީ ދީނުގެ އަހުލުވެރިން އުޅެއެވެ. މަޞީޙީން ގިނައިން އުޅެނީ ހުޅަގުގެ އައްސޭރި ފަށުގައެވެ. އައްސޭރި ފަށާއި އަދި އެތެރޭގެ އެކި ހިސާބުތަކުގައި މުސްލިމުން އުޅެއެވެ.
އާސާރީ ތަރިކަ
ޔުނެސްކޯ އިން ހޮވާފައިވާ ދުނިޔޭގެ އާސާރީ ތަރިކަ ތަކުގެ ތެރޭގައި އޮޅުދޫ ކަރައިގެ 7 ތަނެއް ފާހަގަކޮށްފައި ވެއެވެ. އެއީ އޭންސިއެންޓް ސިޓީ އޮފް ޕޮލޮނަރުވާ، އޭންސިއެންޓް ސިޓީ އޮފް ސިގިރިޔާ، ޑަމްބުއްލާގެ ރަން ބުދު ފައްޅި، އޯލްޑް ޓައުން އޮފް ގެއްލީ، ސެކްރެޑް ސިޓީ އޮފް އަނޫރާދަޕޫރާ، ސެކްރެޑް ސިޓީ އޮފް ކެންޑީ، އަދި ސިންހަ ރާޖާ ޖަންގަލި އެވެ.
ސިގިރިޔާ އަކީ މެދުތެރޭ އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އޮންނަ އާކިއޮލޮޖިކަލް ސައިޓެކެވެ. މިތާގައިވަނީ މީލާދީން 495-477ން ރަސްކަން ކުރެއްވި ކަސަޔާޕާ ރަސްގެފާނުގެ ގަނޑުވަރުގެ ބައިތަކެވެ. މިއީ ބަޔާންކުރެވުނު 7 ތަނުގެ ތެރެއިން ފަތުރުވެރިން އެންމެ ގިނައިން ޒިޔާރަތްކުރާ އެއްތަންވެސް މެއެވެ. ބައެއް މީހުން ދުނިޔޭގެ 8 ވަނަ އަޖައިބުގެ ގޮތުގައި ސިގިރިޔާ ސިފަ ކުރެއެވެ.
މީޑިއާ
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ގައުމީ ރޭޑިޔޯ ރޭޑިޔޯ ސިލޯން އަކީ އޭޝިޔާގައި ހުރި އެންމެ ދުވަސްވީ ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަނެވެ. މިތަން އުފައްދާފައިވަނީ 1923 ވަނަ އަހަރު އެޑްވަރޑް ހާރޕަރ އެވެ. އޭޝިޔާގެ އެންމެ މަޝްހޫރު އެއް ރޭޑިޔޯ ރޭޑިޔޯ ސިލޯންގެ ޕްރޮގްރާމްތައް އަވަށްޓެރި ގައުމު ތަކަށް ވެސް ލިބެއެވެ. މިއަދު ރޭޑިޔޯ ސިލޯން ހިންގަނީ ސްރީލަންކަން ބްރޯޑްކާސްޓިންގ ކޯޕަރޭޝަން ގެ ފަރާތުންނެވެ. ރޭޑިޔޯ ސިލޯން ދުރަށް ފޮނުވޭ ބަސްތަކުގެ ތެރޭގައި ސިންހަޅަ، ތަމަޅަ، ހިންދީ އަދި އިގިރޭސި ހިމެނެއެވެ.
1980 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ތަފާތު އަމިއްލަ ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަންތައް އަންނަނީ އުފެދެމުންނެވެ. މިހާރު އުފެދިފައިވާ މިފަދަ ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަން ތަކުގެ ތެރޭގައި ޝްރީ އެފްއެމް، ގޯލްޑް އެފްއެމް، ވައި އެފްއެމް، އެން އެފްއެމް، ޝާ އެފްއެމް، ނެތު އެފްއެމް، ސަން އެފްއެމް، އަދި ޔޭސް އެފްއެމް، ފަދަ ރޭޑިޔޯތައް ހިމެނެއެވެ.
މަޝްހޫރު ޓީވީ ސްޓޭޝަން ތަކުގެ ތެރޭގައި ޑިރާނާ ޓީވީ، ސިރާސާ ޓީވީ، އީޓީވީ، އޭއާރްޓީވީ، މެކްސް ޓީވީ، އަދި ޝަކްތީ ޓީވީ ފަދަ ޓީވީ ޗެނަލްތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ތަފާތު ގައުމުތަކުގެ ޗެނަލްތައް ވެސް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ވަރަށް މަޝްހޫރު އެވެ.
މަޝްހޫރު ދުވަހު ނޫސް ތަކުގެ ތެރޭގައި އިގިރޭސި ބަހުން ނެރެވޭ ޑެއިލީ މިރަރ، ސަންޑޭ ޓައިމްސް، ސަންޑޭ އޮބްޒާވަރ، ސިންހަޅަ ބަހުން ނެރޭ ލަކްބިމާ، ލަންކާޑީޕާ، ދިވަނިޔާ، އަދި ތަމަޅަ ބަހުން ނެރޭ ދިނަކަރާ، އަދި އުތާޔަން ފަދަ ނޫސްތައް ހިމެނެއެވެ.
ތަޢުލީމް
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 96 އިންސައްތަ އެވެ. މީގެ ތެރެއިން 66 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ސާނަވީ ތަޢުލީމު ފުރިހަމަކޮށްފައިވާ މީހުންނެވެ. ދެކުނު އޭޝިޔާގައި ލިޔަންކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތް އެންމެ މަތީ އޮޅުދޫ ކަރައިގައެވެ. ސުކޫލަށް ވަންނަ 90 އިންސައްތަ ކުދިން ސުކޫލް ތައުލީމީ މަރުޙަލާގައި ހިމެނޭ 9 އަހަރުގެ ކިޔެވުން ފުރިހަމަ ކުރާކަމަށް ތަފާތު ހިސާބުތައް ދައްކައެވެ. މިއީ 1938 ވަނަ އަހަރު އޭރުގެ ތަޢުލީމާ ބެހޭ ވަޒީރު ޑރ. ސީސީ ޑަބްލިޔޫ ކަންނަގާރާ ފައްޓަވައިދެއްވި މިނިވަން ތަޢުލީމީ ނިޒާމްގެ ނަތީޖާ ކަމަށް ގިނަބަޔަކު ދެކެއެވެ.
މރ ކަންނަގާރާ ވަނީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އެކި ހިސާބު ތަކުގެ ރަށްފުށުގައި ގްރޭޓް ސެންޓްރަލް ސުކޫލްގެ ނަމުގައި ސުކޫލްތައް އުފައްދައި ކިޔަވައި ދިނުމުގެ މަސައްކަތް ފަށައިފައެވެ. ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އެކި ހިސާބުތަކުގައި އަމިއްލަ އަދި އިންޓަނޭޝަނަލް މަދަރުސާތައް ވަނީ ގާއިމްކޮށްފައެވެ. އެންމެ ޢާއްމު ތަޢުލީމީ ޕްރޮގްރާމް ތަކުގެ ތެރޭގައި ޖީސީއެސްއީ އަދި އިންޓަނޭޝަނަލް ބެކްލޮރޭޓް ފަދަ ޕްރޮގްރާމްތައް ހިމެނެއެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސާނަވީ ހުރިހާ ސުކޫލް ތަކެއްގައި ވެސް ގްރޭޑް 13-1 އަށް ކިޔަވައި ދެއެވެ. ގްރޭޑް 11 ގެ އަހަރު ޖީސީއީ އޯލެވެލް އިމްތިޙާން ހަދާއިރު، ގްރޭޑް 13ގެ އަހަރު ޖީސީއީ އޭލެވެލް އިމްތިޙާނުގައި އިށީދެއެވެ. ބޮޑެތި ޝަހަރު ތަކުގައި ހުންނަ ވަރަށް ގިނަ ސުކޫލް ތަކުގައި ކިޔަވައިދެނީ ދެ ޖިންސްގެ ކުދީންނަށް ވަކީންނެވެ. ނުވަތަ ދެޖިންސްގެ ކުދިންނަށް ވަކި މަދަރުސާ ތަކުގައެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ގިނަ އަދަދަކަށް ޔުނިވަސިޓީތައް ހުރެއެވެ. މަޝްހޫރު ޔުނިވަސިޓީ ތަކުގެ ތެރޭގައި ކޮލަމްބޯ ޔުނިވަސިޓީ، ޖަފްނާ ޔުނިވަސިޓީ، ކެލަނިޔާ ޔުނިވަސިޓީ، މޮރަޓުވާ ޔުނިވަސިޓީ، ޕެރަޑެނިޔާ ޔުނިވަސިޓީ، ރުހުނާ ޔުނިވަސިޓީ، ޔުނިވަސިޓީ އޮފް ސްރީ ޖަޔަވަރުދަނާޕޫރާ، އީސްޓަން ޔުނިވަސިޓީ އޮފް ސްރީލަންކާ، ސަބަރަގަމްވާ ޔުނިވަސިޓީ އޮފް ސްރީލަންކާ، ރަޖާރަތު ޔުނިވަސިޓީ އޮފް ސްރީލަންކާ، އަދި މިނޫން ބައެއް ޔުނިވަސިޓީތައް ހިމެނެއެވެ.
ކުޅިވަރު
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ރަސްމީ ކުޅިވަރަކީ ވޮލީ ބޯޅައެވެ. ނަމަވެސް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި އެންމެ މަޝްހޫރު ކުޅިވަރަކީ ކްރިކެޓް އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ގިނައަދަދެއްގެ މީހުން ފެނުގެ ކުޅިވަރު ތަކާއި، އެތުލެޓިކްސް، ރަގަބީ، ފުޓްބޯޅަ، އަދި ޓެނިސް ފަދަ ކުޅިވަރު ތަކުގައި ޝާމިލް ވާކަން ފާހަގަ ވެއެވެ. ކޮޅުބުގައި ތަފާތު ކުޅިވަރުތަކަށް ޚާއްޞަ ކްލަބުތައް ހުރެއެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސުކޫލް ތަކާއި ކޮލެޖް ތަކުގެ މެދުގައި ގައުމީ އަދި ރަށްރަށުގެ ފެންވަރުގައި ތަފާތު ކުޅިވަރުތައް ރާވައި ހިންގުން އޮވެއެވެ.
މޫދު ކުޅިވަރުގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ ބޯޓް ދުއްވުން، ރާޅާ އެޅުން، ފީނުން، ފެތުން ފަދަ ކުޅިވަރުތަކަކީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އަހުލުވެރިންގެ އިތުރުން ގައުމަށް ޒިޔާރަތްކުރާ ފަތުރުވެރިންގެ ތަރުޙީބު ވަރަށް ބޮޑަށް ލިބިފައިވާ ކުޅިވަރު ތަކެވެ. ވަރަށްގިނަ ޢަދަދެއްގެ ކުޅިވަރު ސްޓޭޑިއަމް ތައް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ހުރެއެވެ. ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ސްޓޭޑިއަމް ތަކުގެ ތެރޭގައި ސިންހަޅީޒް ސްޕޯޓްސް ކްލަބް ގްރައުންޑް، އާރް ޕްރެމަދާސާ ސްޓޭޑިއަމް، ރަންގިރީ ޑަމްބައްލާ ސްޓޭޑިއަމް، އަދި ގައްލޭ އިންޓަނޭޝަނަލް ސްޓޭޑިއަމް ފަދަ ތަންތަން ހިމެނެއެވެ.
އޭޝިޔާ ކަޕް ތަފާތު ފަހަރުތަކު އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ބާއްވައިފައި ވެއެވެ. އަދި 1996 ވަނަ އަހަރުގެ ކްރިކެޓް ވޯލްޑް ކަޕް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ޕާކިސްތާން އަދި އިންޑިޔާ ގުޅިގެން ބާއްވައިފައި ވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން 2011 ވަނަ އަހަރުގެ ކްރިކެޓް ވޯލްޑް ކަޕްގެ މެޗް ތައް ވެސް އޮޅުދޫ ކަރައިގައި ކުޅޭ ގޮތަށް މިހާރުވަނީ ހަމަޖެހިފައެވެ. 1996 ވަނަ އަހަރު ގެ ކްރިކެޓް ވޯލްޑް ކަޕްގެ ޗެމްޕިއަންގެ އިތުރުން 1996 އަދި 2004 ގެ އޭޝިޔާ ކަޕްގެ ޗެމްޕިއަންކަން ވެސް އޮޅުދޫ ކަރަ ހޯދާފައި ވެއެވެ.
އެކިއެކި ހަގީގަތް
ދުނިޔޭގެ ފުރަތަމަ އަންހެން ބޮޑު ވަޒީރުގެ ގޮތުގައި ސިރީމާވޯ ބަންޑާރަ ނަޔަކަ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމަށް އިސްކުރެވުނީ 1960 ވަނަ އަހަރު އެވެ.
ހުރިހާ އެންމެންނަށް ވޯޓް ލެވޭ ގޮތަށް އެންމެ ދިގުމުއްދަތަކަށް މަލްޓި ޕާރޓީ ޑިމޮކްރަސީ އޮތީ އޮޅުދޫ ކަރައިގައެވެ. މިގޮތުން 1931 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އިންތިޚާބު ތަކުގައި ކުލައެއް، ނަސްލެއް، ދީނެއް ބެލުމެއްނެތި ވޯޓް ދިނުމުގެ ހައްގު ލިބޭ ކޮންމެ މީހަކު އަންނަނީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ އިންތިޚާބު ތަކުގައި ވޯޓް ލަމުންނެވެ.
ފުރަތަމަ ރޭޑިޔޯ އިން ޕްރޮގްރާމްތައް ދުރަށް ފޮނުވުމުގެ ޚިދުމަތް ދެކުނު އޭޝިޔާގައި ފެށީ އޮޅުދޫ ކަރައިގައެވެ. އެއީ 16 ޑިސެމްބަރު 1925 ގައި ރޭޑިޔޯ ސިލޯން އުފެދުމާއި ގުޅިގެންނެވެ.
ދުނިޔޭގައި އެންމެ ގިނައިން ސައިފަތް އުފައްދައި ބޭރުކުރަނީ އޮޅުދޫ ކަރައިންނެވެ. އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ސައިފަތާމެދު ބެލެވެނީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ފެންވަރު ރަގަޅު ސައިފަތުގެ ގޮތުގައެވެ.
ދުނިޔޭގައި އެންމެ ގިނައިން ފޮނިތޮށި އުފައްދައި ބޭރުކުރަނީ ވެސް އޮޅުދޫ ކަރައިންނެވެ. ޢީސާގެ ފާނުގެ 1400 އަހަރު ކުރިން މިޞްރަށް އޮޅުދޫ ކަރައިން ފޮނިތޮށި ބޭރުކުރި ކަމަށް ވެއެވެ.
ޖަނަވާރުތައް ހިމާޔަތް ކުރުމަށް ފުރަތަމަ ސެންކްޗުއެރީ އެއް ހަދާފައިވަނީ ވެސް އޮޅުދޫ ކަރައިގައެވެ.
1996ވަނަ އަހަރުގެ ކްރިކެޓް ވޯލްކަޕް ކާމިޔާބު ކޮށްފައިވަނީ އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ގައުމީ ކްރިކެޓް ޓީމެވެ.
ޢީސާގެ ފާނުގެ 4 ގަރުނު ކުރިން ވެސް އޮޅުދޫ ކަރަ އޮތީ މިހާރު ވެސް އޮތް ބޯޑަރުތައް ހިމެނޭގޮތަށެވެ. މާނައަކީ އެހެން ބައެއް އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ބިން ނެގުމެއްނެތި އޭރުން ފެށިގެން އޮތް ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮޅުދޫ ކަރަ ބެލެވެއެވެ. އެހެން ކަމުން އެންމެ ދުވަސްވީ ގައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި އޮޅުދޫ ކަރަ ގުނާލެވެއެވެ.
އޮޅުދޫ ކަރައިގެ ގައުމީ މަލަކީ ނިލް މާނެލް ނުވަތަ ބުލޫ ވޯޓަރ ލިލީ އެވެ. ގައުމީ ދޫންޏަކީ ހާ ނުވަތަ ވަލު ކުކުޅު އެވެ. ގައުމީ ގަހަކީ ނާ އޭ ކިޔޭ ގަހެކެވެ. އަދި ގައުމީ ކުޅިވަރު ވަރަކީ ވޮލީ ބޯޅައެވެ.
ރިފަރެންސް
މިވެސް ބައްލަވާ
އިތުރު ގުޅުންތައް
ބަލައިލުން
ފަތުރުވެރިކަން
ސިރީ ލަންކާ ސަރުކާރުގެ ރަސްމީ ވެބްސައިޓް
SAARC
Island nations
Islands
SAARC members
|
1532
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%8A%DE%B0%DE%A3%DE%A7%DE%82%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8C%DE%A7%DE%82%DE%B0
|
އަފްޣާނިސްތާން
|
އަފްޣާނިސްތާން ގެ ފުރިހަމަ ނަމަކީ އިސްލާމިކް ރިޕަބްލިކް އޮފް އަފްޣާނިސްތާން އެވެ. އަފްޣާނިސްތާން އޮންނަނީ އޭޝިޔާގެ މެދުތެރޭ ގައެވެ. އަފްޣާނިސްތާން އޮންނަ ހިސާބުގެ ގޮތުން ބައެއް ފަހަރު މެދުތެރޭ އޭޝިޔާ ގެ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެއެވެ. އަނެއް ބައި ފަހަރު ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެއެވެ. އަދި އަނެއްބައި ފަހަރު މެދުއިރުމަތީގެ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެއެވެ.
މިހާރު އަފްޣާނިސްތާނަށް ވަނީ ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ސަރަޙައްދީ އެއްބާރުލުމުގެ ޖަމްޢިއްޔާ (ސާކް) ގެ މެންބަރަކަށްވެފައެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
އަފްޣާނިސްތާނުގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ދާރީ (ފާރިސީ) ބަހާއި ޕޮޝްތޫ ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން އަފްޣާނިސްތާނު މީހުންނަށް ކިޔަނީ އަފްގާންސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ކާބުލްއެވެ. އަފްޣާނިސްތާނުގެ ވެރިރަށަކީ ވެސް ކާބުލްއެވެ. އަފްޣާނިސްތާނަކީ އިސްލާމީ ޖުމްހޫރީ ތިއޮކްރަސީއެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 28 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 44 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.6 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ af. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +93 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ އަފްޣާނީއެވެ.
ނަން
އަފްޣާނިސްތާން ގެ މާނައަކީ އަފްޣާނުންގެ ބިން މިއެވެ. “އަފްޣާން” މިނަން ވަރަށް ކުރީގެ ލިޔުންތަކުގައި ވެސް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވެއެވެ. އަފްޣާނިސްތާނުގެ މީހުން އެއްބައިވަންތަ ކުރުވުމުގެ ގޮތުން “އަފްޣާން” އައިޑެންޓިޓީ އެންމެ ފުރަތަމަ ބޭނުންކުރެއްވި ބޭފުޅަކީ އަޙްމަދު ޝާހް ދުއްރާނީއެވެ.
އަފްޣާނިސްތާނު، މި ނަން 16 ވަނަ ޤަރުނުގައި، މުޣަލް އެމްޕެރަރ ބާބަރު ވަނީ ބޭނުންކުރައްވާފައެވެ.
ޖުޣުރާފީ
އަފްޣާނިސްތާން އަކީ އެގައުމުގެ ވަށައިގެންވާ ގައުމުތަކާއި، ދީނީ ގޮތުންނާއި، ބަހުގެ ގޮތުންނާއި، ގައުމު އޮތް ތަނުގެ ގޮތުން ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅިފައިވާ ގައުމެކެވެ. އަފްޣާނިސްތާން ގެ ދެކުނާއި އިރުން އިންވެގެން އޮންނަނީ ޕާކިސްތާން އެވެ. ހުޅަގުން އޮންނަނީ އީރާން، ތުރުކީ، އަދި އުޒްބަކިސްތާން އެވެ. އުތުރުން އޮންނަނީ ތަޖިކިސްތާން އެވެ. އަދި އިރު އުތުރުން އޮންނަނީ ސީނުކަރަ އެވެ.
ތާރީޚު
މިހާރުގެ އަފްޣާނިސްތާނު ވުޖޫދަށް އައިސްފައިވަނީ މީީލާދީން 1747 ގައި އަޙްމަދު ޝާހް ދުއްރާނީގެ ޤިޔާދަތުގައެވެ. އާސާރީ ހޯދުންތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި އަފްޣާނިސްތާނުގައި މީހުން ދިރިއުޅެން ފަށާފައިވާތާ މިހާރު އެތައް ހާސް އަހަރެއް ވެއްޖެއެވެ.
އަފްޣާނިސްތާނު އޮތް މަޤާމުވެފައިވަނީ ތާރީޚީ ގޮތުން ބަލާއިރު ވަރަށް މުހިއްމު ސަރަޙައްދަކަށެވެ. އެއީ ހިންދު-ވިލާތީ ޙަޟާރަތުގެ ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކެއް މިބިމާ ގުޅިފައިވާ ކަމަށް ޓަކައި ވެސްމެއެވެ.
ޢީސާއީ މީލާދުގެ 2000 އަހަރު ކުރީން ހިންދު-ވިލާތީ ބަހުން މޮށިއުޅުނު އާރިޔާއިން މި ސަރަޙައްދުގައި އުޅުނުކަމަށް ބެލެވިފައިވެއެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް އާރިޔާއިންނަކީ އަޞްލު އަފްޣާނިސްތާނުގެ ބައެއް ކަމަކަށް ބެލެވިފައެއް ނުވެއެވެ. އާރިޔާއިންގެ އަޞްލާމެދު ބެލެވިފައިވަނީ އެއީ، އަނަތޯލިޔާ ނުވަތަ ކުރުދިސްތާން ނުވަތަ މެދުތެރޭ އޭޝިޔާ ނުވަތަ އީރާން ނުވަތަ އުތުރު އިންޑިޔާ ކަމުގައެވެ. މީގެ ތެރެއިން ވެސް ބޮޑަށް ބެލެވިފައިވަނީ އާރިޔާއިންގެ އަޞްލަކީ އީރާން ކަމުގައެވެ. މެދު ޒަމާނުން ފެށިގެން 19 ވަނަ ޤަރުނާ ހަމަޔަށް އަފްޣާނިސްތާނަކީ ގްރޭޓަރ ޚުރާސާނުގެ ބައެކެވެ.
މީލާދީން 18 ވަނަ ޤަރުނުގައި އަފްޣާނުން ކަންދަހާރަށް އެއްވެ، އަޙްމަދު ޝާހް ދުއްރާނީއަކީ އެމީހުންގެ ލީޑަރުކަމުގައި އިޚްތިޔާރު ކުރިއެވެ. އޮކްޓޯބަރު 1747 ގައި ރަސްކަމުގެ ތާޖު އަޙްމަދު ޝާހް ދުއްރާނީގެ އިސްތަށިފުޅުގައި އެޅުވުނެވެ. މީލާދީން 1751 ގައި އަޙްމަދު ޝާހް ދުއްރާނީ އާއި އޭނާގެ ލަޝްކަރު މިހާރުގެ މުޅި އަފްޣާނިސްތާނާއި ޕާކިސްތާނާއިި އީރާނުގެ ބައެއް ޝަހަރުތަކާއި ދިއްލީ ވެސް ފަތަޙަކުރިއެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
އަފްޣާނިސްތާނުގެ އާބާދީއަކީ މިހާރު 28 މިލިއަން މީހުން ކަމުގައި ވިޔަސް، 2050 ވަނަ އަހަރާ ހަމައިގައި އެ ޤައުމުގެ އާބާދީގައި 82 މިލިޔަން މީހުން ތިބޭނެކަމަށް ބެލެވިފައިވެއެވެ.
އަފްޣާނިސްތާނުގެ އާބާދީގެ 42% އަކީ ޕަޝްތޫނީންނެވެ. 27% އަކީ ތަޖިކުންނެވެ. 9% އަކީ ހަޒާރާއިންނެވެ. 9% އަކީ އުޒްބެކުންނެވެ. 4% އަކީ އައިމަކުންނެވެ. 3% އަކީ ތުރުކުމަނުންނެވެ. 1% އަކީ ނޫރިސްތާނީީންނެވެ. 1% އަކީ ބަލޫޗީންނެވެ. 4% އަކީ އެހެން ނަސްލުތަކުގެ މީހުންނެވެ.
ސަގާފަތު
އަފްޣާނިސްތާނަކީ ވަރަށް މުއްސަނދި ސަގާފަތެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ. އަފްޣާން ރޮށްޓަކީ މުޅި މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގައި ޚާއްޞަ ޤަދަރެއް ދެވިފައިިވާ މީރު ކާ އެއްޗެކެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން އަފްޣާނިސްތާނުގެ އިޤްތިޞާދުވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ވަޅު ޖަހާފައެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 760 ޑޮލަރެވެ.
ރިފަރެންސް
އިތުރު ގުޅުންތައް
- Afghanistan Directory
Afghan Information Website
- Online dating Service for Afghans
Afganistan Online News source.
Afghanistan Entertainment center.
Afgha.com - News, Discussions, and more about Afghanistan
Daily reports from Kabul in Farsi
Afghan LORD
Afghanistan Service Center with daily news
Afghanistan Information Management Service - provided by joint UN projects
BBC News Country Profile - Afghanistan
CIA World Factbook - Afghanistan
US State Department - Afghanistan includes Background Notes, Country Study (1997), Rebuilding, USAID and NATO
Open Directory Project - Afghanistan directory category
Yahoo! - Afghanistan directory category
2002 UN map of Afghanistan (PDF)
News Service latest News about Afghanistan, Discussion board
Return to Afghanistan - A series of short films by the Washington Post on the New Afghanistan
British Royal College for Defense Studies analyses and proposes a war in August 2001
Geopium: Geopolitics of Illicit Drugs in Asia (Afghanistan and Burma)
Development Gateway's Afghanistan Reconstruction Portal
Afghanan Dot Net
Afghanistan Portal
Sabawoon Online
Afghanistan Online
Afghanistan Portal on The Indian Analyst Index of News, Analysis, and Opinion from many sources
The Jews of Afghanistan
AKDN
Islam Way Online - Your Religion and Spirituality Portal Books written by the celebrated Afghan Scholar Mawlana Faizani
American University of Afghanistan
Central Asian countries
Landlocked countries
Middle Eastern countries
Near Eastern countries
SAARC members
|
1540
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%8E%DE%A7%DE%85%DE%AA
|
ބަންގާޅު
|
ޕީޕަލްސް ރިޕަބްލިކް އޮފް ބަންގްލަދޭޝް (ބެންގާލީ: গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ) ނުވަތަ ދެކުނު އޭޝިޔާ ސަރަޙައްދަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ. ބަންގްލާދޭޝަކީ ޤުދުރަތީ ކާރިސާތަކާ އަބަދުމެ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައި އޮންނަ ޤައުމެކެވެ. އާބާދީއަށް ބަލާއިރު މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް ހަތް ވަނަ އެންމެ ބޮޑު އާބާދީއެއް އޮތް ޤައުމަކީ ބަންގާޅެވެ.
ނަން
ބަންގްލާދޭޝް މިނަމަކީ ބެންގާލީ ނުވަތަ ބަންގްލާ ބަހުގެ ނަމެކެވެ. މި ނަމުގެ މާނައަކީ “ބަންގާޅީންގެ ޤައުމު” މިއެވެ.
ޖުގުރާފީ
ބަންގާޅުގެ ކުޑަތަންކޮޅެއް ފިޔަވައި ހުރިހާ ފަރާތަކުން ސީމާވެފައިވަނީ އިންޑިޔާއާއެވެ. ބަންގާޅުގެ ދެކުނުގައި އޮތީ ޚަލީޖު ބަންގާޅެވެ. އިންޑިޔާގެ ވެސްޓް ބެންގާލް ސްޓޭޓާއެކު ބަންގްލާދޭޝަކީ ތާރީޚީ ބަންގާޅެވެ.
ތާރީޚު
ބަންގާޅު އޮތް ސަރަޙައްދަކީ މީގެ 4000 އެއްހައި އަހަރު ކުރީއްސުރެ ވެސް ތާރީޚީ ގޮތުން މުހިއްމު ހާދިސާތަކެއް ހިނގާފައިވާ ސަރަޙައްދެކެވެ. މި ސަރަޙައްދުގައި ދިރާވަރުންނާއި ޓިބެޓޯބަރުމާ މީހުންނާއި އޮސްޓްރޯއޭޝިއެޓިކް މީހުން ވަޒަންވެރިވެފައިވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން އިންޑޯ-އާރިޔަން ނަސްލުގެ މީހުން ވެސް މި ސަރަޙައްދުގައި ވަޒަންވެރިވެފައިވެއެވެ.
ބަންގްލާ ނުވަތަ ބެންގާލް މި ބަހުގެ އަޞްލަކީ ކޮބައިކަމެއް އަދި މިހާތަނަށް ހޯދިފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މިއީ ޢީސާއީ މީލާދުގެ 1000 އަހަރު ކުރީން މި ސަރަޙައްދުގައި ވަޒަންވެރިވި ދިރާވަރީ ޤަބީލާއެއް ކަމުގައިވާ “ބަންގް” އަށް ނިސްބަތްކޮށް ކިޔާފައިވާ ނަމެއް ކަމަށް ވަނީ ޤަބޫލުކުރެވިފައެވެ.
ބަންގާޅުގައި ގަންގާރިދާއީ ރަސްކަން ފެށިފައިވަނީ ޢީސާއީ މީލާދުގެ ހަތް ޤަރުނު ކުރީންނެވެ. އޭގެ ފަހުން ބިހާރާއެކު އެއް ވެރިކަމެއްގެ ދަށުގައި ވެސް ބަންގާޅު ސަރަޙައްދު އޮތެވެ. އެއީ މަގާދާހ އާއި ނަންދާ އާއި މައުރިޔަން އަދި ސުންގާ ރަސްކަމުގެ ދުވަސްވަރުގައެވެ. އޭގެ ފަހުން ބަންގާޅު އޮތީ ގުޕްތާއިންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައެވެ. ދެން ހަރްޝާއިންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައެވެ.
މީގެ ފަހުން ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކަށް ވެރިކަން ކޮށްފައިވަނީ ނަން މަޝްހޫރު ބަންގާޅީއެއް ކަމުގައިވާ ޝަޝަންކާއެވެ. ޝަޝަންކާއަކީ މުޅި ބަންގާޅުގެ ތާރީޚުގައި ވެސް ފާހަގަކުރެވޭ ފުރަތަމަ އަމިއްލަ ރަސްގެފާނެވެ.
މީގެ ފަހުން ޕާލާ އިންނާއި ސޭނާއިން ބަންގާޅުގެ މައްޗަށް ވެރިކަން ހިންގާފައިވެއެވެ.
ބަންގާޅަށް އިސްލާމްދީން ފޯރާފައިވަނީ މީލާދީން 12 ވަނަ ޤަރުނުގެ ތެރޭގައެވެ. 16 ވަނަ ޤަރުނާ ހިސާބުން ބަންގާޅު އޮތީ މުޣޫލުންގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައެވެ. އަދި މިއަދު ބަންގާޅުގެ ވެރި ރަށުގެ ގޮތުގައި އޮތް ދާހކާ ވެފައިވަނީ އިދާރީ ގޮތުން މުހިއްމު ރަށަކަށެވެ.
ޔޫރަޕުގެ ވިޔަފާރިވެރިން މި ސަރަޙައްދަށް އައިސްފައިވަނީ މީލާދީން 15 ވަނަ ޤަރުނުގެ ތެރޭގައެވެ. ފަހުން ބަންގާޅު އޮތީ ބްރިޓިޝް އިންޑިޔާގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
1947 ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސީންގެ އަތް ދަށުން އިންޑިޔާ އާއި ޕާކިސްތާނަށް މިނިވަންކަން ލިބިގެން ދިޔައިރު ބަންގްލާދޭޝް އޮޮތީ ޕާކިސްތާނުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. “އިރުމަތީ ޕާކިސްތާން” ގެ ނަމުގައެވެ.
ޕާކިސްތާނުގެ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ބަންގްލާދޭޝް ހޭދަކުރީ މުސްލިމުވެރިކަމެއްގެ ދަށުގައި މުސްލިމުން ކީއްކުރަންތޯއެވެ ޣައިރު މުސްލިމުން ވެސް ނޫޅޭނެ ފަދަ ޙާލަތެއްގައެވެ. ބަންގާޅު މީހުންގެ އަމިއްލަ ބަސްކަމުގައިވާ ބަންގާޅީ ބަސް ނައްތާލުމުގެ ޙަރަކާތެއް ވެސް ޕާކިސްތާނުން ވަނީ ހިންގާފައެވެ.
މިކަމާ ގުޅިގެން ބަންގާޅުގެ މީހުން “ބަންގްލާ ބަހުގެ ޙަރަކާތާ”އިގެން 1952 ވަނަ އަހަރު ތެދުވިއެވެ. މި ޙަރަކާތް ވެގެން ދިޔައީ ޕާކިސްތާނާއި ބަންގްލާދޭޝާ ދެމެދު މައްސަލަތައް އިތުރުވެގެން ދިޔަ ކަމަކަށެވެ.
“ބާހޝާ އަންދޮލޮން” ގެ ނަމުގައި ކުރިޔަށް ގެންދިޔަ ޙަރަކާތަކީ ޕާކިސްތާނުގެ ރަސްމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި “ބެންގާލީ ބަސް” އެކަށައެޅުވުމަށްޓަކައި ހިންގުނު ސިޔާސީ ޙަރަކާތެކެވެ. ރަސްމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި އެ ބަސް ހަމަޖެހިގެން ދިއުމުން، އިސްކޫލުތަކުގައި ބެންގާލީ ބަސް ކިޔަވައި ދިނުމުގެ ފުރުޞަތު ހުޅުވިގެންދާނެތީއެވެ. އަދި ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކުގައި ވެސް އެ ބަސް ބޭނުންކުރެވޭނެތީއެވެ.
ޕާކިސްތާނުގެ ސަރުކާރުން ރަސްމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައި އޮތީ އުރުދޫ ބަހެވެ. މާދަރީ ބަސް ރަސްމީ ބަހެެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެއްސުމަށް ޓަކައި ކުރެވެމުންދިޔަ މުޒާހަރާތަކާ ގުޅިގެން ޢާއްމު ތަންތަނުގައި އެއްވެ އުޅުމަކީ މަނާކަމެއް ކަމުގައި ޕާކިސްތާނުގެ ސަރުކާރުން ކަނޑައެޅިއެވެ.
މިހިސާބުން ޔުނިވަރސިޓީ އޮފް ދާހކާގެ ޠާލިބުންނާއި ސިޔާސީ ޙަރަކާތްތެރިން ބައިވެގެން، ސަރުކާރުގެ އެންގުންތަކަށް ބެލުމެއް ނެތި 21 ފެބްރުއަރީ 1952 ގައި މުޒާހަރާކުރަން ފެށިއެވެ.
މި ދުވަހުގެ މުޒާހަރާގައި ބައިވެރިވި ބައެއް ކިޔަވާކުދީން ވަނީ ފުލުހުން ދިން ޙަމަލާތަކުގެ ޝިކާރައަކަށްވެގެން ގޮސްފައެވެ. ކިޔަވާކުދީންގެ ތެރެއިން ކުދިބަޔަކު މަރުވެގެން ދިއުމުން މަދަނީ ބޭސްނޭހުމުގެ ޙަރަކާތް މުޅި ބަންގާޅުގައި ފެތުރިގެން ދިޔައެވެ.
އެތައް ދުވަހެއްގެ ކުރިމަތިލުންތަކަކަށް ފަހު 1956 ވަނަ އަހަރުގައި މަރުކަޒީ ސަރުކާރުން ބެންގާލީ ބަހަކީ ރަސްމީ ބަހެެއްކަމަށް ހަމަޖެއްސިއެވެ. އަދި އަމިއްލަ މާދަރީ ބަހަށްޓަކައި، ތިމާމެންގެ ފުރާނައިން ޤުރުބާންވެ، ޝަހީދުވި ބަޠަލުންގެ ހަނދާނުގައި 2000 ވަނަ އަހަރު އ.ދ ގެ ތަޢުލީމާއި ސައިންސާއި ސަގާފަތާ ބެހޭ ޖަމްޢިއްޔާ (ޔުނެސްކޯ) އިން 21 ފެބްރުއަރީ އަކީ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މާދަރީ ބަހުގެ ދުވަސް ކަމުގައި ކަނޑައެޅިއެވެ.
މާދަރީ ބަހަށް ޓަކައި ޝަހީދުވި ބަޠަލުންގެ ހަނދާނުގައި 21 ފެބްރުއަރީއަކީ ބަންގާޅުގައި ބަންދު ދުވަހެކެވެ. އަދި މި ދުވަހުގައި ޝަހީދުވި ބަޠަލުންގެ ހަނދާނުގައި “ޝަހީދު މިނާރު” ބަންގާޅުގައި ބިނާކޮށްފައިވެއެވެ.
“މާދަރީ ބަހަށް ޤަދަރު ނުކުރާ މީހަކީ ތިމާގެ މަންމަގެ ދޫ ބުރިކޮށްލާނޭ މީހެކެވެ. މާދަރީ ބަހަށް މޮޅު ނޫން މީހާ އެއްވެސް ބަހަކަށް މޮޅެއް ނުވާނެއެވެ.”
ރިފަރެންސް
SAARC
|
1543
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%AB%DE%93%DE%A7%DE%82%DE%B0
|
ބޫޓާން
|
ކިންގްޑަމް އޮފް ބޫޓާން ނުވަތަ ބޫޓާން އަކީ ސީނު ކަރައާއި ހިންދުސްތާނާއި ދެމެދު އޮންނަ ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ގައުމެކެވެ. ޖުމްލަ ގޮތެއްގައި ބަލާއިރު ބޫޓާނަކީ ފަރުބަދަ މަތީ ގައުމެކެވެ. ހިމާލިޔާ ފަރުބަދަ ތަކުގެ ހިސާބުގެ އުސްމިން ގާތްގަނޑަކަށް 23 ހާސް ފޫޓަށް ވާޞިލް ވެއެވެ. ބޫޓާންގެ އިގްތިޞާދު މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ބިނާވެފައި އޮންނަނީ ފޮރެސްޓްރީ، އެނިމަލް ހަޒްބެންޑްރީ އަދި ދަނޑުވެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. އޭޕްރީލް 2006ގެ ބޯހިމެނުމުގެ ތަފާސް ހިސާބު ދައްކާގޮތުން ބޫޓާންގެ އާބާދީ އަކީ 672425 އެވެ. ބޫޓާންގެ ވެރި ރަށަކީ ތިމްޕޫ އެވެ.
ބޫޓާން އަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ އެކަހެރި އެއްގައުމުގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ ގައުމެވެ. ފަތުރުވެރިކަމާއި ބޭރުގެ އެހީ ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ ސަރުކާރުގެ ފަރާތުންނެވެ. އެއީ އެމީހުންގެ ތެރޭގައި އޮތް ޒަމާންވީ ޓިބެޓިއަން ބުދު ދީންގެ ސަގާފަތު ހިމާޔަތްކޮށް ރައްކާތެރި ކުރުމަށްޓަކައެވެ. ބޫޓާންގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ޖޮންކާ އެވެ.
ތާރީޚީ އަދި ސަގާފީ ގޮތުން ބޫޓާން ވަނީ އުތުރަށް އޮތް ޓިބެޓާއި ގުޅިފައެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު ސިޔާސީ އަދި އިގްތިޞާދީ ގޮތުން ހިންދުސްތާން އާއި ބޫޓާންގެ ގުޅުން އިތުރުކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. 1907ން ފެށިގެން ބޫޓާންގައި އޮންނަނީ ރަސްކަމެވެ. ބޫޓާންގެ ރަސްކަލަކަށް ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ހުރި ޖިގްމޭ ސިންޔޭ ވަންޗުކް ވަނީ ޑިސެމްބަރު 2005 ގައި ގާނޫނީ ސަރުކާރެއް އެކުލަވާލާނެ ކަން އިޢުލާން ކޮށްފައެވެ. 14 ޑިސެމްބަރު 2006 ގައި ޖިގްމޭ ސިންޔޭ ވަންޗުކު ރަސްކަމުން އަޒުލުވެ ވަޑައިގެން އޭނާގެ ދަރިކަލުން ޖިގްމޭ ކޭސަރު ނަމްޔަލް ވަންޗުކު އޭނާގެ ބަދަލުގައި ތަޚްތަށް އިސްވާނެ ކަން އިޢުލާން ކުރިއެވެ. 22 އޭޕްރީލް 2007 ގައި ޖެހިގެން އޮތް 2008 ވަނަ އަހަރު ބޫޓާންގެ ތާރީކްގައި އޮންނަ ފުރަތަމަ ބަރުލަމާނީ އިންތިޚާބު އޮންނާނެ ކަން އިއުލާން ކޮށްފައި ވެއެވެ.
ނަން
ބޫޓާން މިބަސް ނެގިފައިވަނީ ސާންސްކްރިތު ބަހެއް ކަމުގައިވާ ބޫ-އުއްޓާން އިން ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ. މިބުނި ބަހުގެ މާނައަކީ އުސް ބިން އެވެ. ސާންސްކްރިތު އެހެން ބަހެއް ކަމުގައިވާ ބޮޓްސް-އޭންޓް މިބަހުގެ މާނައަކީ ޓިބެޓްގެ ނިމުން ނުވަތަ ދެކުނު ޓިބެޓް އެވެ. ބޫޓާންގެ ބައެއް މީހުން އެގައުމަށް ޑުރުކް ޔަލް އޭ ކިޔައެވެ. މާނައަކީ ލޭންޑް އޮފް ތަންޑަރ ޑްރެގަން މިއެވެ.
މާޒީގެ ތާރީޚްގައި ބޫޓާން އަށް ތަފާތު ނަންތައް ކިޔާފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ލޯ މޮން ( ސަދަން ލޭންޑް އޮފް ޑާރކްނެސް ) ، ލޯ ސެންޑެންޖޮންގ ( ސަދަން ލޭންޑް އޮފް ސަންޑަލްވޫޑް ) ، ލޯމެން ކަޒްހީ ( ސަދަން ލޭންޑް އޮފް އެޕްރޯޗްސް ) އަދި ލޯމެން ޖޮންގ ( ސަދަން ލޭންޑް އޮފް މެޑިސިނަލް ހާރބްސް ) ފަދަ ނަންތައް ހިމެނެއެވެ.
ތާރީޚް
ގަލާއި ހިލައިގެ އާލަތްތައް، ހަތިޔާރުތައް، އެތްތައް، އަދި ބޮޑެތި ގަލުން ހަދާފައިވާ އިމާރާތްތަކުގެ އޮނިގަނޑުތަކުން ބޫޓާން އަކީ ޢީސާގެ ފާނުގެ 2000 އަހަރު ކުރިން މީހުން އުޅުނު ގައުމެއްކަން ހެކިދެއެވެ. ޢީސާގެ ފާނުގެ 500 އަހަރު ކުރިންނާއި، އަދި މީލާދީގެ 600 ވަނަ އަހަރާއި ދެމެދު ބޫޓާންގެ އަސްލު އަހުލުވެރިން ދުނިޔޭގައި އުޅެދާނެ ކަމަށް ތާރީޚީ އިލްމުވެރިން ނަޒަރިއްޔާތައް ބުނެއެވެ.
މީލާދީން 1827 ވަނަ އަހަރު ބޫޓާންގެ ކުރީގެ ވެރިރަށް ޕުނާޚާގައި ހިނގި އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއްގައި އެތަކެއް ބޭނުންތެރި ރިކޯޑްތައް އަދައި ހަލާކުވެ ދިއުމާއި ގުޅިގެން ބޫޓާންގެ ކުރީގެ ހަގީގީ ތާރީޅް ނުވަތަ ބޫޓާން އުފެދިގެން އައިއައުން އަދިވެސް ވަނީ ރަގަޅަށް ސާފު ނުވެއެވެ.
އިގިރޭސިން ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ސަރަޙައްދު ދޫކޮށް ދިޔަފަހުން 8 އޮގަސްޓް 1949 ގައި އިންޑިޔާއާއި ބޫޓާނާއި ދެމެދު ރަހުމަތްތެރިކަމުގެ އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއި ކުރެވުނެވެ. 1951ގައި ޗައިނީޒް ލިބަރޭޝަން އާމީ ޓިބެޓަށް ވަނުމުން ބޫޓާން އިން އިންޑިޔާއާއި އެއްބަސްވުމަކަށް އައިއެވެ. އެއީ ސީނުކަރައިން ކުރިމަތިވެދާނެ ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތުގައި އިންޑިޔާގެ އެހީ ހޯދުމަށްޓަކައެވެ.
1953 ގައި އޭރުގެ ރަސްގެފާނު ޖިގްމޭ ޑޮރުޖީ ވަންޗުކު 130 މެންބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ނޭޝަނަލް އެސެމްބްލީ އެކުލަވާ ލެއްވި އެވެ. އެއީ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ޑިމޮކްރެޓިކް ގޮތްތައް އިތުރު ކުރުމަށްޓަކައެވެ. 1965 ގައި ޝާހީ ލަފާދޭ ކޮމިޓީ އެކުލަވާލައި އަދި 1968 ގައި ކެބިނެޓް އެކުލަވާ ލެއްވި އެވެ.
1971 ގައި ބޫޓާން އިން އެކުވެރި ދައުލަތްތައް ނުވަތަ އދ.ގެ މެންބަރަކަށް ވިއެވެ. 1972 ގައި އުމުރުން 16 އަހަރުގައި ޖިގްމޭ ސިންޔޭ ވަންޗުކް ބޫޓާންގެ ރަސްކަމުގެ ތަޚްތަށް އިސްކުރެވުނެވެ. އެއީ ބައްޕާފުޅު ރަސްކަލުން ޖިގްމޭ ޑޮރްޖީ ވަންޗުކު އަވަހާރަވެ ވަޑައިގަތުމުންނެވެ.
1998 ވަނަ ބޫޓާންގެ ރަސްގެފާނު ސިޔާސީ އިޞްލާޙުތަކެއް އިޢުލާންކޮށް ތަޢާރަފް ކުރެއްވި އެވެ. އެގޮތުން ރަސްގެފާނަށް ލިބިގެންވާ ވަރަށް ގިނަ ބާރުތަކެއް ބޮޑު ވަޒީރުގެ އަތްމައްޗަށް ދޫކޮށް ލެއްވި އެވެ. 2003 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅު ބޫޓާން ސިފައިން ވަނީ ބޫޓާންގެ ދެކުނުގައި ހަރަކާތްތެރިވި ގެރިއްލާއިންނާއި ހަގުރާމަކޮށް އެެމީހުން ބަލިކޮށްފައެވެ.
1999 ވަނަ އަހަރު ބޫޓާންގެ ރަސްގެފާނު ބޫޓާންގައި ޓީވީ އާއި އިންޓަނެޓް ބޭނުންކުރުން މަނާކޮށްފައި އޮތްއޮތުން އުވާލައްވައި އެކަންކަން ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދެއްވި އެވެ. އަދި ނުރަގަޅު ގޮތުގައި ޓީވީ ބޭނުންކޮށްފިނަމަ ބޫޓާންގެ ޒަމާންވީ ޢާދަތައް ގެއްލިގެން ހިގައިދާނެ ކަމުގެ އިންޒާރު ރައްޔިތުންނަށް ދެއްވި އެވެ.
ބޫޓާންގެ ރަސްކަލަކަށް ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ހުރި ޖިގްމޭ ސިންޔޭ ވަންޗުކް ވަނީ ޑިސެމްބަރު 2005 ގައި ގާނޫނީ ސަރުކާރެއް އެކުލަވާލާނެ ކަން އިޢުލާން ކޮށްފައެވެ. 14 ޑިސެމްބަރު 2006 ގައި ޖިގްމޭ ސިންޔޭ ވަންޗުކު ރަސްކަމުން އަޒުލުވެ ވަޑައިގެން އޭނާގެ ދަރިކަލުން ޖިގްމޭ ކޭސަރު ނަމްޔަލް ވަންޗުކު އޭނާގެ ބަދަލުގައި ތަޚްތަށް އިސްވާނެ ކަން އިޢުލާން ކުރިއެވެ. 22 އޭޕްރީލް 2007 ގައި ޖެހިގެން އޮތް 2008 ވަނަ އަހަރު ބޫޓާންގެ ތާރީކްގައި އޮންނަ ފުރަތަމަ ބަރުލަމާނީ އިންތިޚާބު އޮންނާނެ ކަން އިއުލާން ކޮށްފައި ވެއެވެ.
1949 ވަނަ އަހަރު ވެފައިވާ އިންޑިޔާ-ބޫޓާން ރަހުމަތްތެރި ކަމުގެ އެއްބަސްވުން 8 ފެބްރުއަރީ 2007 ގައި މުރާޖަޢާ ކުރެވިފައި ވެއެވެ. މިއެއްބަސްވުމުގައި ވާގޮތުން އިންޑިޔާ އަށް ބޫޓާންގެ ދާޚިލީ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއަށް ވަނުމުގެ ޙައްގެއް ނޯންނާނެ އެވެ. އަދި ހަމަމިހެން ބޭރުގެ ގުޅުންތަކުގައި ބޫޓާން އިން އިންޑިޔާގެ އިރުޝާދު ގަބޫލުކޮށް އެއަށް ޢަމަލު ކުރަން އެއްބަސްވެފައި ވެއެވެ.
އަސްކަރިއްޔާ އަދި ބޭރުގެ ގުޅުން
ބޫޓާންގެ އަސްކަރީ ޚިދުމަތް ބިނާވެގެންވަނީ ބޫޓާން ރޯޔަލް އާރމީގެ މައްޗަށެވެ. ބޫޓާން ރޯޔަލް އާރމީގައި ހިމެނެނީ ރޯޔަލް ބޮޑީގާރޑް، އަދި ރޯޔަލް ބޫޓާން ޕޮލިސް އެވެ. އުމުރުން 18 އަހަރު ވެފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ބޫޓާންގެ އަސްކަރީ ޚިދުމަތުގެ ތެރެއަށް ވަދެވިދާނެއެވެ. އިންޑިޔަން އާރމީންގެ ފަރާތުން ތަމްރީނު ކޮށްފައިވާ ސްޓޭންޑިންގ އާރމީންގެ ޢަދަދަކީ 6000 އެވެ.
ތަފާތު 22 ގައުމަކާއި ބޫޓާންވަނީ ޑިޕްލޮމެޓިކް ގުޅުން ގާއިމްކޮށްފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ޔޫރަޕުގެ އިއްތިޙާދު، ބަންގާޅު، ތައިލޭންޑް އަދި ކުވައިތު ހިމެނެއެވެ. އެމެރިކާ އަދި ޖެނީވާގައި ބޫޓާންގެ އދ. މިޝަންތައް ހުރެއެވެ. ބަންގާޅު، ހިންދުސްތާން، ގެ ސަފާރާ ތައް ބޫޓާން ގައި ހުރެއެވެ. ތައިލޭންޑްގެ ކޮންސުލޭޓް އެއް ބޫޓާންގައި ހުރެއެވެ.
ބޫޓާން އާއި އިންޑިޔާ އާއި ދެމެދުގައި ވެފައިވާ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން އެއްގައުމުގެ ރައްޔިތުންނަށް އަނެއް ގައުމަށް ޕާސް ޕޯޓް އަދި ވިސާއާއި ނުލައި ހަމައެކަނި އެމީހެއްގެ އައިޑެންޓިޓީ ކާޑް ހިފައިގެން ދަތުރު ކުރެވެއެވެ. ބޫޓާންގެ އުތުރަށް އޮތް ސީނު ކަރަ އާއި ބޫޓާން އާއި ދެމެދު ޑިޕްލޮމެޓިކް ގުޅުމެއް ނެތް ނަމަވެސް ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ދެގައުމުގެ ދެމެދުގައި ދަތުރުކުރާ އެގައުމުތަކުގެ ރައްޔިތުންގެ އަދަދު އަންނަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ.
ބޫޓާން އާއި ސީނު ކަރައާއި ދެމެދު ފުރަތަމަ އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރެވުނީ 1998 ވަނަ އަހަރު އެވެ. ދާދި ފަހުން ބޫޓާއިން ވަނީ މަކާއޯ އަދި ހޮންގޮންގ އަށް ބޫޓާން ސަރުކާރުގެ ކޮންސުލޭޓުން ކަނޑައަޅާފައެވެ. ބޫޓާން އާއި އެމެރިކާ އާއި ދެމެދު ރަސްމީ ގުޅުމެއް އަދި ނޯވެއެވެ. ނަމަވެސް ނުރަސްމީ ވާހަކަތައް އިންޑިޔާގައި ހުންނަ އެމެރިކާ ސަފާރާ މެދުވެރިކޮށް ބޭއްވެއެވެ.
ސިޔާސަތު
1999 ވަނަ އަހަރު ބޫޓާންގެ ހަތަރުވަނަ ރަސްގެފާނު 10 މެންބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ މިނިސްޓަރުންގެ ކައުންސިލް އުފެއްދެވިއެވެ. ބޫޓާންގެ ހެޑް އޮފް ސްޓޭޓް އަކީ އެގައުމުގެ ރަސްގެފާނެވެ. އެގްޒެކްޓިވް ޕަވަރ ލިބިގެންވަނީ މިނިސްޓަރުންގެ ކައުންސިލް އަށެވެ. އަދި ލެގިސްލޭޓިވް ޕަވަރ އޮންނަނީ ސަރުކާރާއި ގައުމީ މަޖުލިސްގެ އަތްމަތީގައެވެ. މިހާރު ބޫޓާން ތައްޔާރު ވަމުންދަނީ 2008ގައި ބަރުލަމާނީ ނިޒާމް ހިމެނޭ ޑިމޮކްރަސީ ބޫޓާން އަށް ތަޢާރަފްކުރުމަށެވެ.
ޖޫގުރަފީ
ބޫޓާންގެ އުތުރުގެ ހިސާބުތައް އެކުލެވިގެންވަނީ އުސް ފަރުބަދަތަކާއި، އުސް ބިނާތަކުގެ މައްޗަށެވެ. މިހިސާބު ގަނޑުގައި އާއްމު ގޮތެއްގައި ބިމުގެ ސަތަހައަށްވުރެ 2300 ފޫޓް މައްޗަށް އުސްމިން ހުންނަ ކަމަށްވެއެވެ. އެންމެ އުސްހިސާބުގައި 24835 ފޫޓް ހުންނަ ކަމަށްވެއެވެ. މިއީ އާދަޔާ ޚިލާފަށް ފިނި ހިސާބެކެވެ. މިހިސާބަށް އާއްމުކޮށް ސްނޯ ފައިބާ ކަމަށް ވެއެވެ.
ބޫޓާންގެ މެދުތެރޭގައިވާ ކަޅު ފަރުބަދަ އަކީ ބޫޓާންގައިވާ މައިގަނޑު ދެކޯރުގެ ނިޒާމް އާދެ! ދެކޯރު މޯޗޫ އަދި ޑްރެންމެޗޫ ވަކިކޮށްދޭ ތަނެވެ. ކަޅު ފަރުބަދަ ބިމުގެ ސަތަހައަށްވުރެ 8-4 ހާސް ފޫޓާއި ދެމެދުގެ މިންވަރަކަށް އުސްކަމަށް ބުނެވެއެވެ. ބޫޓާންގައިވާ މައި ކޯރު ތަކަކީ ތޮރްސާ، ރައިޑަކް، ސަންކޯސް، އަދި މަނަސް އެވެ. ބޫޓާންގެ އާބާދީގެ އެންމެ ބޮޑު ބަޔެއް ދިރި އުޅެމުންދަނީ ބޫޓާންގެ މެދުތެރޭ ހިސާބު ގައެވެ. ބޫޓާން އަށް ތަފާތު 5 މޫސުމެއް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ކުރިމަތި ވެއެވެ. އެއީ ހޫނު، ރަބީއު، ޚަރީފް، ފިނި އަދި މޮންސޫން އެވެ.
އިގްތިޞާދު
ބައެއް މީހުންނަށް ހީވެފައި އޮންނަ ގޮތުން ބޫޓާންގެ އިގްތިޞާދަކީ އެންމެ ހީނަރު އިގްތިޞާދެވެ. ނަމަވެސް މިހީ އާއި ޚިލާފަށް ފާއިތުވި ދެތިން އަހަރުގެ ތެރޭގައި ބޫޓާންގެ އިގްތިޞާދީ ޙާލަތު ވަނީ ރަގަޅުވަމުން އައިސްފައެވެ. އިގްތިޞާދީ ކުރިއެރުމުގެ ނިސްބަތް 2005ގައި 8 އިންސައްތައިގައި އުޅޭއިރު، 2006ގައި މިނިސްބަތް އުޅެނީ 14 އިންސައްތައިގައެވެ. އާބާދީގެ ނިސްބަތުން ބޮލަކަށް ޖެހޭ ޢާއްމުދަނީ ގެ ނިސްބަތް ބޫޓާންގައި އުޅެނީ މީހަކަށް 1321 އެމެރިކާ ޑޮލަރެވެ.
ބޫޓާންގެ އިގްތިޞާދު ބިނާވެފައިވަނީ ދަނޑުވެރިކަމާއި، ފޮރެސްޓްރީ އަދި ހައިޑްރޯއިލެކްޓްރިކް ޕަވަރ އިންޑިޔާ އަށް ވިއްކުމުގެ މައްޗަށެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް އާބާދީގެ 80 އިންސައްތައިގެ ޢާއްމު ދަނީ ބިނާވެފައިވަނީ ދަނޑުވެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. ތަފާތު ބާވަތް ބާވަތުގެ އަތްތެރި މަސައްކަތްތައް ވެސް ބައެއް މީހުން ކޮށްއުޅެއެވެ.
ބޫޓާންގައި އަދި ރެއިލްވޭގެ ނިޒާމެއް ގާއިމް ކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ. އިންޑިޔާއިން ޓިބެޓަށް ބޫޓާންގެ އުތުރުގެ އުސްބިންތައް ހުރަސްކޮށް ގެންގޮސްފައިވާ ރޭލު ދަތުރުކުރާ މަގު 1959ން ފެށިގެންވަނީ ބަންދުކުރެވިފައެވެ. މިމަގު ބޭނުންކުރެވުނީ ވިޔަފާރީގެ ދާއިރާތަކުގައި މުދާ އުފުލައި ހެދުމަށެވެ.
ބޫޓާންގެ ދަނޑުވެރިން އުފައްދާ ބާވަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހަނޑޫ، ހިމަގޮދަން، މިރުސް، އާފަލް، އޮރެންޖް، ބަކްވީޓް، އަދި ޒުވާރި ފަދަ ބާވަތްތައް ހިމެނެއެވެ. އިންޑަސްޓްރީގައި އުފައްދާ ބާވަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ލަކުޑި، ސިމެންތި، ދަނޅުގައި ބަންދުކުރާ ކާނާގެ ބާވަތްތައް، އަދި ދަޅުގައި ބަންދުކުރާ ބުއިންތައް، އަދި ކެލްސިއަމް ކާރބައިޑް ހިމެނެއެވެ.
ބޫޓާންގެ ފައިސާ އަކީ ގަލްޓްރަމް އެވެ. ނަމަވެސް އިންޑިޔާގެ ފައިސާ ރުޕީ ވެސް ބޫޓާންގައި ލީގަލް ޓެންޑަރެއްގެ ގޮތުން ގަބޫލު ކުރެއެވެ. ބޫޓާންގެ އިންފްލޭޝަން ރޭޓް 2003 ގައި 3 އިންސައްތައިގައެވެ. ބޫޓާންގެ މުދާ އެންމެ ގިނައިން ބޭރުކުރަނީ ހިންދުސްތާން، ބަންގާޅު އަދި ފިލިޕީންސް އަށެވެ. ބޫޓާން އަށް އެންމެ ގިނައިން މުދާ އެތެރެކުރަނީ އިންޑިޔާ، ޖަޕާން އަދި އޮސްޓްރިއާ އިންނެވެ. ޓިބެޓާއި ބޫޓާން އާއި ދެމެދު އޮތް ބޯޑަރު ބަންދުކުރުމާއި ވިދިގެން ބޫޓާނާއި ސީނު ކަރަ އާއި ދެމެދު މުދާ އެތެރެކޮށް ބޭރުކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް މިހާރު ނުހިންގައެވެ.
އިދާރީ ގޮތުން ބެހިފައިވާ ބައިތައް
އިދާރީ ބައިތައް
އިދާރީ ގޮތުން ބޫޓާން ބަހާލެވިފައިވަނީ މައިގަނޑު 4 ބަޔަކަށެވެ. އަދި މިއިން ކޮންމެ ބަޔެއް ވަނީ 5 ސަރަހައްދަކަށް ބަހާލެވިފައެވެ. އެހެން ކަމުން ތަފާތު 20 ހިސާބެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއް ބޫޓާންގެ މައި ސަރަހައްދު ތަކުގެ ގޮތުގައި އޮވެއެވެ. މިގޮތުން ބޫޓާން ބަހާލެވިފައިވާ 20 ބައި ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.
ޑިމޮގްރަފިކްސް
ޖޫން 2005ގެ ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާ ދައްކާ ގޮތުން ބޫޓާންގެ އާބާދީ އަކީ 672425 އެވެ. އާބާދީގެ 20 އިންސައްތަ މީހުން ދިރިއުޅެނީ ރަށްފުށު ހިސާބުގައެވެ. ބިމުގެ ކޮންމެ އަކަ ކިލޯ މީޓަރަކަށް ބޫޓާންގައި ޖެހެނީ 45 މީހުންނެވެ. އެހެން ކަމުން ބޫޓާން ސިފަކުރެވެނީ އޭޝިޔާގެ ބިމުގެ ނިސްބަތުން އެންމެ އާބާދީ ކުޑަ ގައުމުގެ ގޮތުގައެވެ. އެންމެ މީހުން ގިނައިން ދިރިއުޅެނީ ބޫޓާންގެ ވެރިރަށް ތިމްޕޫ ގައެވެ. އެރަށުގައި 50 ހާސް މީހުން ދިރިއުޅެއެވެ.
ބޫޓާން މީހުންގެ އިތުރުން އެހެން ބައެއް ނަސްލު ދީންތަކުގެމީހުން ވެސް ބޫޓާން ގައި ދިރިއުޅެއެވެ. ދެވަނަ އަށް އެންމެ ގިނައީ ބޫޓާންގެ ހުޅަގު ހިސާބުތަކުގައި އުޅޭ ގަލޮޕްސް ދަރިކޮޅު ގެ މީހުންނެވެ. ބުދު ދީނަށް ތަބާވާ މިދަރިކޮޅު މީހުންގެ ސަގާފަތާއި ދިރިއުޅުން ޓިބެޓްގެ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމާއި ވަރަށް އެއްގޮތެވެ. ހަމަމިހެން އިރުމަތީ ހިސާބުތަކުގައި އުޅޭ ސާކޮޕްސް ދަރިކޮޅުގެ މީހުންނަކީ ވެސް މިފަދަ ބައެކެވެ. 15 އިންސައްތަ ނޭޕާލް ދަރިކޮޅުގެ މީހުން އުޅެއެވެ. އެމީހުންނަކީ ހިންދީ ދީނަށް ތަބާވާ މީހުންނެވެ.
ބޫޓާންގެ ގައުމީ ބަހަކީ ޖޮންކާ އެވެ. މިއީ ޓިބެޓްގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަހުރުވައިގެ ޢާއިލާގައި ހިމެނޭ 53 ބަހުގެ ތެރެއިން ބަހެކެވެ. ލިޔަން ބޭނުންކުރާ ސްކްރިޕްޓަށް ކިޔަނީ ޗޮކޭ އެވެ. މިއީ ޓިބެޓްގެ ސްކްރިޕްޓާއި ވަރަށް އެއްގޮތް ގާތްކުރާ ސްކްރިޕްޓެކެވެ. ޓިބެޓްގައި ވާހަކަ ދައްކާ ތަފާތު 19 ބަހެއް އެއީ ބޫޓާންގައި ވާހަކަ ދައްކާ ޖޮންކާ ބަހުގެ ބަހުރުވަތަކެއްގެ ގޮތުގައި ވަނީ ކަނޑައަޅާފައެވެ. އެގޮތުން ބޫޓާންގެ ހުޅަގުގައި ލެޕްޗާ އޭކިޔޭ ބަހުރުވައަކުން ވާހަކަ ދައްކާއިރު އިރުމަތީ ހިސާބުގައި ވާހަކަ ދައްކަނީ ޝަންގަލާ އޭ ކިޔޭ ބަހުރުވަ އަކުންނެވެ. ދެކުނުގައި ޢާއްމުކޮށް ވާހަކަ ދައްކަނީ ނޭޕާލް ބަހުންނެވެ. ތަފާތު 24 ބަހަކުން ބޫޓާންގައި ވާހަކަ ދައްކައި އުޅޭކަން ހޯދިފައި ވެއެވެ.
ބޫޓާންގެ މަދަރުސާ ތަކުގައި ކިޔަވައިދެނީ އިގިރޭސި މީޑިއަމަށެވެ. ޖޮންކާ ކިޔަވާދެނީ މަޖުބޫރު ބަހެއް ނުވަތަ މާއްދާއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ބޫޓާންގެ ލިޔަންކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 42.2 އިންސައްތަ އެވެ. ބޫޓާން މީހުންގެ ދިރިހުންނަ ކަމާ ލަފާ ކުރެވޭ މުއްދަތު އުޅެނީ 62.2 އަހަރުގައެވެ.
ސަގާފަތު
ބޫޓާން އަށް ޒިޔާރަތް ކުރުން އޮންނަނީ ވަކި މިންގަޑެއްގެ ތެރޭގައި ހިފެހެއްޓިފައެވެ. ފަތުރުވެރިންނަށް ދޫކުރެވޭ ވިސާވެސް ދޫކުރެވެނީ އަހަރަކު ވަކި މިންވަރަކަށެވެ. ބޫޓާންގެ ރަސްމީ ހެދުމަކީ ކަލުލާއި ހަމައަށް އިންނަ ގޯ އޭ ކިޔޭ ހެދުމެކެވެ. އަންހެނުން އަޅާ ރަސްމީ ނުވަތަ ގައުމީ ހެދުމަށް ކިޔަނީ ކީރާ އެވެ. ވަރަށް ގިނަ އަންހެނުން ކަންފަތުގައި މުދި ލާފައި ހުންނަ ތަން ފެނެއެވެ.
ބޫޓާންގެ ޢާއްމު ކެއުމުގެ ތެރޭގައި ހަނޑުލާއި ޒުވާރި ބޭނުން ކުރެއެވެ. އަދި އުސް ހިސާބު ތަކުގައި އުޅޭ މީހުން ގެރި ބަކަރި، ކުކުޅު ފަދަ ތަކެތީގެ މަސް ކެއުމަށް ބޭނުންކުރާކަމަށް ފާހަގަވެފައި ވެއެވެ. ފިނި މޫސުމްގައި އެންމެ މަޝްހޫރު ކެއުމަކީ މިރުހާއި އެއްކޮށްގެން ހަދާފައި ހުންނަ އެއްގަމު މަހާ، ހަނޑޫ އަދި ތަރުކާރީގެ ސުރުވާ އެވެ. ބަޓަރާއި ޗީޒް އަކީ ވެސް ކެއުމުގައި ވަރަށް ގިނައިން ބޭނުންކުރެވޭ ދެބާވަތެވެ. މީގެ އިތުރުން ބަޓަރު ސައި، އަދި އާދައިގެ ސަޔަކީ ވެސް ވަރަށް ޢާންމު ބުއިންތަކެވެ. ބޫޓާން އަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކޮށް ވިއްކުން މަނާކޮށްފައިވާ ހަމައެކަނި ގައުމެވެ.
ބޫޓާން ގެ ގައުމީ ކުޅިވަރަކީ އާޗެރީ އެވެ. ޑާޓަކީ ވެސް ވަރަށް މަޝްހޫރު ކުޅިވަރެކެވެ. ބޫޓާންގައި ކުޅޭ މަޝްހޫރު ސަގާފީ އެއް ކުޅިވަރަކީ ޑިގޯރ އެވެ. ފުޓްބޯޅަ ކުޅޭ މީހުންނާއި ފުޓްބޯޅައިގެ މަގުބޫލުކަން ބޫޓާންގައި އަންނަނީ ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އިތުރު ވަމުންނެވެ. ރިގްސަރ އަކީ ބޫޓާން ގައި މަޝްހޫރު ވަމުންނަ އަންނަ މިއުޒިކްގެ ވައްތަރެކެވެ. ވަރަށް ގިނަ ބަންދު ދުވަސްތައް ބޫޓާންގައި ފާހަގަ ކުރެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ގައުމީ ދުވަސް ، އަދި ތަފާތު މޫސުންތައް ފެށޭ ދުވަސްތައް ހިމެނެއެވެ.
އަދި އިތުރަށް ބައްލަވާލައްވާ
އިތުރު ފާލަންތައް
ބޫޓާންގެ ސަރުކާރު
ބޫޓާނުގެ ރަސްކަމާއި، ފަތުރުވެރިކަމާއި ބެހޭ ސައިޓެއް
ދަ ލާސްޓް ޝަންގރިއްލާ
ބޫޓާން ޓައިމްސް
ބޫޓާން ކަންޓްރީ ޕްރޮފައިލް
ބޫޓާންގެ އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިސަން
ބޫޓާން ލައިވް ކޮމިޔުނިޓީ
އަ ގައިޑް ޓު ބޫޓާން - 100 ޔަރސް އޮފް މޮނާކީ ސެލެބްރޭޝަން
SAARC
|
1545
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%82%DE%AD%DE%95%DE%A7%DE%8D%DE%B0
|
ނޭޕާލް
|
ނޭޕާލަކީ ދެކުނު އޭޝިޔާ އަށް ނިސްބަތްވާ ގައުމެކެވެ.
، މި ޤައުމަކީ އެހެން ޤައުމު ތަކެކޭ އެއްފަދައިން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ޤައުމެކެވެ. ނޭޕާލްގެ ފުރިހަމަ ނަމަކީ ސްޓޭޓް އޮފް ނޭޕާލް އެވެ. ކުރިން ނޭޕާލަށް ކިޔަނީ ކިންގްޑަމް އޮފް ނޭޕާލް އެވެ. ނޭޕާލާއި ބޯޑަރު ކުރެވިފައިވާ ގައުމު ތަކަކީ އުތުރުން ސީނު ކަރައިގެ ޓިބެޓާއި، ހުޅަގާއި އިރު އަދި ދެކުނުން އިންޑިޔާއެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ އުސް 10 ފަރުބަދައިގެ ތެރެއިން 8 ފަރުބަދަ ހުންނަނީ ނޭޕާލް ގައެވެ. މިބުނި ފަރުބަދަ ތަކުގެ ތެރޭގައި އެވަރެސްޓް ފަރުބަދަ ވެސް ހިމެނެއެވެ.
ނޭޕާލް މަޝްހޫރު ވެފައިވަނީ ފަރުބަދަ އަށް އެރުމާއި، ހިނގުމާއި، ފަރުބަދައިގެ ބައިސްކަލް ދުއްވުމާއި، ބޮޑެތި ޖަނަވާރު ގެންގުޅޭ ޕާރކް ތަކާއި، ޖަންގަލީގެ ސަވާރީ ދުއްވުމާއި، ކުޅިވަރަށް މަސްބޭނުމާއި، ކޯރު ތެރޭގައި މަޖާކޮށް ހެދުން ފަދަ ކަންތައް އާންމު ތަނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނޭޕާލްގެ ވެރިރަށް އަދި އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރުގެ ގޮތުގައި މަޝްހޫރު ވެފައިވަނީ ކަތުމަންޑޫ އެވެ. އެހެނިހެން ބޮޑެތި ރަށްތަކުގެ ތެރޭގައި ބިރަޓްނަގަރު، ލަލިތުޕޫރު، ބާރަތުޕޫރު، ބިރެންޑްނަގަރު، ދަމަކް ،ދަންގަދީ، މެހެންދުރަނަގަރު، ބުޓްވަލް، އަދި ޖަނަކް ޕޫރު ފަދަ ރަށްތައް ހިމެނެއެވެ. ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް މޮނާކީ އެއްގެ ގޮތުގައި ނޭޕާލް ވެގެންދިޔައީ 1990 ވަނަ އަހަރު ގެ ތެރޭގައެވެ.
ތާރީޚް
ނޭޕާލްގެ ވެރިރަށް ކަތުމަންޑޫގެ ވާދީގެ ތެރެއިން ފެނުނު ނިއޯލިތިކް އާލަތްތައް ހެކިދޭގޮތުން ހިމާލަޔާ ފަރުބަދަ ހިމެނޭ ސަރަހައްދުގައި މީހުން އުޅޭތާ އެންމެ މަދުވެގެން 900 އަހަރުވަރު ވެދާނެއެވެ. ބެލެވޭގޮތުގައި 2500 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިން ޓިބެޓް-ބަރުމާ ދަރިފަސްކޮޅުގެ މީހުން ނޭޕާލްގައި އުޅެފައި ވެއެވެ.
ފަހު ބަދަލުތައް
ޖޫގްރަފީ
ޓްރިޕޮޒޮއިޑަލް ބައްޓަމަށް އޮންނަ ނޭޕާލްގެ ދިގުމިނުގައި 500 މޭލު ހުންނަ އިރު ފުޅާމިނުގައި ހުންނަނީ 125 މޭލެވެ. ނޭޕާލް ގައި ފިޒިއޮގްރަފިކް 3 ހިސާބެއް ވެއެވެ. އެއީ ޓެރައި ސަރަަހައްދު، ވާދީތައް، އަދި ފަރުބަދަތައް ހިމެނޭ އުސް ސަރަހައްދެވެ. ނޭޕާލް އާއި އެމެރިކާގެ އަރްކަންސަސް ސިޓީއާއި ދާދި އެއްވަރު ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. މެދޭސީ ޕްލެއިން ކިޔާ ހިސާބުގައި 3 ކޯރެއް އޮވެއެވެ. އެއީ ކޯޝީ، ނަރަޔާނީ އަދި ކަރުނަލީ ކޯރެވެ. މިހިސާބުގެ ޖައްވަކީ ހޫނު ތެތްކަމެއް އެކުލެވޭ ޖައްވެކެވެ.
ފަރުބަދަތައް ހިމެނޭ ސަރަހައްދުގައި ދުނިޔޭގެ އެންމެ އުސް ފަރުބަދަތައް ހިމެނެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި 8850 ފޫޓްގެ އުސްމިން ހުންނަ އެވަރެސްޓް ފަރުބަދަ ވެސް ހިމެނެއެވެ. އަދި ދުނިޔޭގެ އެންމެ އުސް 10 ފަރުބަދައިގެ ތެރެއިން 8 ފަރުބަދަ ހުރީ ވެސް ނޭޕާލްގައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ލޮޗީ، މަނަސްލޫ، އަންނަޕުރުނާ، ދައުލަގިރީ، މަކާލޫ އަދި ޗޯޔޫ ފަދަ ފަރުބަދަތައް ހިމެނެއެވެ.
މޫސުމަަށް އަންނަ ބަދަލާއި ގުޅޭގޮތުން ނޭޕާލް 5 ސަރަހައްދަކަށް ބަހާލެވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ޓްރޮޕިކަލް، ސަބްޓްރޮޕިކަލް، ހޫނު، ފިނި އަދި ސަބްއާކްޓިކް މި 5ސަރަހައްދު ހިމެނެއެވެ. ބަގްލަދޭޝްއާއި ނޭޕާލް ބޯޑަރު ކުރެވިފައި ނެތްނަމަވެސް މިދެގައުމު ވަކިކުރަނީ ވަރަށް ހަނި ބިމަކުންނެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދު ބިނާ ވެގެންވަނީ ގައުމުގެ ރައްޔިތުން ކުރާ ތަފާތު މަސައްކަތް ތަކުގެ މައްޗަށެވެ. ނޭޕާލް އާބާދީގެ 76 އިންސައްތަ މީހުން ދަނޑުވެރިކަމުގެ މަސައްކަތުގައި ހިއްސާވެއެވެ. 8500 ކިލޯ މީޓަރަށްވުރެ ދިގުމިނަށް ތާރު އެޅި މަގުތައް ހެދިފައި ވެއެވެ. 59 ކިލޯ މީޓަރުގެ ދިގުމިން ހުރި ރޭލްވޭ އެއް ބިނާކުރެވިފައި ވެއެވެ. ޖުމްލަ 48 ވައިގެ ބަނދަރު އޮތް އިރު އޭގެ ތެރެއިން 10 ވައިގެ ބަނދަރަކީ ތާރުއަޅާއިގެން ފެންވަރު ރަގަޅުކޮށް ހެދިފައިވާ ތަންތަނެވެ. އާބާދީގެ ކޮންމެ 19 މީހަކަށް އެއްފޯނަށްވުރެ ގިނަ ޓެލެފޯން ނޭޕާލްގައި ބޭނުންކުރެއެވެ. މޯބައިލް ފޯންގެ ޚިދުމަތް ފުޅާވަމުން އަންނައިރު 2005ގެ ހިސާބުތައް ދައްކާގޮތުން 17500 އިންޓަނެޓް ކަނެކްޝަންތައް ނޭޕާލްގައި ގުޅާދެވިފައި ވެއެވެ.
އައްސޭރި ފަށެއް ނެތުމާއި، ނޭޕާލްގެ އެތެރޭގެ ދާޚިލީ ހަމަ ނުޖެހުން ތަކުގެ ސަބަބުން ނޭޕާލްގެ އިގްތިޞާދަށް ހީނަރުކަން އައިސްފައިވާކަން ފާހަގަވެއެވެ. ބޭރުގެ އެހީތައް ނޭޕާލަށްދޭ ގައުމު ތަކުގެ ތެރޭގައި ސީނުކަރަ، ހިންދުސްތާން، ޔުނައިޓެޑް ކިންގޑަމް، އެމެރިކާ، ޖަޕާން، އަދި ސްވިޒްލޭންޑާއި ޔޫރަޕިއަން ޔޫނިއަން ހިމެނެއެވެ. އިންފްލޭޝަން ރޭޓް ނޭޕާލްގައި މިހާރު އުޅެނީ 2.9 ގައެވެ.
ނޭޕާލްގެ ދަނޑުވެރިން ޢާއްމުކޮށް ހައްދާ ބާވަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހަނޑޫ، ޒުވާރި، ގޮދަން، އުއްދަނޑި، ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ކިރާއި ބަފަލޯގެ މަސް ފަދަ ތަކެތި ނޭޕާލުން ލިބެން ހުރެއެވެ. ނޭޕާލްގެ ވަރަށް ގިނަ މީހުން ޚަލީޖް ގައުމު ތަކަށާއި، މެލޭޝިޔާ އަދި ހިންދުސްތާނަށް މަސައްކަތް ކުރުމަށްގޮސް އުޅެއެވެ
ސިޔާސަތު
1990 ވަނަ އަހަރާއި ޖެހެންދެން ނޭޕާލްގައި އޮތީ ފުރިހަމަ ރަސްކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އެއަހަރު ނޭޕާލްގެ އޭރުގެ ރަސްގެފާނު ބިރެންދުރާ ގައުމަށް ސިޔާސީ އިސްލާހުތައް ގެނައުމަށް އެއްބަސްވެ، ބަރުލަމާނީ ރަސްކަމެއް އެކުލަވާލުމެއް ނިންމެވިއެވެ. އެގޮތުން ރަސްގެފާނަކީ ހެޑް އޮފް ސްޓޭޓް ކަމުގައި ހަމަޖައްސަވައި، ބޮޑު ވަޒީރެއް ކަނޑައަޅައި، ބޮޑު ވަޒީރު އެއީ ހެޑް އޮފް ދަ ގަވަރމެންޓް ކަމުގައި ކަނޑައެޅިއެވެ.
ނޭޕާލްގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިސް އެކުލެވިގެންވަނީ ހައުސް އޮފް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް އަދި ނޭޝަނަލް ކައުންސިލްގެ މައްޗަށެެވެ. ހައުސް އޮފް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް ގައި ހިމެނެނީ ރައްޔިތުން ހޮވާ 225 މެންބަރުންނެވެ. ނޭޝަނަލް ކައުންސިލްގައި 60 މެންބަރުން ހިމެނޭ އިރު އޭގެ ތެރެއިން 10 މެންބަރުން އައްޔަންކުރަނީ ރަސްގެފާނުއެވެ. 35 މެންބަރުން ހައުސް އޮފް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވް އިން ކަނޑައަޅާއިރު ބާކީ 15 މެންބަރުންނަކީ އެކިއެކި އަވަށްތަކުން ވޯޓްލައިގެން ހޮވޭ ބަޔެކެވެ. ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިސްގެ މުއްދަތަކީ 5 އަހަރެވެ. 18 އަހަރުން މަތީގެ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ވޯޓް ލުމުގެ ހައްގު ލިބިގެންވެއެވެ.
އަސްކަރިއްޔާ އަދި ބޭރުގެ ގުޅުން
ނޭޕާލްގެ އަސްކަރިއްޔާ ބިނާވެގެންވަނީ ނޭޕާލް އާރމީ އެއަރ ސާރވިސް އަދި ނޭޕާލީ ޕޮލިސް ފޯސްގެ މައްޗަށެވެ. 19 މެއި 2006ގައި ނޭލާޕް ރޮޔަލް އާރމީގެ ނަން ނޭޕާލީ އާރމީ މިނަމަށް ބަދަލު ކުރުމަށް ހުށަހެޅުނެވެ. ނޭޕާލް ސިފައިންގެ ތެރެއަށް ވަދެވޭ އެންމެ ހަގު އުމުރަކީ 18 އަހަރެވެ. ނޭޕާލްގެ އަސްކަރިއްޔާ އަށް 99.2 މިލިއަން ޑޮލަރު ޚަރަދު ކޮށްފައިވާ ކަމަށް 2004ގެ ތަފާސް ހިސާބުތައް ދައްކައެވެ. ނޭޕާލްގެ ސިފައިންގެ ގޮތުގައި 90 ހާސް މީހުން ހަރަކާތްތެރި ވެއެވެ.
ނޭޕާލްގެ އަވަށްޓެރި ހިންދުސްތާން އަދި ސީނުކަރަ އާއި ނޭޕާލާއި ގާތްގުޅުމެއް އޮވެއެވެ. ހިންދުސްތާން އާއި ނޭޕާލާއި ދެމެދު ވެވިފައިވާ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން ދެގައުމުގެ މީހުންނަށް އެއްގައުމުން އަނެއް ގައުމަށް ވިސާ އަދި ޕާސްޕޯޓާއި ނުލައި ދަތުރުކުރެވެއެވެ. ޖަރުމަނަކީ ނޭޕާލާއި ގާތްގުޅުމެއް އޮންނަ ގައުމެކެވެ. އަދި ޔުނައިޓެޑް ކިންގޑަމް އާއި ނޭޕާލާއި ދެމެދުވެސް މިފަދަ ގާތްގުޅުމެއް ވެއެވެ.
އިދާރީ ގޮތުން ބެހިފައިވާ ބައިތައް
ނޭޕާލް ވަނީ 14 ސަރަހައްދެއް 75 އަވަށަކަށް ބަހާލެވިފައެވެ. ކޮންމެ ސަރަހައްދެއްގައި ޗީޕް ޑިސްޓްރިކްޓް އޮފިސަރެއް ހުރެއެވެ. އެކިކަންކަމުގެ އަމުރު ނެރެ ހިންގާ ފަރާތަކީ އެއީ އެވެ. ނޭޕާލް ބަހާލެވިފައިވާ 14 ސަރަހައްދު ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.
ޑިމޮގްރާފިކްސް
ޖުލައި 2005ގެ ތަފާސް ހިސާބު ދައްކާގޮތުން ނޭޕާލްގެ އާބާދީ އަކީ 27676547 އެވެ. އާބާދީގެ 57.3 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ އުމުރުން 15 އަހަރާއި 64 އަހަރާއި ދެމެދުގެ އުމުރުގެ މީހުންނެވެ. 39 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ 14 އަހަރުން ދަށުގެ ކުދިންނެވެ. މީހުން ދިރިއުޅޭނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވޭ އެވްރެޖް އުމުރަކީ 59.8 އަހަރެވެ. ނޭޕާލްގެ ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 53.74 އެވެ.
2001 ގެ ބޯ ހިމެނުމުގެ ނަތީޖާ ދައްކާގޮތުން ނޭޕާލް އާބާދީގެ 75.6 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ހިންދީ ދީނުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. ބުދުދީނުގެ 20 އިންސައްތަ މީހުން އުޅޭއިރު މުސްލިމުންގެ ނިސްބަތަކީ 4.2 އިންސައްތަ އެވެ. އަދި ކިރަންތުންގެ ނިސްބަތަކީ 3.9 އިންސައްތަ އެވެ.
ނޭޕާލީ އަކީ ނޭޕާލްގެ ގައުމީ ބަހެވެ. އާބާދީގެ 47.8 އިންސައްތަ މީހުން ފުރަތަމަ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ނޭޕާލީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކައި ހަދައި އުޅެއެވެ. ނޭޕާލްގައި ވާހަކަ ދައްކާ އެހެން ބަސްތަކުގެ ތެރޭގައި މައިތިލި، ތާރޫ، ބޮޖްޕޫރީ، ނޭޕާލް ބާސާ، ތަމަންގ، ވަގަރުމ އަދި އަވަދި ފަދަ ބަސްތައް ހިމެނެއެެވެ.
ސަގާފަތު
ނޭޕާލުގެ ސަގާފަތަކީ އަވަށްޓެރި ސީނުކަރަ އާއި އަދި ހިންދުސްތާނުގެ ސަގާފަތާއި ވަރަށް ގާތްކުރާ ސަގާފަތެކެވެ. ހެދުން އެޅުމާއި، ވާހަކަ ދެއްކުން، އަދި ކާން ބޭނުންކުރާ ކާނާގައި މިބުނި ގައުމުތަކާއި އެއްގޮތްކަމެއް ހުރެއެވެ. ނޭޕާލްގެ ޚާއްޞަ އެއް ކެއުމަކީ ހެދުނާއި އިރު އޮއްސޭރި ކައި އުޅޭ ދާލްބަޓް އޭ ކިޔޭ ކެއުމެވެ. މިކެއުން ތައްޔާރު ކުރަނީ ދާލް، ތަރުކާރީ އަދި ހަނޑޫއާއި ހަވާދުގެ ބާވަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. މިބުނި ވަގުތުގެ ދެމެދުގައި މާނައަކީ ހެދުނު ގެ ކެއުމާއި އިރު އޮއްސުމުގެ ކެއުމާއި ދެމެދުގައި ސަޔާއެކު ލުއި ކެއުންތައް ބޭނުންކޮށް އުޅެއެވެ. އެއްގަމު މަހާ ކަނޑުމަސް އަދި ބިސް ފަދަ ތަކެތި ކައި އުޅެނީ އާއްމު ގޮތެއްގައި މީހުންނަށްދީ އުޅޭ ޖާފަތް ފަދަ ތަކެތީގެ ގޮތުގައެވެ. ނުވަތަ އެފަދަ ކެއުންތަކުގައެވެ.
ފަރުބަދަ މަތީ ހިސާބުތަކުގެ މީހުންގެ މައިގަނޑު ކެއުމުގައި ޒުވާރި، ހަނޑޫ، ފުށް، އަދި އަލުވި ފަދަ ބާވަތްތައް ބޭނުން ކުރެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ބައެއް ކަހަލަ ބަނގުއާވި ހުންނަ ބުއިންތައް މަޝްހޫރުކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ރަކްޝީ އަދި ޗާންގ ފަދަ ބުއިންތައް ހިމެނެއެވެ.
ވެރިރަށް ކަތުމަންޑޫގައި އެންމެ އާއްމުވެފައި މަޝްހޫރީ ނެވާރީންގެ ސަގާފަތެވެ. އެރަށުގައި ފާހަގަކުރާ ގިނަ ޢީދުތަކާއި ހަފްލާ ތަކަކީ ނެވާރީންގެ ސަގާފަތާއި ގުޅުވައިގެން ފާހަގަކުރާ ކަންކަމެވެ.
ނޭޕާލްގައި އެންމެ މަޝްހޫރު ކުޅިވަރަކީ ފުޓް ބޯޅަ އެވެ. އެއަށްފަހު ކްރިކެޓާއި ކަބައްޑީ އެވެ. ޝަހީދުންގެ ހަދާނީ ފުޓްބޯޅަ ލީގަކީ ނޭޕާލްގައި ގައުމީ ފެންވަރެއްގައި ބޭއްވޭ ފުޓްބޯޅަ މުބާރާތެވެ. ނޭޕާލްގެ ޓީވީ ޗެނަލް ތަޢާރަފްކުރެވުނީ 1980 ވަނަ އަހަރު އެވެ. މިހާރު ނޭޕާލުން ބްރޯޑްކާސްޓް ކުރާ 6 ޓީވީ ޗެނަލް ހުރެއެވެ. އެއީ ސަރުކާރުގެ ދެޗެނަލް އާއި، އަމިއްލަ 4 ޗެނަލް އެވެ. އިންޑިޔާއިން ބްރޯޑްކާސްޓްކުރާ ވަރަށްގިނަ ޢަދަދެއްގެ ޓީވީ ޗެނަލްތައް ސެޓެލައިޓް މެދުވެރިކޮށް ނޭޕާލް މީހުން ބަލައި އުޅެއެވެ.
މުޅި ނޭޕާލްގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގެ މީހުންވެސް ރޭޑިޔޯ އަޑުއަހައި އުޅެއެވެ.2000 ވަނަ އަހަރު ނޭޕާލްގައި އެންމެ 12 ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަން ހުރި އިރު މިހާރު 56 ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަން އެބަހުއްޓެވެ. ނޭޕާލްގެ ރަސްމީ ބަންދު ދުވަހަކީ ހޮނިހިރު ދުވަހެވެ. ގައުމީ ބަންދު ދުވަސްތަކުގެ ތެރޭގައި ގައުމީ ދުވަސް، ޕްރިތްވީ ޖަޔަންތީ އަދި ޝަހީދުންގެ ދުވަސް ފަދަ ދުވަސްތައް ހިމެނެއެވެ.
ނޭޕާލްގައި އާއްމު ގޮތެއްގައި ކުރެވޭ ކައިވެނިތަކަކީ ރޭވިގެން ކުރެވޭ ކައިވެނި ތަކެކެވެ. ނުވަތަ އެރޭންޖް މެރިއޭޖް ތަކެކެވެ. ދެއަތްބަށް މީހުނާއި އިނުމަކީ ނޭޕާލްގެ ގާނޫނުގައި މަނާކަމެކެވެ.
އަދި އިތުރަށް ބައްލަވާ
އިތުރު ފާލަންތައް
|
1546
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%95%DE%A7%DE%86%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8C%DE%A7%DE%82%DE%B0
|
ޕާކިސްތާން
|
ޕާކިސްތާނަކީ ދެކުނު އޭޝިޔާ އަށް ނިސްބަތްވާ ގައުމެކެވެ.
ނަން
އުރުދޫ ސިންދު އަދި ފާރިސީ ބަހުގެ ޕާކިސްތާނުގެ މާނައަކީ "ލޭންޑް އޮފް ޕިޔުއަރ" އެވެ. ޕާކްސްތާން މިނަން 1934 ގައި ޗޯދުރީ ރަޙުމަތު ޢަލީ އޭރު ނެރެވުނު ޕެމްފްލެޓެއް ކަމުގައިވާ ނައު އެންޑް ނެވަރ ގައި ލިޔުނެވެ. މިނަން މިގޮތަށް ދިނީ ޕާކިސްތާނުގެ ތަފާތު 5 ހިސާބެއްގައި ދިރިއުޅޭ 30 މިލިއަން މުސްލިމުންނާއި ގުޅުވައިގެންނެވެ. ޕާކްސްތާން އިގިރޭސިން ލިޔާއިރު ހިމެނޭ ޕީ-އޭ-ކޭ-ސްތާން މި ބައިތަކުން ދޭހަވާގޮތް މިވަނީ އެވެ. ޕީ ޕަންޖާބަށް ނިސްބަތްވާއިރު އޭ ނިސްބަތްވަނީ އަފްޣާން އަށެވެ. ކޭ ކަޝްމީރަށް ނިސްބަތްވާއިރު، އެސް ނިސްބަތްވަނީ ސިންދު އަށެވެ. އަދި ސްޓާން ނުވަތަ ސްތާން ނިސްބަތްވަނީ ބަލޫކިސްތާން އަށެވެ. ޕާކިސްތާން އުފެދިގެން އައީ ޑޮމިނިއަން އޮފް ޕާކިސްތާންގެ ނަމުގައި 1974 ގައެވެ. ނަމަވެސް ފަހުން 1956ގައި ޕާކިސްތާންގެ ނަން ވަނީ އިސްލާމިކް ރިޕަބްލިކް އޮފް ޕާކިސްތާން އަށް ބަދަލު ކުރެވިފައެވެ.
ތާރީޚް
މިއަދު ޕާކިސްތާން ބަހާލެވިފައިވަނީ މައިގަނޑު 4 ބަޔަކަށެވެ. އެއީ ޕަންޖާބު، ސިންދު، ބަލޯޗިސްތާން، އަދިޚައިބަރު ޕަޚްތޫންހުއާ އަށެވެ. އިންޑިޔާ އާއި ޕާކިސްތާނާއި ދެމެދު މައްސަލަ ޖެހިފައިވާ ކަޝްމީރުގެ ބައެއް ވެސް ޕާކިސްތާނުގެ ދަށުގައި އޮވެއެވެ.
ޕާކިސްތާނުގެ ތާރީޚުގައި އެތަނުގައި ހަރައްޕަން، އިންޑޯ އާރްޔަން، ފާރިސީ، ގްރޭސިއަން، ޕާރތިއަން، ސަކާ، ކުޝާން، ވައިޓް ހޫން، އަފްޣާން، އަރަބި، މޮންގޯލީ، އަދި ތުރުކީ ދަރިފަސްކޮޅުގެ މީހުން އުޅުނު ކަން އެގެން އެބަހުއްޓެވެ. މިއަދު ގާއިމްވެފައިވާ ޕާކިސްތާން ގައުމަކަށްވެގެން ދިޔައީ 14 އޮގަސްޓް 1947 ގައެވެ.
އިންދޫސް ވެލީގެ ޙަޟާރަތު ޢީސާގެ ފާނުގެ ދެގަރުނު ކުރިން ނިމިދިޔުމަށްފަހު ދެން ޕާކިސްތާންގައި އޮތީ ވޭދިކުންގެ ޙަޟާރަތެވެ. މިޙަޟާރަތުގެ އަސަރު ފެންނަށްހުރީ އުތުރު އިންޑިޔާއިންނާއި ޕާކިސްތާން އިންނެވެ. މިސަރަހައްދުގެ ވެރިކަން ތަފާތު ދުވަސްވަރު ތަފާތު ދަރިފަސްކޮޅުގެ ރަސްކަލުން ހިންގާފައިވެއެވެ. އެގޮތުން ޢީސާގެ ފާނުގެ 543 އަހަރު ކުރިން ފާރިސީ ރަސްކަލެއް ކަމަށްވާ އަކާމެނިޑް ރަސްކަން ހިންގެވިއެވެ. އަދި އޭގެފަހުން ޢީސާގެ ފާނުގެ 326 އަހަރު ކުރިން އެލެގްޒެންޑަރ ޛިގްރޭޓް ރަސްކަން ހިންގެވި އެވެ.
މިނިވަންކަމުގެ ހަނގުރާމައިގެ ނަމުގައި މިސަރަހައްދުގައި 1857 ވަނަ އަހަރު ކުރެވުނު ހަނގުރާމަ އަކީ އިގިރޭސިންނާއި ދެކޮޅަށް މިސަރަހައްދުގައި އެންމެ ފަހުން ކުރެވުނު ހަނގުރާމަ އެވެ. އެއީ އިންޑިޔާ އަދި ޕާކިސްތާނުން އޭރު އެމީހުން އަޅުވެތިކޮށްފައިވާ އިގިރޭސިންގެ އަތްދަށުން މިނިވަން ވުމަށްޓަކައި ކުރެވުނު ހަނގުރާމަ އެކެވެ.
29 ޑިސެމްބަރު 1930 ގައި އައްލާމާ އިގްބާލްގެ ރިޔާސީ ޚިތާބުގައި ދެކުނު އޭޝިޔާގެ އިރުމަތީ ސަރަހައްދާއި ހުޅަނގު އުތުރުގައި ވަކި މުސްލިމު ގައުމެއް އުފެއްދުމަށް ގޮވާލެއްވި އެވެ. މުހައްމަދު ޢަލީ ޖިނާހުގެ ދުވަސްވަރު އޭނާ ދެދައުލަތުގެ ނަޒަރިއްޔާ އަށް ތަބާވެ ވަޑައިގަތް ލާހޯރު އިންގިލާބު ނުވަތަ ޕާކިސްތާންގެ އިންގިލާބު 1940ގައި ގެންނެވި އެވެ. ބުނެވޭގޮތުގައި ޕާކިސްތާން އުފެދިގެން އައުމަށް މެދުވެރިވި އިންގިލާބަކީ މިއީއެވެ.
ކުރިންވެސް ބުނެވުނުހެން ޕާކިސްތާން އުފެދުނީ 14 އޮގަސްޓް 1947 ގައެވެ. އެގޮތުން، ކުރިން އިންޑިޔާއާއި ޕާކިސްތާން އެއްކޮށް އޮތް އިރު ހުޅަނގު އުތުރު އަދި އިރުމައްޗަށް އޮތް ބައި މުސްލިމު ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ވަކިވެގެން ދިޔައެވެ. ނަތީޖާ އެއްގެ ގޮތުން މުސްލިމުން ޕާކިސްތާންގެ ބަޔަށް ބަދަލުވެ، ހިންދީންނާއި ސިކުން ހިންދުސްތާންގެ ބަޔަށް ބަދަލުވިއެވެ. 1948 ގައި ހިންދުސްތާނާއި ޕާކިސްތާން އާއި ދެމެދު ފުރަތަމަ ކަޝްމީރު ހަނގުރާމަ ކުރެވުނެވެ. އެހަނގުރާމައިގައި ކަޝްމީރުގެ ތިންބައިކުޅަ އެއްބައި ޕާކިސްތާނަށް ލިބިގެން ދިޔައެވެ.
1947ން 1956 އަށް ޕާކިސްތާން ކޮމަންވެލްތުގައި އޮތީ ޑޮމީނިއަން އެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނަމަވެސް 1956 ވަނަ އަހަރު ޕާކިސްތާނުގެ ނަން އިސްލާމިކް ރިޕަބްލިކް އޮފް ޕާކިސްތާނަށް ބަދަލު ކުރިއެވެ. އެއީ ޖުމްހޫރީ ވެރިކަން ޕާކިސްތާންގައި ފެށިގެން އައުމެވެ. ޕާކިސްތާނުގެ ފުރަތަމަ ރައީސަކީ ސައްޔިދު އިސްކަންދަރު ޢަލީ މިރުޒާ އެވެ. އޭނާ ވެރިކަމަށް އިސްވީ 23މާރޗް 1956 ގައެވެ.
1958ން 1969 އަށް ޕާކިސްތާންގެ ރައީސްކަން ކޮށްފައިވަނީ އައްޔޫބު ޚާން އެވެ. އަދި 25 މާރޗް 1969ގައި ޕާކިސްތާންގެ 3 ވަނަ ރައީސްގެ ގޮތުގައި މުޙައްމަދު ޔަޙްޔާ ޚާން އިސްކުރެވުނެވެ.
1972ން 1977 ގައި ޕާކިސްތާންގައި 5 ވަނަ އަށް ރައީސްކަން ކުރެއްވި ޒުލްފިގާރު އަލީ ބުއްޓޯ ވެރިކަމުން ޖަލަށް ލެވުނެވެ. ފަހުން 1979ވަނަ އަހަރު އޭނާވަނީ ޖަލުގައި އަވަހާރަ ކޮށްލެވިފައެވެ. އަދި 1979ގައި ޒިޔާއުލް ޙައްޤު ޕާކިސްތާންގެ 3ވަނަ މިލިޓަރީ ރައީސްގެ ގޮތުގައި ޕާކިސްތާންގެ ރައީސް ކަމަށް އިސްކުރެވުނެވެ. 1988ގައި މަތިންދާ ބޯޓްގެ ހާދިސާއެއްގައި ޒިޔާއުލް ޙައްޤު އަވަހާރަވުމުން ޒުލްފިގާރު ޢަލީ ބުއްޓޫ ދަރިކަނބަލުން ބޭނަޒީރު ބުއްޓޯ ޕާކިސްތާންގެ ފުރަތަމަ އަންހެން ބޮޑު ވަޒީރުގެ ގޮތުގައި މަގާމަށް އިސްކުރެވުނެވެ. އެއަށްފަހު ޕާކިސްތާންގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމުގައި ހުންނެވި ނަވާޒު ޝަރީފްގެ ދުވަސްވަރު ޕާކިސްތާންގެ ޙާލަތު ގޯސްވެގެން ދިޔައެވެ.
1997 ވަނަ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމަށް އިސްކުރެވުނު ނަވާޒް ޝަރީފްގެ ސަރުކާރު ވައްޓާލުމަށް 1999 ވަނަ އަހަރު ގެނައި އިންގިލާބަކަށް ފަހު ޖެނެރަލް ޕަރުވޭޒް މުޝައްރަފް ޕާކިސްތާންގެ ރައީސްކަމަށް އިސްވެ ވަޑައިގަތެވެ. އަދި ބޮޑު ވަޒީރަކަށް މިހާރު ހުންނަވަނީ ޝައުކަތު އަޒީޒް އެވެ.
ސިޔާސަތު
ޕާކިސްތާންގެ މުސްލިމު ލީގުން މުޙައްމަދު ޢަލީ ޖިނާހް ސިޔާދަތުގެ ދަށުގައި ޕާކިސްތާން ގެ ފުރަތަމަ ސަރުކާރު އެކުލަވާލި އެވެ. ޕާކިސްތާނުގެ ސިޔާސީ މައިދާނުގައި މުސްލިމުންގެ ދައުރު އެހެން ސިޔާސީ ޕާޓީތައް އުފެދުމުން ކުޑަވާން ފެށިއެވެ. އެގޮތުން ހުޅަގުގައި އުފެދުނު ޕާކިސްތާން ޕީޕަލް ޕާޓީ އަދި އިރުމަތީގައި އުފެދުނު އަވާމީ ލީގް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. އަވާމީ ލީގް އުފެދުން ވެގެންދިޔައީ ޕާކިސްތާންގެ އިރުމަތީ ބައިތައް ޕާކިސްތާނާއި ވަކިވެ، ބަންގާޅު ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި އުފަންވެގެން އައުމުގެ ސިއްރު ކަމުގައެވެ.
ޕާކިސްތާންގެ ސެމި-ޕްރެޒިޑެންޝަލް ނިޒާމް ބިނާވެގެންވަނީ 100 މެންބަރުން ހިމެނޭ ސެނެޓް އަދި 342 މެންބަރުން ހިމެނޭ ނޭޝަނަލް އެސެމްބްލީ ގެ މައްޗަށެވެ. ޕާކިސްތާންގެ ރައީސަކީ ހެޑް އޮފް ސްޓޭޓް އަދި ކޮމާންޑަރ އިންޗީފް އޮފް އާރމްޑް ފޯރސް އެވެ. ބޮޑު ވަޒީރަކީ ނޭޝަނަލް އެސްމްބްލީގައި އެންމެ ބޮޑު ޕާރޓީގެ ލީޑަރެވެ.
ޕާކިސްތާންގެ ސިޔާސީ ތާރީޅްގައި އެގައުމުގެ އަސްކަރިއްޔާ މުހިއްމު ރޯލެއް ކުޅެފައިވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އެގޮތުން އަސްކަރިއްޔާގައި މަސައްކަތް ކުރެއްވި 4ބޭފުޅަކު ޕާކިސްތާންގެ ރައީސްކަން ކޮށްފައި ވެއެވެ. އެއީ 1958ން 1971 އާއި ދެމެދު ވެރިކަން ކުރެއްވި މުޙައްމަދު އައްޔޫބު ޚާން އަދި މުޙައްމަދު ޔަޙްޔާ ޚާން، 1978ން 1988 އަށް ރައީސްކަން ކުރެއްވި މުޙައްމަދު ޒިޔާއުލް ޙައްގު އަދި 1999ން ފެށިގެން މިހާރު ވެރިކަމުގައި ހުންނެވި ޕަރުވޭޒް މުޝައްރަފް ހިމެނެއެވެ.
އޮކްޓޯބަރ 2002 ގެ އިންތިޚާބުގައި ނޭޝަނަލް އެސެމްބްލީގައި ޕާކިސްތާން މުސްލިމު ލީގުން އަޣްލަބިއްޔަތު ހޯދި އެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ޒަފަރުﷲ ޚާން ޖަމާލީ ބޮޑު ވަޒީރަކަށް އިސްކުރެވުނެވެ. ނަމަވެސް 26 ޖޫން 2004 ގައި އޭނާވަނީ އެމަގާމުން އިސްތިއުފާ ދެއްވާފައެވެ. އަދި އެމަގާމަށް ޗޯދުރީ ސުޖާތު ހުސައިން އިސްކުރެވުނެވެ. 28 އޮގަސްޓް 2004ގައި ނޭޝަނަލް އިންތިޚާބުގައި ކުރީގެ ފިނޭންސް މިނިސްޓަރ އަދި ޕާކިސްތާން ސިޓީ ބޭންކްގެ ނައިބު ރައީސް ޝައުކަތު ޢަޒީޒް ބޮޑުވަޒީރަކަށް އިސްކުރުމަށް ނެގި ވޯޓްގައި 191މެންބަރުންގެ ތެރެއިން 151 މެންބަރުންގެ ފެންނަ ވޯޓުން އެމަގާމަށް ޝައުކަތު އަޒީޒު އިސްކުރެވުނެވެ.
ޕާކިސްތާން އަކީ އ.ދ ގެ މެންބަރު ގައުމެކެވެ. އަދި އޯގަނައިޒޭޝަން އޮފް އިސްލާމިކް ކޮންފަރެންސްގެ މެންބަރެއްވެސް މެއެވެ. ސަރަހައްދީ ޖަމްޢިއްޔާތަކުގެ ތެރެއިން ސާރކް އަދި އެކޯ ގެ މެންބަރުކަން ވެސް ޕާކިސްތާން އަށް ލިބިފައި ވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޕާކިސްތާނަކީ ސެންޓޯ އަދި ސީޓޯގެ ވެސް މެންބަރު ގައުމެކެވެ. ސެންޓޯ އަކީ ސެންޓްރަލް ޓްރީޓީ އޯގަނައިޒޭޝަން އެވެ. ސީޓޯ އަކީ ސައުތު އީސްޓް އޭޝިއާ ޓްރީޓީ އޯގަނައިޒޭޝަން އެވެ.
2004 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހުގެ ތެރޭގައި ޕާކިސްތާނުގެ ނިއުކްލިއަރ ޕްރޮގްރާމްގެ ބާނީ އޭ-ކިޔޫ ޚާން ލީބިޔާ، އީރާން އަދި އުތުރު ކޮރެޔާއަށް ނިއުކްލިއަރ ޕްރޮގްރާމްތައް ތަންފީޒު ކުރުމުގައި އެހީތެރިވި ކަމުގެ ކުށުގައި ހައްޔަރު ކުރެވުނެވެ. ނަމަވެސް ފެބުރުއަރީ 2004 ގައި ޕާކިސްތާންގެ ރައީސް ޕަރުވޭޒް މުޝައްރަފް ވަނީ އޭނާއަށް މާފުދެއްވައި، ޖަލުން ގޭގެ ބަންދަށް ބަދަލު ކުރައްވާފައެވެ.
ޕާކިސްތާނާއި އަވަށްޓެރި ހިންދުސްތާންއާއި ދެމެދު ކަޝްމީރުގެ މައްސަލައިގައި ދެބަސްވުންތައް އޮންނަތާ ވަނީ ޒަމާންތަކެއް ވެފައެވެ. އެގޮތުން ކަޝްމީރުގެ މައްސަލައިގައި 1948 އަދި 1965ގައި ވަނީ ދެގައުމުގެ ދެމެދުގައި ހަގުރާމަ ކުރެވިފައެވެ. 1998ގައި ޕާކިސްތާނުން ވަނީ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ނިއުކްލިއަރ ޓެސްޓް ކޮށްފައެވެ. 2002ން ފެށިގެން ހިންދުސްތާނާއި ޕާކިސްތާނުގެ ގުޅުން ރަގަޅުވާން ފަށައިފައި ވެއެވެ. އެއީ ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ސުލްހައިގެ އާ މަޝްވަރާތައް ބޭއްވުމަށް ފަހުގައެވެ. ސީނު ކަރައާއި ޕާކިސްތާނާއި ދެމެދު އިގްތިޞާދީ، އަސްކަރީ އަދި ސިޔާސީ ގޮތުން ގާތްގުޅުމެއް އޮންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.
ޕާކިސްތާނުގެ ބައެއް ހިސާބުތަކުގެ ގަބީލާތަކުގެ މީހުންނާއި ސަރުކާރާއި ދެމެދު އަދިވެސް ދެބަސްވުންތައް ހުރިކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މިގޮތަށް ހުންނަން ދިމާވެފައިވަނީ އެހިސާބުތަކުގެ މީހުން ތާލިބާނުންނަށް ސަޕޯޓްކޮށް ތާއީދު ކުރާތީ އެވެ. އެގޮތުން ވަޒީރުސްތާންގައި ތާލިބާނުން ތާއީދުކުރާ މީހުންނާއި ސަރުކާރު ސިފައިންނާއި ދެމެދު ފާއިތުވި މާޒީގައި އެތައް ފަހަރަކު ކުރިމަތިލުންތައް ހިގާފައި ވެއެވެ.
އިދާރީ ގޮތުން ބެހިފައިވާ ބައިތައް
ޕާކިސްތާނަކީ މައިގަނޑު 4 ޕްރޮވިންސް އެކުލެވިގެންވާ ފެޑެރަލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އެކެވެ. ހިންގުމުގެ ފަސޭހައަށް ޕާކިސްތާން ހުރިހާ ހިސާބުތަކެއް ތަފާތު ވަކި 107 ބަޔަކަށް ނުވަތަ އަވަށަކަށް ބަހާލެވިފައި ވެއެވެ. މައިގަނޑު ޕްރޮވިންސް ތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.
ޕްރޮވިންސްތައް
ބަލޯޗިސްތާން
ޚައިބަރް ޕަޚްތޫންހުއާ
ޕަންޖާބު
ސިންދު
ޓެރިޓަރީޒް
އިސްލާމް އާބާދު
ފެޑެރަލީ އެޑްމިނިސްޓާރޑް ޓްރައިބަލް އޭރިއާތައް
ކަޝްމީރުގައިވާ ޕާކިސްތާންގެ ދަށުގައި އޮންނަ ތަންތަން
އާޒާދު ކަޝްމީރު
އުތުރުގެ ސަރަޙައްދު
އިކޮލޮޖީ
ޖޫގުރަފީ
އިގްތިޞާދު
ޑިމޮގްރަފިކްސް
ސަގާފަތު
މިއަދު ޕާކިސްތާނުގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން އަޅައިއުޅޭ ޕާކިސްތާނު ގެ ގައުމީ ހެދުން ޝަލްވާރު ގާމިޒް އަކީ މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ މީހުން އަޅައި އުޅުނު ހެދުމެކެވެ. ސިންދު އަދި ޕާކިސްތާނުގެ ބައެއް އެހެން ހިސާބުތަކުގައި އަންހެނުން ސާޅި އަޅާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ޢާއްމު ގޮތެއްގައި އަންހެނުން ޝަލްވާރު ގާމިޒް އަލި ކުލަތަކުން ލައިއުޅޭއިރު ފިރިހެނުން ލައިއުޅެނީ ގަދަ ކުލަތަކުގެ ޝަލްވާރު ގާމިޒް އެވެ. ބޮޑެތި ޝަހަރުތަކުގައި ޒުވާނުންނާއި ވިޔަފާރީގެ ދާއިރާ ތަކުގައި މަސައްކަތް ކުރާ މީހުން ހުޅަގުގެ ޘަގާފަތްތަކާއި އެއްގޮތަށް ހެދުން އަޅާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.
ތަފާތު ވައްތަރުގެ މިއުޒިކްތައް ޕާކިސްތާނުގައި ކުޅެއުޅެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ފޯކް މިއުޒިކް، ޣަޒަލް، އަދި ގައްވާލީ މިއުޒިކް ހިމެނެއެވެ. މަޝްހޫރު ޣަޒަލް ކިޔުންތެރިންގެ ތެރޭގައި ނުސްރަތު ފާތިހް ޢަލީ ޚާން، މެހްދީ ހަސަން، ޣުލާމް ޢަލީ، ފަރީދާ ޚާނޫމް، ތާހިރު ސައީދު، ޢާބިދާ ޕަރުވީން އަދި އިގްބާލް ބާނޯ ފަދަ މީހުން ހިމެނެއެވެ. ހިޕް-ހޮޕް މިއުޒިކް މިއަދު އަންނަނީ ވަރަށް އަވަހަށް ޕާކިސްތާނުގައި ފެތުރެމުންނެވެ. ހިޕް ހޮޕް މިއުޒިކް ބޭންޑްތައް ކަމަށް ޓޫޕެކްމ ފިފްޓީ ސެންޓް، އަދި ދި ގޭމް ފަދަ ބޭންޑް ތަކަކީ ޕާކިސްތާނުގެ ސުކޫލް ކުދިންނާއި ޒުޥާނުންގެ މެދުގައި ވަރަށް ޢާންމު ބޭންޑް ތަކެވެ.
1990 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް ޕާކިސްތާން ޓެލެވިޒަން ކޯޕަރޭޝަން، އަދި ޕާކިސްތާން ބްރޯޑްކާސްޓިންގ ކޯޕަރޭޝަން އަކީ ޕާކިސްތާންގައި ލީޑް ކުރަމުން އައި ޓީވީ އަދި ރޭޑިޔޯ ސްޓޭޝަން އަށްވަނީ ވެފައެވެ. ނަމަވެސް މިއަދު އަމިއްލަ އެތައް ޓީވީ، ރޭޑިޔޯ ޗެނަލްތައް ޕާކިސްތާންގައި އުފެދިފައިވެއެވެ. ތަފާތު ހިސާބުތަކުގެ ޗެނަލްތައް ޕާކިސްތާންގެ އެކި ހިސާބުތަކަށް ފަސޭހަކަމާއެކު ލިބޭނޭ މަގުވަނީ ފަހިވެފައެވެ. އެއީ އެމްޓީވީ ކޭބަލް ޓީވީ ނެޓްވޯރކް ގެ ޒަރީޢާއިންނެވެ. ލޮލީވުޑްގެ ނަންދީފައިވާ ކުޑަ ފިލްމް އިންޑަސްޓްރީއެއް ލާހޫރު އަދި ޕިޝާވަރުގައި ގާއިމްކުރެވިފައި ވެއެވެ. 1965 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ހިންދީ ފިލްމުތައް ދެއްކުން ޕާކިސްތާންގައި އޮންނަނީ މަނާކުރެވިފައެވެ. ޕާކިސްތާންގެ މުޖުތަމައުގައި ތަފާތު ބަސްތަކާއި ދީންތަކުގެ މީހުން އުޅޭއެވެ. އެންމެ ގިނައީ މުސްލިމުންނެވެ.
ބަންދު ދުވަސްތައް
ޕާކިސްތާނު ގައި ބަންދު ދުވަސްތަކާއި ބަންދު ދުވަސް ނޫންގޮތުގައި ތަފާތު ފެސްޓިވަލްތަކާއި ދުވަސްތައް ފާހަގަ ކުރެއެވެ. މިގޮތުން ފާހަގަ ކުރާ ދުވަސްތަކުގެ ތެރޭގައި ޕާކިސްތާނު ދުވަސް މާރޗް 23، ޕާކިސްތާނުގެ މިނިވަން ދުވަސް އޮގަސްޓް 14، ޕާކިސްތާނުގެ ޑިފެންސް ދުވަސް ސެޕްޓެމްބަރު 6، ޕާކިސްތާނު އެއަރ ފޯރސް ދުވަސް ސެޕްޓެމްބަރު 7، މަސައްކަތު މީހުންގެ ދުވަސް މެއި 1 އަދި މިނޫން ތަފާތު ދުވަސްތައް ވެސް ފާހަގަކުރެއެވެ.
މުސްލިމުން ފާހަގަކުރާ ހުރިހާ ދުވަހެއް ޕާކިސްތާނުގައި ފާހަގަ ކުރެއެވެ. މިގޮތުން ރަމަޟާން މަސް، އަދި އެއަށްފަހު އަންނަ ފިތުރު ޢީދު، އަދި އަޟްޙާ ޢީދު ފަދަ ދުވަސްތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ކީރިތި ރަސޫލާގެ ޢީދު މީލާދާއި ޢާޝޫރާ ދުވަސްވެސް ޕާކިސްތާން ގައި ފާހަގަ ކުރެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ސިކުންނާއި ހިންދޫންގެ ދުވަސްތައް ބައެއް ފަހަރު ބައެއް ހިސާބު ތަކުގައި ފާހަގަކޮށް އުޅެއެވެ.
ފަތުރު ވެރިކަން
ފަތުރުވެރިކަމަކީ ޕާކިސްތާންގައި ކުރިއަރަމުން އަންނަ އިންޑަސްޓްރީ އެކެވެ. މިގޮތުން މޮހެންޖޯ ދާރޯ ކިޔޭ ގަދީމީ އަވަށް، ހަރައްޕާ އޭ ކިޔޭ ގަދީމީ އަވަށް އަދި ޓެކްސިއްލާ އޭ ކިޔޭ އަވަށް ފަދަ ތަންތަނަކީ ތާރީޚީ ގޮތުން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ތަންތަނެވެ. ޕާކިސްތާން އަކީ ތަފާތު އުސް ފަރުބަދަތައް އެކުލެވޭ ގައުމެކެވެ. ކޭ-2 ނަން ދީފައިވާ ފަރުބަދަ އަކީ ދުނިޔޭގެ ދެވަނައަށް އެންމެ އުސް ފަރުބަދަ އެވެ. ޕާކިސްތާންގެ އުތުރުގެ ހިސާބު ތަކުގައި ކުރީގައި ބިނާކުރެވިފައި ހުރި ވަރަށް ގިނަ ޓަވަރުތަކާއި، ގަދީމީ ޒަމާނުގައި ރައްކަލަކަށް ބިނާކޮށްފައި ހުރި ފާރުތަކާއި، ކޯއްޓޭ ފަދަ ތަންތަން ހުރެއެވެ. އަދި ތަފާތު ވާދީތައް ވެއެވެ.
ޕަންޖާބު ގައިވާ ޖީލަމް ކޯރު އަދި އެލްގްޒެންޑަރ ބެޓްލް ސައިޓް ފަދަ ތަންތަނަކީ ވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭ ތަންތަނެވެ. ޕާކިސްތާނުގެ ލާހޫރު އަކީ ތާރީޚީ ގޮތުން ވަރަށް ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ރަށެކެވެ. މިރަށުން ފެންނަން ހުރި މޫޣަލް ޘަގާފަތް ދައްކައިދޭ ތަންތަނުގެ ތެރޭގައި ބާދުޝާހީ މިސްކިތް، ޝާލިމަރު ބަގީޗާ، ޖާންގިރު ގެ ގުއްބު، އަދި ލާހޫރު ފޯޓް ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ. ޕާކިސްތާނުގެ ޘަގާފީ ތަންތަން އާންމުކޮށް ފަތުރުވެރިންގެ މަންޒިލްތަކަށް ހެދުމަށްޓަކައި ރައީސް ޕަރުވޭޒް މުޝައްރަފް ވަނީ 2007 ވަނަ އަހަރަކީ ޕާކިސްތާނަށް ޒިޔާރަތްކުރާ އަހަރެއްކަމުގައި އިޢުލާން ކޮށްފައެވެ.
ކުޅިވަރު
ޕާކިސްތާނުގެ ރަސްމީ އަދި ގައުމީ ކުޅިވަރަކީ ފީލްޑް ހޮކީ އެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މުޅި ގައުމުގައި އެންމެ އާއްމު ކުޅިވަރަކީ ކްރިކެޓް އެވެ. 1992 ވަނަ އަހަރު ކްރިކެޓް ވޯލްޑް ކަޕް ޗެމްޕިއަންކަން ޕާކިސްތާން ޓީމް ހޯދައިފައި ވެއެވެ. އަދި 1999 ވަނަ އަހަރު ރަނަރއަޕް ކަން ހޯދާފައި ވެއެވެ. 1987 އަދި 1996 ވަނަ އަހަރު ކްރިކެޓް ވޯލްޑް ކަޕްގެ ކޯ-ހޮސްޓް ކަން ޕާކިސްތާން ކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި 2011 ވަނަ އަހަރު ގެ ކްރިކެޓް ވޯލްޑް ކަޕް ބޭއްވުމަށް ހަމަޖެހިފައި ވަނީ ޕާކިސްތާން، އިންޑިޔާ، ބަންގާޅު އަދި ސްރީލަންކާ ގައެވެ. ޕާކިސްތާން ގައި މަޝްހޫރު އެހެން ކުޅިވަރުތަކުގެ ތެރޭގައި ސްކޭޝް އަދި ފުޓްބޯޅަ ހިމެނެއެވެ.
ބައިނަލް އަގްވާމީ ފެންވަރެއްގައި ބޭއްވޭ އޮލިމްޕިކް ގޭމްސް ގައި ޕާކިސްތާނުން ފީލްޑް ހޮކީ، ބޮކްސިންގ ތެޅުން، އެތްލެޓިކްސް، ފެތުން، އަދި ޝޫޓިންގ ގައި އެތައް ފަހަރަކު ވަނީ ބައިވެރިވެފައެވެ. އޮލިމްޕިކް ގޭމްސްގައި 10 މެޑަލް، ކޮމަންވެލްތު ގޭމްސްގައި 61 މެޑަލް، އަދި އޭޝިއަން ގޭމްސްގައި 182 މެޑަލް ޕާކިސްތާނުން މިހާތަނަށް ހޯދާފައި ވެއެވެ.
އޮލިމްޕިކް ގޭމްސްގައި ޕާކިސްތާނުން އެންމެ ބޮޑު ކާމިޔާބީ އެއް ހޯދާފައިވަނީ ހޮކީ އިންނެވެ. ހޮކީ އިން ރަން މެޑަލް 1960،1968،އަދި 1984 ގައި ޕާކިސްތާން ހޯދާފައި ވެއެވެ. އަދި ހޮކީގެ ދުނިޔޭގެ ޗެމްޕިއަންކަން 4 ފަހަރު ހޯދާފައިވެއެވެ. އެެއީ 1971،1978،1982، އަދި 1994 ގައެވެ. ތަފާތު ބައިނަލް އަގްވާމީ ކުޅިވަރު ފެސްޓިވަލްތައް ޕާކިސްތާނުގައި ބާއްވާފައި ވެއެވެ.
ދަތުރުފަތުރު ކުރުން
އަދި އިތުރަށް ބައްލަވާލައްވާ
ރިފަރެންސް
އިތުރު ފާލަންތައް
ޕާކިސްތާންގެ ސަރުކާރު
ޕާކިސްތާނުގެ ރައީސް
ދަ މިނިސްޓްރީ އޮފް އިންފޮރމޭޝަން އެންޑް ބްރޯޑްކާސްޓިންގ
Commonwealth of Nations
Encyclopedia Project
Former British colonies
Members of the Commonwealth of Nations
SAARC
South Asian countries
|
1576
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A8%DE%82%DE%B0%DE%8B%DE%A9
|
ހިންދީ
|
ހިންދީ، ބަހަކީ ހުޅަނގު-ހިންދުސްތާނީ އާއިލާގެ ބަހެކެވެ. މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުން ތިބީ އުތުރާއި މެދުތެރެއާއި ހުޅަނގު ހިންދުސްތާނުގައެވެ. ހިންދުސްތާނުގެ ރަސްމީ 18 ބަހުގެ ތެރެއިން އެންމެ މުހިއްމު ބަހެވެ. ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު ހިންދީ ބަހާއި އުރުދޫ ބަހާ ދެމެދު ހުންނަނީ ކޮން ތަފާތުތަކެއް ކަމާ މެދު ސުވާލު އުފެދޭތަން އާދެއެވެ. މި ސުވާލުގެ ޖަވާބަކީ، ހިންދީ ބަހާއި އުރުދޫ ބަހަކީ ހިންދުސްތާނީ ބަހުގެ ދެގޮތްޕެވެ. ހިންދީ ބަސް ލިޔަނީ ދޭވަނާގަރީ އަކުރުންނެވެ. އުރުދޫ ބަސް ލިޔަނީ ފާރިސީ އަކުރުންނެވެ. ހިންދީ ބަހުގެ ބަސްކޮށާރުގައި ގިނައީ ސެންސިކިރުތު ޝަބްދުތަކެވެ. އުރުދޫ ބަހުގެ ބަސްކޮށާރު ބިނާވެފައި ވަނީ ފާރިސީ ލަފުޒުތަކުގެ މައްޗަށެވެ. ބޮލީވުޑްގެ ފިލްމުތަކުގައި ބޭނުން ކުރަނީ އުރުދޫ ބަހާއި ހިންދީ ބަހުގެ ވެސް އަސްލު ކަމުގައިވާ ހިންދުސްތާނީ ބަސް ކަމަށް ވުމުން އުރުދޫ ބަސް ދަންނަ މީހުންނަށް ވެސް އަދި ހިންދީ ބަސް ދަންނަ މީހުންނަށް ވެސް ފިލްމީ ބަހުރުވަ އެނގެނީއެވެ.
ސަރަޙައްދު
ހިމާޗަލް ޕްރަދޭޝާއި ދިއްލީ އާއި ހަރިޔާނާ އާއި ޗަންދީގަޅާއި އުއްތަރް ޕްރަދޭޝާއި ރާޖަސްތާނާއި މަދްޔަ ޕްރަދޭޝާއި ބިހާރާއި އުއްތަރާންޗަލާއި ޖަރްކަންދާއި ޗައްތީސްގަރް، މިއީ ހިންދީ ބަހުގެ ނުފޫޒު އެންމެ ވަރުގަދަ ރާއްޖެ ތަކެވެ. މީގެ އިތުރުން ގުޖުރާތާއި ޕަންޖާބާއި ކަޝްމީރުގައި ވެސް ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ ހަދައެވެ. މި ތިން ރާއްޖެ އަކީ ވެސް އަމިއްލަ ބަހެއް އޮވެ އެބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ ރާއްޖެ ތަކެވެ. ޝަހަރު ތަކުގެ ތެރެއިން މުންބާއީ އާއި ދިއްލީ އާއި ޗަންދީގަޅާއި އަހުމަދުއާބާދާއި ކަލްކައްތާ އާއި ބެންގަލޫރާއި ހައިދަރުއާބާދުގެ އިތުރުން މައިސޫރުގައި ވެސް ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުން ވަރަށް ގިނައެވެ. ހިންދުސްތާނާއި ޕާކިސްތާނުގެ ރާއްޖެ ތަކުގެ އިތުރުން ދެކުނާއި އިރުމަތީ އެފްރިކާގެ ގައުމުތަކުގައި ދިރިއުޅޭ ހިންދުސްތާނީ އާބާދީގެ ތެރޭގައި ބޭނުން ކުރެވޭ މައިގަނޑު ބަހަކީ ހިންދީ ބަހެވެ. މި ގައުމުތަކުގެ އިތުރުން ފިޖީ އާއި މޮރިޝަސް އާއި ގުއާނާ އާއި ސުރިނާމާއި ޓިރިންޑާޑު އަދި ޓޮބޭގޯ ގެ އިތުރުން މެލޭޝިޔާ އާއި އަސޭކަރައިގައި ވެސް ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުން މަދެއް ނޫނެވެ.
އަސްލުންގެ އަދަދު
ހިންދީ ބަހަކީ ދުނިޔޭގައި އެންމެ ގިނަ މީހުން ވާހކަ ދައްކާ ބަސްބަހުގެ ތެރެއިން އެއް ބަހެވެ. މާދަރީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ގާތްގަނޑަކަށް 480 މިލިއަން މީހުން ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާއިރު ދެވަނަ ބަހެއްގެ ގޮތުގައާއި އެނޫން ގޮތްގޮތުން ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންގެ އަދަދު 900 މިލިއަނަށް ވުރެ ގިނައެވެ. މީގެ މާނައަކީ ދުނިޔޭގެ އާބާދީގެ ފަސްބައިކުޅަ އެއްބައި މީހުންނަށް ހިންދީ ބަސް ފަހުމުވެއެވެ. މާދަރީ ބަހުގެ ގޮތުގައި ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންގެ އަދަދަށް ބަލާއިރު ހިންދީ ބަހަކީ ދުނިޔޭގައި 2 ވަނަ އަށް އެންމެ ގިނަ މީހުން ވާހަކަ ދައްކާ ބަހެވެ. 1991 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުން ދައްކާ ގޮތުން ހިންދުސްތާނުގެ އާބާދީގެ 40.22% މީހުންނަށް ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކަން އެނގެއެވެ. ހިންދުސްތާނުގައި މާދަރީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ރާދަ ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ 180 މިލިއަން މީހުން އެބަތިއްބެވެ. 300 މިލިއަން މީހުން މި ބަސް ބޭނުން ކުރަނީ ދެވަނަ ބަހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ހިންދުސްތާނުން ބޭރުގައި، ނޭޕާލުގައި 8 މިލިއަން މީހުން ދެކުނު އެފްރިކާގައި 890،000 މީހުން މޮރިޝަސް ގައި 685،000 މީހުން އެމެރިކާގައި 317،000 މީހުން ޔަމަނުގައި 233،000 މީހުން ޔޫގެންޑާ ގައި 147،000 މީހުން ޖަރުމަނުގައި 30،000 މީހުން ނިއުޒިލޭންޑުގައި 20،000 މީހުން ސިންގަޕޫރު ގައި 5000 މީހުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި 4000 މީހުން ތިބިއިރު އިނގިރޭސިވިލާތާއި އެކުވެރި އަރަބި އިމާރާތުގައި ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންގެ އަދަދު ވަރަށް ގިނައެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން އޮސްޓޭލިޔާ އާއި ކެނެޑާ ގައިވެސް ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުން ގިނަ އަދަދަކަށް އެބަ ތިއްބެވެ. ހިންދީ ބަހާއި އުރުދޫ ބަހަކީ ހިންދުސްތާނީ ބަހުގެ ދެގޮފި ނުވަތަ ދެ ބަހުރުވަ ކަމަށް ވާތީ އުރުދޫ ބަހުގެ އަހުލުވެރިންނަށް ހިންދީ ހަމަ އެފަދައިން ހިންދީ ބަހުގެ އަހުލުވެރިންނަށް އުރުދޫ އެނގެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މާދަރީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި އުރުދޫ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންގެ މާދަރީ ބަހަކީ ހިންދީ ބަސް ކަމުގައެއް ނުބެލެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން މާދަރީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ހިންދީ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންވެސް އުރުދޫ ބަހުގެ އަސްލުންގެ ތެރެއަކު ނުގުނެއެވެ.
ތާރީޚު
ހިންދީ ބަހަކީ ސެންސިކިރުތު ބަހުން އުފެދިފައިވާ ހިންދުސްތާނީ ބަހުގެ ގޮތްޕެކެވެ. ހިންދީ ބަސް މިއަދު މިއޮތް ގޮތަށް އުފެދުމުގެ ތެރޭގައި އެބަސް ދަތުރުކޮށްފައިވާ މަގަކީ، މެދުތެރޭ ހިންދު-އާރީ ޕްރާކްރިއްތް ބަސްބަހުން މެދުޒަމާނުގެ އަޕަބްރަމްޝާ ތެރެއިންނެވެ. ރާދަ ކުރެވިފައިވާ ހިންދީ ބަސް ހިންދުސްތާނުގެ ރަސްމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނުނީ 26 ޖަނަވަރީ 1950 މ. ގައެވެ. ހިންދީ ބަހުގެ އިތުރުން އިނގިރޭސި ބަހާއި އަދި އިތުރު 21 ބަހެއް ހިންދުސްތާނުގެ ގާނޫނު އަސާސީން އެތާގެ ރަސްމީ ބަސްތަކުގެ ގޮތުގައި ތަސްދީގު ކޮށްފައި ވެއެވެ.
ރާދަ ހިންދީ
ހިންދުސްތާނަށް އާޒާދީ ލިބުމަށް ފަހުގައި ހިންދުސްތާނުގެ ސަރުކާރުން ހިންދީ ބަސް ރާދަކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިއެވެ. މިގޮތުން ތިރީގައި މިވާ ބަދަލުތައް އައެވެ.
ހިންދީ ބަހުގެ ނަޙޫ ރާދަކުރުން: ހިންދީ ބަހުގެ ނަޙޫ ދިރާސާކޮށް އެކުލަވައިލުމަށްޓަކައި 1954 ވަނަ އަހަރު ހިންދުސްތާނުގެ ސަރުކާރުން ކޮމިޓީއެއް އެކުލަވައިލިއެވެ. މިކޮމިޓީގެ ރިޕޯޓް ނެރެފައިވަނީ 1958 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެއީ "ޒަމާނީ ހިންދީގެ އަސާސީ ނަޙޫ" ގެ ގޮތުގައެވެ.
ހިންދީ ބަހުގެ އިމްލާ ރާދަކުރުން
ދޭވަނާގަރީ އަކުރު ރާދަކުރުން
ދޭވަނާގަރީ އަލިފުބާ ލިއުމުގެ އިލްމީ މަގު
އެހެން ބަސްބަހުގެ ޝަބްދުތައް ލިއުމަށް ޓަކައި އަކުރުތަރުޖަމާ އަށް ބޭނުންވާ އަކުރު އުފެއްދުން
ބަސްކޮށާރު
ރާދަ ހިންދީ ބަހުގައި ހުންނަ ގިނަ އިސްތިލާހުތައް ނެގިފައިވަނީ ސެންސިކިރުތު ބަހުންނެވެ. ރާދަ ހިންދީ ނުވަތަ ޝުއްދަ ހިންދީ ބަސް އާންމުކޮށް ބޭނުން ކުރެވެނީ އާންމު ތަގުރީރުތަކުގައާއި ރޭޑިއޯ އަދި ޓީވީ ކަބަރުގައެވެ. އާންމު ދިރިއުޅުމުގައި ގިނަ މީހުން ބޭނުންކޮށް އުޅޭނީ ހިންދުސްތާނީ ބަހުގެ ކޮންމެވެސް ބަހުރުވައެކެވެ. މި ބަހުރުވަ ތަކުގައި ގިނަ އަދަދަކަށް ފާރިސީ ބަހުގެ ލަފުޒުތައް ހިމެނިފައިވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން އިނގިރޭސި ބަހާއި އަދި އެނޫން އެހެން ބަސްބަހުން ގެނެވިފައިވާ ލަފުޒުތައް ވެސް ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. އާންމު އުރުދޫ އާއި އާންމު ހިންދީ ތަފާށތު ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ވަކި ކުރެވޭ ވަރަށް ވުރެ އެއްގޮތްކަން ބޮޑެވެ. ސަބަބަކީ އާންމު ހިންދީ އާއި އާންމު އުރުދޫގެ ގޮތުގައި ބެލެވިފައިވަނީ ހިންދުސްތާނީ ބަހުގެ އެކި ބަހުރުވަތައް ކަމަށް ވާކަމެވެ. މިއަދު މިދެބައި ވަކި ކުރާއިމަކީ ބަސްކޮށާރުގެ އަސްލެވެ. ސެންސިކިރުތު އަސްލާއި ފާރިސީ އަސްލެވެ.
ބަހުރުވަތައް
ހިންދީ ބަހުގެ ބަހުރުވަތައް ގިނަގުނަ އެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ބަހުރުވަތައް ކަމުގައި ކަނޑއެޅުމުގައި ވެސް ރާދަ ހަމައެއް ނޯވެއެވެ. މިސާލަކަށް ޕަންޖާބީ ބަހާއި ނޭޕާލީ ބަހަކީ ވަކި ދެބަހެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭއިރު، އެއީ ހިންދީ ބަހުގެ ދެ ބަހުރުވަ ކަމުގައިވެސް ބެލެވެއެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް ހިންދީ ބަހުގެ ބަހުރުވަތައް ބަހާލެވެނީ ދެ ބަޔަކަށެވެ. އެއީ، ހުޅަނގު ހިންދީ އާއި އިރުމަތީ ހިންދީ އަށެވެ. މި ދެބައިގެ ތެރޭގައި ކުދިކުދި އެތައް ބައެއް ހިމެނިފައި ވެއެވެ. ތިރީގައި މިވާ ލިސްޓުގައި ވަނީ ހިންދީ ބަހުގެ ބަހުރުވަތަކެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ބޯ އަކުރުން ފާހަގަ ކުރެވިފައި އެވަނީ ވަކި ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ވެސް ބެލެވޭ ބަހުރުވަ ތަކުގެ ނަންތަކެވެ.
ހިންދުސްތާނީ، (ރާދަ ހިންދީވެސް އެކުލެވޭ ގޮތުން) އަދި ރާދަ އުރުދޫ އާއި އުރުދޫ ބަހުގެ ސަރަހައްދީ ބަހުރުވަތައްވެސް ހިމެނޭ ގޮތުން.
ކަދިބޮލީ، ނުވަތަ ސަރިންދީ، މި ބަހުރުވައިން ވާހަކަ ދައްކަނީ ހުޅަނގު އުއްތަރަ ޕްރަދޭޝްގައެވެ. މިއީ ރާދަ ހިންދީ ބަހުގެ އަސާސް ކަމުގައި ބެލެވޭ ބަހުރުވައެވެ.
ޗައްތީސްގަޅީ، ބައެއް ފަހަރު ލަހަރިޔާ އަދި ކަލްވާހީ ގެ ނަމުން ވެސް ފާހަގަ ކުރެވޭ. މި ބަހުން ނުވަތަ ބަހުރުވައިން ވާހަކަ ދައްކަނީ ވަރަށް ފަހުން އުފެދުނު ރާއްޖެއެއް ކަމުގައިވާ ޗައްތީސްގަޅް ގައެވެ.
ބަގޭލީ، މި ބަހުން ނުވަތަ ބަހުރުވައިން ވާހަކަ ދައްކަނީ މަދްޔަޕްރަދޭޝް ރާއްޖޭގެ ސަރަހައްދެއް ކަމުގައިވާ ބަގޭލްކަންދު ގައެވެ.
އަވާދީ، މި ބަހުން ނުވަތަ ބަހުރުވައިން ވާހަކަ ދައްކަނީ ކުރީގެ އަވާދު ނުވަތަ އޫދު ރަސްކަން އޮތް ސަރަޙައްދު ކަމުގައިވާ މެދުތެރޭ އުއްތަރްޕްރަދޭޝް ގައެވެ.
ބިހާރީ، މި ބަހުރުވަ ނުވަތަ ބަހަށް ނިސްބަތްވާ ކުދި ބަހުރުވަތައް ވެސް ވަރަށް ގިނައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އަންގިކާ، ބޮޖްޕޫރީ، ސަރްނާމީ، މައިތިލީ (މިހާރު ބިހާރުގެ ރަސްމީ ބަހެއް)، މަގާހީ، ވައްޖިކާ
ރާޖަސްތާނީ، މި ބަހުރުވަ ނުވަތަ ބަހަކީ ރާޖަސްތާނުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަހެވެ. މި ބަހަށް ނިސްބަތްވާ ކުދިބަހުރުވަތައް ވެސް މަދެއް ނޫނެވެ. މިގޮތުން މަރްވަރީ އާއި މެވާތީ (ނުވަތަ މެވާރީ) އާއި ޖައިޕޫރީ ހިމެނެއެވެ.
ބްރަޖްބާޝާ
ބުންދޭލީ (އުއްތަރް ޕްރަދޭޝްގެ ޖާންސީ އިލާކާގެ ބުންދެލްކަންދު ސަރަހައްދު ގައި)
ހަރިޔާންވީ (ބަންގަރު ނުވަތަ ޖަތު) ހަރިޔާނާގައި
ކަނައުޖީ (އުއްތަރްޕްރަދޭޝް ގެ ކަނައުޖުގައި)
ވަރަނާސީ (މިއީ ރާދަ ހިންދީ ބަސް ސެންސިކިރުއްތައިގެން ހިންދޫންގެ ކީރިތި ޝަހަރު ވަރަނާސީ ނުވަތަ ބަނާރަސް ގައި ބޭނުން ކުރެވޭ ގޮތެވެ.)
މުންބާއީ ހިންދީ ނުވަތަ ހިންދުސްތާނީ (ބޮލީވުޑުގެ ފިލްމު ތަކުގައި ބޭނުން ކުރެވޭ އާންމު ބަހުރުވަ). ބޮލީވުޑުގެ ފިލްމުތަކުގައި ބައެއް ރޯލުތަކުގައި އެހެނިހެން ބަހުރުވަތައް ވެސް ބޭނުންކޮށްފައި ހުރެއެވެ. އަދި ބައެއް ފިލްމުތައް އެހެން ބަހުރުވަ ތަކުންވެސް ހުރޭމެއެވެ. މި ހުރިހާ ފިލްމަކީ ވެސް ހިންދުސްތާނީ ފިލްމެވެ. މިގޮތުން ގަންގާ ޖަމުނާ ފިލްމުގައި ބޮޖްޕޫރީ، ޝޯލޭގައި ސޫރްމާ ބޯޕާލީ – ބޯޕާލީ ބަހުރުވައިން، ޕަހެލީ ފިލްމުގައި ރާޖަސްތާނީ، ފިލްމު ބަންޑިއްތް ކުއީން ގައި ބުންދޭލީ، ޝައްތްރަންޖް ކޭ ކިލާޅީ ގައި އަވާދީ، އަންކޫރު ގައި ދެކަނީ، މުންބާއީ ހިންދުސްތާނީ ނުވަތަ ބަންބައިއާ ހިންދީ އެހެނިހެން ގިނަ ފިލްމުތަކުގައި. އެއްވެސް ފިލްމެއްގައި ބަހުރުވަ އޭގެ އަސްލު ޝުއްދަ ގޮތުގައި ބޭނުމެއް ނުކުރެއެވެ. މީގެ ބަދަލުގައި އެހެން ބަހުރުވަތައް މަސްހުނި ކޮށްފައި ހުރެއެވެ. މިއީ ފިލްމުގެ ވިޔަފާރި ރަނގަޅު ކުރުމަށް ކުރާ ކަމެކެވެ.
އަޑުތައް
ރާދަ ހިންދީގައި 11 ލީނާއި 35 ސުކުންއަކުރު އޮވެއެވެ.
ލީނު
މިތާގައި މިވަނީ ހިންދީބަހުގެ ލީނުތަކާއި އޭގެ މަގާމު ދައްކައިދޭ ޗާޓެކެވެ.
ލިޔެކިޔުމުގެ ނިޒާމު
ހިންދީ ބަސް ލިއުމަށް ބޭނުންކުރާ އަކުރަކީ ދޭވަނާގަރީ އަކުރެވެ. މިއީ ހިންދު-އާރީ އާއިލާގެ މައި ބަސް ކަމުގައި ބެލެވޭ ސެންސިކިރުއްތް ބަސް ވެސް އެ އަކުރަކުން ލިޔާ އަކުރެވެ.
އަދަބިއްޔާތު
ހިންދީ ބަހަކީ އަދަބިއްޔާތުގެ ރޮނގުގައި ވެސް ވަރަށް ކުރިއަރާފައިވާ ބަހެކެވެ.
Hindi
Languages
Languages of India
ބަސް
ހިންދުސްތާން
|
1587
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%82%DE%AF%DE%88%DE%AD
|
ނޯވޭ
|
ނޯވޭ، އަކީ އުތުރު ޔޯރަޕުގައި ގާނޫނީ ރަސްކަމެއް ކުރަމުން އަންނަ ގައުމެކެވެ. ނޯވޭ ގެ ލަގަބެއްގެ ގޮތުގައި ބައެއް ފަހަރު ދަމުއިރު ގެ ބިމޭ ކިޔައެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
ނޯވޭގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ނޮވޭޖިޔަން ބަހެވެ. ނޯވޭ މީހުން ނޯވޭ ބަހުގެ ދެ ވައްތަރެއްގެ ލަހުޖާއަކުން ވާހަކަ ދައްކައެވެ. މި ދެވައްތަރަށް ވެސް ރަސްމީ ގޮތުން ދެވިފައިވަނީ އެއް ހައިސިއްޔަތެވެ. އަދި މީގެ އިތުރުން އިސްކޫލު ތަކުގައި މި ދެ ލަހުޖާ ވެސް ކިޔަވައި ދެވެއެވެ. އުތުރުގައި ތިބި ސާމީ މީހުންގެ ބަހަކީ ސާމީ ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މި ޤައުމުގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ ނޮވޭޖިޔަންސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ އޮސްލޯއެވެ. މި ޤައުމުގެ ވެރިރަށަކީ ވެސް މިއީއެވެ. މިއީ ބަރުލަމާނީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެކެވެ.އަދި ދުސްތޫރީ ރަސްކަމެއް އޮޮންނަ ޤައުމެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 4 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމާއެކު، މިއީ ދުނިޔޭގައި 116 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 385207 އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ވާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ no. .sj , .bv އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +47 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ނޮވޭޖިޔަން ކްރޯންއެވެ.
ނަން
ނޯވޭގެ ރަސްމީ ދެ ލަހުޖާއަށް ބަލާއިރުގައި ބޯކްމާލް ލަހުޖާއިން އެ ޤައުމަށް ރަސްމީކޮށް ކިޔާ ނަމަކީ ކޮންގެރިކެޓް ނޮރްގޭއެވެ. ނީނޯސްކް ލަހުޖާއިން ކިޔަނީ ކޮންގެރިކެޓް ނޯރެގްއެވެ. “ނޯވޭ” މި ބަހުގެ އަޞްލަކީ “ނޯ^ް ވޭ” ކަމަށް ބައެއް ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވެއެވެ. އަދި މިއިން މަޠްލަބު ކުރެވޭ މާނައަކީ “ދަވޭއި ނޯ^ް ވާޑްސް” ކަމަށް މިފަދަ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވެއެވެ.
ޖުޣުރާފީ
އިސްކެންޑިނޭވިއާ ބިންދުނީގެ ހުޅަނގު ބައި އޮންނަނީ ނޯވޭގެ އިމުގެ ތެރޭގައެވެ. ނޯވޭގެ އިރުމަތީބައިގެ ބޮޑުބައި ބޯޑަރުގެ ގޮތުން ގުޅިފައި އޮންނަނީ ސްވިޑްންއާއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ އުތުރުބައި ބޯޑަރުގެ ގޮތުން ގުޅިފައިވަނީ ދެކުނަށް ފިންލޭންޑްއާއެވެ. އިރުމަތީގައި އޮތީ ރަޝިޔާއެވެ. ޑެންމާކު އޮންނަނީ މި ޤައުމުގެ ދެކުނުގައެވެ. އެއީ އެހެން ނަމަވެސް ކަނޑު ހުރަސްކޮށެވެ.
ތާރީޚު
ތާރީހީ ގޮތުން ބަލާއިރު ނޯވޭ ގައި މީހުން ދިރިއުޅެން ފަށާފައިވަނީ އީސާގެފާނުގެ މީލާދުގެ 10،000 އަހަރު ކުރީއްސުރެ އެވެ. ގަލުން ޝިކާރަކޮށް އުޅުނު މީހުންނެވެ. ދަނޑުވެރިކަމާއި ޖަނަވާރު ގެންގުޅުން ނޯވޭގައި ފަށާފައިވަނީ އީސާގެފާނުގެ މީލާދުގެ 4000 އަހަރު ކުރީންނެވެ.
ނޯވޭ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި އެއްބައިވެފައި ވަނީ 872 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޤާނޫނު އަސާސީ އެކުލަވައިލެވުނީ 17 މެއި 1814 ގައެވެ. ސްވިޑްންއާ ވަކިވީ 7 ޖޫން 1905 ގައެވެ. ނާޒީ ޖަރުމަނުންގެ ދަށަށް ގޮސްފައިވަނީ 9 އެޕްރީލް 1940 ގައެވެ. މި އަޅުވެތިކަން ނިމުމަކަށް އައިސްފައިވަނީ 8 މެއި 1945 ގައެވެ.
ހެރަލްޑް 5 އަށް ނޯވޭ ގެ ރަސްކަން ލިބިވަޑައިގަތީ 1991 މ. ވަނައަހަރުއެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
ނޯވޭ މީހުންނަކީ އަލްމާނީ ނަސްލުގެ ބައެކެވެ. ގައުމުގެ އުތުރުގައި ތިބި ފިއްނީން ނާއި އެތައްހާސް ސާމީން ފިޔަވައި އިތުރު މައިނޯރިޓީ އެއް ނޯވޭއަކު ނެތެވެ. މުޅި ޔޯރަޕަށް ބަލާއިރުވެސް އާބާދީގެ އަކަބުރަ އެންމެ ކުޑަ ގައުމަކީ ނޯވޭއެވެ.
ސަގާފަތު
ނޯވޭގެ ގައުމީ ކަނީސާ އަކީ އަވަންޖާލީ ލުދާރީ ކަނީސާއެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް 94 އިންސައްތަ މީހުން ނިސްބަތްވަނީ ކަނީސާއަށެވެ. އަމާމަތު އައްޔަން ކުރަނީ ރަސްގެފާނެވެ. ނޯވޭ ގައި ވަރަށް މަދު އަދަދަކަށް މުސްލިމުން ވެސް އުޅެއެވެ.
ނޯވޭ ގައި އާންމު ހަތަރު ޖާމިއާ ހުރެއެވެ. މައިގަނޑު ޖާމިއާ އަކީ އޮސްލޯ ވީ ޖާމިއާ އެވެ. މި ޖާމިއާ އުފަންވެފައިވަނީ 1811 މ. ގައެވެ. އޮސްލޯ ވީ ޖާމިއާ ގެ އިތުރުން ބާގަން ވީ ޖާމިއާ (1948) އާއި ތަރަމްސޯ ވީ ޖާމިއާ (1968) އާއި ތަރަންދޫމުގައި ހުންނަ ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ޖާމިއާ (1968) ހިމެނެއެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ނޯވޭއަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ މުއްސަނދި ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެކެވެ. މަން ޑިވެލޮޕްމަންޓް އިންޑެކްސްގައި މެދުކެނޑުމެއް ނެތި 6 އަހަރު އެއްވަނަ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ނޯވޭ އޮތުމުން ނޯވޭ ކުރިއަރާފައިވާ މިންވަރު ދޭހަކޮށްދެއެވެ.
އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 53737 ޑޮލަރެވެ. މިއީ ޕަރކެޕިޓާ އަށް ބަލާއިރުގައި ތިންވަނަ,
އިތުރު ގުޅުންތައް
Norway.info - Norway - the Official site
Minifacts about Norway from Statistics Norway
ODIN Information from the Government and Ministries
Official site of the Parliament (Stortinget)
The Evangelical Lutheran Church of Norway
The Royal Norwegian Order of St. Olav
Official site of the Royal House
Official website for the Norwegian Embassy in Washington, DC
Norway.no - Official portal
Translated Norwegian legislation
The Norwegian Constitution in English
Sources to Legal Information in Norway
Norges Bank - current notes and coins
Norway Paper Money
The Central Bank of Norway
Norwegian news in English
Public holidays in Norway
Searchable map of Norway
The Norwegian court system
WTO: Trade Policy Review: Norway
Christmas in Norway
Study In Norway
References
|
1589
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8D%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%91%DE%A6%DE%82%DE%B0
|
އައިސްލަންޑަން
|
އައިސްލަންޑަން ނުވަތަ އައިސްލޭންޑަކީ ޔޯރަޕަށް ނިސްބަތްވާ ގައުމެކެވެ.
|
1591
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%AE%DE%90%DE%B0%DE%93%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%8D%DE%A8%DE%94%DE%A7
|
އޮސްޓަރުލިޔާ
|
ކޮމަންވެލްތު އޮފް އޮސްޓްރޭލިޔާ އަކީ އޮސްޓްރޭލިޔާ (އިނގިރޭސި: Commonwealth of Australia އަކީ Australia) ބައްރަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ. އޮސްޓްރޭލިޔާ ބައްރަކީ ދުނިޔޭގެ ބައްރުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ކުޑަ ބައްރެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މި ބައްރުގައިި އޮންނަނީ އެންމެ ޤައުމެއް ކަމުގައިވާތީ މި ޤައުމަކީ ދުނިޔޭގައި 6 ވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
އޮސްޓްރޭލިޔާގެ ރަސްމީ ބަހެއް ކަނޑައަޅާފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ރަސްމީ ހުރިހާ ކަމެއްގައި ވެސް ބޭނުން ކުރެވޭ ބަހަކީ އިނގިރޭސި ބަހެވެ.
އިނގިރޭސި ބަހުން އޮސްޓްރޭލިޔާ މީހުންނަށް ކިޔަނީ އޮސްޓްރޭލިޔަންސް ނުވަތަ އޮސީސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ސިޑްނީއެވެ. އޮސްޓްރޭލިޔާގެ ވެރިރަށަކީ ކެންބަރާއެވެ. އޮސްޓްރޭލިޔާއަކީ ދުސްތޫރީ ރަސްކަމެކެވެ. އަދި ފެޑެރަލް ޕާލަމެންޓަރީ ޑިމޮކްރަސީއެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 22 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 52 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 7.6 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ވާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ au. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +61 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ އޮސްޓްރޭލިޔަން ޑޮލަރެވެ.
ނަން
އޮސްޓްރޭލިޔާގެ ނަމަކީ ލެޓިން ބަހުން އައިސްފައިވާ ނަމެކެވެ. މި ބަސް ނެގިފައިވަނީ ލެޓިން ބަހުގެ އޮސްޓްރާލިސް މި ބަހުންނެވެ. މީގެ މާނައަކީ “ދެކުނު” މިއެވެ. އެހެން ކަމުން އޮސްޓްރޭލިޔާގެ މާނައަކީ ދެކުނުގައިވާ ޤައުމެވެ. އެންމެ ފުރަތަމައަށް އިނގިރޭސި ބަހުން އޮސްޓްރޭލިޔާ މި ބަސް ލިޔެވިފައިވަނީ 1625 ވަނަ އަހަރުގައެވެ.
ޖުޣުރާފީ
އޮސްޓްރޭލިޔާއާ އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި އިންޑޮނޭޝިޔާ އާއި އީސްޓް ޓިމޯރާއި ޕަޕުއާ ނިއު ގިނީ އާއި ސޮލޮމަން އައިލެންޑްސް އާއި ވަނުއާޓޫ އާއި ނިއު ކެލެޑޯނިޔާ އާއި ނިއުޒިލޭންޑް ހިމެނެއެވެ.
ތާރީޚު
އޮސްޓްރޭލިޔާއަކީ ވަރަށް ކުރީއްސުރެ އިންސާނުން ދިރިއުޅެމުން އަންނަ ޤައުމެކެވެ. ފުރަތަމަ އޮސްޓްރޭލިޔާގައި ދިރިއުޅެން ފެށި ބަޔަކީ މިހާރު އޮސްޓްރޭލިޔާގެ އަދިވާސީންގެ ގޮތުގައި ތިބި އެބޮރިޖިން ދަރިކޮޅުގެ މީހުންގެ ކާބަފައިން ކަމުގައި ވުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެއް ކަމުގައި ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ.
ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިން ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މީގެ އެތައް ހާސް އަހަރެއް ކުރީން މުޅި ދުނިޔެ ވެސް އޮތީ އެއް ފަސް ގަނޑެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި އޮސްޓްރޭލިޔާގައި މީހުން ވަޒަންވެރިވެފައިވަނީ މި ގޮތަށް މުޅި ދުނިޔެ އެއް ފަސްގަނޑެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް އިރު ބިމުގެ މަގުން ކަމުގައި އެ ބޭފުޅުން ޤަބޫލު ކުރައްވައެވެ.
މި ގޮތުން އޮސްޓްރޭލިޔާގެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރީން އެތަނަށް ގޮސްފައިވަނީ އިންޑިޔާ އާއި ދެކުނު އިރުމަތީ އޭޝިޔާއިން ކަމުގައި ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިން ޤަބޫލުކުރައްވައެވެ.
އެންމެ ފުރަތަމައަށް ޔޫރަޕުގެ މީހުން އޮސްޓްރޭލިޔާއަށް ގޮސްފައިވާ ކަމަށް ބެލެވެނީ 1606 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އެއީ ޑަޗުންނެވެ. 1770 ވަނަ އަހަރުގައި އިނގިރޭސީން އޮސްޓްރޭލިޔާއަށް ފައިބައި ނިއު ސައުތު ވޭލްސްގެ ނަމުން އޮސްޓްރޭލިޔާގެ އެއް ބަޔަށް ނަންދިނެވެ.
އިނގިރޭސީން އެމީހުންގެ ޕީނަލް ކޮލޮނީއެއް އޮސްޓްރޭލިޔާގައި ޤާއިމުކުރިއެވެ. އޮސްޓްރޭލިޔާ ވެގެން ދިޔައީ އިނގިރޭސި ކުށްވެރިން އަރުވައިިލާ ތަނަކަށެވެ.
މިއަދު ޓެސްމޭނިޔާގެ ގޮތުގައި އޮތް ރަށުގައި މީހުން ދިރިއުޅެން ފަށާފައިވަނީ 1803 ވަނަ އަހަރުގައެވެ.
އަދި 1825 ވަނަ އަހަރާ ހަމައިގައި ވަކި ކޮލޮނީއެއްގެ އެތަނުގައި ޤާއިމުވިއެވެ. 1829 ވަނަ އަހަރުގައި އިނގިރޭސީން އޮސްޓްރޭލިޔާގެ ހުޅަނގު ފަޅި އެއީ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ބައެއް ކަމުގައި ހަމަޖެއްސިއެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
އޮސްޓްރޭލިޔާއަށް ޔޫރަޕުގެ މީހުން އައި އިރު އޮސްޓްރޭލިޔާގެ އަޞްލު ވަޒަންވެރީންގެ ތެރެއިން ތިބީ 350000 މީހުންނެވެ. މިހާރު އޮސްޓްރޭލިޔާގައި 22 މިލިޔަން މީހުން ތިބިއިރު 90% މީހުންނަކީ ޔޫރަޕުގެ ނަސްލަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނެވެ. ބާކީ ތިބީ ޗައިނާ، އިންޑިޔާ، ޖަޕާނު، އަދި ޢަރަބި ދަރިކޮޅުތަކަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނާއި އޮސްޓްރޭލިޔާގެ އަދިވާސީން ކަމުގައިވާ އެބޮރިޖިނީންނެވެ.
ސަގާފަތު
އޮސްޓްރޭލިޔާއަކީ ވަރަށް މުއްސަނދި އަދިވާސީ ސަގާފަތެއް އޮތް ތަނެކެވެ.
އިޤްތިޞާދު
އޮސްޓްރޭލިޔާއަކީ ހަރުދަނާ އިޤްތިޞާދެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 36918 ޑޮލަރެވެ.
|
1595
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%AC%DE%82%DE%AC%DE%91%DE%A7
|
ކެނެޑާ
|
ކެނެޑާއަކީ އުތުރު އެމެރިކާގެ ބޮޑުބައި އެ ޤައުމުގެ އިމުގެ ތެރޭގައި ޙިއްޞާކުރާ ޤައުމެކެވެ. ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް ދެވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމަކީ ކެނެޑާއެވެ.
ނަން
ކެނެޑާގެ ނަން އައިސްފައިވަނީ “ކަނަޓާ” މި ބަހުންނެވެ. މިބަހުގެ މާނައަކީ މީހުން ދިރިއުޅޭތަން ނުވަތަ ބަސްތީއެވެ.
ޖުޣުރާފީ
ކެނެޑާގެ އިރުމަތީގައި އެޓްލާންޓިކް ކަނޑު އޮތް އިރު، އެ ޤައުުމުގެ ހުޅަނގުގައި އޮތީ ޕެސިފިކް ކަނޑެވެ. އެ ޤައުމުގެ އުތުރުގައި އޮތީ އާކްޓިކް ކަނޑެވެ. ކެނެޑާއަކީ ދުނިޔޭގައި ދެވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ކެނެޑާ އާއި އެމެރިކާ ދެކުނު އަދި ހުޅަނގު އުތުރުން ޙިއްޞާ ކުރާ ބޯޑަރަކީ ދެ ޤައުމެއްގެ ދެމެދުގައިވާ އެންމެ ދިގު ބޯޑަރެވެ.
ތާރީޚު
ކެނެޑާގެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރީން ނުވަތަ އަދިވާސީން އެ ޤައުމުގައި ދިރިއުޅެން ފަށާފައިވާތާ އެތައް ޒަމާނެއްވެއްޖެއެވެ.
ފަރަންސޭސީންނާއި އިނގިރޭސީން ކެނެޑާއަށް ގޮސްފައިވަނީ މީލާދީން 15 ވަނަ ޤަރުނުގެ ތެރޭގައެވެ.
ފަރަންސޭސިވިލާތުން ވަނީ ހަތް އަހަރުގެ ހަނގުރާމައަށް ފަހުގައި އުތުރު އެމެރިކާގައި ހުރި އެ ޤައުމުގެ ހުރިހާ ކޮލޮނީއެއްހެން 1763 ވަނަ އަހަރުގައި ދޫކޮށްލާފައެވެ.
ކެނެޑާގެ ރަނިކަމުގައި އިނގިރޭސި ރާނީ އިންނެވި ނަމަވެސް ކެނެޑާއަކީ ޒާތީ މިނިވަންކަން ލިބިގެންވާ ޤައުމެކެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
2006 ވަނަ އަހަރުގައިި ނެގި ބޯހިމެނުމުގެ ހިސާބުތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި އެއިރު ކެނެޑާގެ އާބާދީއަކީ 31.6 މިލިއަން މީހުންނެވެ.
2001 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ކެނެޑާގެ އާބާދީއަށް ވަނީ 5.4% ގެ ކުރިއެރުމެއް އައިސްފައެވެ. ކެނެޑާގެ އާބާދީ އިތުރުވަމުން ދިއުމުގެ މައިގަނޑު ސަބަބަކީ އެ ޤައުމަށް ހިޖުރަކުރާ މީހުންގެ ޢަދަދު އިތުރުވުމެވެ. ކެނެޑާގެ އާބާދީގެ ތެރެއިން ހަތަރު ބައިކުޅަ ތިން ބައި މީހުން ދިރިއުޅެމުން ގެންދަނީ އެމެރިކާއާ ގުޅޭ ބޯޑަރުގެ އައްސޭރީގައެވެ.
ކެނެޑާގެ އާބާދީގެ ތެރެއިން 100000 މީހުން ދަޢުވާކުރާ ގޮތުގައި އެމީހުން ނިސްބަތްވަނީ ތަފާތު 43 ނަސްލަކަށެވެ.
ކެނެޑާގެ އެންމެ ގިނަ ބަޔަކު ނިސްބަތްވަނީ އިނގިރޭސި ނަސްލަށެވެ. އިނގިރޭސި ނަސްލަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނަކީ އާބާދީގެ 21% އެވެ. ދެން ފަރަންސޭސީންނެވެ. އެއީ 15.8%އެވެ. ސްކޮޓިޝް މީހުންނަކީ 15.2%އެވެ. އައިރިޝް މީހުންނަކީ 13.9% މީހުންނެވެ.
ޖަރުމަނު މީހުންނަކީ 10.2% މީހުންނެވެ. އިޓާލިޔަނުންނަކީ 5% މީހުންނެވެ. ޗައިިނާ މީހުންނަކީ 3.9% އެވެ.
ޔުކްރޭނިޔަނުންނަކީ 3.6% މީހުންނެވެ. އަޞްލު ރަށްވެހީންނަކީ މިހާރުގެ އާބާދީގެ 3.5% މީހުންނެވެ. ދެކުނު އޭޝިޔާ މީހުންނަކީ 4% އެވެ. ކަޅުމީހުންނަކީ 2.5% އެވެ.
ކެނެޑާގެ 77% މީހުންނަކީ ނަޞާރާއިންނެވެ. 16.2% މީހުން އެއްވެސް ދީނެއް ޤަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. މުސްލިމުންނަކީ 2% މީހުންނެވެ. ޔަހޫދީންނަކީ 1.1% މީހުންނެވެ. ބުދިޒަމްއާއި ހިންދޫންނަކީ ކޮންމެ ބަޔަކުމެ 1.0% މީހުންނެވެ. ސިކުންނަކީ 0.9% މީހުންނެވެ.
ސަގާފަތު
ކެނެޑާގެ ސަގާފަތު ބައްޓަންވެފައިވަނީ އިނގިރޭސި، ފަރަންސޭސި އަދި ކެނެޑާގެ އަޞްލު ރަށްވެހީންގެ ސަގާފަތުގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެންނެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ކެނެޑާއަކީ ދުނިޔޭގައި އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ވަރަށް ބޮޑު ކުރިއެރުންތަކެއް ހޯދަމުން އަންނަ ޤައުމެކެވެ.
އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 45085 ޑޮލަރެވެ.
|
1597
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%90%DE%AA%DE%88%DE%AD%DE%8B%DE%AA
|
ސުވޭދު
|
ސުވޭދަކީ ޔޯރަޕަށް ނިސްބަތްވާ ގައުމެކެވެ.
|
1599
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%90%DE%AA%DE%88%DE%A8%DE%90%DE%A6%DE%83%DE%A7
|
ސުވިސަރާ
|
ސުވިސަރާ ނުވަތަ ސުވިޒަރލޭންޑަކީ ޔޯރަޕުގެ ބައްރަށް ނިސްބަތްވާ ގައުމެކެވެ.
|
1605
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%AC%DE%89%DE%AC%DE%83%DE%A8%DE%86%DE%A7
|
އެމެރިކާ
|
އެމެރިކާ ނުވަތަ ޔުނައިޓެޑް ސްޓޭޓްސް އޮފް އެމެރިކާ (އިނގިރޭސި: United States of America) އަކީ 50 އަށް ވުރެ ގިނަ ދައުލަތް ނުވަތަ ރާއްޖެ އެކުވެގެން އުފެދިފައިވާ ފެޑެރަލް ދުސްތޫރީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެކެވެ.އެމެރިކާގެ ގުޅިފައިވާ 48 ސިޓީ އުތުރު އެމެރިކާ ބައްރު ގައި ވެއެވެ. މިބައި ބޯޑަރު ކުރެވިފައިވަނީ އުތުރުން ކެނެޑާ އާއެވެ. އަދި ދެކުނުން މެކްސިކޯ އާއެވެ. މީގެ އިތުރުން އެމެރިކާގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސްޓޭޓް އެލަސްކާ އޮންނަނީ ކެނެޑާގެ ހުޅަގު އިރުން ޕެސިފިކް ކަނޑުގެ އައްސޭރި އަށް ވާގޮތަށެވެ. އަދި ހަވާއީ އޮންނަނީ ޕެސިފިކް ކަނޑުގެ މެދުތެރޭގައެވެ. މީގެ އިތުރުން އެމެރިކާގެ އެތައް ޓެރިޓަރީތައް ޕެސިފިކް އަދި ކެރީބިއަން ސަރަޙައްދު ގައި ވެއެވެ.
3.7 މިލިއަން އަކަމޭލުގެ ބޮޑުމިނާއި އަދި 310 މިލިއަންގެ އާބާދީ އަކާއެކު އެމެރިކާ ވެފައިވަނީ ދުނިޔޭގެ 3 ވަނަ ނުވަތަ 4 ވަނަ އަށް އެންމެ ބިންބޮޑު އަދި ބިމުގެ ނިސްބަތަށް ބަލާއިރު 3 ވަނަ އަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ގައުމުގެ ގޮތުގައެވެ. ގިނަ ބަޔަކު ހިޖުރަ ކުރާ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ އެމެރިކާގެ އިގްތިޞާދަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް އިގްތިޞާދެވެ. 2005ގެ ހިސާބުތައް ދައްކާގެ ގޮތުން އެމެރިކާ ގްރޮސް ޑޮމެސްޓިކް ޕްރޮޑަކްޓް އުޅެނީ 13 ޓްރިލިއަން އަށްވުރެ މަތީގައެވެ.
ނަން
އެމެރިކާގެ ރަސްމީ ނަމަކީ ޔުނައިޓެޑް ސްޓޭޓްސް އޮފް އެމެރިކާ އ ރެވޭ ކުރު ނަންތަކުގެ ތެރޭގައި އެންމެ ޢާންމުކޮށް ކިޔައިއުޅޭ އެމެރިކާ، ޔޫއެސް، ޔޫއެސްއޭ އަދި ދިސްޓޭޓްސް ފަދަ ނަންތައް ހިމެނެއެވެ. އެމެރިކާ އަށް މިނަން ދެވިފައިވަނީ 16 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައި އެމެރިކާ އޮތް ހިސާބަށް ދިޔަ އިޓަލީގެ މުސާފިރު، އަދި ޗާޓް ކުރެހުންތެރިޔާ އެމެރިގޯ ވެސްޕުޗީ އާއި ގުޅުވައިގެންނެވެ. ފުރަތަމަ ފުރިހަމަ ނަމެއް އެމެރިކާ އަށް ދެވިފައިވަނީ ޑެކްލަރޭޝަން އޮފް އިންޑިޕެންޑެންސް ގައެވެ. އެފަހަރު ދެވިފައިވާ ނަމަކީ ޔޫނަނަމަސް ޑެކްލަރޭޝަން އޮފް ތާރޓީން ޔުނައިޓެޑް ސްޓޭޓްސް އޮފް އެމެރިކާ މިއެވެ. އެއަށްފަހު މިނަން 4 ޖުލައި 1776 ގައި ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްސް އޮފް ދި ޔުނައިޓެޑް ސްޓޭޓްސް އޮފް އެމެރިކާ އަށް ބަދަލުކުރެވުނެވެ. މިހާރު ގެ ނަން ފައިނަލް ކުރެވި އެނަން ކިޔަން ކަނޑައެޅުނީ 15 ނޮވެންބަރު 1777 ގައި އޮތް ދެވަނަ ކޮންޓިނެންޓަލް ކޮންގްރެސް ގައެވެ. އެއްދުވަސްވަރެއްގައި އެމެރިކާ އަށް ކިޔުނު ކޮލަމްބިޔާ މިނަން ގުޅިފައިވަނީ އެމެރިކާ ހޯދިކަމަށްބުނާ ކްރިސްޓޮފާރ ކޮލަމްބަސް އާއެވެ.
ޖިއޮގްރަފީ
ބިމުގެ ބޮޑު މިނަށް ބަލާއިރު ދުނިޔޭގެ3 ނުވަތަ 4 ވަނަ އަށް އެންމެ ބޮޑު ގައުމު ކަމުގައި ބެލެވެނީ އެމެރިކާ އެވެ. ހަމައެކަނި ބިމުގެ ސަރަހައްދުގެ ބޮޑު މިނަށް ބަލާއިރު އެމެރިކާ އަކީ ދުނިޔޭގެ 3 ވަނަ އަށް އެންމެ ބޮޑު ގައުމެވެ. އެމެރިކާގެ އަވަށްތައް އައްސޭރީގައި ވެސް ވެއެވެ. އެމެރިކާގެ އެހެނިހެން އަވަށްތަކާއި ވަކިން އޮންނަ އެލަސްކާ އަކީ މިސަރަހައްދުގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު ސިޓީ ނުވަތަ ސްޓޭޓް އެވެ. ކެނެޑާގެ އެއް ފަރާތެއްގައި އެޓްލާންޓިކް ކަނޑާއި އާރކްޓިކް ކަނޑުގެ އައްސޭރި އަށް އޮންނަ މިސްޓޭޓަކީ އެމެރިކާގެ ސިޓީ ތަކުގެ ތެރެއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެންމެ ބޮޑު ސިޓީ ވެސް މެއެވެ.
އެމެރިކާގެ ސިޓީ ތަކަށް ވަކިން އޮންނަ އެމެރިކާގެ ޓެރިޓަރީ ތަކުގެ ގޮތުގެ ބެލެވޭ ބައެއް ތަންތަން ހުރެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ޕެސިފިކް ކަނޑުގައި އުތުރު އެމެރިކާ ބައްރުގެ ހުޅަގު ދެކުނަށް އޮންނަ ހަވާއީ އަދި ކެރީބިއަންގެ އިރު އުތުރު ހިސާބުގައި އޮންނަ ޕުއެޓްރިކޯ ހިމެނެއެވެ. އެމެރިކާގެ އިރުމަތީ ބިތުގެ ސިޓީ ތަކުގައި ފެހި ބިންތައް އެކުލެވިގެންވާއިރު، ހުޅަގު ބިތުގެ ސިޓީ ތަކުގައި ފަރުބަދަ ތަކާއި ޖަންގަލި ތައް ވެއެވެ. އަދި ހުޅަގު ދެކުނުގެ ސިޓީ ތަކުގައި ހަނަފަސް ސަހަރާތައް އެކުލެވިގެން ވެއެވެ. އެމެރިކާގެ އާބާދީގެ ބޮޑު ބަޔެއް ދިރިއުޅެނީ އިރު އުތުރު ބިތުގައިވާ ބޮޑު ކުޅި އަދި އެޓްލާންޓިކް ކަނޑުގެ އައްސޭރިއަށްވާ ސިޓީ ތަކުގައެވެ. Aިޔޭގެ 4 ވަނަ އެންމެ ބޮޑު ކޯރު ކަމުގައި ބެލެވޭ މިސިސިޕީ ކޯރު އޮންނަނީ އެމެރިކާގެ މެދުތެރޭގައެވެ. ކޮންމެ ވެސް ވަރަކަށް ގޮވާ ނުވަތަ ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ދުންއަރައި ހަދާ އަލިފާން ފަރުބަދަތައް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އެމެރިކާގައި ވެއެވެ. އެމެރިކާ ބައްރުގައިވާ އެންމެ ބޮޑު މިފަދަ އަލިފާން ފަރުބަދަ ވަނީ ޔެލޯ ސްޓޯން ނޭޝަނަލް ޕާރކް ހުރި ހިސާބުގައެވެ.
އެމެރިކާގެ ބޮޑު ކަމާއި ހެދި ޖިއޮގްރަފިކަލް ގޮތުން ބަލާއިރު އެމެރިކާގެ އެކި ހިސާބުތަކަށް މޫސުމްގެ ޙާލަތު ވަރަށް ބޮޑަށް ތަފާތު ވެއެވެ. އެގޮތުން ބައެއް ހިސާބުތަކަށް މެދުމިނުގެ ފިނިހޫނު މިން ހުންނަ އިރު އަނެއް ބައި ހިސާބުތަކުގައި ހޫނު ނުވަތަ ފިނި ކަން އިހްސާސް ކުރެވެއެވެ. އެންމެ ގިނަ ތޫފާންތައް އަންނަ އެއް ހިސާބަކީ އެމެރިކާގެ މެކްސިކޯ ކަނޑުއޮޅީގެ އައްސޭރީގައިވާ ހިސާބެވެ.
ތިމާވެށި
ތަފާތު މޫސުމްތަކެއް އޮތުމުގެ ސަބަބުން އެމެރިކާގައި ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ގަސްތައް ހެދޭކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އެގޮތުން ތަފާތު ބާވަތްބާވަތުގެ 17000 ވައްތަރުގެ ގަސް މިހާތަނަށް އެމެރިކާގައި ހެދޭ ކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވެއެވެ. އޭގެތެރެއިން 5000 ވައްތަރު ފެނިފައިވަނީ ހަމައެކަނި ކެލިފޯނިޔާ އިންނެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި ދުނިޔޭގެ އެންމެ ދިގު، އެންމެ ބިޔަ، އަދި އެންމެ ދުވަސްވީ ގަސްތައް ހެދިފައިވަނީ އެމެރިކާގެ ކެލިފޯނިޔާ ގައެވެ. 400 ވައްތަރުގެ ގާތުންދޭ ޖަނަވާރާއި، 700 ވައްތަރުގެ ދޫންޏާއި، 500 ވައްތަރުގެ ފިރުކޭ ޖަނަވާރު ( ހޯނު ބޮޑު ފަދަ ތަކެތި ) އަދި 90000 ވައްތަރުގެ ފަނިފަކުސަ އުޅޭކަން ވަނީ ފާހަގަ ކުރެވިފައެވެ.
1872ގައި ދުނިޔޭގައި ހެދުނު ފުރަތަމަ ގައުމީ ޕާރކް އެމެރިކާގެ ޔެލޯ ސްޓޯން ގައި ހެދުނެވެ. އޭގެ އިތުރުން ތަފާތު 57 ނޭޝަނަލް ޕާރކް އެމެރިކާގެ އެކި ހިސާބުތަކުގައިވާ އިރު، އެތައް ސަތޭކަ ވަކި ޕާރކްތަކެއް ބަލަހައްޓަމުން ގެންދެއެވެ. 2004 ވަނަ އަހަރު މާރޗް މަހުގެ ހިސާބުތައް ދައްކާ ގޮތުން އެމެރިކާގެ ބިމުގެ 16 އިންސައްތަ، ތެލާއި، ގޭސް އަދި މައިނިންގ ގެ ވިޔަފާރީގައި ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ޖައްވަށް ކާބަންޑައި އޮކްސައިޑް ވިހަ ގޭސް އެންމެ ބޮޑަށް ބޭރުކުރާ ގައުމަކީ ވެސް އެމެރިކާ ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ.
ތާރީކް
ސަރުކާރު އަދި ސިޔާސަތު
ޔުނައިޓެޑް ސްޓޭޓްސް އޮފް އެމެރިކާއަކީ ދުނިޔޭގައިވާ އެންމެ ދުވަސްވީ ފެޑެރަލް ނިޒާމެއްގެ ދަށުން ޑިމޮކްރަސީގެ ހިޔާވަހިކަމުގައި ދުސްތޫރެއްގެ ދަށުން ވެރިކަން ހިނގަމުންދާ ޤައުމެވެ. ގިނަބަޔަކަށް ފެންނަ ގޮތަށް (މެޖޯރިޓީ) ތަބާވާ މަދުމީސްކޮޅުގެ ޚިޔާލަށް (މައިނޯރިޓީ) ޤާނޫނީ ހިމާޔަތް ލިބިދޭ މި ޤައުމުގައިވަނީ ދައުލަތުގެ ތިންބާރު ވަކިކުރެވިފައިވާ "ޗެކް އެންޑް ބެލެންސް" ސިސްޓަމެކެވެ.
ބޭރުގެ ގުޅުން އަދި އަސްކަރިއްޔާ
އިގްތިޞާދު
ޘަޤާފަތް
|
1607
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%96%DE%A7%DE%8A%DE%A7%DE%82%DE%AA
|
ޖާފާނު
|
ޖާފާނަކީ އިރުމަތީ އޭޝިޔާގެ ގައުމެކެވެ.
|
1610
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%90%DE%A9%DE%82%DE%AA%20%DE%86%DE%A6%DE%83%DE%A6
|
ސީނު ކަރަ
|
ސީނު ކަރަ އަކީ އިރުމަތީ އޭޝިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ ގައުމެކެވެ.
|
1611
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%82%DE%B0%DE%90%DE%A7%DE%82%DE%A9%20%DE%8C%DE%A6%DE%83%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%A4%DE%A9%DE%8E%DE%AC%20%DE%8A%DE%A6%DE%81%DE%AA%DE%82%DE%B0%20%DE%8C%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%8C%DE%A9%DE%84%DE%AA%20%DE%86%DE%AA%DE%83%DE%AC%DE%88%DE%A8%DE%8A%DE%A6%DE%87%DE%A8%DE%88%DE%A7%20%DE%8E%DE%A6%DE%87%DE%AA%DE%89%DE%AA%DE%8C%DE%A6%DE%86%DE%AA%DE%8E%DE%AC%20%DE%8D%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%93%DE%AA
|
އިންސާނީ ތަރައްޤީގެ ފަށުން ތަރުތީބު ކުރެވިފައިވާ ގައުމުތަކުގެ ލިސްޓު
|
This is a list of countries by Human Development Index (2003), as included in the United Nations Development Programme Report 2005.
Countries—almost all UN member states and a couple of special territories—fall into three broad categories based on their HDI: high, medium, and low human development. Due to lack of data, a number of territories have no HDI figures tabulated. Territories are listed under their official UN designations; those that are not UN member states are marked with an asterisk (*).
Includes data for the People's Republic of China less Hong Kong Special Administrative Region (SAR) (with a unique HDI entry), Macau SAR, and Taiwan, Province of China.
The HDI report does not include data for "Taiwan, Province of China", the term used by the UN to refer to the domain of the Republic of China (ROC) (which, given the territory's political status, are not co-terminous): the UN does not recognize the ROC as a state. The Republic of China government calculated its HDI to be 0.910 for 2003 based on the following data: life expectancy of 76.1 years, adult literacy rate of 97.0%, combined enrollment rate of 97%, and GDP per capita (PPP) of US$23,911. If included among UN HDI figures, the ROC would rank 25th: behind Greece and in front of Singapore.
Human Development Index, list by
Lists of countries
|
1623
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A7%DE%8D%DE%AC
|
މާލެ
|
މާލެ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށެވެ. އަދި އެންމެ އާބާދީބޮޑު ރަށެވެ. މާލެ އަކީ މާލެ އަތޮޅު( އެައީ ކ.އަތޮޅް)ގެ ދެކުނު ފަރާތުގައިވާ ރަށެކެވެ. ޒަމާނުއްސުރެ މާލެ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ކުރި ރަށެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްރަސްކަލުން ރަސްކަންކޮށްފައިވާ ރަށެވެ. މާލެއަށް ކުރީގައި މަހަލް އޭވެސް ކިޔުނެވެ. އިހުގައި މާލެ ވަށާ ބޮޑު ފާރުތަކާއި ދޮރޯށި ލެވިފައިވެއެވެ. ރަސްކަމުގެ ގަނޑުވަރާއި ކޯއްޓޭތަކާއި ބުރުޒުތައް ވަނީ އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ވެރިކަމުގައި ތަޅާލާފައެވެ. އެއީ ރަސްކަން އުވާލެވި ޖުމްހޫއްރިއްޔަތަކަށް ވުމަށްފަހު މާލެ ބަދަލުކުރުމުގެތެރޭގައެވެ. ނަމަވެސް މާލޭ ހުކުރު މިސްކިތް އަދިވެސް ދެމިހުރެއެވެ. ފަހުގެ އަހަރުތަކުގައި މާލެ ވަނީ ހިއްކައިގެން ބޮޑުކޮށްފައެވެ. ނަމަވސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ ބޮޑުބައި މާލޭގައި ދިރިއުޅުމުގެ ސަބަބުން މާލެވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ތޮއްޖެހިފައެވެ. މާލޭ އާބާދީއަކީ ރާއްޖޭގެ ޖުމްލަ އާބާދީގެ ފަސްބައިކުޅަ އެއްބަ އެވެ. މާލޭގައި ވަޒަންވެރި ވެގެން އުޅޭ ރާއްޖޭގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގެ މީހުންނާ އެކު ރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ ތިންބައިކުޅަ އެއްބައި ހިއްސާ ކުރަނީ މާލެ އެވެ.
ނަން
ޤަދީމީ ދުވަސްވަރުގައި މާލެއަށް ކިޔުނު މަހަލް މިނަމުގެ އަސްލު ކަމުގައި ބެލެވިފައިވަނީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކިޔުނު މަހަލްދުވިޕާ މިނަމެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ އަށް އިނގިރޭސިބަހުން ކިޔާ 'މޯލްޑީވްޒް'ގެ މާނައަކީވެސް މާލޭގެ ރަށްތަކެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ނަން ދެވިފައިވަނީ މާލެއިންނެވެ.
ބެހިފައިވާ އަވަށްތައް
މާލޭގައި ހުރި މުހިއްމު ތަންތަން
މާލޭ ހުކުރު މިސްކިތް
އިސްލާމީ މަރުކަޒު
ރަސްރަނި ބަގީޗާ
ރިޔާސީ ގަނޑުވަރު
ޖުމުހޫރީ މައިދާން
އާޓިފިޝަލް ބީޗް
މާފަންނު ސްޓޭޑިއަމް
ރަސްމީ ބޯޅަ ދަނޑު
މެދު ޒިޔާރަތް
ރަސްފަންނު
ބޮޑެތި މަގުތައް
މަޖީދީ މަގު
ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގު
އަމީނީ މަގު
ފަރީދީ މަގު
އޯކިޑް މަގު
މެދު ޒިޔާރަތް މަގު
އަމީރު އަހުމަދު މަގު
ލޮނު ޒިޔާރަތް މަގު
އިސްކަންދަރު މަގު
ބުރުޒު މަގު
ސޯސަން މަގު
ޗާންދަނީ މަގު
ރެފަރެންސް
|
1647
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%84%DE%B0%DE%83%DE%A7%DE%80%DE%A9%DE%89%DE%B0%20%DE%82%DE%A7%DE%9E%DE%A8%DE%83%DE%AA
|
އިބްރާހީމް ނާޞިރު
|
ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު އުފަންވެވަޑައިގަތީ ސެޕްޓެމްބަރު 2، 1926 ގައި ފުވައްމުލަކުގައެވެ. އެ މަނިކުފާނަކީ، އިބްރާހީމް ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނުންގެ ތުއްތު ދޮންދީދީގެ އަޙްމަދުދީދީގެ އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ. އެމަނިކުފާނަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޮޑުވަޒީރުކަމާއި ރައީސްކަން ކުރައްވާ ފައިވާ ބޭފުޅެކެވެ. މީގެ އިތުރުންވެސް އެމަނިކުފާނު ވަނީ ސަރުކާރުގެ ވަރަށް ގިނަ މަޤާމުތަކެއް ފުރުއްވާފައެވެ.
ރައީސް ނާޞިރު ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގެން ތުއްޕުޅު އިރުގެ ޙަޔާތްޕުޅު ވޭތުކުރެއްވީ ޏ. ފުވައްމުލަކު ގައެވެ. [ދުނިޔޭގެ އަލިކަމަށް ވަޑައިގަތީ 2 ސެޕްޓެމްބަރ 1926 (24 ޞަފަރު 1345) ދުވަހު އެވެ.] (މުޙައްމަދު ނަޞީރު، 2008) ބައްޕާފުޅަކީ ވެލާނާގޭ އަޙުމަދު ދީދީ އެވެ. މަންމާފުޅަކީ ފުވައްމުލަކު ދަޑިމަގު ގަނޑުވަރު މޫސާ ދީދީގެ ޢާއިޝާ ދީދީއެވެ.
އިބްރާހީމް އަޙުމަދާއި އަޙުމަދު ޖަދުޢާން (2008)، އާފަތިސް ނޫހުގައި ލިޔުއްވައިފައިވާ ގޮތުގައި އިބްރާހީމް ނާޞިރު ތުއްޕުޅުއިރު އުޅުއްވީ ވަރަށް ދަތި ޙާލުކޮޅުގައެވެ. ނަމަވެސް ފަހުން އެ މަނިކުފާނު ގެންގުޅުއްވައި ބޮޑުފުޅުވަންދެން ގެންގުޅުއްވީ އެ މަނިކުފާނުގެ ބޮޑުބޭބޭފުޅު ވެލާނާގޭ އިބްރާހީމްދީދީ އެވެ.
ރިޔަލުދޯނި ދުއްވުމާއި, ރޭގަނޑު މަސްވެރިކަންކުރުމާއި, ގޯތިތެރޭގައި ގަސްހެއްދުމަކީ އިބްރާހިމް ނާޞިރު ޝައުޤުވެރިކަން ހުންނަ ކަންކަން ކަމަށް އަޙުމަދު ޖަދުޢާނާއި އިބްރާހީމް އަޙުމަދު (2008) ހާމަކުރައްވައެވެ.
ޢާއިލާ
ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު އަކީ ޞާޙިބުލް ފަޚާމާ އިބްރާހީމް ނާޞިރު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު ނިޝާން ޣާޒީގެ ޢިއްޒަތްތެރި ވެރިޔާ އެވެ. ބައްޕަ އަކީ ވެލާނާގޭ މުޙައްމަދު ދީދީގެ އަހުމަދު ދީދީ އެވެ. މަންމައަކީ ޏ. ފުވައްމުލަކު އާއިޝާ ދީދި އެވެ. ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 2 ސެޕްޓެމްބަރު 1926 ގައެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން 23 ޞަފަރު 1345 ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހުގައެވެ.
ޙަޔާތުގެ ކުރީކޮޅު
އިބްރާހީމް ނާޞިރަކީ، ތުއްޕުޅު އިރުގައި ވަރަށް ދަތި ޙާލުކޮޅުގައި އުޅުއްވާން ޖެހިވަޑައިގަތް ބޭފުޅެކެވެ. ނަމަވެސް ފަހުން އައިސް އެމަނިކުފާނު ބަލަހައްޓަވައި ގެންގުޅުއްވީ އަދި ބޮޑުފުޅުވާންދެން ބެލެހެއްޓެވީ، ވެލާނާގޭ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީއެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ބޮޑުބޭބެއެވެ. އިބްރާހީމް ނާޞިރަކީ، ވަރަށް ސާދާ ބޭފުޅެކެވެ. ކިޔަވަން އުޅުއްވީ ސޯސަންވިލާގައެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ މިޒާޖުގައިވާ ގޮތުގެ މަތީން އެމަނިކުފާނަކީ ތެދުވެރި، އިޚްލާޞްތެރި، މީހުނަށް އޯގާވެރި ބޭފުޅެކެވެ. ޚިޔާނާތްތެރިކަމާއި ދޮގުހެއްދެވުމަކީ އެމަނިކުފާނުގައި މުޅިން ނެތް ކަމެއްކަމަށް އެމަނިކުފާނު ދަންނަ ގިނަ މީހުން ބުނެ އުޅެއެވެ.
ތައުލީމް
އިބްރާހީމް ނާޞިރު ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރެއްވީ މަދަރުސަތުއް ސަނިއްޔާ އިންނެވެ. އޭގެ ފަހުން ސިލޯނުންނެވެ. މާލެ ވަޑައިގެން ސަރުކާރުގެ ބައެއް އާދައިގެ ވަޒީފާތައް އަދާކުރެއްވި އެވެ. އޭރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ހުންނެވީ އޭނާގެ ބޮޑުބޭބެ ވެލާނާގެ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ދީދީ ގެ އަރިހުގައެވެ.
ބޮޑުވަޒީރުކަން ލިބިވަޑައިގަތުން
އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް ބޮޑުވަޒީރުކަން ލިބިވަޑައިގަތީ ދިވެހިރައްޖޭގެ ބޮޑުވަޒީރުކަމުގެ މަޤާމުގައި އެއިރު ހުންނެވި ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ފާމުދޭރި ކިލެގެފާނު އިސްތިއުފާދެއްވުމުންނެވެ. ކިލެގެފާނު އިސްތިއުފާ ދެއްވީ ޑިސެމްބަރު 11، 1957 ގައެވެ. ހަމަ މިދުވަހު ހަވީރު ރަދުންގެ އަމުރުފުޅަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހުގެ ޚާއްޞަ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވުނެވެ. މިމަޖްލީހަށް ކިލެގެފާނުގެ އިސްތިއުފާގެ މައްސަލަ ހުށަހެޅިއްޖެއެވެ. މަޖްލީހުގެ އިއްތިފާގުން ފާސްވީ އިސްތިއުފާ ޤަބޫލުކުރުމަށެވެ. ހަމަ މި މަޖްލީހުގައި އިބްރާހީމް ނާޞިރު ހުށަހަޅުއްވައިގެން އިބްރާހީމް ޝިހާބު ތާއީދު ކުރައްވައިގެން ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ފާމުދޭރި ކިލެގެފާނަށް "ޞާޙިބުއްރިފްޢާ" ގެ ލަޤަބު ލިބިވަޑައިގެންފިއެވެ. އަދި ސަރުކާރުގެ އެއްމެ މަތީ އެޑްވައިޒަރުގެ ޝަރަފުވެރިކަން ވެސް ދެއްވައިފިއެވެ. އަދި އޮތް މުސާރަފުޅުގައި (މަހަކަށް އެއްހާސް ފަސްސަތޭކަ ރުފިޔާ) ކާރުކޮޅު ވެސް ހަމަ އޮތް ގޮތަށް އޮވެގެން ޢިއްޒަތްތެރިކަމާއެކު ހުންނެވުމަށް ފާސްވެއްޖެއެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ކިލެގެފާނު ބޮޑުވަޒީރު ކަމުގައި ވެސް އޭގެފަހުގައި ވެސް ކާރުކޮޅަކަށް ނާރުއްވައެވެ. ދެންނެވި ދިޔަ ރައްޔިތުންގެ މަޖްލީހުގައި އޮނަރަބްލް އިބްރާހީމް ޝިހާބު ހުށަހަޅުއްވާ ކުނޑިގޭ އަލްފާޟިލް ޢަބްދުއްލަޠީފު ތާއީދު ކުރައްވައިގެން އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ބޮޑުވަޒީރަކަށް ޢައްޔަން ކުރައްވައިފިއެވެ. އަދި އެކަމުގެ ޤާނޫނީ ލަފާ ކީރިތި މަހާރަދުންނަށް ދަންނަވައިފިއެވެ. ކީރިތި މަހާރަދުން މިކަން ޤަބޫލު ކުރެއްވުމުން ޞާޙިބުއްސަޢާދާ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބޮޑުވަޒީރަކަށް ވީއެވެ. މިހާރު އެމަނިކުފާނުގެ ނަންފުޅަކީ ޞާޙިބުއްދައުލާ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ.
އޮނަރަބްލް ޝިހާބު ލިޔުއްވާ ގޮތުގައި އެމަނިކުފާނު ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް (ބޮޑުވަޒީރު) ކަމުގެ ޤާނޫނީ ހުވާ ކުރެއްވީ މަތިގެއަށް އެއްކުރެވުނު ޚާއްޞަ މަޖްލީހެއްގައި ކީރިތި މަހާރަދުންގެ ކުރިމަތިފުޅުމަތީގައެވެ. އެ މަޖްލީހުގައި އެ މަނިކުފާނުންގެ ކެބިނެޓުގެ މެންބަރުންވެސް ހުވާ ކުރިއެވެ. ބޮޑުވަޒީރުކަމުގެ ހުވާ ކުރެއްވީ ޑިސެމްބަރު 12، 1957 ގައެވެ.
ސަރުކާރުގެ ޚިދުމަތް
އިބްރާހީމް ނާޞިރު އާދައިގެ މަގާމަކުން ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާ އަދާކުރައްވަން ފެއްޓެވި ނަމަވެސް، އޭނާވަނީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ މަތީ ވެރިޔާގެ މަގާމްވެސް ފުރުއްވާފައެވެ. އޭނާއަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމެއް ކުރެއްވި ދެވަނަ ރައީސް އެވެ. ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔަތަކުން ރަސްކަމަކަށް ބަދަލުވުމަށްފަހު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދުނު ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއޭ ކިޔާ މުޚާތަބުކުރެވުނީ އިބްރާހީމް ނާޞިރަށެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް ބޮޑު ވަޒީރުކަން ލިބިވަޑައިގަތީ މުޙައްމަދު ފަރީދުގެ ރަސްކަމުގައެވެ. ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް ކަމުގެ މަގާމްގައި ހުންނެވި އިބްރާހީމް ފާމުލަދޭރި ކިލެގެފާނުގެ ޞިއްޙީ ހާލުކޮޅުހުރިގޮތުން 11 ޑިސެމްބަރު 1957 (19 ޖުމާދިލް އޫލާ 1377) ގައި އިސްތިއުފާ ދެއްވުމާއި ގުޅިގެންނެވެ. ކީރިތި މަހާރަދުންގެ އަމުރުފުޅަށް 19 ޖުމާދިލް އޫލާ 1377 ގެ 2 ޖެހިއިރު ރައްޔިތުންގެ މަޖުލީހަށް 2 ސިޓީ ފުޅު ފޮނުއްވިއެވެ. އެއްސިޓީ ފުޅުގައިވަނީ ބޮޑުވަޒީރު ކަމުގައި ހުންނެވި ބޭފުޅާގެ ޞިއްޙީ ހާލަތު ދެރަވަމުންދާތީ އެމަގާމުން އޭނާވަކިވެ ވަޑައިގަތުމަށް އެދި ރަދުންނަށް ހުށަހަޅުއްވާފައެވެ. އަދި ވަޒީރުލް އަޢުޒަމްކަން ދޭނެ ބޭފުޅަކާމެދު ގާނޫނީ ލަފާފުޅަކަށް އެދިވަޑައިގެންފައެވެ. އަނެއް ސިޓީ ފުޅުގައި ވަނީ އަލްއަމީރު އިބްރާހީމް ފާމުލަދޭރި ކިލެގެފާނު އަށް ދައުލަތުގެ މުސްތަޝާރުކަން ދިނުމަށް ލަފާފުޅަކަށް އެދިފައެވެ. އަދި މިޖަލްސާ އަށް ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް ފޮނުއްވާ ސިޓީ ފުޅެއްވެސް އިއްވުނެވެ. އެއީ ޞިއްޙީ ހާލު ހުރިގޮތުން އިސްތިއުފާ ހުށަހެޅުއްވި ވާހަކަ އެވެ.
މިޖަލްސާ އިން ނިންމެވީ އިބްރާހީމް ނާޞިރު އަށް ބޮޑު ވަޒީރުކަން ދެއްވަން މަޖުލީހަށް ފެންނަކަމުގެ ގާނޫނީ މަޝްވަރާ ރަދުންނަށް ދެއްވުމަށެވެ. މިގޮތުގެ މަތީން 20 ޖުމާދިލް އޫލާ 1377 ދުވަހު މެންދުރު 1 ޖެހިއިރު މަތިގޭގައި އެއްކުރެއްވި ޚާއްޞަ މަޖުލީހެއްގައި އިބްރާހީމް ނާޞިރު ބޮޑު ވަޒީރު ކަމުގެ ގާނޫނީ ހުވާ ކުރެއްވި އެވެ.
މުޙައްމަދު ފަރީދު ރަސްކަމުގައި ހުންނެވިޔަސް، އިބްރާހީމް ނާޞިރު އަށް ބޮޑުވަޒީރުކަން ލިބިވަޑައިގެންނެވި ތާރީޚުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ ދިމާއަކުން ކަމެއް ކުރިކަމުގައި ވިޔަސް އެއީ އެމަނިކުފާނުގެ ސިޔާދަތުގެ ދަށުން ހިގާދިޔަ ކަންތައްތަކެވެ. އިބްރާހީމް ނާޞިރު ބޮޑު ވަޒީރުކަމަށް އައުމަށްފަހު ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ ކެބިނެޓް އަށް ބަދަލު ގެންނެވި އެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރު ސިޔާސީ މައިދާނުން ފެންނަން ފެށީ އަލްއަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ގެ ޖުމްހޫރީ ވެރިކަން އުވާލެވުނު އިންގިލާބާއި ގުޅިގެންނެވެ. މުޙައްމަދު އަމީންގެ ވެރިކަން ނިމި، އަލްއަމީރު އިބްރާހީމް ފާމުލަދޭރި ކިލެގެފާނުގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމުގައި ،މަޙްކަމަތުއް ދާޚިލިއްޔާ، އަދި މަހްކަމަތުލް އަމަން އާންމުގެ އިސް މަގާމްތަކެއް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ފުރުއްވި އެވެ. އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް ބޮޑު ވަޒީރުަކަން ލިބުނު އިރުވެސް އެމަގާމްތައް ގެންދެވީ ފުރުއްވަމުންނެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރު އަކީ މުރާލި ބޭފުޅެކެވެ. ސަރުކާރުން ހިންގަވާ މަޝްރޫޢުތައް އަމިއްލަފުޅަށް ވަޑައިގެން ބެއްލެވި ޙިކުމަތް ތެރިއެކެވެ. ރާއްޖެ ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި މަސައްކަތް ކުރެއްވި ޚިދުމަތްތެރި ބަސްމަދު ބޭފުޅެކެވެ. މުޙައްމަދު ފަރީދުގެ ރަސްކަމުގެ ދެވަނަ ބޮޑު ވަޒީރުކަން ލިބުމަށްފަހު ރާއްޖެއަށް އައި އިމްރާނީ އަދި ތައުލީމީ އިގްތިޞާދީ ތަރައްގީގެ ދެވަނަ ފެށުމަކީ އެމަނިކުފާނު އެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމުގައި ގެންނެވި ކުރިއެރުން ތަކުގެ ތެރޭގައި ހުޅުލެއާއި ވިލިގިލީގައި ތިބި ގިރާވަރު މީހުން މާލެއަށް ބަދަލުކުރެއްވުމާއި، ހުޅުލޭގައި އެއަރޕޯޓެއްގެ ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓް ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ފެއްޓެވީ 4 އެޕްރީލް 1960 ގައެވެ. އެއަރޕޯޓްގެ ހެދުމުގެ ވެރިއެއްގެ ގޮތުން ހުންނެވީ ހ.މީނާޒް އަލްއުސްތާޛު ޢަބުދުﷲ ޙަމީދު އެވެ. ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓް އަށް ފުރަތަމަ މަތިންދާ ބޯޓެއްގެ ޖެއްސީ ދަގަނޑު ފިލާގެ މައްޗަށް 19 އޮކްޓޯބަރު 1960 (19 ރަބީޢުލްއާޚިރު 1380ހ) ގައެވެ. އެއީ ސިލޯންގެ މަތިންދާ ބޯޓެކެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމުގައި ހިގާދިޔަ އެންމެ ބޮޑު އެއް މައްސަލަ އަކީ އައްޑު އަތޮޅަށް އިގިރޭސިން ފޭބުމާއި ގުޅިގެން ދެކުނު 3 އަތޮޅުގައި ހިގާދިޔަ ދެކުނު ގަޑުބަޑު އެވެ. އިގިރޭސިން އައްޑު އަތޮޅަށް ފޭބުމާއި ގުޅިގެން ދިވެހި ސަރުކާރާއި އައްޑު އަތޮޅާއި ދެމެދު ގަޑުބަޑު ހަދައި، އައްޑު އަތޮޅާއި، ހުވަދު އަތޮޅު އަދި ފުވައްމުލައް ވަކި ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި އިޢުލާންކޮށް ޔުނައިޓެޑް ސުވެޑީބު އައިލޭންޑް ގެ ނަމުގައި 13 މާރޗް 1959 (3 ރަމަޟާން 1378ހ) ގައި ނަންދެއްވި އެވެ. މިސަރުކާރުގެ ރައީސް އަކަށް ހުންނެވީ އައްޑު އަތޮޅު ހިތަދޫ ފިނިފެންމާގޭ ޢަބުދުﷲ އަފީފް އެވެ.
އިގިރޭސިން އައްޑު އަތޮޅަށް ފޭބުމާއި ގުޅިގެން ދިވެހި ސަރުކާރާއި ދެމެދު އުފެދުނު ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތައް ނައްތާލުމަށް ސަރުކާރުން ވަފުދުތައް ވެސް ފޮނުއްވި އެވެ. ނަމަވެސް ކަންތައް ދިޔައީ ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް ގޯސްވަމުންނެވެ. މިވަފުދުތައް ވަޑައިގެން ޢަބުދުﷲ އަފީފް އާއި ވެސް ބައްދަލުކުރައްވައި ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވި އެވެ. ނަމަވެސް އަލިމަގެއް ނުފެނި ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަމުން ދިޔައެވެ. ބައެއް ބޭފުޅުންގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކަނީ މިމައްސަލަ ޖެހެން ދިމާވި އެންމެ ބޮޑު ސަބަބަކީ ގަމުގައި ތިބި މީހުން މަރަދޫ ފޭދޫ އަށާއި، ފޭދޫ އަށް ބަދަލުކުރެއްވުމުގެ މައްސަލައިގައި އިގިރޭސިން އަޅައިދޭ ގެތަކުގެ ފެންވަރު ދަށްކަމާއި، ރުއްގަހަށް ބަދަލު ދިނުމުގެ މައްސަލަ އެވެ. ދުވަސްވަރަކީ ދެކުނު 3 އަތޮޅާއި ރާއްޖެއަށް ވެސް ހީނަރުކަން އައިސްފައިވާ ދުވަސްވަރެއްކަމުން މިޚިލާފުތަކުގެ ސަބަބުން ގަޑުބަޑުއަށް ބަދަލުވެ، ކުރިން ދެންނެވި ސަރުކާރުގެ ނަމުން ނަންކިޔައި ދިވެހި ސަރުކާރާއި ވަކިވެ، އަދި ބޮޑު މައްސަލަ އަކަށްވީ އެވެ.
ދެކުނު 3 އަތޮޅުގައި ބަޔާންވެ ދިޔަ ގޮތުގެ މަތީން ކަންހިންގުމާއި ގުޅިގެން، ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް ދިވެހި ދައުލަތުން މިކަމާބެހޭ ފިޔަވަޅު އަޅަން ފެއްޓެވި އެވެ. ދިވެހި ސަރުކާރުން އެޅުއްވި އެއް ފިޔަވަޅަކީ އޭރުގެ ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް މިމައްސަލަ ހަމަޖެއްސުމަށް ރައްޔިތުންގެ އިތުބާރު އޮތްތޯ ވޯޓެއް ނެންގެވުމެވެ. މިވޯޓް ނެންގެވީ 1959 ގެ އެޕްރީލް މަހުގެ ތެރޭގައެވެ. މިވޯޓުން ވަޒީރުލް އަޢުޒަމަށް މައްސަލަ ހަމަޖެއްސެވުމުގެ ބާރު އެރުވުނެވެ. އަދި އޭރު ރައްޔިތުންގެ މަޖުލީހުން ވެސް އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް މިމައްސަލަ ހަމަޖެއްސެވުމުގެ ފުރިހަމަ އިޚްތިޔާރާއި ބާރު ދެއްވި އެވެ.
ދެކުނު 3 އަތޮޅުގައި އުފެދިފައިވާ ގަޑުބަޑުގެ މައްސަލަ ހަމަޖެއްސެވުމުގެ މަސައްކަތް ބޮޑު ވަޒީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ފެއްޓެވި އެވެ. މިގޮތުން 3 ޖެނުއަރީ 1958 ގައި ކޮމިޝަނެއް އުފެއްދެވި އެވެ. އަދި 29 މާރޗް 1959 ވީ އާދީއްތަ ދުވަހު، ސިފައިން ފުވައްމުލަކު އަށް ފޮނުވިއެވެ. އިސްބޭފުޅަކަށް ހުންނެވީ ދައްޕަރު މޫސާ މަނިކު އެވެ. މިދަތުރުވީ ނާކާމިޔާބެވެ.
އޭގެ ފަހުން 13 ޖުލައި 1959 ގައި މޯލްޑިވްސް ސްޓަރ ގައި ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް 700 މީހުންނާއި އެކު ( އާންމުންނާއި ސިފައިންގެ ގާތްގަނޑަކަށް 50 މީހުން ) ހުވަދު އަތޮޅަށް ވަޑައިގެން ދެކުނު ގަޑުބަޑު ހަމަޖެއްސެވުމަށްފަހު، އެބުރި މާލެ
ވަޑައިގަތީ 20 ޖުލައި 1959 ގައެވެ. އެހިސާބުން ހިތަދޫ ޢަބުދުﷲ އަފީފް ވެސް އިގިރޭސިން ޝީސެލްސް އަށް ގެންދެވުމާއި ގުޅިގެން އައްޑު އަތޮޅުގައި ވެސް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ދިދަ ނަގައިފި އެވެ.
މިމައްސަލަ ފެށުމާއެކު ރަދުންގެ އަމުރަށް ސްރީލަންކާގައި ހުންނަ އިގިރޭސި ހައިކޮމިޝަނަށް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ވަފުދުތައް ފޮނުވާ ހެއްދެވި އެވެ. އަދި 15 ޑިސެމްބަރު 1956ން ފެށިގެން 30 އަހަރުދުވަހުގެ މުއްދަތަށް ގަމުގެ މުޅި ސަރަހައްދު، އަދި ހިތަދޫ މާމެންދޫ އިން ފާހަގަކުރެވިފައިވާ 10 އޭކަރުގެ ސަރަހައްދެއް ބޭނުންކުރުމާއި ބެހޭ އެއްބަސްވުމުގައި އިގިރޭސި ދައުލަތާއެކު ސޮއި ކުރެއްވީ ބޮޑު ވަޒީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު އެވެ. އެއީ ކުރީގައި 100 އަހަރަށް ގަން ކުއްޔަށް ދިނުމާއި ބެހޭގޮތުން ހަދާފައިވާ އެއްބަސްވުން 30 އަހަރަށް ބަދަލުކުރެއްވި އެގްރީމެންޓް އެވެ. މިއީ ގަމާއި ހިތަދޫގެ ސަރަހައްދެއް ކުއްޔަށް ދިނުމާއި ބެހޭގޮތުން ކުރެވުނު އެންމެ ފަހުގެ އެގްރީމެންޓް އެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް ބޮޑުވަޒީރުކަން ލިބުމާއި ގުޅިގެން ތަފާތު ހަރަކާތްތައް ހިންގެވި އެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އިގިރޭސި ސަފީރަކު ރާއްޖޭގައި ހުންނަވާގޮތަށް ހަމަޖެހި، 14 ޖުލައި 1960 ރާއްޖެ ވަޑައިގަތް އެޗްއޭ އާތިންތަންޑޭވީ 8 އޮކްޓޯބަރު 1960ން ފެށިގެން ރާއްޖޭގައި ހުންނަވަން ފެއްޓެވި އެވެ. ފަހުން މީނާ ބެހެއްޓީ ދޫނިދޫ ގައެވެ. ދޫނިދޫގައި މީނާ ހުންނަވަނިކޮށް ދެކުނު ގަޑުބަޑު ހިނގުމާއި ގުޅިގެން މާލޭގެ އަންހެނުން ދޫނިދޫ އަށް ގޮސް މީނާ ރާއްޖެއިން ފޮނުވައިލަން އުޅުމަކީ އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމުގައި ހިނގި ކަމެކެވެ. މިއީ ތާރީޚްގައި ދިވެހި އަންހެނުންގެ ކެރޭކަން ދައްކުވައިދޭ ރަމްޒެކެވެ.
ދެކުނު 3 އަތޮޅުގެ މައްސަލަ ހަމަޖެއްސެވުމަށްފަހު އިބްރާހީމް ނާޞިރު މަސައްކަތްކުރެއްވީ ރާއްޖެއަށް މިނިވަންކަން ހޯދައި ދިނުމަށެވެ. މިގޮތުން ކޮޅުބުގައި ހުންނަ އިގިރޭސި ސަފީރުގެ އަރިހަށް ރާއްޖޭގެ ވަފުދުތައް ފޮނުއްވި އެވެ. 15 ނޮވެމްބަރު 1967 ގައި އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖުލީހުގެ ޖަލްސާގައި ދިވެހިރާއްޖެގައި އޮންނަން ފެންނަނީ ކޮންކަހަލަ ވެރިކަމެއްތޯ ބެލުމަށް ބިލެއް މަޖުލީހަށް ހުށަހެޅުނެވެ. އެކަމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މަޖުލީހުގައި ތިއްބެވި 44 މެންބަރުންގެ ތެރެއިން 40 މެންބަރުންނަށް ފެނުނީ ރާއްޖޭގައި އޮންނަން ފެންނަނީ ޖުމުހޫރީ ވެރިކަމެއް ކަމަށެވެ. ކުރިން ދެންނެވި ގޮތަށް ފާސްވުމާއި ގުޅިގެން 15 މާރޗް 1968 ގައި އާންމު ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު އެކަމުގައި ހޯދުމަށް ވޯޓް ނެގުނެވެ. ނެގުނު އާންމު ވޯޓްގެ ނަތީޖާގައި ޖުމުހޫރީ ވެރިކަމެއް އޮތުމަށް 36997 ވޯޓް ލިބުނެވެ. ރަސްކަމެއް އޮންނަން ފެންނަކަމަށް ލިބުނީ 8551 ވޯޓް އެވެ. މިވޯޓްގެ ނަތީޖާއަށްފަހު 11 ނޮވެމްބަރު 1968 ގައި ދިވެހި ޖުމުހޫރިއްޔާ އިޢުލާންކޮށް، އެރޭ އޮތް ރައްޔިތުން މަޖުލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ކެބިނެޓް އިޢުލާންކޮށް ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ކަމުގެ ހުވާ އިބްރާހީމް ނާޞިރު ކުރެއްވި އެވެ.
އަންހެނުންނަށް ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ދިނުން
އަންހެނުންނަށް އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއްނެތި މާފުޅާ ދާއިރާގައި އަޅާހިތްވާ ކޮންމެ ހެދުމެއް އަޅައިގެން އުޅުމުގެ ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބުނީ އިބްރާހީމް ނާޞިރަށް ބޮޑުވަޒީރުކަން ލިބިވަޑައިގަތުމަށް ފަހުއެވެ. ނާޞިރު ބޮޑުވަޒީރުކަމަށް ވަޑައިގަތް އިރު ދިވެހި އަންހެނުން ތިބީ ފިކުރީ ގޮތުން ވަރަށް ދަށުގައެވެ. ތަޢުލީމީ ގޮތުން އެއަށްވުރެ މާދަށުގައެވެ. ދުނިޔޭގެ އެއްވެސް ތަނެއް ނުފެނެއެވެ. އަޑެއް ނީވެއެވެ. ޓީ.ވީ. އަމުދުން ވެސް ނެތެވެ. މިފަދަ ދުވަސްވަރެއްގައި، ބޮޑުވަޒީރު ނާޞިރު ދިވެހި އަންހެނުންނަށް ސަރުކާރުންނާއި ޕްރައިވެޓް ސެކްޓަރުން އެމީހެއްގެ ލިޔާގަތާއި ޤާބިލިއްޔަތު ހުރި މިންވަރަކުން ވަޒީފާތައް ލިބުމުގެ ފުރުޞަތު ހުޅުވާލެއްވިއެވެ.
ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަންކުރެއްވުމުގައި
މިއަދު މިދެކޭ މިނިވަންކަމުގެ ޙަޤީޤި ބާނީ އަކީ ކުރީގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ. ދިވެހި ޤައުމަށް 1965 ގެ މިނިވަންކަން ލިބިފައިވަނީ ނާޞިރު ކުރެއްވި ބުރަ މަސަތްކަތްޕުޅުންނެވެ.
މިނިވަންކަމުގެ އުފާވެރި ހިނިތުންވުން ތަކުގައި މިއަދު ދިވެހިރާއްޖެ އޮތް ނަމަވެސް އެ މިނިވަންކަން ހޯއްދެވުމަށް ނާޞިރު މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވީ ވަރަށް ގޮތްދޫ ނުކުރައްވާ ސިޔާސަތެއްގައެވެ.
އިނގިރޭސި ދައުލަތާއި ދިވެހި ސަރުރާކާރާ ދެމެދު ދެކެވުނު މިނިވަންކަމުގެ ވާހަކަ ތަކުގެ މެދުވެރި އަކަށް އުޅުއްވި ޢަބުދުއްސައްތާރު މޫސާދީދީ ހަވީރު ނޫހަށް ދެއްވި އިންޓަވިއު އެއްގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ "ނާޞިރު އެދުވަސްވަރު އެވަރުން މަސައްކަތް ނުކުރެއްވި ނަމަ 1965 ގެ މިނިވަން ކަމެއް އެހާއަވަހަކަށް ރާއްޖެއަކަށް ނުލިބުނީސް" އެވެ.
ޢަބްދުއްސައްތާރު މިދުވަސްވަރުގެ ކަންތައް ހިގައިދިޔަ ގޮތް ސިފަކުރައްވަމުން ވިދާޅުވީ "އަޅުގަނޑާ ސީދާ ނާޞިރުވެސް ގުޅުއްވާނެ. އަޅުގަނޑަށް ޖެހޭނެ އެދުވަހެއްގެ އެދެކެވުނު ވާހަކަތައް ނާޞިރަށް ދަންނަވަން. ދެން ނާޞިރު ދެއްވާ ޖަވާބު ދެން އޮންނަ ޖަލްސާއެއްގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވަނީ. އޭރަކު މިހާރު މިހުންނަހެން މުއާޞަލާތީ ފަސޭހަތަކެއް ނުހުރޭ އަޅުގަނޑުމެން މެސެޖްތައް ފޮނުވަނީ ވަޔަރލެސްގެ ޒަރީޢާއިން"ނެވެ.
ފާހަގަކުރެވޭ ޚިދުމަތްތައް
އިނގިރޭސި ތަޢުލީމު ތަޢާރުފްކުރެއްވުން
[ރާއްޖޭގައި ޒަމާނުއްސުރެ ދެވެމުން އައި ތަޢުލީމީ ޚިދުމަތް، އެދުރުގެތަކުން، މަކުތަބުތަކުން މަދަރުސާތަކަށް ބަދަލުވެ މި ޒަމާނުގެ އިނގިރޭސި ތަޢުލީމާ ދިމާއަށް މިޞްރާބު ޖެހީ މީލާދީ ގޮތުން 1957 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ. ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ބިދޭސީ ޓީޗަރަކު ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ރާއްޖެ ގެންނެވުމާ ގުޅިގެންނެވެ. މރ. އެތަލް ރީޑިއަސް އާއި މިސިޒް އޭ.އެމް ފެނާންޑޯއާއި މިސް ރާމް އާއި މިސް އެމް.އެލް ނަމަތުންގަ ރާއްޖެ ގެނެވުނީ ހިޖްރީ ގޮތުން 1377 ވަނަ އަހަރު ޝަޢުބާން މަހު 4 ވަނަ ދުވަހު (23 ފެބްރުއަރީ 1958 ގައި) އެވެ. ސިލޯނުން ގެނެވުނު މި ހުރިހާ ޓީޗަރުންވެސް ކިޔަވައިދެއްވީ މަދުރަސަތުލް މަޖީދިއްޔާ އާއި މަދުރަސަތުލް އަމީނިއްޔާގައެވެ. 1960 ގެ އަހަރުތަކަށް އަޅައިގަތްއިރު ރާއްޖޭގެ އިސް މަސްއޫލުވެރިން ތަޢުލީމީ ކަންކަމަށް ވިސްނެވުމަށްފަހު ރާއްޖޭގެ އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު ސުމުއްވުލްއަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ނިންމެވީ ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމު ހުޅަނގުގެ ތަޢުލީމީ ނިޒާމަށް ބަދަލުކުރައްވައި އިނގިރޭސި މީޑިއަމަށް ކިޔަވައިދެއްވަން ފެއްޓެވުމަށެވެ. އެއީ ސަރުކާރު ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ޤާބިލު ހުނަރުވެރިން އުފެއްދެވުމުގެ މަޤްޞަދުގައި އެޅުއްވި ފިޔަވަޅެއްކަމަށް ބައެއް މުއައްރިޚުން ދެކެވަޑައިގަންނަވައެވެ. މި ގޮތުން ސަރުކާރުގެ 2 މަދުރަސާ ކަމަށްވާ މަދުރަސަތުލްމަޖީދިއްޔާ އާއި މަދުރަސަތުލްއަމީނިއްޔާގައި އިނގިރޭސި މީޑިއަމަށް ކިޔަވައިދެއްވުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާ އިންތިޒާމުތައް ހަމަޖައްސަވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އަދި 1961 ވަނަ އަހަރު ޖެނުއަރީ މަހުން ފެށިގެން ސްރީލަންކާގެ މރ. ޖޭ.ވީ ހިލް މަޖީދިއްޔާގެ ނާޒިރެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރައްވަން ފެއްޓެވިއެވެ. އަދި 21 މާޗް 1961 ން ފެށިގެން ޢަމަލީ ގޮތުން ރާއްޖޭގައި އިނގިރޭސި މީޑިއަމަށް ކިޔަވައިދޭން ފެށުނެވެ. އެހެންވީމާ ރާއްޖެއަށް އިނގިރޭސި ތަޢުލީމު ތަޢާރުފުކުރެއްވި މޭސްތިރިއަކީ ސުމުއްވުލްއަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރުކަމުގައި ދެންނެވުމަކީ ތާރީޚަށްޓަކައި ފާހަގަކުރާންޖެހޭނެ ކަމެކެވެ.](މިނިސްޓްރީ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަން)
އައްޑު އަތޮޅު ގަން ސަތޭކަ އަހަރަށް ކުއްޔަށް ދީފައި އޮތް އޮތުން އުވައިލެއްވުން
ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށްވެސް އެނގުމަކާ ނުލައި ވަރަށް ސިއްރުވެރި ގޮތެއްގައި ސިލޯނުގައި އެއްބަސްވެވުނު އެއްބަސް ވުމެއްގެ ދަށުން ސ. ގަން 100 އަހަރަށް އިނގިރޭސީންނަށް ކުއްޔަށް ދިނުމަށް އެމްއޯޔޫއެއްގައި ސޮއިކުރެވުނީ 1956 ވަނަ އަހަރުގައި ކަމަށް [20 ވަނަ ޤަރުނުގައި ދިވެހިރާއްޖެ 4] (2006) މި ފޮތުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ. މިކަމާބެހޭ ރަސްމީ އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކޮށް ކީރިތި މަހާރަދުން ތަޞްދީޤުކުރެއްވުމުގެ ކަންކަން ނިންމެވުމަށްޓަކައި މި މައްސަލަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުނީ މާފަހުންނެވެ.
ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި މިކަމާ ދެކޮޅަށް ފިސާރި ކެރި ހުންނަވައިގެން ވަކާލާތުކުރައްވަންފެއްޓެވީ އިބްރާހީމް ނާޞިރުކަން ފާހަކަކޮށްލެވެއެވެ. އެ އެގްރީމެންޓަކީ އެއް ގޮތަކަށްވެސް ކުރެވިގެންވާނޭ އެގްރީމެންޓެއް ނޫންކަމަށާއި އެކަން އެ ގޮތަށް ކުރެވިގެން ނުވާނޭކަމަށާއި އެ އެމް.އޯ.ޔޫ. ގެ ކޮޕީއެއް ލިބިގެންނޫނީ މަޖްލިސްގައި އެވާހަކަ ދެކެވިގެންވެސް ނުވާނޭކަމަށް އަޑު އުފުއްލަވައި އެކަން ނާކާމިޔާބުކޮށްލެއްވިއެވެ.
ރާއްޖެއަށް ސިޔާސީ މިނިވަންކަން ހޯއްދެވުން
ދިވެހި ތަޢުލީމީ ޒުވާނުންތަކެއްގެ ހިތުގައި އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތާމެދު އުފެދުނު އާ ވިސްނުމެއްގެ ސަބަބުން އިނގިރޭސީންގެ ޙިމާޔަތުންވަކިވެ މިނިވަން ޤައުމަކަށްވުމުގެ ޙަރަކަތްތައް ފެށިގެން ދިޔައެވެ. އިބްރާހީމް ނާޞިރު އިސްވެ ހުންނަވައިގެން ރަސްމީ ގޮތެއްގައި ފެއްޓެވި މި މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ ދިވެހި ރާއްޖެއަށް ސިޔާސީ މިނިވަންކަން ލިބުމެވެ. އިނގިރޭސި ދައުލަތާއި ދިވެހި ސަރުކާރާ ދެމެދު ވެވުނު މި ތާރީޚީ އެއްބަސްވުމުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސޮއިކުރެއްވީ ދިވެހި ދައުލަތުގެ (އޭރުގެ) ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް ޞާޙިބުއްދައުލާ އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ. އިނގިރޭސި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން މި އެގްރީމެންޓްގައި ސޮއިކުރެއްވީ ސިލޯނުގައި ހުންނެވި އިނގިރޭސި ހައިކޮމިޝަނަރ ސަރ މައިކަލް ވޯކަރ އެވެ. ހައިކޮމިޝަނަރ ގެ ގެކޮޅުގައި އޮތް މި ތާރީޚީ ރަސްމިއްޔާތު ބޭއްވުނީ 1965 ވަނަ އަހަރު ޖުލައި މަހުގެ 26 ވަނަ ދުވަހު 10:00 ގައެވެ.
އިންޑިއާގެ ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރީންގެ އަތްދަށުން ދިވެހި އިޤްތިޞާދު ސަލާމަތްކުރެއްވުން
ޢަބްދުލްޙަކީމް ޙުސައިން މަނިކު (1997) ލިޔުއްވައިފައިވާ ގޮތުގައި ވޯރާ ވިޔަފާރިވެރިން މާލެ އައީ އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން IV ގެ ރަސްކަމުގައެވެ. މީލާދީން 1857 ވަނަ އަހަރުގެ މެދުތެރޭގައެވެ. [ވޯރާއިން މާލެއަށް ގަދަކުރުވީ ކަކާގޭ ޢަލީ ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. ]އެ މީހުން ރާއްޖެ އައިސް ކުރީ "ފޭރި ކާ ވިޔަފާރި" އެވެ.ދިވެހީންނަށް ދެމުން ދިޔައީ ބޮޑު ގެއްލުމެވެ. މި ގޮތަށް މިކަން ހިނގަމުން ދަނިކޮށް 1959 ވަނައަހަރު ވޯރާއިންގެ ވިޔަފާރި ހުއްޓާލުމަށް ނާޞިރު ކުރިމަތިލައްވައިފިއެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް 105 އަހަރަށް ދެމިގެން ދިޔަ މި ވިޔަފާރި، ވޯރާއިންނަށް ތަފާތު ދަތިތައް ކުރައްވައި، 1 އޮގަސްޓް 1962 ގައި ނާޞިރު މުޅިން ހުއްޓުވައިލިއެވެ.]
ކެޑެޓް ކޯ އާއި ގަރލް ގައިޑް
ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ކެޑޭޓް ޙަރަކާތާއި ގަރލްގައިޑް ޙަރަކާތް ފެއްޓެވީވެސް އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ބޮޑުވަޒީރުކަމުގެ ދައުރުގައެވެ. 1962 ގައި ފެއްޓުނު މި 2 ޙަރަކާތުގައި ފުރަތަމަ ކެޑޭޓުންނަށް ބަޑި ޙަވާލުކުރެއްވީ ދައުލަތުގެ ވެރިޔާގެ ގޮތުން ޖަލާލަތުލްމަލިކު މުޙައްމަދު ފަރީދުލްއަޢުޡަމެވެ. ގައިޑުންގެ ފުރަތަމަ ކޭމްޕް ބޭއްވުނީ ހުޅުލޭގައި 1964 ވަނަ އަހަރު ނޮވެމްބަރ މަހު 11 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. މި 2 ޙަރަކާތުގެވެސް އިސްވެރިޔަކީ ބޮޑުވަޒީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ.
ސްޓޭޓް ޓްރޭޑިން އޯގަނައިޒޭޝަން (އެސް.ޓީ.އޯ.)
ރާޢްޖޭގެ ވިޔަފާރީގައި ވަކި ހިއްޕައިލައިގެން ޤަރުނަކަށްވުރެ ގިނަ ދުވަހު ތިބި ވޯރާވިޔަފާރިވެރިން ރާއްޖެއިން ފައްސައިލުމަށްފަހު ރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރި ހަރުދަނާ ކުރުމަށްޓަކައި އެކި ގޮތްގޮތަށް ބަދަލުވަމުން ދިޔައެވެ. މި ގޮތުން މޯލްޑިވްސް ގަވރންމެންޓް ބޮޑު ސްޓޯރ (MGBS) އާ ގުޅުން ހުރިތަނެއްގެ ގޮތުގައި ވަކި ވިޔަފާރި ގޮތްޕެއް ނާޞިރު ހެއްދެވިއެވެ. އަތިރީ މާފަންނުގޭ ޓްރޭޑިންގ އޭޖެންސީ (ATA) ގެ ނަމުގައި ވަކި ވިޔަފާރި އެކައުންޓެއްގެ ގޮތުގައި މި ވިޔަފާރި ފައްޓަވައި ފުޅާކުރެއްވި އެވެ. ނާސިރުގެ ސީދާ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން ހިންގެވި މިޙަރަކާތަކީ މިއަދު ރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރީގައި ބޮޑު ޙިއްޞާއެއް އަދާކުރާ ސްޓޭޓް ޓްރޭޑިންގ އޮގަނައިޒޭޝަން (STO) އެވެ.
ފަތުރުވެރިކަން
ދައުލަތަށް އެއްވެސް އާމްދަނީއެއް ނުލިބޭ ވިޔަފާރިއެއްގެ ގޮތުގައި ނަމަވެސް ރާއްޖޭގައި ފަތުރުވެރިކަން ތަޢާރުފު ވެގެން އައީ އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ރައީސްކަމުގެ ދައުރުގައެވެ. އިޓަލީގެ ރައްޔިތެއް ކަމުގައިވާ ޖޯޖް ކޯބިން ދިން ޚިޔާލަކާ ގުޅިގެން މަސް އޮޑި އަޙުމަދު ނަސީމާއި ކޮލި މުޙައްމަދު ޢުމަރު މަނިކުގެ އިސްނެންގެވުމުގެ މަތީން ފުރަތަމަ ހެދި ރިޒޯޓަކީ ކުރުނބާ ވިލެޖް (ވިހަމަނާ ފުށި) އެވެ. އަދި ނާޞިރު، ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން، ބިން މިލްކު ކުރައްވައިގެން ބޮޑު ބަނޑޮހުގައި ރިސޯޓެއް ހުޅުވައިފިއެވެ. އަދި އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީދީ އަތްޕުޅުން "ފަރުކޮޅު ފުށި" ކުތްޔަށް ހިއްޕަވައިގެން އެރަށުގައި "ކުލަބް ނޭޗަރ" (ހެއްދެވިހާލަށް މީހުން އުޅޭ ރަށެއް)ގެ ގޮތުގައި ނާޞިރު އެރަށް ތަރައްޤީކުރައްވައިފިއެވެ. ފަރުކޮޅުފުށީގައި ވަޒީފާ އަދާކުރުމުގެ ފުރުޞަތު (ފަހުން) މި މަޒުމޫނުގެ ލިޔުންތެރިޔާ އަށްވެސް ލިބުނުކަން މިތާނގައި ފާހަގަކޮށްލަމެވެ.
ފިނިކުރިމަސް އެކްސްޕޯޓްކުރުން
އެ ޒަމާނުގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޢާމްދަނީ ލިބޭ މައިގަނޑު ވަސީލަތަކީ ހިކި ކަނޑުމަހެވެ. މަހުގެ ބާޒާރަކީ ހަމައެކަނި ސިލޯނެވެ. އެހެންކަމުން ލަންކާގެ ފަރާތުން އަޅަ ކޮންމެ ފިޔަވަޅަކުން ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ލޮޅުން އަރައެވެ. [މި ހިސާޞުން ދެން ޢަޒުމް ވަރުގަދަ ނާޞިރު ކުރިމަތިލެއްވީ ދިވެހީންގެ އަމިއްލަ ފައިމައްޗަށް ތެދުވާށެވެ. މަސް ވިއްކާނެ ބާޒާރެއް ހޯދާށެވެ. މި ގޮތުން ކުރެވުނު މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ޖަޕާނުގެ މަރުބޭނީ ކޯރޕަރޭޝަނާއެކު މަސްގަތުމުގެ އެގްރީމެންޓެއްގައި 7 އޭޕްރިލް 1972 ގައި ސޮއިކޮށްފިއެވެ. ދިވެހި މަސްވެރިން ބާނާ މަސް އެ ކުންފުނީގެ ބޯޓުތަކަށް ގަނެ އެ މަސް ފިނިކޮށްގެން ބޭރަށް ގެންދާށެވެ. އެކްސްޕޯޓް ކުރާށެވެ.
ފެލިވަރު ކޭނިންގ ފެކްޓްރީ
ދިވެހިރާއްޖެއަށް ބޭރު ފައިސާ ލިބޭ މައިގަނޑު ވަސީލަތަކީ ހިކިކަނޑުމަސް ކަމަށް ވެފައި އެ މަސް ގަންނަ ހަމަ އެކަނި ޤައުމަކީ ސިލޯން ކަމަށްވާތީ ދިވެހި އިޤްތިޞާދު އޮތީ ސިލޯން ގެ ކޮންޓްރޯލްގެ ދަށުގައި ކަމަށް ދެންނެވިދާނެއެވެ. މިހެން މިކަން އޮއްވައި 1970 ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅު، ވަރަށް ކުއްލި ގޮތެއްގައި ރާއްޖޭގެ ހިކި މަސް ލަންކާއަށް ނުގަންނަ ގޮތަށް އެ ޤައުމުން ނިންމި އެވެ. ދިވެހި ޤައުމަށް ކުރިމަތިވި މި ޚުޠޫރަތްތެރި ދަނޑިވަޅުގައި ޢަޒުމް ވަރުގަދަ ނާޞިރު، ހިތްވަރާއެކު މަސައްކަތް ފެއްޓެވީ އެހެން މަގެއް ފެނޭތޯއެވެ. ރާއްޖޭގެ މަހުގެ އުފެއްދުންތަކަށް އެހެން ބާޒާރެއް ލިބޭތޯ މަސައްކަތް ފެއްޓެވި އެވެ. އަދި ރާއްޖޭގައި ރޯމަސްގަނެ ބޭރުކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ބޭރުގެ ކުންފުނިތަކަށް ހުޅުވައިލެއްވި އެވެ. މި ދަޢުވަތަށް އިޖާބަދީ ރާއްޖެ އައި ފުރަތަމަ ކުންފުންޏަކީ ޖަޕާނުގެ މަރުބޭނީ ކޯޕަރޭޝަނެވެ.
ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ރޯމަހުގެ ވާދަވެރިކަން އިތުރުވި ދަނޑިވަޅުގައި މާތް ﷲ ގެ ރަޙުމަތްފުޅުން ރާއްޖެއަށް ބާނާ މަހުގެ ޢަދަދުވެސް އިތުރުވިއެވެ. އެހެންކަމުން ރާއްޖޭގައި އުފައްދާ މަސްވެރިކަމުގެ އުފެއްދުންތައް އިތުރުކޮށް ފެންވަރު މަތިކުރުމަށް ބޭނުންވިއެވެ. މިކަމަށްޓަކައި ދިވެހި ސަރުކާރާއި ރައްޔިތުން ގުޅިގެން ކުރެވުނު މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ފާދިއްޕޮޅު ފެލިވަރުގައި ދަޅުގައި މަސް ބަންދުކުރާ ކާރުޚާނާއެއް (Tuna Processing Plant) 2 ފެބްރުއަރީ 1978 ގައި ޤާއިމުކުރެވުނެވެ. މިއީ ޖަޕާނުގެ [ނިޕޮނ ސުއިޒާން ކައިޝާ ލިމިޓެޑާއި] ދިވެހި ސަރުކާރު ބައިވެރިވެގެން (ޖޮއިންޓް ވެންޗަރ އުޞޫލުން) ހުޅުވި ކާރުޚާނާއެކެވެ.
ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓް
ދިވެހި ސަރުކާރާއި އިނގިރޭސި ދައުލަތާ ދެމެދު އުފެދުނު ނުތަނަވަސްކަމެއްގެ ސަބަބުން ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައިވާ ވަޠަނިއްޔަތުގެރޫޙު ދިރިގެންދިޔައެވެ. މިކަންތައްތަކުގެ ތެރޭން އިނގިރޭސީންގެ އަޅުވެތިކަމުން ސަލާމަތްވުމުގެ ރޫޙު ދިވެހީންގެ ކިބައިގައި އުފެދި އިތުރުވެ އާލާވިއެވެ.
މިދަނޑިވަޅުގައި ޞާޙިބުއްދައުލާ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ދުރުވިސްނިވަޑައިގަތުމާއެކު "ހުޅުލޭ މަތީންދާ ބޯޓު ތިރިކުރާ ތަން ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ހެދުމަށް ދައުލަތުން ޤަޞްދު ކުރައްވައިފިއެވެ." (މާލޭ އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއަރޕޯޓް، 2007، ޞ: 47)
1966 ވަނަ އަހަރު އޭޕްލީލުން 12 ވަނަ ދުވަހަކީ [ދިވެހީންގެ އަމިއްލަ އަތުން ތައްޔާރުކުރި ދިވެހީންގެ އަމިއްލަ ވައިގެ ބަނދަރު] ހުޅުވުނު ދުވަހެވެ. މި ދުވަހުގެ މި ޙާދިސާ ސިފަކޮށްދެއްވަމުން މަރުޙޫމް އިބްރާހީމް ޝިހާބު ވިދާޅުވެފައިވަނީ [....އިރުމަތީ ފަރާތުގެ އުދަރެހުން އައި ރަޙުމަތުގެ ވާރޭވިލާ އަކަށްފަހު އެންމެންގެ ލޯތައް އެ ދިމާއަށް ހުއްޓުވައިލި މަތީންދާބޯޓު ފެންނާން] ފަށައިފިއެވެ. [އަޅުގަނޑުމެން ކޮށްކޮށް ތިބި އިންތިޒާރު އޭގެ މަތިވެރި އުންމީދުތަކާއެކުގައި މިއޮއް ފުދެނީއެވެ. ހުޅުލެމަތިން އިޞްޠިލާޢުގެ ހަމަ އެންމެ ބުރެއް ޖަހައިލުމަށްފަހު ރަންވޭގެ އުތުރުކޮޅުން ވަރަށް ކުޑަ ތަންކޮޅެއްގެ ބޭނުންކޮށްގެން ނުހަނު އޮމާންކަމާއެކު ބިމަށް އެ ތިރިކޮށްލީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބިން ހުޅުވައިދިން މަތިންދާ ބޯޓެވެ. އެ ބިން އިފްތިތާޙުކޮށްދެއްވި ވެރިޔާ ދިވެހި ޤައުމުގެ ލޮބުވެތި ޒަޢީމް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ވަޑައިގަތުމުގެ ޝަރަފު ލިބުނު އެއަރސިލޯން މަތިންދާ ބޯޓެވެ.] (މަލަސް 49، ޞ:60-61)
ރާއްޖޭގެ އެއަރލައިން
ރާޢްޖޭގައި އަމިއްލަ ވައިގެ ބަނދަރެއް އުފެދުމާއެކު، ވައިގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ޚިދުމަތްފުޅާކުރެއްވުމަކީ އިޖްތިމާޢީގޮތުން ލިބޭ ފައިދާގެ އިތުރުން ދިވެހި ޤައުމަށް އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުންތަކެއް އަންނާނޭ ކަމެއްކަމަށް ރައީސް ނާޞިރަށް ފެނިވަޑައިގެން 1966 ގައި 2 މަތީންދާ ބޯޓެއް ރާއްޖެއަށް ބައްލަވައިގަތެވެ. [އެއަރ މޯލްޑިވްސް] ގެ ނަމުގައި ރާއްޖޭގައި ވައިގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ޚިދުމަތް ދޭ ކުންފުންޏެއް އުފައްދަވައިފި އެވެ. މިކަމުގައި އިސްކޮށް ޙަރަކަތްތެރިވުމަށް ޙަވާލުކުރެވިފައިވަނީ އެ ދާއިރާގެ ތަޖްރިބާކާރެއް ކަމުގައިވާ އަދި ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ކޯޕައިލޮޓް މުޙައްމަދު ނަޢީމާއެވެ. (ޢަބްދުލްޙަކީމް ޙުސައިން މަނިކު، 1997)
މަސްދޯނިފަހަރުގައި އިންޖީނުއެޅުން
މަސްވެރިކަމުގެ މުޅިން އާ ޖީލެއް ޤާއިމު ކުރުމަށްޓަކައި ދޯނި ފަހަރުގައި އިންޖީނު އެޅުމުގެ ޚިޔާލު ފާޅުކުރައްވައި މިކަމަށް އެހީ ހޯދުމަށް އޭރުގް މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީ ޖަޕާނަށް ފޮނުއްވިއެވެ. ޖަޕާނުގެ ދީލަތި އެހީގައި 200 އިންޖީނު ހޯއްދަވައިގެން، އަމިއްލަ މީސް މީހުންގެ މަސްދޯނި ފަހަރުގައި އިންޖީނު އަޅައިދޭން ފެށީ 16 ސެޕްޓެމްބަރ 1974 ގައެވެ. މިއީ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އަގުއަދާކުރާ ގޮތަށް ސަރުކާރުން ދެއްވި ޚިދުމަތެކެވެ.
މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓެޑް
އާދަމް ޙަލީމް (2008) ބަޔާންކުރައްވާ ގޮތުގައި ރައީސް ނާޞިރުގެ ދައުރުގައި އެންމެ ބޮޑަށް ކުރިއަރައިގެން ދިޔަ ޚިދުމަތަކީ ބޯޓުފަހަރު ދުއްވުމުގެ ޞިނާޢަތެވެ. (shipping industry) . މޯލްޑިވްސް ޝިޕިންގ ލިމިޓެޑް ގެ ނަމުގައި ހިންގެވި، މި ޝިޕިންގ ލައިނަކީ އެ ދުވަސްވަރު މުޅި އޭޝިޔާގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް ޝިޕިންގ ލައިނެވެ. 1958 ގައި ސަރުކާރުން ބައްލަވައިގަތް [މޯލްޑިވް ސްޓާރ] އިން ފަށައިގަނެ ނާޞިރުގެ ވެރިކަމުގައި 34 އާގުބޯޓު މި ކުންފުންޏަށް ހޯދިއެވެ.
ރޭޑިއޯ ސްޓޭޝަން
އާދައިގެ [މާކޯނީ] ރޭޑިޔޯޓެލެފޯން ސެޓަކުން [މާލޭރޭޑިއޯ]ގެ ނަމުގައި ރޭޑިއޯގެ ޚިދުމަތް ވުޖޫދަށް އައީ 1962 ވަނަ އަހަރު ޑިސެމްބަރ މަހުގެ ތެރޭގައެވެ. [ސިނަކޯ ރޭޑިއޯ]، [އެމްއައިބީސީ]، [ރޭޑިއޯމޯލްޑިވްސް] ފަދަ ތަފާތު ނަން ނަމުގައި ތަރައްޤީވަމުން އައި، މިއަދުގެ [ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑު] ގެ ބާނީއަކީ ވެސް ހަމަ ރައީސް ނާޞިރެވެ. (ޢަބްދުލްޙަކީމް ޙުސައިން މަނިކު، 1997)
ޓެލެވިޒަން މޯލްޑިވްސް
ޢަބްދުލްޙަކީމް ޙުސައިން މަނިކު (1997) ބަޔާންކުރައްވާ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޓީވީގެ ޚިދުމަތް ފެއްޓެވުމުގެ ބާނީއަކީވެސް ރައީސް ނާޞިރެވެ. 1978 މާރޗް 29 ގައި އިފްތިތާޙުކުރެވުނު [ޓެލެވިޜަން މޯލްޑިވްސް] މާ ބޮޑަށް ކުރިއަރުވައި ނުލެއްވެނީސް ވެރިކަން ދޫކޮށްލައްވަން ނިންމެވީކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
މުއާޞަލާތީ ޚިދުމަތް
ރާއްޖޭގައި މުވާޞަލާތުގެ ކަންތައް ދާދި ފަހަކާ ޖެހެންދެން ބިނާވެފައި އޮތީ ދަތުރުފަތުރުގެ މައްޗަށް އެކަންޏެވެ. މިހެން މިކަން އޮއްވައި މާލެއާއި އަތޮޅުތަކާ ދެމެދު ރޭޑިއޯޓެލެޕޯންގެ ޚިދުމަތް ޤާއިމުކުރެވުނީ 21 ނޮވެމްބަރ 1962 ގައެވެ.
ރޭޑިއޯޓެލެފޯންގެ ޛަރީޢާއިން ދައްކާ ވާހަކަ ރޭޑިއޯއިން އަޑު އެހުމުގެ ފުރުޞަތު އޮންނާނެތީ، ދައުލަތުގެ ސިއްރު ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ވަޔަރލެސް ޓެލެޕޯންގެ ޚިދުމަތް ޤައިމުކުރުމަށް ސީދާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުން [މޯސްކޯޑް] ކޯހެއް ހިންގަވައި އަތޮޅުތަކަށް ވައިރލެސް އޮޕަރޭޓަރުން ތަމްރީނުކޮށް އެ ކުދީންނަށް އަތޮޅު އޮފީސްތަކުން 1976 ގައި ވަޒީފާދެއްވި އެވެ. މި ގޮތުން ވަޒީފާ ހަމަޖެހުނު ކުދީންގެ ތެރޭގައި މި ޤަލަމުގެ ވެރިޔާ ވެސް ހިމެނެއެވެ.
ޓެލެފޯންގެ ޛަރީޢާއިން ރާއްޖެއިން ބޭރާ ގުޅޭނެ އިންތިޒާމު ހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައިއިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކޭބަލް & ވައިރލެސް ކުންފުނި މެދުވެރިކޮށް މި ޚިދުމަތް ޤާއިމުކުރީ 17 މެއި 1977 ގައެވެ.
ބޭންކިންގ
އިންޑިޔާ ސަރުކާރާއެކު ވެވުނު އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން 4 ފެބްރުއަރީ 1974 ގައި ސްޓޭޓް ބޭންކް އޮފް އިންޑިޔާ ގެ ގޮތްޕެއް މާލޭގައި ހުޅުވުނެވެ. މިހާރު މޯލްޑިވްސް މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީގެ އާ ޢިމާރާތް އެހުރި ތާނގައި މި ބޭންކް ހުޅުވުނުތާ މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނުވަނީ ޙަބީބު ބޭންކް ލިމިޓެޑަށްވެސް ރާއްޖެއިން ޖާގަ ލިބިއްޖެއެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރިއާއި އިޤްތިޞާދަށް ވަރަށް ބޮޑު ފައިދާތަކެއް ލިބިގެންދިޔަ ޚިދުމަތެކެވެ.
ރައީސް ނާޞިރު ބޮޑުވަޒީރެއްގެ ގޮތުން ނާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ގޮތުން ދިވެހި ޤައުމަށް ޚިދުމަތްކުރެއްވި ދުވަސްވަރު ކުރެއްވި ކަންކަން ވަރަށް ގިނައެވެ. އެ ހުރިހައި ކަމަކީ [ޚިދުމަތް] ކަމަކަށް އަޅުގަނޑު ޤަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ. މިސާލަކަށް [ދިވެހިބަސް އިންގިރޭސި(ލެޓިން) އަކުރުން] ލިޔުން މަޖްބޫރުކުރެއްވުމާއި ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އަންހެނުންގެ މުޒާހަރާއެއް ބޭއްވުން ފަދަ ޙަރަކާތްތަކަކީ އެ މަނިކުފާނުގެ ދައުރުގައި ހިނގައިފައި ހުރި ކަންކަން ނަމަވެސް އެ ފަދަ [ޙަރަކާތް] ތަކަށް [ޚިދުމަތޭ] ކިޔަން އަޅުގަނޑަށް ފަސޭހައެއް ނޫނެވެ. އެއީ މި ދިރާސާ ފަށައިގަތުމުގައި އަޅުގަނޑު ގެނެސްދީފައިވާ މާނަކުރުމަށް ބަލާއިރު އެ މިންގަނޑަށް ނުފެތޭތީއެވެ. އަޅުގަނޑު ބަލައިލައިފައި މިވަނީ ރައީސް ނާޞިރު ކުރެއްވި ޚިދުމަތަކަށް ވާކަހަލަ ޚިދުމަތްތަކުގެ ތެރެއިން ވެސް މުހިއްމު ބައެއް ޚިދުމަތްތަކަށެވެ.
ވެރިކަމުގައި ހިނގި ޙާދިސާތައް
އިބްރާހީމް ނާޞިރު ވެރިކަމުގައި އެމަނިކުފާނާއި ވެސް ތަފާތު ސިޔާސީ ކަޅުވިލާތަކާއި ކުރިމަތި ވިއެވެ. އެގޮތުން 13 ޖޫން 1974 ގައި ހިގާދިޔަ ބޮޑު ބުރާސްފަތީގެ ހާދިސާ ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އެދުވަހު ސަރުކާރާއި ދެކޮޅަށް ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑަށް މީހުން އެއްވެ، ނުރުން ފާޅުކޮށް ހެދިއެވެ. އަދި އެއްވުމުގައި ސިފައިންގެ ދޮރުމައްޗަށް ބަޔަކު ގޮސް ހަޅޭލަވައި، ސިފައިންގެ ދޮރު ވައްޓާލައި ސިފައިންގެ އަށް ވަންނަން އުޅުނެވެ. މިއެއްވުން ރޫޅާލެވުނީ މައްޗަށް ބަނޑިޖަހައިގެންނެވެ. އެއަށްފަހު އިމަޖެންސީ ހިންގެވި އެވެ. ސިފައިންގެ ބެލުމުގެ ދަށަށް މާލެ ލައްވައިފި ކަމުގެ އިޢުލާނެއް އިވިގެން ދިޔައެވެ. ހަމަ ނުޖެހުމުގައި އިސްވި ހަރަކާތްތެރިވި މީހުންނާއި ވިޔަފާރި ވެރިން ވަގުތުން އޮޑިދޯނި ފަހަރުގައި ބ.ގޮއިދޫ އަށް ފޮނުވާލެއްވި އެވެ. ބޮޑެތި ކުށްވެރިން ބަންދުކުރީ ޖަލުގައެވެ.
ދެވަނައަށް އައީ ކަޅު ބުރާސްފަތި އެވެ. އެއީ 6 މާރޗް 1975 އެވެ. އެދުވަހު އޭރުގެ ވަޒީރުލް އަޢުޒަމް އަހުމަދު ޒަކީ ދޫނިދޫގައި ބަންދުކުރެއްވި އެވެ. އަދި އަހުމަދުޒަކީ ބޮޑު ވަޒީރު ކަމާއި މިނިސްޓަރ އޮފް އެކްސްޓަރނަލް އެފެއަރޒް ކަމުގެ މަގާމުން 8 މާރޗް 1975 ގައި ވަކިކުރައްވައި ޏ. ފުވައްމުލަކަށް ފޮނުވާލެވުނެވެ.
ވެރިކަން ނިމުން
ރައިސް އިބްރާހިމް ނާސިރުގެ ވެރިކަމަށް ފަހު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމާއި ހަވާލުވީ މައުމޫނު އަބްދުލް ޤައްޔޫމްއެވެ. އޭރު މައުމޫނު އަބްދުލްޤައްޔޫމު ހުންނެވީ ޓްރާންސްޕޯރޓް މިނިސްޓްރުގެ މަޤާމުގައެވެ. އެމަނިކު ފާނު 10 އަހަރު ދުވަހު ރައީސްކަން ކުރެއްވުމަށްފަހު ރައްޔިތުން މަޖުލީހުން 3 ވަނަ ދައުރަކަށް ރައީސްކަމުގައި ހުންނަވަން ފެނިވަޑައިގަންނަވާކަމަށް ނިންމެވުމުން އެކަން ގަބޫލު ފުޅު ނުކުރައްވައި 7 ޑިސެމްބަރު 1978 ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހު އާޢިލާ އެކު ސިންގަޕޫރަށް ވަޑައިގަތީއެވެ. އެމަނިކުފާނު އަވަހާރަވަޑައިގެންނެވީ 22 ނޮވެމްބަރު 2008 ވަނަ އަހަރު ސިންގަޕޫރުގައެވެ. އެމަނިކުފާނު އަވަހާރުވީ އުމުރުން 82 އަހަރުގައެވެ
ރެފަރެންސް
ހަދާނާއި ތާރީޚްގެ ތެރެއިން - 1 ވަނަ ބައި - އަހުމަދު ނަޖީބް - 2006
Nasir, Ibrahim
Nasir, Ibrahim
Nasir, Ibrahim
Nasir, Ibrahim
Nasir, Ibrahim
Nasir, Ibrahim
ޙަޔާތުނާމާ
|
1668
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%A6%DE%8D%DE%A6%DE%86%DE%A9%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA
|
ފަލަކީ އިލްމު
|
ފަލަކީ އިލްމަކީ (Astronomy) ސެލެސްޓިއަލް އޮބްޖެކްޓް ތަކާއި ދުނިޔޭގެ ޖައްވުން ބޭރުގައިވާ، ތަރިތަކާއި ޕްލެނެޓްތަކާއި ކޮމެޓްތަކާއި އޮރޯރާއާއި ގެލެކްސީތައް ފަދަ ފެނޯމެނާތަކާއި އަދި ކޮސްމިކް ބެކްގްރައުންޑް ރޭޑިއޭޝަނާ ބެހޭ އިލްމެވެ.
|
1670
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8E%DE%A6%DE%80%DE%A6%DE%88%DE%A9%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA
|
ގަހަވީ އިލްމު
|
ގަހަވީ އިލްމަކީ (Botany) ގަސްގަހާ ގެހީގެ ހަޔާތާ ބެހޭ އިލްމީ ދިރާސާއެވެ.
|
1672
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%A9%DE%89%DE%A8%DE%87%DE%A7%DE%87%DE%A9%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA
|
ކީމިއާއީ އިލްމު
|
ކީމިޔާއީ އިލްމަކީ (Chemistry) އޯގަނިކް މާއްދާތަކާއި އިންއޯގަނިކް މާއްދާތަކުގެ ސިފަތަކާއި އަދި އެ މާއްދާތައް އެހެން އޯގަނިކްމާއްދާތަކާއި އިންއޯގަނިކް މާއްދާތަކާއި އެކުވުމުން ނުކުންނަ އަސަރު ދެނެގަންނަ އިލްމެވެ.
|
1674
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%86%DE%AE%DE%8D%DE%AE%DE%96%DE%A9
|
އިކޮލޮޖީ
|
އިކޮލޮޖީ ނުވަތަ އިކޮލޮޖިކަލް ސައެންސަކީ ދިރޭތަކެތި ބެހިގެންދިއުމާއި އިތުރުވުމާ އަދި މިކަންކަމަށް އެތަކެތި ދިރިއުޅޭ މާހައުލާއި އެހެނިހެން އޯރގަނިޒަމްތަކުން ކުރާ އަސަރާބެހޭ އިލްމީ ދިރާސާއެވެ.
|
1676
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%AC%DE%82%DE%B0%DE%93%DE%AE%DE%89%DE%AE%DE%8D%DE%AE%DE%96%DE%A9
|
އެންޓޮމޮލޮޖީ
|
އެންޓޮމޮލޮޖީ އަކީ ސޫތްޕާ ބެހޭ އިލްމީ ދިރާސާއެވެ.
|
1680
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%83%DE%A8%DE%94%DE%A7%DE%9F%DE%A8%DE%87%DE%B0%DE%94%DE%A7%DE%8C%DE%AA
|
ރިޔާޟިއްޔާތު
|
ރިޔާޟިއްޔާތަކީ (Mathematics) މިންވަރާއި (quantity) އިސްޓްރަކްޗަރއާއި އިސްޕޭސް އާއި ބަދަލާ ބެހޭ ދިރާސާ ތަކުގެ އިލްމެވެ. ޙިސާބު ޢިލްމަކީ ވެސް ރިޔާޟިއްޔާތުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެއްޗެކެވެ.
|
1682
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%A9%DE%92%DE%A8%DE%94%DE%A7%DE%87%DE%A9%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA
|
ފީޒިޔާއީ އިލްމު
|
ފީޒިޔާއީ އިލްމަކީ (Physics) ތޮބީއީ އާލަމާބެހޭ އިލްމެވެ.
|
1684
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%A8%DE%89%DE%AA%DE%8E%DE%AC%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA
|
ބިމުގެ އިލްމު
|
ބިމުގެ އިލްމަކީ (geoscience) ބިމާ (Earth) ބެހޭ އިލްމުތަކެވެ.
|
1686
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A8%DE%83%DE%AA%DE%89%DE%A7%DE%84%DE%AC%DE%80%DE%AD%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA
|
ދިރުމާބެހޭ އިލްމު
|
ދިރުމާ ބެހޭ އިލްމަކީ (Biology) ދިރޭ ތަކެއްޗާ ބެހޭ އިލްމެވެ.
|
1688
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8C%DE%A6%DE%8A%DE%A7%DE%90%DE%B0%20%DE%80%DE%A8%DE%90%DE%A7%DE%84%DE%AA
|
ތަފާސް ހިސާބު
|
ތަފާސް ހިސާބަކީ (Statistics) މައުލޫމާތުތައް އެއްކުރުމާއި އެނަލައިޒްކުރުމާއި ތަރުޖަމާކުރުމާއި ޑޭޓާ ހުށަހެޅުމާ ބެހޭ އިލްމެވެ.
|
1698
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A8%DE%88%DE%AC%DE%80%DE%A8%20%DE%87%DE%A8%DE%82%DE%8E%DE%A8%DE%83%DE%AD%DE%90%DE%A8%20%DE%83%DE%A6%DE%8B%DE%A9%DE%8A%DE%AA
|
ދިވެހި އިނގިރޭސި ރަދީފު
|
List of Translated English terms.
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
<.br> The table below is too large, please divide it alphabetically.
Click Here!
|
1701
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%AE%DE%82%DE%B0%DE%95%DE%A9%DE%93%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%82%DE%B0%20%DE%8C%DE%A7%DE%82%DE%A6%20%DE%8D%DE%A8%DE%94%DE%AC%DE%86%DE%A8%DE%94%DE%AA%DE%89%DE%A6%DE%81%DE%B0%20%DE%89%DE%A6%DE%8E%DE%AC%DE%87%DE%B0
|
ކޮންޕީޓަރުން ތާނަ ލިޔެކިޔުމަށް މަގެއް
|
<font face="Faruma, times new roman">
ތާއާރުފު
އަސާސީ މައުލޫމާތު
ވިންޑޯސް (Microsoft Windows)
ލިނަކްސް (Linux)
މެކިންޓޮޝް
އޯ އެސް އެކްސް
ފާލަންތައް
|
1703
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8C%DE%A7%DE%82%DE%A6%20%DE%87%DE%A6%DE%86%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%8E%DE%AC%20%DE%90%DE%A8%DE%8A%DE%A6%20%28%DE%8A%DE%AE%DE%82%DE%B0%DE%93%DE%AA%29%20%DE%86%DE%AE%DE%82%DE%B0%DE%95%DE%A9%DE%93%DE%A6%DE%83%DE%A6%DE%81%DE%B0%20%DE%87%DE%AC%DE%85%DE%AA%DE%82%DE%B0
|
ތާނަ އަކުރުގެ ސިފަ (ފޮންޓު) ކޮންޕީޓަރަށް އެޅުން
|
ތާނައިން ލިޔެފައިވާ މިލިޔުންކޮޅު ރަނގަޅަށް ވިދާޅުވެވެންޏާ، ތިޔަ ކޮންޕީޓަރަށް ތާނަ އަކުރުގެ ސިފަވަނީ އެޅިފައެވެ. ނުވަތަ ކުރިންވެސް ތިޔަ ކޮންޕީޓަރުގައި މިސިފަ ހުއްޓެވެ. މިއަކުރުގެ ސިފައާ މެދު ހިތްޕުޅު ހަމަޖެހިވަޑައިގަންނަވަންޏާ، ތިރީގައި މިވާ ކަންތައް ކުރައްވާކަށް ޖެހިވަޑައެއް ނުގަންނަވާނެއެވެ.
|
1705
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%89%DE%A7
|
ބަރުމާ
|
ބަރުމާ ނުވަތަ ޔޫނިއަން އޮފް މިޔަންމާއަކީ ދެކުނު އިރުމަތީ އޭޝިޔާގައި ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު އޮތް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
ބަރުމާގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ބަރމީޒް ބަހެވެ. ޤައުމުގެ މީހުންނަށް އިނގިރޭސިބަހުން ކިޔަނީ ވެސް ބަރމީޒްއެވެ.
ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ރަންގޫނެވެ. ވެރިކަން ކުރަނީ ނައިޕިޔިދާވްގައެވެ.
މި ޤައުމަކީ ޢަސްކަރީ ޚުދުމުޚްތާރު ވެރިކަމެއް ހިނގަމުން އަންނަ ޤައުމެކެވެ. އާބާދީއަކީ 50 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 24 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.67 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ mm. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +95 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ކިޔާތެވެ.
ނަން
ބަރުމާ މި ނަމަކީ ބަރްމީޒް ބަހުގެ ‘ބަމަރު’ މި ބަހުން ނެގިފައިވާ ނަމެކެވެ. ނުވަތަ އޭގެ ކުރީގެ ގޮތަށް ބަލާއިރު ‘މްރަންމާ’ މި ނަމުންނެވެ.
އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރީ ވެރިކަމުގެ ދަށުގައި ބަރުމާ އޮތީއްސުރެ ވެސް އެ ޤައުމަށް އިނގިރޭސީން ކިޔަމުން އައީ ބަރުމާ މިނަމެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް 1989 ގައި ޢަސްކަރީ ސަރުކާރުންވަނީ އެ ޤައުމުގެ ރަސްމީ ނަމަކީ މިޔަންމާ ކަމުގައި ހަމަޖައްސާފައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ބަރުމާގެ ބައިމަދު ނަސްލުތަކުގެ މީހުން މިކަން ޤަބޫލެއް ނުކުރެއެވެ. އެއީ މިޔަންމާއަކީ އެ ޤައުމުގެ ވަކި ނަސްލެއްގެ މީހުންނަށް ޚާއްޞަކޮށް ބޭނުންކުރެވުނު ނަމަކަށްވާތީއެވެ.
ޖުޣުރާފީ
ބަރުމާގެ އިރު އުތުރުން އޮތީ ޗައިނާއެވެ. އިރުމަތީގައި އޮތީ ލާއޯސްއެވެ. އިރު ދެކުނުގައި އޮތީ ތައިލޭންޑެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ ބަންގާޅެވެ. ހުޅަނގުއުތުރުގައި އޮތީ އިންޑިޔާއެވެ. ހުޅަނގު ދެކުނުގައި އޮތީ ބޭ އޮފް ބެންގާލެވެ.
ބަރުމާއަކީ އަކަމިނަށް ބަލާއިރު 40 ވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
ތާރީޚު
އާކިއޮލޮޖިކަލް ދިރާސާތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ބަރުމާއަކީ ވަރަށް ދުވަސްވެފައިވާ ސަރަޙައްދެކެވެ. 1044 ވަނަ އަހަރާއި 1287 ވަނަ އަހަރާ ދެމެދުގައި އޮތީ ބަގާން ނަމަކަށް ކިޔާ ވެރިކަމެކެވެ. 1287 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 1531 ވަނަ އަހަރާ ހަމަޔަށް ބަރުމާގައި ކުދިކުދި ރަސްކަންތަކެއް އުފެދިފައި އޮތެވެ.
1962 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ބަރުމާގައި ހިނގަމުން އަންނަނީ ޢަސްކަރީ ވެރިކަމެކެވެ.
މިއަދުގެ ބަރުމާ ނުވަތަ މިޔަންމާގެ ގޮތުގައި އޮތް ސަރަޙައްދަކީ އިނގިރޭސީންގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދަށުގައި އޮތުމަށް ފަހުގައި މިނިވަންވެފައިވާ ސަރަޙައްދެކެވެ.
ފުރަތަމަ ބަރުމާ ހަނގުރާމައަށް ފަހުގައި އަވާ ރަސްކަމުގެ ފަރާތުން ވަނީ މަނިޕޫރާއި ތެނައްސަރީމާއި، އަރަކާން އިނގިރޭސީންނަށް ދޫކޮށްލާފައެވެ. ރަންގޫނާއި ދެކުނު ބަރުމާ “ބްރިޓިޝް އިންޑިޔާ” ގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެހިގެން ދިޔައީ 1853 ގައެވެ. ބަރުމާގެ ހުރިހައި ހިސާބެއް “ބްރިޓިޝް އިންޑިޔާ” ގެ ދަށަށް ގޮސްފައިވަނީ 1886 ގައެވެ. މިއީ ތިންވަނަ ބަރުމާ ހަނގުރާމައަށް ފަހުގައެވެ.
1937 ވަނަ އަހަރާ ހަމަޔަށް ބަރުމާ އޮތީ ބްރިޓިޝް އިންޑިޔާގެ ޕްރޮވިންސެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެއަހަރު ބަރުމާވަނީ އަމިއްލަ ވެރިކަމެއް ހިންގާ ކޮލޮނީއަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. ބަރުމާއަށް އިނގިރޭސީންގެ ކިބައިން ފުރިހަމަ މިނިވަންކަމެއް ލިބިފައިވަނީ 4 ޖަނަވަރީ 1948 ގައެވެ. އެއީ ޔޫނިއަން އޮފް ބަރުމާގެ ގޮތުގައެވެ. 4 ޖަނަވަރީ 1974 ގައި އެއީ “ސޯޝަލިސްޓް ރިޕަބްލިކް އޮފް ދަ ޔޫނިއަން އޮފް ބަރުމާ” ކަމުގައި ހަމަޖެހުނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް 23 ސެޕްޓެންބަރު 1988 ގައި އަނެއްކާ ވެސް އެއީ ޔޫނިއަން އޮފް ބަރުމާ ކަމުގައި ހަމަޖެހުނެވެ. 18 ޖޫން 1989 ގައި “ސްޓޭޓް ލޯ އެންޑް އޯޑަރ ރީސްޓޮރޭޝަން ކައުންސިލް” އިން ޔޫނިއަން އޮފް ބަރުމާގެ ނަމަކީ ޔޫނިއަން އޮފް މިޔަންމާ ކަމުގައި ހަމަޖެއްސިއެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
އާބާދީގައި 50 މިލިޔަން މީހުން ތިބި ބަރުމާއަކީ އާބާދީގެ ގޮތުން ދުނިޔޭގެ 24 ވަނަ ޤައުމެވެ.
ބަރުމާގެ އާބާދީގެ 68% އަކީ ބަމަރުންނެވެ. 10% އަކީ ޝާންއެވެ. 7% އަކީ ކަޔިން ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ. 4% އަކީ ރަޚިން ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ.
ސަގާފަތު
ބަރުމާގެ ސަގާފަތަށް އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކުގެ ނުފޫޒު ވަރަށް ބޮޑަށް ފޯރާފައިވެއެވެ. މި ގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވެނީ އިންޑިޔާ އާއި ޗައިނާގެ ނުފޫޒެވެ.
ބަރުމާގައި އޮންނަނީ ތޭރަވަދާ ބުދިޒަމްއެވެ. މީގެ ތެރެއަށްވަނީ އެ ޤައުމަށް ޚާއްޞަ އެތައް ކަމެއް ވެސް އެކުވެފައެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ބަރުމާއަކީ ދެކުނު އިރުމަތީ އޭޝިޔާގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ނިކަމެތި އިޤްތިޞާދެއް އޮތް ޤައުމެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 1156 ޑޮލަރެވެ.
ރިފަރެންސް
ASEAN member states
A
Southeast Asian countries
Former British colonies
Military dictatorship
|
1706
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%87%DE%AA%DE%83%DE%A8%DE%84%DE%AA
|
މައުރިބު
|
ކިންގްޑަމް އޮފް މޮރޮކޯ ނުވަތަ މަޣުރިބަކީ އުތުރު އެފްރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
މަޣުރިބުގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ޢަރަބިބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މަޣުރިބުގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ މޮރޮކަންސްއެވެ. މަޣުރިބުގެ ދެވަނަ ބަހަކީ ފަރަންސޭސި ބަހެވެ.
ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ކަސަބްލަންކާއެވެ. މަޣުރިބުގެ ވެރިރަށަކީ ރަބާޠެވެ. މަޣުރިބަކީ ދުސްތޫރީ ރަސްކަމެކެވެ.
ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 31 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 38 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.4 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ ma. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +212 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ މޮރޮކަން ދިރްހަމެވެ.
ނަން
މަޣުރިބަށް ޢަރަބި ބަހުން ކިޔަނީ މަމްލަކަތުލް މަޣްރިބިއްޔާއެވެ. މީގެ މާނައަކީ ހުޅަނގުގެ ރަސްކަމެވެ. އަލްމަޣުރިބުގެ މާނައަކީ ހުޅަނގެވެ. ކުރިން ޢަރަބި ދަތުރުވެރިން މިތަނަށް ކިޔައި އުޅެނީ އަލްމަޣްރިބުލްއަޤްޞާ އެވެ. މީގެ މާނައަކީ އެންމެ ދުރުގައިވާ ހުޅަނގެވެ.
އަލްމަޣްރިބުލްއަޥްސަޠު އަކީ ޖަޒާއިރެވެ. މީގެ މާނައަކީ މެދު ހުޅަނގެވެ. އަލްމަޣްރިބުލް އަދްނާ އަކީ ތޫނިސްއެވެ. މީގެ މާނައަކީ ކައިރި ހުޅަނގެވެ.
އިނގިރޭސި ބަހުން މަޣްރިބަށް ކިޔާ ނަން ކަމުގައިވާ މޮރޮކޯގެ ނަން ނެގިފައިވަނީ މުރާކިޝް މިނަމުންނެވެ. ފާރިސީ ބަހުން މަޣުރިބަށް ކިޔަނީ މަރާކިޝްއެވެ. ތުރުކީން ކިޔަނީ ފާސްއެވެ. “މުރާކިޝް” މިބަހުގެ އަޞްލަކީ ބަރްބަރީ ބަހުން މި ބިމަށް ކިޔާފައިވާ ނަން ކަމުގައިވާ މުރްއާކުޝް މި ނަމުންނެވެ.
މީގެ މާނައަކީ އިލާހު ގެ ބިމެވެ. ކުރީ ޒަމާނުގައި މަޣުރިބަށް މުރިޓާނިޔާއޭ ވެސް ކިޔާފައިވެއެވެ. އެއީ މިހާރު މި އޮންނަ މުރިޓާނިޔާއެއް ނޫނެވެ.
ޖުޣުރާފީ
މަޣުރިބުގެ އިރުމަތީގައި އޮތީ ޖަޒާއިރެވެ. އުތުރުގައި އޮތީ ސްޕެއިނެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ ވެސްޓަރން ސަހަރާއެވެ.
ތާރީޚު
މަޣުރިބުގެ ތާރީޚަށް ބަލާއިރު ޢީސާގެފާނުގެ މީލާދުގެ 8000 އަހަރު ކުރީން ވެސް އެ ޤައުމުގެ ސަރަޙައްދުގައި މީހުން ދިރިއުޅެފައިވާކަން އެނގެއެވެ.
ރޯމަނުންގެ ވެރިކަން ވެސް މަޣުރިބުގެ މައްޗަށް ހިނގާފައިވެއެވެ. އޭގެ ފަހުން އިރުމަތީގެ ރޯމަން އެމްޕަޔަރ ނުވަތަ ބައިޒަންޓައިން އެމްޕަޔަރގެ ވެރިކަން ވެސް ހިނގާފައިވެއެވެ.
ދެން މަޣުރިބުގެ ތާރީޚުން ފެންނަން އޮތީ އިސްލާމީ ވެރިކަމުގެ ދުވަސްތަކެވެ. މީލާދީން ހަތްވަނަ ޤަރުނާ ހަމަޔަށް އައި އިރު މުސްލިމުންވަނީ އިސްލާމީ ދައުލަތް ވަރަށް ބޮޑަށް ފުޅާކުރައްވާފައެވެ.
މީލާދީން 670 ވަނަ އަހަރުގައި މުސްލިމުންގެ ފާތިޙުން މަޣުރިބާ ހަމަޔަށް އައެވެ. އެއީ އުމަވީ ޚިލާފަތުގެ ތެރޭގައެވެ.
އިސްލާމް ދީން ގެނައީ ޢަރަބީން ކަމުގައިވާތީ، މުސްލިމުންނާއެކު ޢަރަބި ސަގާފަތްތައް ވެސް އެމީހުން ވަނީ ގެނެސްފައެވެ.
ދުވަސްކޮޅަކުން މަޣުރިބުގައި ފެށުނީ އިދްރީސީންގެ ވެރިކަމެވެ. އެހެން ކަމުން ބަޣުދާދުގައި އޮތް ޢައްބާސީ ޚިލާފަތާއި އަންދަލުސްގައި އޮތް އުމަވީ ވެރިކަމުގެ ދަށުން މަޣުރިބު ނެއްޓިގެންދިޔައެވެ.
ފަހުން މަޣުރިބުގައި ވެސް އަންދަލުސްގައި ވެސް ވެރިކަންކުރީ ބަރްބަރީ ނަސްލަށް ނިސްބަތްވާ މުރާބިޠުންނެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
މަޣުރިބަކީ ޢަރަބި ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން ހަތަރުވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. އެއީ މިޞްރާއި، ސޫދާނާއި ޖަޒާއިރަށް ފަހުގައެވެ. މަޣުރިބުގެ އާބާދީގެ 60% އަކީ ބަރުބަރީންނެވެ. ބަރްބަރީން މި ބިމުގައި އުޅެމުންދާތާ 5000 އަހަރުވަނީ ވެފައެވެ.
ޖެނެޓިކް ދިރާސާތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި އެފްރިކާގެ ބަންޓޫ ދަރިކޮޅުގެ މީހުންނަށްވުރެ އުތުރު އެފްރިކާގެ މީހުންނާ ގާތީ އިބޭރިޔާ ނުވަތަ ޔޫރަޕުގެ އިސްޕެއިން ހިސާބު މީހުންނާއެވެ.
ސަގާފަތު
މަޣުރިބަކީ ތަފާތު އެތައް ނަސްލެއްގެ މީހުން އުޅެމުންދާ ތަނަކަށްވުމާއެކު މުއްސަނދި ސަގާފަތަކާއި ޙަޟާރަތެއް އޮތް ތަނެކެވެ.
އިޤްތިޞާދު
މަޣުރިބުގެ އިޤްތިޞާދަކީ ވަރަށް ބޮޑަށް ހުޅުވާލެވިފައިވާ އިޤްތިޞާދެކެވެ. މަޣުރިބުގެ އިޤްތިޞާދު ހިނގަމުން ދަނީ “ލޯ އޮފް ޑިމާންޑް އެންޑް ސަޕްލައި” މި ޤާނޫނުގެ ދަށުންނެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 4362 ޑޮލަރެވެ.
Arab League
OIC countries
|
1709
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%A6%DE%80%DE%A6%DE%88%DE%A8%DE%87%DE%B0%DE%94%DE%A7%DE%8C%DE%AA
|
ބަހަވިއްޔާތު
|
ބަހަވިއްޔާތު ނުވަތަ ލިންގުއިސްޓިކްސްއަކީ އިންސާނުންގެ ބަސް ޢިލްމީ ހަމަތަކުގެ މަތީން ދިރާސާކުރުމުގެ ޢިލްމެވެ.
|
1712
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%A6%DE%90%DE%B0
|
ބަސް
|
ބަހަކީ އެކަކު އަނެކަކާ މުވާސަލާތު ކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ނިޝާންތަކާއި އަޑުތަކާއި އަދިވެސް އެފަދަ އެހެނިހެން ވަސީލަތްތަކެވެ. ބަސް ވަނީ ހަމައެކަނި އިންސާނުންނަށް ޚާއްސަވެފައެވެ. އިންސާނުން ފިޔަވާ އެނޫން އެއްވެސް މަހުލޫގަކު މުއާސަލާތު ކުރުމަށް ބަހެއް ބޭނުމެއް ނުކުރެއެވެ. ބަސް އުފެދިގެން އައީ ކިހިނެއް ކަން ވަނީ ހޯދުމުގެ ތެރޭގައެވެ. އެހެނަސް، އިނސާނުން ވާހަކދެއްކުމަށް މަގުފަހިކުރުވާ ޖީން ވަނީ ހޯދިފައެވެ.
ބަހަކީ ސަގާފަތާ ގުޅި ލާމެހިފައިވާ ނިޒާމެކެވެ. އެހެންކަމުން އެކި ހާލަތްތަކުގައި ބަސް އިސްތިއުމާލު ކުރެވުން ތަފާތު ވެދެއެވެ. މީހާގެ އުމުރުގެ ސަބަބުން ބަހުގެ ވަކި ހަމަތަކެއް ހިފަހައްޓަފާނެ އެވެ. ނުވަތަ ޖިންސްގެ ސަބަބުން ވަކި ބަސްތަކެއް ދޫކޮށްލަފާނެ އެވެ. މުހާތަބުކުރާ ބަސް ކަނޑައަޅަނީ މީހާގެ އުމުރާއި، ޖިންސާއި، ވާހަކަ ދައްކާ އަދި ނިސްބަތްވާ މީހާގެ މިނަށް ބަލާފައެވެ.
|
1722
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%B1%DE%A6%DE%88%DE%A8%DE%94%DE%A6%DE%82%DE%A8
|
ޱަވިޔަނި
|
ޱަވިޔަނި، /ޱ/ މިއަޑަކީ، ހަރުތަލީގެ އަޑެކެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މިއަކުރުގެ އަޑަށް ކިޔާނަމަކީ Retroflex /n/، އެވެ. އެމް.ވީ އީމާން އެކްސްޕީ ފޮންޓުގެ އައު ވަރޝަން އެޅުއްވުމުން ޱަވިޔަނި ފެނިވަޑައިގަންނަވާނެއެވެ. މި ފޮންޓް ޑައުންލޯޑު ކުރެއްވުމަށް www.mahlkot.com/fonts/Mv Eamaan XP.ttf އަށް ޒިޔާރަތްކުރައްވާށެވެ.
ސިފަ އާއި އަސްލު
ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ ބާރު، ލުއި، މެދު، މިއަޑުތަކެވެ. އަދި ނޯށުއަޑާއި އިދިފުށުއަޑެވެ. މިއަޑުގެ އަސްލަކީ /ނ/ އެވެ. /ނ/ ނެރުމުގައި ދުލަށް ރެފްލެކްސް ކުރުމުން މިއަޑު ނުކުންނާނެއެވެ. އޭރު ދުލުކުރީކޮޅު ކައިރިން، (Tip of the tongue) ނުފުށް (އިދިފުށް) ޖެހޭނީ ހަރުތަލީގެ ކުރީކޮޅުގައި، އެތަނުން ވައިފޭދިގެން ނުދާ ވަރަށެވެ. އެވަގުތު ކުޑަދޫ އޮންނަނީ ތިރިއަށް ވެއްޓިފައެވެ. އެހެންކަމުން ނޯށުގެ މަގު ބަންދު ނުވާތީވެ، ރާރާއަށް އަންނަ ވައި، ރާރާއަށް ހަރަކާތް ދިނުމާއެކު އިތުރު ރާޅުތަކެއް އެއަށް ލިބިގަންނަމުން ނޯށުން ނިކުމެގެން ދެއެވެ.
ހާލަތު
މިއަޑު ދިވެހި (މަހަލް) ބަހުގެ ދެކުނު ބަހުރުވަ ތަކުގައި ހާއްސަ ގޮތެއްގައި ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. އެމީހުން މިއަޑު ބޭނުން ކުރަނީ ވަކި ބިނާ (Phoneme) އެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މިގޮތުން މިއަޑަށް ޓަކައި ހާއްސަ އަކުރެއް ގަބުޅި ތާނައިގެ ތެރޭގައި ވެސް އޮތެވެ. އަދި ހަމަ އެހެންމެ މިއަދުގެ ތާނައިގައި ވެސް މިއަކުރު އެބައޮތެވެ. މި އަކުރުގެ HTML Unicode އަކީ (1969) އެވެ. ހަގީގަތުގައި ޱަވިޔަންޏަކީ ތާނައިގެ 16 ވަނަ އަކުރެވެ. އެހެނީ ތާނަ އަކުރުގެ ދެވަނަ ނުވަ އަކުރު ހެދިފައިވަނީ ދިވެހި ވިޔަ އަކުރުގެ ނުވައަކުރުން ކަމަށް ވާއިރު ޱަވިޔަންޏަކީ ދިވެހި ވިޔައިގެ 7 ވަނަ އަކުރެވެ. ކުރީގެ ތާނަ ލިޔުންތަކުގެ ތެރެއިން މިއަކުރު ވަރަށް ގިނައިން ފެނެއެވެ. ރާދަވަޅި ކަހަލަ ރަސްމީ ލިޔުންތަކުގައި ވެސް ޱަވިޔަނި ބޭނުން ކުރެވިފައި އެބަހުއްޓެވެ. މިސާލަކަށް: ރާދަވަޅީގައި މަނިކުފާނު ލިޔެވިފައިވަނީ މަޱިކުފާނު މިގޮތަށެވެ. ހަގީގަތުގައި ޱަވިޔަނި ދިވެހި ބަހުގެ ހުރިހާ ބަހުރުވައެއްގައި ވެސް އާއްމު އަޑެއްގެ ގޮތުގައި މިހާރުވެސް ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. އެއީ އަބިނާއެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެމީހުންގެ ތެރޭގައި /ނ/ ގެ ދެއަޑު އޮންނަނީއެވެ. އެއީ /ނ/ އާއި އޭގެ އިދިފުށު /ނ/ އެވެ. ގިނައިން މިއަޑު ބޭނުން ކުރަނީ އުތުރުގެ ބަހުރުވަ ތަކުގައެވެ. ހާއްސަ ގޮތެއްގައި މަލިކު ބަހުރުވައިގައެވެ. ނުވަތަ މަހަލް ބަހުގައެވެ. ރަސްމީ ދިވެހި ބަހުރުވާގައި ވެސް މަދު ނޫން ގޮތަކަށް މިއަޑު ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. އެކިމީހުން މިއަޑު އަދާކުރުމުގައި ތަފާތުކުރެއެވެ. އަނެއް ބައި މީހުން /ނ/ ބޭނުން ކުރަން ޖެހޭ ތަންތަނުގައި ވެސް /ޱ/ ބޭނުން ކުރާލެއް މަދެއް ނޫނެވެ. އަދި އުތުރުގެ ގިނަ ބަހުރުވަ ތަކުގައި މިދެއަޑު ބޭނުން ކުރުމުގައި ވަކި ދެބިނާއަކަށް ނުވާތީ މިދެއަޑަކަށް ވަކި ގަވައިދެއް ނޯވެއެވެ. ހަގީގަތަކީ ބަދަލުވާ އަކުރަކީ /ޏ/ ކަމަށް ވެއްޖިއްޔާ އަކުރުގެ އަސްލު /ނ/ ކަމުގައި ވުމެވެ. ބަދަލުނުވެ އަސްލުގެ ގޮތުގައި އޮންނަ ނަމަ އަކުރުގެ އަސްލަކީ /ޱ/ ކަމުގައި ވުމެވެ. އުތުރުގެ ގިނަ ބަހުރުވަތަކުގައި ނޫނުގެ މިދެއަޑަށް ގަވައިދެއް ނޯންނާތީ އެމީހަކަށް ފަސޭހަ ތަނެއްގައި އެއިރަކަށް ފަސޭހަ އަޑެއް ބޭނުން ކުރަނީއެވެ. ބައެއް މީހުންނަށް މިއީ ދެއަޑު ކަމުގައި އިހްސާސްވެސް ނުވާ ކަމަށް ވެއެވެ. "އަހަރެން ނުބުނަމެވެ." މި ބަހުގައި މިއޮތް ފުރަތަމަ /ނ/ އަކީ އެންމެން ވެސް ބޭނުން ކުރާ /ނ/ އެކެވެ. އަދި ދެވަނަ /ނ/ އަކީ ރަސްމީ ބަހުރުވައިގައި /ނ/ އެއް ކަމުގައި ވިޔަސް ބައެއް މީހުން /ޱ/ ގެ އަޑުން ވެސް އެއަޑު އަދާކުރެއެވެ. އަދި ތިންވަނަ /ނ/ އެންމެން ވެސް ބޭނުން ކުރަނީ ހަގީގަތުގައި /ޱ/ ގެ އަޑުންނެވެ. މިހާރުގެ ބައެއް ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި މިއީ އައްޑޫ ބަހުރުވައިގެ ނުވަތަ ދެކުނު ބަހުރުވަތަކުގެ އަޑެކެވެ. އޭގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ ބޯދާ ޒަމާނުއްސުރެ ދިވެހި ބަހުގައި އޮތް އަމިއްލަ އަޑުގެ ބިނާއެއް ކަމުގައިވާ /ޱ/ މިއީ މިހާރު ދިވެހި ބަހުގައި ގަބޫލު ކުރެވޭ އަކުރަކަށް ނުވުމެވެ. މިހެން ވުމުގެ ސަބަބުން Unicode ގައި މިއަކުރު ހިމެނިފައި ވިޔަސް ކޮންޕީޓަރުގައި ބޭނުން ކުރާ ތާނައިގެ ސިފަ (Font) ތަކުގެ ތެރެއިން ޔުނިކޯޑު އެއްވެސް ފޮންޓެއްގައި މިއަކުރު ހިމަނާފައެއް ނުވެއެވެ. އެކްސެންޓުގައި ބޭނުން ކުރި ބައެއް ސިފަ ތަކުގައި މިއަކުރު އޮތެވެ. މައްޝޫރު ދިވެހި ތާނައިގެ ކޮންޕީޓަރު ސިފަ، ފަރުމާ ފޮންޓުގައި ވެސް މިއަކުރު ހިމަނާފައެއް ނުވެއެވެ. މިއީ ބަހަށް ލިބޭ ވަރަށް ބޮޑު ދެރައެކެވެ. މިއަކުރަށް މިހާރު ކިޔައި އުޅެނީ "އައްޑޫ ބަހުރުވައިގައި އޮންނަ /ޱ/ އެވެ. ތެދުތެދަށް ދަންނަވަނީ ނަމަ، މިއީ ވަކި ބަހުރުވައަކާ ބެހޭ އަކުރެއް ނޫނެވެ. މިއަކުރާ މެދު ދިރާސާ ކޮށްފިނަމަ ކޮންމެ ބޭފުޅަކަށް ވެސް މިއީ ހަމަ މައް ދިވެހި އަޑެއް ކަމާއި ދިވެހި ތާނައާއި ކުރީން ބޭނުން ކުރި ދިވެސް އަކުރާއި އެވޭލާ އަކުރު ގައިވެސް އޮތް އަކުރެއްކަން އެނގިވަޑައި ގަންނަ ވާނެއެވެ. ތާނަ އަލިފުބާގެ ތަރުތީބު ބައްލަވާލައްވާށެވެ. އަދި މިއަކުރަނީ ވަކި ހާއްސަ އައްޑޫ އަޑެއް ނޫންކަން ދޭހަވާ އަނެއް ސަބަބަކީ އައްޑޫ ބަހުރުވައަކީ އެއް އިރެއްގައި ވެސް ލިޔެކިޔުމަށް ބޭނުން ކުރި ބަހުރުވައެއް ކަމުގައި ނުވާއިރު ވަކި މިއަޑަށް އެކަނި ހާއްސަ ރަމްޒެއް އޮންނާކަށް ނުޖެހެއެވެ. މިއީ ވެސް މިއީ ހަމަ މައް ދިވެހި އަޑެއް ކަމުގެ ހެއްކެކެވެ. އުއްމީދު ކުރެވެނީ އުޱި ގަސް އެއީ އުނި ގަހެއް ނޫން ކަން ދިވެހީން ގަބޫލުކުރާނެ ދުވަހެއް އަންނާނެ ކަމަށެވެ. ފުރާނައަށް ވެސް އަލުން ފުރާޱަ އެޅޭނެ ކަމަށެވެ.
|
1725
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8C%DE%A7%DE%82%DE%A6%20%DE%87%DE%A6%DE%8D%DE%A8%DE%8A%DE%AA%DE%84%DE%A7%DE%8E%DE%AC%20%DE%8C%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%8C%DE%A9%DE%84%DE%AA
|
ތާނަ އަލިފުބާގެ ތަރުތީބު
|
ތާނައިގެ އަލިފުބާ (Alphabet) ގެ އަކުރުތައް ބެހިގެންވަނީ ދެ ގިސްމަކަށެވެ. ފުރަތަމައީ ގަބުޅިތާނަ އެވެ. ދެވަނައީ ތިކިޖެހި ތާނައެވެ. ގަބުޅި ތާނައިގެ 26 އަކުރު ބެހެނީ 5 ބަޔަކަށެވެ.
އަރަބި ވިޔައިން ހެދުނު ނުވަ އަކުރު
ދިވެހި ވިޔައިން ހެދުނު ނުވަ އަކުރު
ވިޔަ އަކުރު ނުދެވޭ މައް އަކުރު
ބޭރުން ވެއްދި އަކުރު
ބަދަލުވާ އަކުރު
އަރަބި ވިޔައިން ހެދުނު ނުވަ އަކުރު
ހ ށ ނ ރ ބ ޅ ކ އ ވ
ދިވެހި ވިޔައިން ހެދުނު ނުވަ އަކުރު
މ ފ ދ ތ ލ ގ ޱ ސ ޑ
ވިޔަ އަކުރު ނުދެވޭ މައް އަކުރު
ޝ
ބޭރުން ވެއްދި އަކުރު
ޒ
ބަދަލުވާ އަކުރު
ޓ، ޏ، ޔ، ޕ، ޖ، ޗ
މިއަކުރު ތަކުގެ ތަރުތީބަކީ ބަދަލުވެވޭ އަކުރުގެ ތަރުތީބެވެ.
އެއީ - (ށ، ނ، އ، ފ، ދ، ތ)
ޓ (ށ - ބަށި، ބައްޓެއް)، ޏ (ނ - އުނި، އުންޏެއް)، ޔ (އ - މުއި، މުޔެއް)، ޕ (ފ - ކަފި، ކަތްޕެއް)، ޖ (ދ - ބަނދި، ބަންޖެއް)، ޗ (ތ - ފަތި، ފައްޗެއް)
ބަދަލުވާ އަކުރުތައް ހެދިފައިވަނީ ބަދަލުވާއަކުރުގެ އަސްލުންނެވެ.
ޓަވިޔަނީގެ އަޞްލަކީ ށަވިޔަންޏެވެ. ޓަވިޔަނި ހެއްދުނީ ށަވިޔަނީގެ ފައިކޮޅު ލަނބާލައިގެންނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ޒަމާން ބަދަލުވެ ޓަވިޔަނީގެ މަތީ ބައިގެ ސިފަ މިހާރު އެ ވަނީ ތާނައިގެ ފަސްވަނަ އަކުރު ކަމުގައިވާ ބ ގެ ސިފައަށް ބަދަލުވެފައެވެ. އެހެނަސް އަޞްލަކީ ށަވިޔަންޏެވެ. ބާއެއް ނޫނެވެ.
ޏަވިޔަނީގެ އަޞްލަކީ ނޫނެވެ. ޏަވިޔަނި ހެއްދުނީ ނޫނުގެ ފައިކޮޅު ލަނބާލައިގެންނެވެ.
ޔާ ހެއްދުނީ އަލިފުގެ ފަހަތު ފައިކަށީގައި ގޮށެއް ލައިގެންނެވެ.
ޕަވިޔަނި ހެއްދުނީ ފާފުގެ ތިރީގައި ތިކިފުޅެއް ޖަހައިގެންނެވެ.
ޖަވިޔަނި ހެއްދުނީ ދާލުގެ ފައިކޮޅު ލަނބާލައިގެންނެވެ.
ޗަވިޔަނި ހެއްދިފައިވަނީ ތާގެ މައްޗަށް ދަނޑިކޮޅެއް ލައިގެންނެވެ.
|
1728
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%8B%DE%A6%DE%84%DE%A8%DE%87%DE%B0%DE%94%DE%A7%DE%8C%DE%AA
|
އަދަބިއްޔާތު
|
މައްޝޫރު އުސްތާޒުލް ޖީލް އަދި ބަހަށް އަރައިހުންނެވި އަދީބު، ބަހުގެ އެދުރުންނާ ހަވާލާ ދެއްވައި ބަޔާން ކުރައްވާ ގޮތުގައި އަދަބިއްޔާތަކީ، މީހާ ކުރާ ކުށްތަކާއި ބުނާ ބަސްތައް ކުށުން ސަލާމަތްކުރާނެ މަގު އުނގެނި ގަތުމެވެ. އަދި އެފަދަ ކުށުން މީހާ ސަލާމަތްކޮށް ލެހެއްޓުމަށް މެދުވެރި ކުރާ ކަންތަކެވެ.
އިލްމަކަށް ކިޔޭ ނަމެއްގެ ގޮތުގައި މިބަހުގެ މާނަކުރައްވަނީ، ބަހުގެ ތެރެއިން ފޭރާން ހެޔޮކޮށް އަމުނައިލެވިފައި ހުންނަ ޅެން ބަހުރުވައާއި އަމުނައިލުމެއް ނެތި އުކައިލެވިފައި ހުންނަ ލިޔާ ބަހުރުވައިގެ ބަސްތަކަށެވެ. އަދި އެތަކެތި ޝަރަހަކޮށް ބަޔާން ކުރުމަށްޓަކައި ބޭނުން ކުރެވޭ މައުލޫމާތު ތަކަށެވެ. އަދި އެތަކެއްޗާމެދު ފާޑު ކިޔުމުގެ ގޮތުން ބުނެވޭ ބުނުންތަކާއި ލިޔުންތަކަށެވެ. އެފަދަ ތަކެއްޗަކީ، ކިޔާ މީހާއާއި އަހާމީހާގެ ހިތަށް އުފަލެއް ނުވަތަ ހިތާމައެއް ނުވަތަ އެހެންވެސް ފުން ޝޫރެއް ވައްދައިދޭފަދަ ޅެން ބަހުރުވައާއި ލިޔާ ބަހުރުވަ ތަކެވެ. ބަސް މޮށުންތެރީންގެ އަގުހުރި ހުތުބާ ތަކާއި ތަގުރީރު ތަކެވެ. މަޒުމޫނު ތަކާއި ލިޔުންތަކެވެ. ރީތި ވާހަކަ ތަކެވެ. މިއިން ކޮންމެ އެއްޗަކީ ވެސް އަދަބެވެ.
އަދަބުގެ އިލްމު ލިބިގަތުމަށް ޓަކައި ފިކުރު ކުރަން އެނގޭ ހިތަކާއި، ފައުޅުކޮށް ބަޔާން ކުރަން އެނގޭ ދުލަކާއި، ސިފަކޮށް ދެއްކޭފަދަ ބަސްމަގެއް ބޭނުން ވެއެވެ. އަދަބުގެ އިލްމުގެ ތެރެއަށް ވަންނަ މީހުން މިކަން ހަނދާން ކުރާން ޖެހެއެވެ.
ދިވެހި އަދަބިއްޔާތު ބެހިގެންވާ ބައިތައް
ދިވެހި އަދަބިއްޔާތު ބެހިގެންވަނީ މައިގަނޑު ދެ ބަޔަށެވެ. އެއީ ލިޔުންތެރިކަމާއި ޅެންވެރިކަމެވެ.
ލިޔުންތެރިކަން
ޅެންވެރިކަން
ޅެންވެރިކަމުގައި ހިމެނެނީ 7 ބައެވެ. ބަނދި، ކާ، ފަރިހި، ރައިވަރު، ޅެން، އަންބާ އަދި ލަވަ އެވެ. ނުވަތަ "ބޮކި ފުރާޅު އަލި" އެވެ.
|
1730
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%8B%DE%A9%DE%84%DE%AA%DE%82%DE%B0
|
އަދީބުން
|
އަދީބުންނަކީ، އެބަހަކުން ވާހަކަ ދައްކައި އުޅޭ، ލިޔެކިޔައި އުޅޭ އެބަހެއްގެ އަހުލުވެރިންގެ ބަސްމަގު ހުންނަގޮތް ދަންނަ މީހުންނެވެ. އެމީހެއްގެ ބަހުން ތަފާތު ރޮނގުރޮނގުން ލިޔެއުޅޭ މީހުންނެވެ. އަދި ހަމައެހެންމެ އަދަބުގެ އިލްމު މީހުންނަށް ދަސްކޮށްދޭ މީހުންނަށް ވެސް އަދީބުންނޭ ކިޔެއެވެ. ރަނގަޅު އަދީބުންގެ ރަނގަޅު ބަސްކޮށާރެއް އޮންނަން ޖެހެއެވެ. ބަހުގެ ތަފާތު މުތާލައާ ތަކުގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ މުއްސަނދި ހަޒާނާއެއް އޮންނާން ޖެހެއެވެ.
|
1732
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%8D%DE%B0%DE%88%DE%A6%DE%92%DE%A9%DE%83%DE%AA%20%DE%87%DE%AC%DE%8B%DE%AA%DE%83%DE%AA%20%DE%87%DE%AA%DE%89%DE%A6%DE%83%DE%AA%20%DE%89%DE%A7%DE%8A%DE%A6%DE%8C%DE%B0%DE%86%DE%A6%DE%8D%DE%AD%DE%8E%DE%AC%DE%8A%DE%A7%DE%82%DE%AA
|
އަލްވަޒީރު އެދުރު އުމަރު މާފަތްކަލޭގެފާނު
|
އަލްވަޒީރު އެދުރު އުމަރު މާފަތްކަލޭގެފާނަކީ ހިޖުރައިން 12 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައި އުޅުއްވި އިލްމުވެރި ޅެންވެރިއެކެވެ. މީނާގެ ހިދުމަތަކަށް ފެންނާން އޮތީ ބޮޑު ތާހީދޭ ކިޔާ ރައިވަރު ފޮތެކެވެ.
މިފޮތުގައި ވަނީ، އިސްލާންދީނުގެ އަގީދާތަކާއި ހެޔޮ ނަސޭހަތްތަކުގެ ވާހަކައެވެ. ނަބީންނާއި ސަހާބީންގެ ވާހަކައެވެ. އާހިރަތްދުވަހުގެ ވާހަކައާއި އަޒާބާއި ސަވާބުގެ ވާހަކައެވެ.
މިވާހަކަތައް އެކުލަވާލައްވާފައިވަނީ، އޭރު އާންމުކޮށް ބޭނުންކޮށް އުޅުނު ޅެމުގެ ބާވަތެއް ކަމުގައިވާ ރައިވަރުންނެވެ. މިފޮތުގައި 300 އެތައް ރައިވަރެއް އޮވެއެވެ. މިފޮތް ލިޔުއްވާފައިވަނީ 1150 ހ. ގައެވެ.
އެދުރު އުމަރު މާފަތްކަލޭގެފާނާ މެދު، އަދި އެހެން ކަނަކުން ބަލާލަން ޖެހެއެވެ.
އިހުގެ ރައިވަރުތައް ހުންނަނީ، ބަސްތަކުގެ އަދަދަކަށް ކާފިޔާ ހަމަ ކުރުމަކަށް މާބޮޑު ބެލުމެއް ނެތިއެވެ. މިހެން މިކަން އޮއްވައި ވަކި ގަވައިދު ތަކެއް ހިފަހައްޓަވައިގެން ތިންބަސް ރައިވަރާ ހަބަސް ރައިވަރުގެ މައްޗަށް ރައިވަރުތައް އެންމެ ފުރަތަމަ ހަމަޖެއްސެވި ކަމަށް ބުނެވެނީ މީނާއެވެ.
އަށްބަސް ރައިވަރެއް
އިރިއިރިވެ އިރުންވާ | ދިރިނުތިބެމަސްކަނޑު ދުވާ |
ހިރިއުފުލި ކަނދުވަތަށްދާ | ނިރިގަހު ވަތަށް ކުރިފަޅާ |
މިރިނުވެ ގޮބޮޅި ކާށިވާ | ފިރި އަންހެނުން ވަރިކުރާ |
ތިރިފަތި ކަނާވެގެންޔޭމި | ދިރިއުޅެނީ ދުނިޔޭމި
ހަތަރުބަސް ރައިވަރެއް
ނޭފަ ގޮވަތޭ ކަބަހުސި | އޭވަލަށާ ނުގެއްލަނި |
ކޭ މަޑު ފަޅޯ ވިޔާ ޑާޑި | ޔޭ ދުނިލާން ސުގަ ޑާޑި
ރައިވަރު ކޮޅެއް
އިއްތީ އަރައެ އަސްމަތީ | ދުންމީރުވަސް ގައިންފިލާ
| ޖިންނި އަޔޭ ގާފިލާ
އޭވަޒީރާ މަގޭ ކުޑަ | ލާބަ ނިޔަތެއް ބައްޕަ މުއްމި
| ފައި މަގުދާތި ހިނގަމުންމި
އަލްވަޒީރު އެދުރު އުމަރު މާފަތްކަލޭގެފާނުގެ ބޮޑުތާހީދު އަދި ޗާޕުކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ.
ޙަޔާތުނާމާ
|
1741
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%8D%DE%A8%DE%86%DE%AA
|
މަލިކު
|
މަލިކަކީ ހިންދުސްތާނުގެ ލަކްޝަދްވީޕް ޖަޒީރާގެ ތެރޭގައި ހިމެނިފައިވާ 2 ވަނަ އަށް އެންމެ ބޮޑު ރަށެވެ. މި ރަށް އޮތީ ދިވެހިރާއްޖެ އަށް ވުރެ އުތުރުގައެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މިރަށަށް ކިޔަނީ Minicoy އެވެ. މި ރަށާ އެންމެ ކައިރީގައި އޮތް ރަށަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށެއް ކަމުގައި ވާ ހއ. ތުރާކުނެވެ. އިދާރީ ގޮތުން މަލިކަކީ ހިންދުސްތާނުގެ ލަކްޝަދްވީޕް ޓެރިޓަރީގެ ދަށުން ހިނގާ ރަށެކެވެ.
މަލިކު އަތޮޅު (Maliku Atoll) ނުވަތަ މިނިކޮއި އަތޮޅު (Minicoy Atoll) އަކީ، ދުނިޔޭގައިވާ މުރަކައިގެ ޖަޒީރާތަކުގެ ތެރެއިން ބޮޑު ޖަޒީރާއެކެވެ. އެ ޖަޒީރާ އޮންނަނީ، ލަކްޝަދުވީޕު އިއްތިޙާދު ޓެރިޓަރީ (Union Territory of Lakshadweep) ގެ ދެކުނުގަ އެވެ. ލަކްޝަދްވީޕަކީ އިންޑިއާގެ ބަޔެކެވެ. މަލިކު އޮންނަނީ، (Kalpeni) ގެ ހުޅަނގު ދެކުނުން 201 ކިލޯމީޓަރ ދުރުގަ އެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތުރާކުނު (Thuraakunu) ގެ އުތުރުން 125 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގަ އެވެ. މަލިކު އަތޮޅުގެ ދިގުމިނަކީ، 10 ކިލޯމީޓަރެވެ. އެ އަތޮޅުގެ އެންމެ ފުޅާ ހިސާބުގައި ހުންނަނީ، 6 ކިލޯމީޓަރެވެ. ޖޯގްރަފީގެ ގޮތުން ބަލާއިރު، އެއީ، އިންވެސްޓިގޭޓަރ ބޭންކް (Investigator Bank) ފަދަ އަތޮޅެކެވެ.
ޖަޒީރާތައް
މަލިކު އަތޮޅުގައި އޮންނަނީ އެންމެ ދެ ޖަޒީރާ އެވެ. އެއީ، މަލިކު ޖަޒީރާ އާއި، ވިރިނގިލި ޖަޒީރާ އެވެ.
މަލިކު (Maliku) ޖަޒީރާ އަށް މިނިކޮއި (Minicoy) ޖަޒީރާ ވެސް ކިޔެ އެވެ. މަލިކު އަތޮޅުގައި މީހުން ވަޒަންވެރިވެ، ރަށްވެހިވެގެން ދިރިއުޅެނީ އެ ރަށުގަ އެވެ. އެ ރަށް އޮންނަނީ، އަތޮޅުގެ އިރު ދެކުނު ފަރާތު ގެ ފަރާ އިންވެގެންނެވެ. މި ޖަޒީރާގެ އުތުރުކޮޅުން ދެކުނު ކޮޅަށް 10 ކިލޯމީޓަރ ހުރެ އެވެ. މި ޖަޒީރާގެ ދެކުނު ބައިގެ ފުޅާމިނުގައި ހުންނަނީ 1 ކިލޯމީޓަރެވެ. އުތުރު ކޮޅުގެ ފުޅާމިން ހުންނަނީ، އެކި ތަންތަނުގައި އެކިވަރަށެވެ. މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި 100 މީޓަރަށްވުރެ ކުޑަ އެވެ.
މަލިކުގައި އެންމެ ގިނައިން ހެދެނީ، ދިވެހިރުކެވެ. އެ ޖަޒީރާގައިވާ އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ލޭންޑްމާކް (Landmarks) އަކީ، އުސް ލައިޓްހައުސް (Tall lighthouse) އެކެވެ. ވިހިވަނަ ޤަރުނުގެ މެދުތެރެއާ ހަމައަށް، މަލިކަށް ދަތުރުކުރުކޮށް އުޅުނު ހުވަދޫ މީހުން އެއަށް ކިޔާފައިވަނީ، "މަލިކު ބައްތިޔާ" އެވެ.
ލަކްޝަދީބު އިއްތިޙާދު ޓެރިޓަރީ (Union Territory of Lakshadweep) ގެ އަހުލުވެރިން ވާހަކަދައްކާ ބަހާ، މަލިކު މީހުން ވާހަކަދައްކާ ބަސް ތަފާތެވެ. އެހެނީ، މަލިކު މީހުން ވާހަކަ ދައްކަނީ ދިވެހި ބަހުންނެވެ. މަލިކު މީހުން ދިވެހި ބަހަށް ކިޔަނީ، "މަހަލް" (Mahl) އެވެ. މަހަލް ގެ އަޞްލަކީ، ޢަރަބި ބަހުގެ މަޙައްލު (محل) ކަމަށް ބެލެވެ އެވެ. މަޙައްލު ގެ މާނައަކީ، ތަނެވެ. އެހެންވީމާ، އެއިން މާނަކުރެވެނީ، ތަނުގެ ބަސް ކަމަށް ބުނާފަދަ އެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ އަށް ކުރިން ކިޔަނީ މަޙައްލު ދީބު (محل ديب) އެވެ. ދިވެހިން ކިޔައިއުޅުނީ، މަޙަލްދީބު އެވެ. މަލިކާ ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދުގައި ވަރަށްގިނަ ސަގާފީ ގުޅުންތައް ވެ އެވެ.
މަލިކު އަތޮޅުގައި ހިމެނޭ އަނެއް ޖަޒީރާއަކީ، ވިރިނގިލި (Viringili) އެވެ. އެރަށް އޮންނަނީ، އަތޮޅުގެ ފަރުގެ ހުޅަނގު ދެކުނު ފަރާ އިންވެގެންނެވެ. އެ ރަށުގެ ދިގުމިނުގައި 200 މީޓަރު ހަމަވަނީ ކިރިޔަކިރިޔާ އެވެ. ދިވެހި ރާއްޖޭގައި މިނަން (Viringili) ކިޔާ އެއްރަށަށްވުރެ ގިނަ ރަށް އޮންނަކަން ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެ އެވެ. ނަމަވެސް ނަމަށް ކުޑަ ބަދަލެއް ގެނެވިފައިވެ އެވެ. އެއީ، "ރ" ގެ ބަދަލުގައި "ލ" ބޭނުންކޮށްގެން ދިވެހިން ކިޔަނީ، ވިލިނގިލި (Villingili) އެވެ. ނަމަވެސް މި ނަމުގެ އަޞްލު ވަރަށް ފަހަކާ ޖެހެންދެން ވެސް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހުވަދޫ ބަހުގައި އޮތެވެ. ހުވަދު އަތޮޅުގައި "ވިލިނގިލި" ނަމަކަށް ކިޔާ ރަށެއް ވެ އެވެ. އެއަތޮޅު ބައެއް ރަށްރަށު މީހުން، އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ބަހުން އެރަށަށް "ވިރިގިއްލާ" އެވެ، ކިޔައިއުޅުނެވެ. ހުވަދޫ ބަހުން މިނަން ކިޔާއިރު، ލާމާއި ގާފާ ދެމެދުގައި ހުސްނޫނެއް ނޯވެ އެވެ. ބަސް ބަދަލުވާ ހަމަތަކުގެ މަތިން "ވިރިގިއްލާ" މާލޭ ބަހަށް ބަދަލުވާއިރު އޮންނާނީ، "ވިރިނގިލި"، މިހެންނެވެ. ކުރިން އިޝާރާތްކުރި ފަދައިން، މަލިކު އަތޮޅުގައި އޮންނަ ވިރިނގިލީ ގައި މީހުން ދިރިއެއް ނޫޅެ އެވެ. އެއީ ފަޅުރަށެކެވެ. ނަމަވެސް، ލެޕްރެސީ ބަލި ޖެހޭ މީހުން (Lepers) ކުރިން އެރަށަށް ފޮނުވާލެވެ އެވެ. އެރަށުގައި އެމީހުން ދިރިއުޅެފައިވަނީ، ވަރަށް ދަތި ޙާލުގަ އެވެ.
މަލިކު ކަނޑު
މަލިކު ކަނޑެވެ، ކިޔަނީ، މަލިކާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިހަވަންދިއްޕޮޅާ ދެމެދުގައިވާ ކަނޑަށެވެ. ބައެއް ޗާޓްތަކުގައި އެކަނޑަށް ކިޔާފައިވަނީ، "އެއިޓް ޑިގްރީ ކެނަލް" (Eight Degree Channel) އެވެ. މިނޫން ނަންތައް ވެސް އެ ކަނޑަށް ކިޔާފައިވެ އެވެ. އެއިން އެއް ނަމަކީ، "އަޑިގިރި ކަނޑު" (Addigiri Kandu) އެވެ. އަނެއް ނަމަކީ، "މާމަލޭ ކަނޑު" (Mamale Kandu) އެވެ. ފަރަންސޭސި ޗާޓުތަކުގައި އެކަނޑަށް ކިޔާފައިވަނީ، (Courant de Malicut) އެވެ.
ތާރީޚު
މަލިކު އަތޮޅަކީ، ކުރިން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. ނަމަވެސް ޖޯގްރަފީ އާއި އިޖުތިމާޢީ ޙާލަތު ނިޔާކުރި ގޮތުން އެ އަތޮޅު ވަނީ ދިވެހިރާއްޖެއިން ވަކިވެފަ އެވެ. މީލާދީ ސަނަތުން 16 ވަނަ ޤަރުނުގެ މެދުތެރެއަށްވުރެ ކުރީގައި މަލިކު އަތޮޅު ތަމްސީލުކުރަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ އުތުރު ކޮޅުގެ ސަރަޙައްދެވެ. މިހާރު މަލިކު އަތޮޅު އޮންނަނީ އިދާރީ ގޮތުން އިންޑިއާގެ ލަކްޝަދުވީޕުގެ ދަށުގަ އެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއިން ވަކިވެގެން އިންޑިއާގެ ދަށަށް ދިޔައީ މަލިކު މީހުން އަމިއްލައަށެވެ. އެމީހުން އެގޮތް ބޭނުންވީ، ދިވެހިރާއްޖެއިން އެމީހުންނަށް ކުރިމަތިވަމުންދިޔަ ބައެއް ފިއްތުންތަކުގެ ސަބަބުން ކަމަށް ބުނެވެ އެވެ.
އިންޑިއާ އާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ރަސްމީ ގޮތުން ކަނޑައެޅި އެކަމުގެ މުޢާހަދާއަށް އެއްބަސްވެވުނީ، 1976 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހުގަ އެވެ. އެ މުޢާހަދާގައިވާ ގޮތުން މަލިކު ގޮސްފައިވަނީ، އިންޑިއާގެ ސަރަޙައްދަށެވެ. އެހެންކަމުން މިހާރު މަލިކު ހޯދަން ދިވެހިން ދަޢުވާކުރާނެ އެއްވެސް ޖާގައެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުރީގެ މިނިސްޓަރ އޮފް އެޓޯލްސް، ޢަބްދު ﷲ ޙަމީދު ވަނީ، މަލިކަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބައެއް ކަމަށް ބުނެފަ އެވެ. އޭނާ އެކަން އިޢުލާންކޮށްފައިވަނީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ މިނިވަން ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި، 26 ޖުލައި 1982 ވަނަ އަހަރު ވާހަކަދައްކަމުންނެވެ. އޭނާއަކީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުރީގެ ރައީސް މައުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމުގެ އެއްބަފާ އަޚެކެވެ.
ކޮންމެއަކަސް، ޙަމީދު ދެއްކި ވާހަކައިގެ ސަބަބުން އިންޑިއާ އާއި، ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދުގައި ސިޔާސީ މައްސަލައެއް އުފެދުނެވެ. އެމައްސަލަ ޙައްލުކުރުމަށްޓަކައި، ރައީސް މައުމޫނު، އޭނާގެ ކޮއްކޮ ޙަމީދުގެ ވާހަކަ ތަރުޖަމާކުރަން މަޖުބޫރުވި އެވެ. މައުމޫނު ތަރުޖަމާކުރި ގޮތުގައި، އޭނާގެ ކޮއްކޮ ޙަމީދުގެ މަޤުޞަދަކީ، "ދިވެހިރާއްޖެއާއި މަލިކާ ދެމެދުގައި، ބަހާއި، ސަގާފަތާއި، ދީނުގެ ގޮތުން ގުޅުންތަކެއް ވާކަމެވެ. މަލިކު ހޯދުމަށްޓަކައި ދަޢުވާއެއް އުފުލާކަށް ދިވެހިރާއްޖެއަކުން ނޫޅޭނެ އެވެ." ރައީސް މައުމޫނުގެ މި ތަރުޖަމާއިން އެ މައްސަލަ ނިމުމަކަށް އަޔެވެ.
ޚުލާޞާ
އިދާރީ ނަން: މިނިކޮއި (Minicoy)
އަތޮޅުގެ ނަން: މަލިކު އަތޮޅު (Maliku Atoll)
އޮންނަ ތަން: އިންޑިއާ ކަނޑު
އާބާދީ: 9495
ރަށްތަކުގެ ޢަދަދު: 2
މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްތަކުގެ ޢަދަދު: 1 (މަލިކު - Maliku)
ފަޅުރަށްތަކުގެ ޢަދަދު: 1 (ވިރިނގިލި Viringili ނުވަތަ ވިލިނގިލި Villingili)
Islands of India
|
1783
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%80%DE%AA%DE%89%DE%A6%DE%8B%DE%AA%20%DE%9D%DE%A6%DE%8A%DE%A9%DE%8E%DE%AA%20%DE%87%DE%A8%DE%84%DE%B0%DE%83%DE%A7%DE%80%DE%A9%DE%89%DE%B0%20%DE%89%DE%AB%DE%90%DE%A7
|
އަހުމަދު ޝަފީގު އިބްރާހީމް މޫސާ
|
Ahmed Shafeeq Ibrahim Moosa (Dhivehi: އަހްމަދު ޝަފީގް އިބްރާހިމް މޫސާ) (b. November 4, 1968), commonly known as Ahmed Moosa or sappé, is a member of the Maldivian Democratic Party's general council. He is a widely outspoken critic of the current Maldivian government and the president Maumoon Abdul Gayyoom. Moosa is currently living in self-proclaimed exile in the United Kingdom with his family.
Early and personal life
Moosa was born in Malé, Maldives. He married to Miranda Moosa in 1993, with whom he had three sons. In 2002 they had a divorce. Later that year he married Fathimath Moosa, with whom he had a son and a daughter.
Before his political career began, Moosa filled several government and private company posts. He also managed and ran his own businesses. In March 1999 he founded A Company Private Limited. މި ކުންފުނިން މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހަރަކާތްތެރިވީ އިންޖިނިއަރިންގ، ވެބް ޑިޒައިން، ޕްރިންޓިންގ އެންޑް ޕަބްލިޝިންގ، ކޮމްޕޮޒިޝަން އޮފް ބިޒްނަސް އެންޑް މާކެޓިންގ ޕްރޮޕޯސަލްސް އެންޑް ރިޕޯޓްސް އަދި އެތައް ކަމެއްގެ ކޮންސަލްޓެންސީ މަސައްކަތްތަކުގައެވެ.
ތަޢުލީމީ ފަސްގަނޑެވެ
Moosa completed his secondarys education at Malé English School, Malé. In 1990 he acquired General Certificate of Education grade A, from Asmai Secondary School, Kuwait. On July 13, 1995 he graduated from University of Glasgow with Bachelor of Engineering with Honours in Mechanical Engineering. Two years later, in 1997, he graduated at University of Birmingham acquiring Master of Philosophy (Engineering) in Metallurgy and Materials.
ސިޔާސީ ކެރިއަރެވެ
In september 19, 2003, Evan Naseem who was serving at Maafushi jail was severely beaten up and ultimately paid with his life; end result of a series of complicated disputes between inmates. News broke out the following day and there was a civil unrest in the capital city of the Maldives, Malé. International media, namely BBC, covered this unusual event. Moosa gave an interview to BBC on the following month and left Maldives, on October 15, 2003, to United Kingdom. The interview, however, was aired on October 17, 2003. He claims that he left the country because he believes he would be in danger if remained in Maldives. "I have already left the country fearing the worst" said sappé in a written statement published on his website.
He joined Maldivian Democratic Party on November 10, 2003, soon after its official announcement and currently is a member of its general council. However, he does not get involved with day to day operations of the party for two reasons. That is; MDP's major operations are carried out in Sri Lanka and he operates his own website DhivehiObserver, which is his major line of connection with the Maldivian public.
After his initial interview to BBC (October 2003), he gave several other interviews on different occasions. They appeared to have exerted pressure on Maldivian government and were usually responded.
External links
Dhivehiobserver, a satirically political website by Moosa - banned in the Maldives
Moosa, Ahmed
Moosa, Ahmed
Moosa, Ahmed
Moosa, Ahmed Shafeeq Ibrahim
|
1800
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/How%20to%20read%20Thaana%20script
|
How to read Thaana script
|
Page_for_non--Dhivehi/Mahl-Speakers
|
1803
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%9D%DE%A9%DE%8A%DE%AA%20%E2%80%93%20%DE%8B%DE%AC%DE%82%DE%AC%DE%88%DE%A6%DE%91%DE%A6%DE%87%DE%A8%DE%8E%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%82%DE%A6%DE%88%DE%A6%DE%89%DE%AA%DE%8C%DE%AF%D8%9F
|
އަރުޝީފު – ދެނެވަޑައިގަންނަވަމުތޯ؟
| |
1804
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%9D%DE%A9%DE%8A%DE%AA%DE%8C%DE%A6%DE%87%DE%B0%20%28Archive%29
|
އަރުޝީފުތައް (Archive)
| |
1805
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%9D%DE%A9%DE%8A%DE%AA%20%E2%80%93%20%DE%8C%DE%A7%DE%83%DE%A9%DE%80%DE%AA%DE%82%DE%B0%20%DE%84%DE%A6%DE%87%DE%AC%DE%87%DE%B0%20%DE%9E%DE%A6%DE%8A%DE%B0%DE%99%DE%A7
|
އަރުޝީފު – ތާރީހުން ބައެއް ޞަފްޙާ
| |
1806
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%9D%DE%A9%DE%8A%DE%AA%20%E2%80%93%20%DE%89%DE%A8%DE%87%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%8E%DE%AC%20%DE%80%DE%AE%DE%88%DE%AA%DE%82%DE%B0
|
އަރުޝީފު – މިއަދުގެ ހޮވުން
| |
1808
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%AA%DE%9D%DE%A9%DE%8A%DE%AA%20-%20%DE%80%DE%AE%DE%88%DE%A7%DE%8D%DE%AC%DE%88%DE%AA%DE%82%DE%AA%20%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA%DE%88%DE%AC%DE%83%DE%A8%DE%82%DE%B0
|
އަރުޝީފު - ހޮވާލެވުނު އިލްމުވެރިން
| |
1827
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%A6%DE%83%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%90%DE%AD%DE%90%DE%A8%DE%88%DE%A8%DE%8D%DE%A7%DE%8C%DE%B0
|
ފަރަންސޭސިވިލާތް
|
ފްރެންޗް ރިޕަބްލިކް ނުވަތަ ފްރާންސަކީ ހުޅަނގު ޔޫރަޕަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ފަރަންސޭސީންގެ ދަށުގައި އޮންނަ އޯވަސީސް އައިލެންޑްސްތަކާއި ޓެރިޓަރީތައް އެހެން ބައްރުތަކުގައި ވެސް އެބަހުއްޓެވެ.
ފަރަންސޭސިވިލާތަކީ ދުނިޔޭގެ އެންމެ ގިނަ ފަތުރުވެރިން ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް ޒިޔާރަތްކުރާ ޤައުުމެވެ. މި ގޮތުން ކޮންމެ އަހަރަކު ވެސް އެ ޤައުމަށް 82 މިލިޔަން ފަތުރުވެރިން ޒިޔާރަތްކުރާ ކަމުގައިވެއެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ފަރަންސޭސި ބަހެވެ.
އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ޕެރިހެވެ. ވެރިކަން ކުރަނީ ވެސް ޕެރިހުގައެވެ. މި ޤައުމަކީ ޔުނިޓަރީ ސެމީ ޕްރެޒިޑެންޝަލް ރިޕަބްލިކެކެވެ. އާބާދީއަކީ 65 މިލިއަނެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.67 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ fr. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +33 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ޔޫރޯއެވެ.
ނަން
ފަރަންސޭސިވިލާތަށް އިނގިރޭސީން ކިޔާނަން ކަމުގައިވާ ފްރާންސް މިނަމަކީ ލެޓިން ބަހުން އައިސްފައިވާ ނަމެކެވެ. ލެޓިން ބަހުން ކިޔަނީ ފްރާސިއާއެވެ. މީގެ މާނައަކީ “ފްރޭންކުންގެ ބިން” އެވެ. ނުވަތަ ފްރޭންކްލޭންޑެވެ.
ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ޕްރޮޓޯ-ޖަރމެނިކް ބަހެއް ކަމުގައިވާ ފްރޭންކޯން މި ބަހަކީ ފްރޭންކް މި ބަހުގެ އަޞްލެވެ. މިއީ ޖެވެލިން ނުވަތަ ލޮންސި މި މާނައިގައި ބޭނުންކުރެވޭ ބަހެއް ކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވިފައިވެއެވެ.
ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި “ދަ ތްރޯވިންގ އޭކްސް އޮފް ފްރޭންކްސް އަރ އޮލްސޯ ނޯވްން އޭޒް އަ ފްރާންސިސްކާ” އެވެ. ހަނގުރާމައިގައި ފްރޭންކުން އެއްލަން ބޭނުންކުރާ ކޯރާޑީއަށް ކިޔަނީ ވެސް ފްރާންސިސްކާއެވެ.
ޖުޣުރާފީ
ފަރަންސޭސިވިލާތާއެކު ސީމާ ޙިއްޞާ ކުރާ ޤައުމުތަކަކީ، ގަޑީގެ ކަށިހިނގާ ބުރަށް އުތުރުން ފެށިގެން ބަލާއިރު، ބެލްޖިއަމާއި ލަގްޒެމްބާގާއި، ޖަރުމަނާއި ސްވިޒަރލޭންޑާއި، އިޓަލީ އާއި މޮނާކޯ އާއި އެންޑޯރާ އާއި ސްޕެއިނެވެ.
ފަރަންސޭސިވިލާތާއި އިނގިރޭސިވިލާތާ ގުޅާލެވިފައިވަނީ ޗެނަލް ޓަނެލް އިންނެވެ.
ފަރަންސޭސިވިލާތަކީ ޔޫރަޕިއަން ޔޫނިއަންއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި އޮތް، ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ޔޫރަޕަށް ބަލާއިރު ޔުކްރެއިން ފިޔަވައި ދެވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ޓެރިޓަރީތަކާއި އޯވަސީސް އައިލެންޑްސްތަކާއެކު ބަލާއިރު ޔުކްރެއިނަށް ވުރެ ވެސް ފަރަންސޭސިވިިލާތުގެ އަކަމިން ބޮޑުވާނެއެވެ.
ތާރީޚު
މިއަދު ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ގޮތުގައި އޮތް ޤައުމަކީ ޤަދީމީ އަލްގާލްގެ ބިމެވެ. ފުރަތަމަ ޤަރުނު މކ. ގައި ޖޫލިޔަސް ސީޒަރު ވަނީ ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ބިން ހިފައި އެއީ ރޯމަން އެމްޕަޔަރގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސަވާފައެވެ.
މި ހިސާބުން ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ރަށްވެހީންވަނީ ރޯމަން ސްޕީޗް ނުވަތަ ލެޓިން ބަސް އެމީހުންގެ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަން ފަށާފައެވެ. މިއީ ފަރަންސޭސި ބަސް އެބަހަކުން އުފެދިގެން އައި ބަސްކަމުގައި ވެސް ވެގެންދިޔައެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
އާބާދީގައި 65 މިލިޔަން މީހުން ތިބި ފަރަންސޭސިވިލާތަކީ ދުނިޔޭގައި އާބާދީގެ ގޮތުން ބަލާއިރު 19 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
ސަގާފަތު
ފަރަންސޭސި ބަހަކީ މުޅި ދުނިޔެއަށް ބަލާއިރު ވެސް އަދަބިއްޔާތުގެ އެންމެ މޮޅު އެއް ބަހެވެ. އެހެން ކަމުން ފަރަންސޭސި ސަގާފަތަށް ފަރަންސޭސި ބަހުގެ އަސަރުކޮށްފައިވާލެއް ވަރަށް ބޮޑެވެ. އެބައެއްގެ މާދަރީ ބަސް ދެކެ ފަޚުރުވެރިވުމަކީ ކިހައި މުހިއްމުކަމެއްކަން ދުނިޔެއަށް ދަސްކޮށްދިން އެއް ބަޔަކީ ފަރަންސޭސީންނެވެ. ތަރުޖަމާކުރުމާއި ބަހުގެ ދިރާސާތައް ކުރުމުގައި މުޅި ދުނިޔޭގައި ވެސް އެންމެ ކުރީގައި އުޅޭ ބަޔަކީ ފަރަންސޭސީންނެވެ. ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ބަހެއްގައި ހިމެނޭ އަޑުތައް، އެ ބަހުގެ އަހުލުވެރިން އަދާކުރާ ގޮތަށް ލިޔުމަށްޓަކައި “އިންޓަނޭޝަނަލް ފޮނެޓިކް އަލްފަބެޓް” އުފެއްދުމުގެ މޭސްތިރިންނަކީ ވެސް ފަރަންސޭސީންނެވެ.
މިއަދު ދުނިޔޭގެ އެހެން ބަސްބަހުގެ ގަވައިދާ ފިލިހަމަ އެ ބަހަކުން ލިޔެވި ޢިލްމީ ގޮތުން އެންމެ ބޮޑަށް ރައްކާތެރިކުރެވިފައިވާ ބަހަކީ ވެސް ފަރަންސޭސި ބަހެވެ.
ދުނިޔޭގައި ފަންނާއި ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅީގެ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތް ހޯދައި އެ ގޮތްތައް ތަޢުލީމުގެ ތެރޭގައި ހިމަނައިގެން ރަނގަޅު މުޖްތަމަޢެއް ބިނާކުރުމުގެ އެންމެ ބުރަ މަސައްކަތެއްކުރާ އެެއް ބަޔަކީ ވެސް ފަރަންސޭސީންނެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ދުނިޔޭގައި 5 ވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު އިޤްތިޞާދެއް އޮތް ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 34205 ޑޮލަރެވެ.
|
1830
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A6%DE%8E%DE%A9%DE%8E%DE%A9%20%DE%89%DE%A6%DE%90%DE%A9%DE%80%DE%A9%20%DE%86%DE%A6%DE%82%DE%A9%DE%90%DE%A7
|
ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާ
|
ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާ އަކީ 1917 މ. ވަނަ އަހަރު ސީނުކަރައިގެ ބީޖިން ގައި ގާއިމު ކުރެވުނު ކަނީސާ އެކެވެ. ހމކ ގެ ބައިނަލްއަގުވާމީ ނަދުވާ ގެ ޗެއަރމަން ކަމުގެ މަގާމަށް މިވަގުތު އިންތިހާބު ކުރެވިފައިވަނީ ޕްރީޗަރ ޔުން-ޖިން ލިން އެވެ. ހަ ބައްރު ގައި މިވަގުތު މި ކަނީސާ އަށް ތަބާވާ މީހުންގެ އަދަދަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 1.5 މިލިއަންއެވެ.
މައިގަނޑު ފަސް ރުކުން
ހަގީގީ މަސީހީ ކަނީސާގެ މުހިއްމު ފަސް ރުކުނަކީ:-
ރޫޙުލްޤުދުސް
"Receiving the promised Holy Spirit, evidenced by speaking in tongues, is the guarantee of our inheritance of the Kingdom of Heaven".
ބެޕްޓިޒަމް
"Water baptism is the sacrament for the remission of sins and for regeneration. The baptism takes place in natural living water, such as the river, sea, or spring. The Baptist, whom already had received baptism of water and the Holy Spirit, conducts the baptism in the name of the Lord Jesus Christ. And the person receiving the baptism should be completely immersed in water with head bowed and face downward".
ފައިދޮވުން
"The sacrament of washing of feet enables one to have a part with the Lord Jesus. It also serves as a constant reminder that one should have love, holiness, humility, forgiveness and service. Every person who has received water baptism should have their feet washed in the name of Jesus Christ. Mutual feet washing can be practiced whenever is appropriate".
ކީރިތި މުވާޞަލާތު
"The Holy Communion is the sacrament to commemorate the death of the Lord Jesus Christ. It enables us to partake of the flesh and blood of our Lord and to be in communion with Him so that we can have eternal life and be raised on the Last Day. This sacrament is held as often as possible. Only one unleavened bread and grape juice is used".
ސަބަތުގެ ދުވަސް
"The Sabbath day, the seventh day of the week (Saturday), is a Holy Day, blessed and sanctified by God. It is observed under the Lord's grace for the commemoration of God's creation and salvation and with the hope of eternal rest in the life to come".
އިތުރު ފާލަންތައް
TJC Evangelical site
Pentecostal denominations
|
1836
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A8%DE%88%DE%AC%DE%80%DE%A8%20%DE%83%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%94%DE%A8%DE%8C%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%8E%DE%AC%20%DE%95%DE%A7%DE%93%DE%A9
|
ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ޕާޓީ
|
ދިވެހި ރައްޔތުންގެ ޕާރޓީ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނާއި ޤަވާއިދާއި އެއްގޮތަށް ހުއްދަ ލިބިގެން ހެދިފައްވާ ސިޔާސީ ޕާރޓީ އެކެވެ. 2 ޖޫން 2006 ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޕާރލިމެންޓްގެ 50 މެމްބަރުންގެ ތަފާތުވުމެއް ނެތި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިޔާސީ ޕާރޓީ އުފައްދައި ހިންގުމުގެ ބިލް ފާސްކުރވުނެވެ. މިބިލް ފާސް ކުރެވުނުތާ މާ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވެ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ސިޔާސީ ޕާރޓީގެ ގޮތުގައި ޑީ.އާރް.ޕީ (DRP) އުފެދުނެވެ. މިޕާރޓީގެ ބާނީ އަކީ އަދި ރައީސް އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުރީގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫނު ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް އެވެ.
ޕާޓީގައި އުޅެނީ ކޮންބައެއް؟
ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ޕާޓީ.ގެ ބާނީއަކީ، އަލްއުސްތާޛު މައުމޫނު ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމްއެވެ. އަދި، ސަރުކާރުގެ ވަޒީރު ފެންވަރުގެ ބޭފުޅުންނާއި، ސަރުކާރުގެ އެކި އިދާރާތަކުގެ އިސްވެރިންނާއި މުވައްޒަފުން އެންމެ ގިނައިން ޝާމިލުވަނީ ޑީ.އާރް.ޕީ ގައެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހާއި ރައްޔިތުންގެ ޙާއްޞަ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ގިނަބޭފުޅުންނަކީވެސް ޑީ.އާރ.ޕީ ގެ އުޞޫލުތަކާއި ޢަމާޒުތައް ޤަބޫލުފުޅު ކުރައްވާ، މިޕާޓީގެ މެންބަރުންގެ ގޮތުގައި ސޮއިކުރައްވާފައެވެ. ވިޔާފާރިއާއި އިޤްތިޞާދީ އެކި މަސައްކަތްތަކުގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކާއި، އާންމު ރައްޔިތުންގެ ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކުވެސް ވަނީ މިޕާޓީގެ މެންބަރުންގެ ގޮތުގައި ސޮއިކޮށްފައެވެ. އަދި، މިހާރުވެސް ވަރަށް ގިނަ ބަޔަކުދަނީ މިޕާޓީގައި ބައިވެރިވެ، ހަރަކާތްތެރިވަމުންނެވެ.
ޕާޓީގެ މަޤްސަދުތައް
ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ޕާޓީގެ މަޤްޞަދުތަކަކީ ރާއްޖޭގައި އޮތް އިސްލާމީ އެއްބައިވަންތަކަން ވަރުގަދަކޮށް ޙިމާޔަތްކޮށް، ދިވެހި ޒުވާނުންނަކީ ރަނގަޅު އަޚްލާޤެއްގެ ޤައުމަށް ފައިދާހުރި ހުނަރުވެރި ބަޔަކަށް ހެދުމެވެ. އަދި، ޤާނޫނާއި ގަވާއިދަށް ޙުރްމަތްތެރިކޮށްހިތުން ވަރުގަދަ ކުރުމާއި، ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ދާއިރާ ވަރުގަދަކުރުމާއި، ދިވެހި މުޖްތަމަޢަކީ ދިވެހިން ބޭނުންވާ ގޮތަށް ކަންތައްތައް ބައްޓަންކުރާ މުޖްތަމަޢަކަށްވުން އެއީ މިޕާޓީން ޙާސިލުކުރަން ބޭނުންވާ މުހިންމު މަޤްސަދުތަކެކެވެ.
އަދި އޭއާއެކު، ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ބޭރުގެ ނުފޫޒުތަކުން ސަލާމަތްވެފައިވާ ރާއްޖެއަކަށް ހެދުމާއި، ހިޔާވަހިކަމާއި ތަޢްލީމާއި ޞިއްޙަތާއި އަދި އެހެނިހެންވެސް އަސާސީ ޚިދްމަތްތައް ފަސޭހަކަމާއެކު އެންމެހާ ރައްޔިތުންނަށް ލިބޭނެ ގޮތްތައް ތަނަވަސްކުރުމާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ތަޅާފޮޅުމެއްނެތި ހަމަޖެހުމާއެކު ޤައުމުގެ ކަންތައްތައް ހިންގާނޭ ހުނަރުވެރި ޒުވާން ޖީލުތަކެއް ހިންގުމުގެ ދާއިރާއަށް ތަޢާރުފްކޮށް، ރައްޔިތުންގެ މަޞްލަޙަތު ރައްކާތެރި ކުރުމަށް ސާބިތު ޚިދްމަތްތެރިންތަކެއް ތައްޔާރުކުރުންވެސް މިޕާޓީގެ މަޤްސަދުތަކުގައި ހިމެނެއެވެ.
ސިޔާސީ ޕާޓީ
|
1839
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A8%DE%88%DE%AC%DE%80%DE%A8%DE%83%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%94%DE%A8%DE%8C%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%8E%DE%AC%20%DE%91%DE%A8%DE%89%DE%AE%DE%86%DE%B0%DE%83%DE%AC%DE%93%DE%A8%DE%86%DE%B0%20%DE%95%DE%A7%DE%93%DE%A9
|
ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ޑިމޮކްރެޓިކް ޕާޓީ
|
ރައީސް
2005 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު މަހުގެ 20ވަނަ ދުވަހު އެމް ޑީ ޕީގެ ފުރަތަމަ ކޮންގްރެސްގައި އެމް. ޑީ. ޕީގެ ފުރަތަމަ ރައީސް ކަމުގެ މަގާމަށް އިބްރާހިމް އިސްމާއީލް (އިބްރާ) މ.އ. ބޯގަންވިލާ، ވަނީ އިންތިޚާބު ކުރެވިފައެވެ. އެމަނިކުފާނު އެމަގާމަށް ހޮވިވަޑައިގަތީ ޕްރިފަރެންޝަލް ވޯޓިންގ ސިސްޓަމް ނިޒާމުގެ ދަށުން ނެންގެވި ވޯޓްގެ 193 ވޯޓް ލިބިވަޑައިގެންނެވެ، އެއީ ވޯޓްދެއްވި ބޭފުޅުންގެ %60.3 އެވެ. އެމް.ޑީ.ބީ ގެ ފުރަތަމަ ޗެއާރ ޕާސްންގެ މާޤާމަށް އިންތިހާމްވީ އަލްފާސިލް މުހަންމަދު ނަޝީދެވެ. ނަޝީދު އެމަޤާމުން ވަކިވެވަނޑައިގަތީ ޕާޓީގެ ރިޔާސީ ކެނޑިޓޭޓަށް ވުމަށްޓައި އިންތިހާބުގައި ބައިވެރިވުމަށްޓަކައެވެ.
|
1841
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%AA%DE%8B%DE%AA%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
ބުދުދީން
|
ބުދުދީން ނުވަތަ ބުޑިޒަމް އަކީ އެދީނެއްގެ ފަލްސަފާއާއި ދީނީކަންކަން އެދީނަށް އުޅޭ މީހުންގެ ސަޤާފަތާއި އާދަކާދަތަކުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވާ އަދި ދީނީ އަޅުކަމާއި އުޅޭގޮތް "ސިއްދަރުތާ ގޯތަމާ" އާންމުކޮށް ކިޔާގޮތުންނަމަ ލޯޑު ބުއްދާގެ އުޅުމާއި އެއްގޮތައް ބައްޓަން ކުރުމަށް ބާރުއަޅާ ދީނެކެވެ. މިދީނަކީ އިންޑިޔާގެ ދީނެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެއެވެ. މިދީން އުފެއްދި ސިއްދަރުތާ ގޯތަމާ ދިރިއުޅެފައިވަނީ އިންޑިޔަން ސަބްކޮންޓިނެންޓުގެ އިރު އުތުރު ސަރަހައްދުގައި މީލީދީން 6 ވަނަ ބީސީއީ ގަރުނާއި 4 ބީސީއީ ގަރުނާއި ދެމެދުއެވެ.
ބުއްދާ މަސްހޫރުވެގެން ދިޔައީ މީސްތަކުންގެ ކިބައިން އުދަގުލާ ދަތިކަން ގެންދަވާ އުފާވެރިކަމާއި ހަމަޖެހުން ގެނެސްދޭ މީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ބުދުދީނުގެ މީހުން ގަބޫލުކުރާގޮތުނަންނަމަ ބުއްދާ އަލުން ދިރިގެން އައީ ނިރުވާނާއިންނެވެ. ނިރުވާނާއަކީ ކޮބައިކަން ބުއްދާ ބުނެދީފައިވަނީ އެއީ ފުރިހަމަ ހަމަޖެހުމުގެ ވިސްނުން ސިކުޑިއަށް ގެނެސްދޭ ވަރަށް އަޑިން ވިސްނާ ވިސްނުމެއްކަމާއި އެވަގުގައި ސިކުޑީގައިވާ ރުޅިއާއި ދެކޮޅުވެރިކަމާއި އެހެނިހެން އެދުންތަކުގެ މަތިން ހަދާންނައްތާލާ ހިދުކޮޅެއްކަމަށެވެ.
udeylia 07:33, 23 މެއި 2010 (UTC)
|
1842
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%90%DE%A9%DE%80%DE%A9%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
މަސީހީދީން
|
މަސީހީދީނަކީ ނުވަތަ (ނަސޯރާދީނަކީ)
ބައިބަލް
އީސާގެފާނު ދަސްކޮށްދެއްވި ނަމޫނާ ދުޢާ
|
1846
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A8%DE%82%DE%B0%DE%8B%DE%AB%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
ހިންދޫދީން
|
ހިންދޫދަރަމް ނުވަތަ ހިންދޫދީނަކީ، ވޭދާ ތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާ ވެގެންވާ އާލަމީ ދީނީ ސަގާފަތެކެވެ. ހިންދޫން ދައުވާ ކުރާ ގޮތުގައި ދުނިޔޭގެ މަހާ ދީންތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ބޯދާ ދީނަކީ ހިންދޫދީނެވެ. ހިންދޫދަރަމް ނުވަތަ ހިންދޫދީން މި އިސްތިލާހަކީ ލާގައިދީ އިސްތިލާހެކެވެ. އެހެނީ ހިންދޫދީނަށް ނިސްބަތްވާ ތަފާތު އެތައް މަޒުހަބު އޮވެއެވެ. މި މަޒުހަބު ތަކުގެ އަގީދާ ތަކާއި ފިގުހު އެހައިމެ ތަފާތެވެ. ފާއިތުވި 4000 އަހަރުގެ ތެރޭގައި ހިންދޫދަރަމް ވަނީ އެއްގައު ދީނަކުން ސަގާފަތްތަކުގެ ބޮނޑިއަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. ހިންދޫދީނަށް ނިސްބަތްވާ އެތައް މުނާސަބަތުތަކެއް ވެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ މުނާސަބަތެއް ފާހަގަ ކުރުމުގައި އެކި މީހުން ތަފާތެވެ. އަދި ހަމަ އެހެންމެ ހިންދޫ ދީނަށް ނިސްބަތްވާ ތަފާތު އެތައް ފިރުގާތަކާއި އެތައް ފަލްސަފާތަކެއް ވެއެވެ. ސިމާރްތާ ހިންދޫދަރަމް ގައި މަތިވެރިވެގެންވާ ބްރަހްމަން ކަލާނގެ ސިފަކޮށްދޭ އެތައްބައިވަރު ކީރިތި ސޫރަ ތަކަށް، ގަދަރުދެވިގެންވެއެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް 1 ބިލިއަން ތާބިއީން ތިބި ހިންދޫދީނަކީ ދުނިޔޭގައި އޮތް 3 ވަނަ އަށް އެންމެ ބިޔަ ދީނެވެ. 98% ހިންދޫން ތިބީ ބައްރެސަޣީރު ގައެވެ. ހާއްސަކޮށް ހިންދުސްތާނުގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ފާހަގަކޮށްލަންޖެހޭ ކަމަކީ ހިންދޫދީން ގައުމުގެ ރަސްމީ ދީންކަމުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ހަމައެކަނި ގައުމަކީ ނިސްބަތުން ކުޑަ ރާއްޖެއެއް ކަމުގައިވާ ނޭޕާލުގެ ހިމާލަވީ ރަސްކަމެވެ.
މުހިއްމު ގަބޫލުކުރުންތައް
މިއަދުގެ ހިންދޫ އަގީދާތަކާއި އަމަލުތަކާއި ފަލްސަފާތައް ނެގިފައިވަނީ، ބައެއް ކަންތައް ބުދުދީނާއި ޖައިންދަރަމް އާ އެއްގޮތް ވާ ގޮތުގެ މަތީން އަދި ހިންދޫ ދީނަށްވުރެ ފަހުން ތަރައްގީވި އަވޭދަވީ އަގީދާތަކުގެ ތެރެއިން ވެސް ބައެއް އެކުލެވިގެންމެ ވޭދަވީ ޕަރަންޕަރާއާއި އިންނެވެ.
ލާސާނީ މަގު
ހިންދޫދީނުގެ ރޫހާނީ ޕަރަންޕަރާ އެއްކައުވަންތަ އަދި ޓޮލަރެންޓް ނަޒަރަކުން، ރިގަވޭދީ އާޔަތުގައި ބަޔާންކުރެވިފައި:
एकं सत् विप्रा बहुधा वदन्ति ، ރ.ވ. 1:164:46
އެކަމް ސައްތް ވިޕްރާ ބަހުދާހ ވަދަންތި
ހައްގަކީ އެކެކެވެ، ނަމަވެސް ހަކީމުން އެއަށް ތަފާތު ނަންތައް ނިސްބަތްކުރެއެވެ.
ހިންދޫދީނުގެ އަމާޒު އެންމެ ރަނގަޅަށް ބަޔާންކުރެވިފައިވަނީ ތާބިއީ މަންތަރުގައެވެ.
ॐ । असतो मा सद्गमय । तमसो मा ज्योतिर्गमय । मृत्योर्मामृतं गमय ।।
އޯމް އަސަތޯ މާ ސަދްގަމަޔަ؛ ތަމަސޯ މާ ޖްޔޯތިރްގަމަޔަ؛ މްރިއްތްޔޯރްމާމްރިތަމް ގަމަޔަ
އޯމް! (އަޅު) ބާޠިލުން ހައްގަށް، އަނދިރިކަމުން އަލިކަމަށް، މަރުވުމުން އަބަދުގެދިރިހުރުމަށް ފޮނުއްވައިފާނދޭވެ!
އަސާސީ އަގީދާ
ހުރިހާ ހިންދޫން ވެސް އެއްބަސްވާ އާއްމު އަގީދާއަކީ، ދަރްމަ އާއި ސަމްސާރަ އާއި ކަރްމަ އާއި މޮކްޝާ އާއި ޖްޏާނަ ގަބޫލުކުރުމެވެ. އާދޭހެވެ! ދެން އީޝްވަރަ ނުވަތަ ﷲ (God) ގަބޫލުކުރުމެވެ.
މަންތަރު
މިއީ މީހުންނަށް އެނގިފައިވާ، ބަހުގެ އެންމެ ބޯދާ ވައްތަރެވެ.
ހިންދޫދީނުގައި އެންމެ މަތިވެރި ގަދަރު ދެވިފައިވާ މަންތަރަކީ ރިގަވޭދާގެ 3.62.10 މައްޝޫރު ގަޔައްތްރީ މަންތަރެވެ.
ॐ भूर्भुवः स्वः। तत् सवितुर्वरेण्यम्। भर्गो देवस्य धीमहि। धियो यो नः प्रचोदयात्।
އޯމް ބޫހރްބުހވަ ސްވަހ؛ ތައްތް ސަވިތުރް ވަރޭންޔަމް؛ ބަރްގޯ ދޭވަސްޔަ ދީހމަހި؛ ދިހޔޯ ޔޯ ނަހ ޕްރަޗޯދަޔާއްތް.
އޯމް! އަޅަމެންނަށް ސަވިތާރުގެ މަތިވެރި ހަމްދު ލިބިދެއްވާފާނދޭވެ! އެއިރުން އެކަލާނގެ އަޅަމެންގެ ދުއާތަކުގައި ބަރަކާތް ލައްވައިފާ ހުއްޓެވެ.
Hinduism—A Search for Liberation
ހިންދުސްތާން
|
1849
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%A2%DE%A6%DE%8B%DE%A7%DE%8D%DE%A6%DE%8C%DE%AA%20%DE%95%DE%A7%DE%93%DE%A9
|
ޢަދާލަތު ޕާޓީ
|
ޢަދާލަތު ޕާޓީގެ ވެބްސައިޓުގައިވާ ގޮތުން، "ޢަދާލަތު ޕާޓީ" އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ފަނޑުވަމުންދާ އިސްލާމީ ޘަޤާފަތާއި، ޙަޟާރަތު ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ދީނީ ރޫޙް އާލާކުރުމުގެގޮތުން ޢަމަލީ ސިފައެއްގައި މަސައްކަތްކޮށް، ފިތުނަފަސާދައާއި، ލާދީނީ އޮއިވަރުތަކުން ދިވެހި މުޖްތަމަޢު ސަލާމަތްކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަށާއި، އިޤްތިޞާދީ ފުދުންތެރިކަން ޢަދުލުވެރިގޮތުގައި ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް ފޯރުކޮށްދިނުމަށް މަސައްކަތްކުރުމުގެ ބޭނުމުގައި އުފައްދާފައިވާ ޕާޓީއެކެވެ. މި ޕާޓީގައި އިސްނަންގަވައިގެން އުޅުއްވަނީ ރާއްޖޭގައި ތިއްބެވި ވަރަށް ގިނަ ދީނީ ޢިލްމުވެރިންނެވެ. ރަސްމީގޮތުން މިޕާޓީ ރަޖިސްޓްރީ ކުރެވުނީ 2005ވަނަ އަހަރުގެ އޯގަސްޓް މަހުގެ ތެރޭގައެވެ.
ސިޔާސީ ޕާޓީ
|
1851
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
ދީން
|
ދީނަކީ އިންސާނުން ގަބޫލު ކުރާ ގަބޫލު ކުރުންތަކަކާއި ދިރިއުޅުން ބިނާ ކުރާނެ މަގެވެ.
|
1852
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8D%DE%A7%DE%89%DE%A8%DE%86%DE%B0%20%DE%91%DE%A8%DE%89%DE%AE%DE%86%DE%B0%DE%83%DE%AC%DE%93%DE%A8%DE%86%DE%B0%20%DE%95%DE%A7%DE%93%DE%A9
|
އިސްލާމިކް ޑިމޮކްރެޓިކް ޕާޓީ
|
ނުވަތަ އައި.ޑީ.ޕީގެ ނަމުންނިސްބަތް ކުރެވޭ މިޕާޓީ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދިގެން އަންނަ ސިޔާސީ ޕާޓީ އެކެވެ.
ސިޔާސަތުތައް
އިސްލާމް ދީން ނޫން ދީނެއް ރާއްޖެއަށް ތަޢާރަފް ކުރިޔަނުދިނުމާއި ސައްތައިން ސައްތަ އިސްލާމީޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ރާއްޖެ އަބަދަށް ބޭއްވުން.
އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކުގެ ތެރެއަށްފެތޭ ޑިމޮކްރެސީއެއް ރާއްޖެއަށް ގެނައުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން.
ދިވެހިރާއްޖެ އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން ކުރިއަރުވާ ތަރައްޤީ ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން.
އަމަލުވާ އެއްޗެތީގެ ވަބާއިން ރާއްޖެ ސަލާމަތް ކުރުމާއި ކުށްކުރުން މަދުކުރުން.
އެމީހަކު ދިރިއުޅުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ރަށެއްގައިއުޅެވޭނޭ، ގެދޮރުގެ ތަނަވަސްކަން ހޯދައިދިނުން.
ޕާޓީގެ އަމާޒުތައް
އިސްލާމް ދީން ނޫން ދީނެއް ރާއްޖެއަށް ތަޢާރަފް ކުރިޔަނުދިނުމާއި ސައްތައިން ސައްތަ އިސްލާމީޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ރާއްޖެ އަބަދަށް ބޭއްވުން.
އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކުގެ ތެރެއަށްފެތޭ ޑިމޮކްރެސީއެއް ރާއްޖެއަށް ގެނައުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން.
ދިވެހިރާއްޖެ އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން ކުރިއަރުވާ ތަރައްޤީ ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން.
އަމަލުވާ އެއްޗެތީގެ ވަބާއިން ރާއްޖެ ސަލާމަތް ކުރުމާއި ކުށްކުރުން މަދުކުރުން.
އެމީހަކު ދިރިއުޅުމަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ރަށެއްގައިއުޅެވޭނޭ، ގެދޮރުގެ ތަނަވަސްކަން ހޯދައިދިނުން.
އިތުރު ފާލަންތައް
އައި.ޑީ.ޕީ ގެ ރަސްމީ ވެބްސައިޓް
ސިޔާސީ ޕާޓީ
|
1855
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%92%DE%AA%DE%80%DE%A6%DE%84%DE%AA
|
މަޒުހަބު
|
މަޒުހަބަކީ އެއް ދީނެއްގެ މީހުންގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ފަރުއީ ތަފާތުގެ ސަބަބުން އުފެދޭ ޖަމާއަތެވެ.
|
1856
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%90%DE%A8%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%8E%DE%AC%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
ސިކުންގެދީން
|
ސިކުންގެދީނަކީ ހިންދުސްތާނުގައި އުފަންވި ދީނެކެވެ.
|
1859
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%96%DE%AD%DE%82%DE%B0%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0
|
ޖޭންދީން
|
ޖޭންދީނަކީ ނުވަތަ ކުރީގެ ގޮތަށް ނަމަ ޖޭން ދަރަމަކީ ދެކުނު އޭޝިޔާގައި އުފަންވި ދީނެކެވެ. އަދި ފަލްސަފާއެކެވެ.
|
1871
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%AC%DE%8D%DE%AD%DE%9D%DE%A8%DE%94%DE%A7
|
މެލޭޝިޔާ
|
މެލޭޝިޔާ އަކީ އިރުދެކުނު އޭޝިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ. މެލޭޝިޔާ އެކުލެވިފައިވަނީ 13 ސްޓޭޓާއި 3 ފެޑެރަލް ޓެރިޓަރީގެ މައްޗަށެވެ.
މެލޭޝިޔާގެ ޞާޙިބުއްދައުލާއަކީ އިންތިޚާބުކުރެވިފައިވާ ރަސްކަލެކެވެ. ޞާޙިބުލްޙުކޫމާއަކީ ބޮޑުވަޒީރެވެ. މެލޭޝިޔާގެ ސަރުކާރު ބައްޓަން ކުރެވިފައިވަނީ އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ވެސްޓްމިންސްޓަރ ޕާލަމެންޓަރީ ސިސްޓަމަށެވެ.
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
މެލޭޝިޔާގެ ރަސްމީ ބަހަކީ މެލޭ ބަހާއި އިނގިރޭސި ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މެލޭޝިޔާ މީހުންނަށް ކިޔަނީ މެލޭޝިޔަންސްއެވެ.
ޤައުމުގެ ރރރއެންވއމެ ބޮޑުރެއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 43 ވަނައަށް އެންމެ ވރރ
ނަން
“މެލޭޝިޔާ” މި ނަން ބޭނުން ކުރަން ފަށާފައިވަނީ 19644444445
ޕކ-]ކލ]=ކލ]ޕލ.ޕ[
ޕ.؛
'.؛ލޕޮޕ\\\\\ކިޕެލަގޯ އެންޑް އީސްޓަރން އޭޝިޔާގައި، އިންޑޮނޭޝިޔާއަށް ކިޔާނެ ނަމެއްގެ ގޮތުގައި “މެލަޔުނޭޝިޔާ” އާއި “އިންޑުނޭޝިޔާ” ހުށަހަޅާފައެވެ. މި ދެ ނަމުގެ ތެރެއިން އޭނާ ބޮޑަށް އިސްކަން ދެއްވީ ކުރީ ނަމަށެވެ.
ޖުޣުރާފީ
މެލޭޝިޔާ ވަނީ ދެކުނު ޗައިނާ ކަނޑުން ދެ ސަ
ގޮތުން ގުޅިފައިވާ ޤައުމުތަކަކީ ތައިލެންޑާއި، އިންޑޮނޭޝިޔާ އާއި ސިންގަޕޫރާއި ބުރުނާއީއެވެ.
ތާރީޚު
މެލޭޝިޔާގެ ހުރިހާ ހިސާބަކުން ވެސް އާސާރީ ތަންތަން ފެނިފައިވެއެވެ. “ސެމަންގް” ނުވަތަ ސަކައި ނަމަކަށް ކިޔާ ނެގްރީޓޯ (ބަބުރު) ދަރިކޮޅެކެވެ. އެމީހުންގެ ދޫދޫމަތީ ވާހަކަތަކުގައި ކިޔާ ގޮތުން އެމީހުން މެލޭޝިޔާ ސަރަޙައްދަށް އައިސްފައިވަނީ މީގެ 50000 އަހަރު ކުރީން އެފްރިކާ ބައްރުންނެވެ. އެމީހުން ބުނާ ގޮތުގައި މެލޭޝިޔާގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ވަޒަންވެރިވި އެ ޤައުމުގެ އަދިވާސީންނަކީ އެމީހުންނެވެ.
މެލޭޝިޔާ މީހުންނަށް ބަލާއިރު އެމީހުންނަކީ އިންޑޯޗައިނާ ނަސްލަށް ނިސްބަތްވާ ބައެކެވެ.
އިނގިރޭސީން އެމީހުންގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ކޮލޮނީ މެލޭޝިޔާގައި ޤާއިމުކުރީ 1786 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. މެލަޔާއަށް އިނގިރޭސީންގެ ކިބައިން މިނިވަންކަން ލިބުނީ 31 އޮގަސްްޓް 1957 ގައެވެ. ސަބާހް (ނޯ^ް ބޯނިއޯ) އާއި ސަރަވާކާއި ސިންގަޕޫރު ގުޅިގެން މެލޭޝިޔާ އުފެދުނީ 16 ސެޕްޓެންބަރު 1963 ގައެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
މެލޭޝިޔާގެ އާބާދީގެ 50.4% މީހުންނަކީ މެލޭ މީހުންނެވެ. އާބާދީގެ 23.7% މީހުންނަކީ ޗައިނާ ނަސްލުގެ މީހުންނެވެ.
ސަގާފަތު
މެލޭޝިޔާގައި އެންމެ ބޮޑު އަދި ރަސްމީ ދީނަކީ އިސްލާމްދީނެވެ. 60.4% މީހުންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ. 19.2% މީހުންނަކީ ބުދިސްޓުންނެވެ. 9.1% މީހުންނަކީ ކްރިސްޓިޔަނުންނެވެ. 6.3% މީހުންނަކީ ހިންދޫންނެވެ. 2.6% އަކީ ސީނީ ދީންތަކުގެ މީހުންނެވެ.
މެލޭ ނަސްލުގެ 100% މީހުންގެ ދީނަކީ އިސްލާމްދީނެވެ. އެހެނީ، މެލޭޝިޔާގެ ޤާނޫނު އަސާސީގެ 160 ވަނަ މާއްދާ ބުނާ ގޮތުގައި “މެލޭ” ނަސްލުގެ މީހުންނަކީ މެލޭޝިޔާ ނުވަތަ ސިންގަޕޫރަށް އުފަންވާ މީހުންގެ ތެރެއިން މެލޭ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ އަދި މެލޭ އާދަކާދަތަކާ އެއްގޮތަށް އުޅެމުންދާ ކޮންމެ މުސްލިމެކެވެ. މުސްލިމަކު އެހެންދީނަކަށް ބަދަލުވެއްޖެނަމަ އެހިސާބުން ފެށިގެން އޭނާއަކީ މެލޭ ނަސްލުގެ މީހެއް ނޫނެވެ. މެލޭޝިޔާގެ ޤާނޫނު އަސާސީން މެލޭ މީހުންނަށް ޚާއްޞަ އިމްތިޔާޒުތަކެއް ވެސް ލިބިދެއެވެ.
އިޤްތިޞާދު
މެލޭޝިޔާއަކީ އޭޝިޔާ ބައްރަށް ބަލާއިރު އެންމެ ކުރިއަރާފައިވާ އެއް ޤައުމެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 14081 ޑޮލަރެވެ.
|
1873
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA
|
އައްޑުއަތޮޅު
|
އައްޑުއަތޮޅަކީ ދިވެހިރާއްޖެ އެންމެ ދެކުނަށް އޮތް އަތޮޅެވެ. މިއަތޮޅުގައި އޮތް 23 ރަށުގެ ތެރެއިން މީހުން ދިރިއުޅެނީ ހަ ރަށުގައެވެ. އެއީ މީދޫ، ހިތަދޫ، މަރަދޫ، މަރަދޫފޭދޫ، ފޭދޫ އަދި ހުޅުދޫ މި ހަރަށެވެ. އައްޑުއަތޮޅަކީ މާލެ ފިޔަވައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ އާބަދީ ބޮޑު އަތޮޅެވެ.
ޮ
އައްޑުއަތޮޅުގައި ރަށުގެ އަދަދު މަދު ކަމުގައިވިއަސް، ރާއްޖޭގެ އެހެނިހެން އަތޮޅު ތަކާއި އަޅާ ބަލާއިރު ރަށްތައް ބޮޑެވެ. ގިނަ ރަށްތައް ވަނީ ހުޅަނގު ފަރާތު ފަރުތަކާއި ގުޅިފައެވެ. މިރަށްތައް ވަނީ ކޯސްވޭ ނުވަތަ މަގުތަކުގެ އެހީގައި ގުޅުވާލެވިފައެވެ. ހުދޫ އާއި މީދޫ އަކީ ވަކިން އޮތް އެކަހެރި އެހެނަސް ވަރަށް ބޮޑު އަދި މުހިންމު ތާރީޚެއް ހިއްސާ ކުރާ ދެރަށެވެ. މިދެރަށް އިދާރީ ގޮތުން އެއްކޮށްލުމަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތް މިހާތަނަށް ނާކާމިޔާބު ވެފައި ވިއަސް، ބައެއް ފަހަރު މިދެރަށަށް ނިސްބަތް ކުރުމުގައި 'ހުޅުމީދޫ' މިނަން ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. މީދޫގެ އާއިލާތަށް ދިރާސާ ކުރަށްވާ ސޭފުގޭ އިބްރާހިމްދީދީ ވިދާޅު ވަނީ އައްޑޫގެ ހުރިހާ ރައްތަކެއްވެސް ފަޅު ވުމަށް ފަހު އަލުން އާބާދު ކުރުމުގައި މީދޫގެ ހިއްސާ ބޮޑު ކަމުގައެވެ.
ބަސް
އައްޑުއަތޮޅު މީހުންގެ ބަހުރުވައަކީ އައްޑޫބަހެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްމީ ދިވެހި ބަހާއި މި ބަހުރުވައިގެ ގުޅުން ވަރަށް ކުޑައެވެ. ދެކުނުގެ ރަށްތަކުގެ މީހުން ވާހަކަ ދައްކައި އުޅޭ ބަހުރުވައާއި ގާތް ކަން ހުރި މިބަހުރުވައަކީ ތާރީހީ ގޮތުން މުހިންމު ބަހުރުވައެކެވެ. އެހެނީ ވަރަށްގިނަ ދުވަސް ތަކެއް ވަންދެން އައްޑޫ ބަހަކީ ދެކުނުގެ ރަށްތަކުގެ މީހުން މައުލޫމާތު ބަދަލު ކުރުމުގައި ލިންގުއެ ފްރޭންކާ ނުވަތަ 'ގުޅުވައިދޭ' ބަހުރުވައިގެ ގޮތުން ބޭނުން ކުރި ބަހެވެ. މިގޮތުން މުލަކާއި ހުވަދޫ މީހުން މިބަސް ބޭނުން ކުރިކަން ވަނީ އެނގިފައެވެ. މިސާލަކަށް ހުވަދޫ މީހަކާއި މުލަކު މީހަކު ދިމާ ވެއްޖެ ނަމަ އެމީހުން ވާހަކަ ދައްކާ އުޅެނީ އައްޑޫ ބަހުންނެވެ. ކަން މިހެން އޮތަސް ވަކިވެގަތް ސުވާދީވް ސަރުކާރުން ރަސްމީ ލިޔެކިޔުން ތަކުގައި ބޭނުން ކުރީ ރަސްމީ ދިވެހި ބަހެވެ. -
އިނގިރޭސިން އައްޑޫގައި
އިނގިރޭސިންގެ ކަނޑުގެ މަރުކަޒު ގަމުގައި
އިނގިރޭސިންގެ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ މަރުކަޒެއް 1941 ވަނަ އަހަރު އައްޑުއަތޮޅު ގަމުގައި ގާއިމު ކުރިއެވެ. މިއީ ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ ތެރެއެވެ. މިތަނަށް ކިޔާފައިވަނީ port T އެވެ. ނަމަވެސް 1957 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން މިތަނުގެ ނަންވަނީ އާރު.އޭ.އެފް މިނަމަށް ބަދަލު ކޮށްފައެވެ. ފިނި ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު މިތަން ބޭނުން ކޮށްފައިވަނީ ދުޝްމިނުންނަށް ފާރަލާ 'ލޮލެއްގެ' ގޮތުގައެވެ.
ހަޤީޤީ ކަނޑުގެ ސިފައިންގެ މަރުކަޒު ގާއިމް ކުރެވުނީ British Eastern Fleet އަށް އެހީތެރި ވުމަށްޓަކައެވެ.
5 ޖެނުއަރީ 1946 ގައި ބްރިޓިޝް ލޯޔަލިޓީ ވަނީ ހިތަދޫގެ އިރުދެކުނު ފަރާތަށް ފައްތާލެވިފައެވެ. ދުވަސްތަކަކަށްފަހު އެއިން ކަނޑަށް ތެޔޮތަކެއްބޭރުވިކަމުގައިވިއަސް، މިހާރު އެއީ ފީނާ މީހުންގެ މަޤްބޫލު މަންޒިލެކެވެ. 1957ގައި އެތަން ރޯޔަލް އެއާރ ފޯސްގެ ނަމަށް ބަދަލު ވުމަށްފަހުވެސް 1971 ވަނަ އަހަރު އިނގިރޭސިން ގަމުން ފޭބުމާއި ހަމައަށް މިތަން ބޭނުން ކުރެވުނެވެ. ގަމުގައި އިނގިރޭސިން ތިބުމަށްޓަކައި ގަމުގެ ހަޤީޤީ އަހުލުވެރިން ކަމުގައިވާ މިހާރުގެ ފޭދޫގެ ރައްޔިތުން ވަނީ ހިތަދުއަށާއި މީދޫގެ 'ގަންބުރިއެ މަގު' ކިޔާ ސަރަހައްދަށް ބަދަލު ކޮށްފައެވެ. ފަހުން މީދޫގައި ތިބި ގަމުގެ މީހުން ހިތަދުއަށް ބަދަލުވީ އާއިލާ މީހުންނާއި އެކު ވުމަށާއި ހިތަދޫގެ ބިން ގޮވާން ކުރުމަށް ރަގަޅުކަމުން ކަމުގައި މީދޫ ބަނޑިހިގޭ އަބްދުލް ޤަނީ ވިދާޅުވިއެވެ.
ކަންމިހެން އޮތަސް އެމީހުން ވަނީ ހިތަދޫން ބަދަލުކުރެވި މިހާރުގެ ފޭދޫއަށް ރައްވެހި ކުރެވިފައެވެ. ފޭދޫގައި އޭރު ތިބި މީހުން މަރަދޫން ބައަކަށް ފޮނުވާލެވުމުން 'މަރަދޫ ފޭދޫ' އިދާރީ ގޮތުން އުފެދުނީ ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. (އަބްދުލް ޤަނީ، 2008) އެއިގެ ކުރިން މަރަދޫ ފޭދޫ އެއް ނޯންނަކަމުގައިވެސް ޤަނީ ވިދާޅުވިއެވެ.
އިނގިރޭސިން އައްޑޫގައި ތިބުމުގެ ސަބަބުން އަތޮޅަށްވަނީ ތައުލީމީގޮތުންނާއި އުމްރާނީގޮތުން އެތަކެއް ކުރިއެރުން ލިބިފައެވެ. އެމީހުންގެ އިނގިރޭސި ބަހުގެ ފެންވަރު ވަރަށް ކުރިއަރައި ދިޔަމެއެވެ.
އިނގިރޭސިން މީދޫގައި
ހުޅުމީދޫގައި ތިބީ އިނގިރޭސިންގެ ކުލީ ސިފައިންނެވެ. އެއީ އިންޑިއާ ހިސާބުގެ މީހުންނެވެ. އެމީހުން ތިބީ މާއެޅެ ސަރަހައްދުގައެވެ. އެތާގައި ހަސްފަތާލޭ ކިޔުނު ތަނަކާއި އެތަނުގެ ޑަކުތަރާއި އަދި އުސް ދަގަނޑުގޭ ކިޔާ ވޮޗް ހައުސް އެއްވާކަމުގައި މީހުން ބުނެތެވެ. ރަށުގެ މީހުން އެމީހުންދެކެ ވަރަށް ބިރުގަނެއެވެ. އެހެނަސް އެމީހުން ވަރަށް ހެޔޮކަމުގައިވެސް ކިޔާއުޅެއެވެ. އެގޮތުން ކާތަކެތި ބަހާ އުޅުނެވެ. ރަށުގައި އެމީހުންގެ ބީރައްޓެހިކަން ބޮޑު ކަމުން ރަށައް އަރާ އުޅެނީ ވަރަށް މަދުންނެވެ. ފެން ނަގަނީ މޫސާގެ ފަންނު މިސްކިތުންނެވެ. އެތަނަށް އައިސް އުޅުނީ ރަށްވަށާ އެމީހުން ކޮށި 'ލޮރި' މަގުން ލާފައެވެ. މީދޫގައި މިހާރުވެސް ބަޑި ބުރުޒުގެ ދެބުރުޒު އެބަހުއަޓެވެ. އަދި ބިންގަރާހެއްވެސް އެބަހުރިމެއެވެ. އެތަން ތަން ވަނީ ވަރަށް އަނިޔާ ލިބި ހައިބަތު ކުޑަވާން ކައިރި ވެފައެވެ. އެއިން އެއް ބުރުޒު ރަށް ގިރުމުގެ ސަބަބުން ވަނީ މޫދުތެރޭގައޭ ދެންނެވުން ދޮގަކާށް ނުވާނެއެވެ.
އައްޑޫ ކަނޑު
ހުވަދު އަތޮޅާއި އައްޑޫ އަތޮޅު ދެމެދުގައި ވަނީ އައްޑޫ ކަނޑެވެ. މުސްކުޅި ފަރަންސޭސި ޗާރޓުގައި މިކަނޑަށް ނަންދެވިފައިވަނީ 'Courant d'Addoue' މިނަމުންނެވެ. އަދި އިނގިރޭސި ކަނޑުގެ ޗާރޓުތަކުގައި މި ކަނޑަށް އީކުއޭޓަރަލް ޗެނަލް އޭ ވެސް ކިޔެއެވެ. އެއީ ދެބައި ހަމަ ނުވަތަ އީކުއޭޓަރ، އައްޑޫކަނޑުގެ މެދުތޭރޭން ދަތުރު ކުރާތީއެވެ.
|
1875
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8D%DE%AE%DE%82%DE%91%DE%A8%DE%86%DE%AC%DE%91%DE%AC%20%DE%89%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%86%DE%A8%DE%8C%DE%B0
|
ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތް
|
ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތް ނުވަތަ ރަންފުތު ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނު މިސްކިތަކީ މީދޫގެ އެންމެ ހުޅަނގު ފަރާތުގައި ހުންނަ މިސްކިތެކެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތް އިމާރަތް ކުރެވުނީ ހިރިގަލުންނެވެ. ކުރީގެ މިސްކިތުގައި ދެ ދާލާއި މިހުރާބުގެ ހުއްޓެވެ. ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތް ބިނާކުރެއްވީ މަހުމޫދު (ރަންފުތު) ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނެވެ. ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތުގެ ބޮޑުމިނަކީ ދިގުމިނުގައި 13 ފޫޓެވެ. ފުޅާމިނަކީ 7.9 ފޫޓެވެ. ފަހުން އެ މިސްކިތް ބޮޑުކޮށް މަރާމާތު ކުރެވުނު އިރު މިސްކިތުގެ ދިގުމިނަކީ 21 ފޫޓެވެ. ފުޅާމިނަކީ 17 ފޫޓެވެ. މިސްކިތުގެ ވެވަކީ މީދޫގައިހުރި އެންމެބޮޑު ވެޔޮ ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. ވެވުގެ ސިޑީގައި ޚާއްސަ ނިޝާނެއް ހުއްޓެވެ. އެ ނިޝާން ބަލާލުމަށްޓަކައި ކުރީޒަމާނުގައި ރަށްރަށުގެ މީހުން މީދޫއަށް ޒިޔާރަތްކުރެއެވެ.
ރައީސް މުހައްމަދު އަމީނުގެ ވެރިކަމުގައި ރާއްޖޭގެ ވެޔޮތައް ފޮރުވާލެއްވުމަށް އެންގެ އެންގެވުމާއި ގުޅިގެން ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތުގެ ވެޔޮވެސް ފޮރުވާލެވުނެވެ. އަދި ވެވުގެ އުތުރުން މިސްކިތުގެ އިރުމަތީ ފަރާތުގައި މިސްކިތާއި ކައިރީގައި ހިރިގަލުން ބެހެއްޓެވި ވަޅު މިހާރުވެސް އެބަހުއްޓެވެ. ނަމަވެސް އެސަރަހައްދުގައި މިހާރު ޒިޔާރަތެއްވެސް އަދި މަހާނައެއްގެ ގާކޮޅެއްވެސް ނެތެވެ. މިހާރު އެސަރަހައްދުގެ ބޮޑުބައެއްގައި މަގުތައް ހަދައި މީހުންނަށް ގޯތި ދެވި އެގޯތިގޯތީގައި މީހުން ދިރިއުޅެއެވެ. މިހާރު ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތުގެ ވަށައިގެންވަނީ ފާރެއް ރާނާފައެވެ.
މީދޫ އިސްލާމްވުމާއި ދާދިގާތުގައި މީދޫއަށް އަރައިގަތް ކާފަރުންނާއި ކަޅިހާރާގެ ލަޝްކަރާއި ދެމެދު ކުރެވުނު ވަރުގަދަ ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނަކީ ލޮނޑިކެޑެ (ލެޑިކޮޅު) އެވެ. ލޮނޑިކެޑެ ގަބުރުސްތާނަކީ ގިނަ އަދަދެއްގެ ބަޔަކު ވަޅުލެވިފައިވާ ވަރަށް ބޮޑު ގަބުރުސްތާނެކެވެ. އެގަބުރުސްތާނުގައި މަހާނަތަކާއި ޒިޔާރަތްތައް ހުއްޓެވެ. ލޮނޑިކެޑެ ގަބުރުސްތާނުގައި އެންމެފަހުން ހުރި ޒިޔާރަތަކީ ބަބުރު ފަޑިއައްތަކުރުފާނުގެ ޒިޔާރަތެވެ. މިހާރު އެޒިޔާރަތްވެސް އެނގޭކަށް ނުހުރެއެވެެ. އެޒިޔާރަތް ހުރީ މިސްކިތުގެ އުތުރުން މިސްކިތާއި 100 ވަރަކަށް ފޫޓް ދުރުގައެވެ.
މީލާދީން 1950ގެ އަހަރުތަކާއި ޖެހެންދެން ލޮނޑިކެޑެ ގަބުރުސްތާނު ސަރަހައްދަކީ އާދަޔާއި ޚިލާފު ހާދިސާތައް ފެންނަ ތަނެކެވެ. އެގޮތުން އެސަރަހައްދަކީ ނާމާން ސަރަހައްދެއްގެ ގޮތުގައި މީދޫ ރައްޔިތުން ބަލައި އުޅުނެވެ. އެފަދަ ތަފާތު ހާދިސާތައް ފެނިފައިވާ މީހުން މިހާރުވެސް ދުނިޔޭގައި އެބަތިއްބެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު އެބާވަތުގެ ހަދިސާތަކެއް ނުފެނެއެވެ.
އަލްގާޟީ މަހުމޫދު (ރަންފުތު) ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނުގެ ބައްޕައަކީ ކަޅިހާރި ދޮން ސީދިކަލޭގެ ދި ބޮޑު ދޮންދަލިކާލެނގެ ފުތް ކަޅިހާރި ދޮންބުއި ނާއިބުކަލޭގެފާނެވެ. މަންމައަކީ ފުވައްމުލަކު ދޮން މަރިޔާ އެވެ.
ރަންފުތު ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނަކީ ދިވެހި ތާރީޚަށާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވި ބޭކަލެކެވެ. ދިވެހިބަހުން އެންމެ ފުރަތަމަ ފޮތެއް އެކުލަވާލެއްވީ މިކަލޭގެފާނެވެ. މިކަލޭގެފާނު ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުކަން 15 އަހަރު ކުރެއްވިއެވެ. ރަންފުތު ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނު ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުކަން ކުރެއްވީ އައްސުލްތާން އިބްރާހިމް އިސްކަންދަރު (1ވަނަ) ސިރީ ކުލަރަން މީބަ ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން (23 އޮކްޓޯބަރ 1648 އިން 28 ފެބްރުއަރީ 1687) ގެ ރަސްކަމުގައެވެ. އެރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި އައްޑޫ މީދޫ މާމިސްކިތް މަރާމާތުކޮށް ދެއްވައި އެރަށުގައި އިތުރު ކުޑަ ދެ މިސްކިތެއް ބިނާކުރުމުގެ އިޒުނަ ދެއްވިއެވެ.
އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނުގެ ރަސްކަމުގައި އެރަދުންގެ އަމުރުފުޅަށް ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތުގެ ބޯގަފަތެއް ލިޔުއްވައި އެރަސްގެފާނުގެ ސިއްކަ ޖެއްސެވިއެވެ. އެފަތް ލިޔުއްވާންވީގޮތް ކިޔައިދެއްވީ ބަނޑޭރި ހުސެއިން ހަނދޭގިރި އެވެެ. ދިވެސް އަކުރުން އެފަތް ކިއުއްވީ މުދިން އިބްރާހިމް އެވެ. މި ބޯގަފަތް ދިވެސް އަކުރުން ތާނައަށް ތަރުޖަމާ ކުރެއްވީ ހުސެއިން ފަހުމީ އެވެ. އެއީ 6 ރަމަޟާން 1378 (16 މާރޗް 1959) ގައެވެ.
ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތުގެ ބޯގަފަތުގައި ލިޔެވިފައިވެއެވެ. މަހުމޫދު ރަންފުތު ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން ގަނޑުވަރު ވަށޮރަންދިޔަގެފާނު، އައްޑޫ މީދޫ ލޮނޑިކެޑެ ކިޔާ ތަނުގައި ބިނާކުރެއްވި މިސްކިތް ބެލެހެއްޓޭނެ ގޮތެއް ހައްދަވާދެއްވުން އެދި އައްސުލްތާން އިބްރާހިމް އިސްކަންދަރު-1ގެ ދަރުބާރަށް ވަޑައިގަތެވެ. އެއީ އެރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ 28 ވަނަ އަހަރު ހިޖްރައިން 1086 (މީލާދީން 1675) އަހަރުގައެވެ.
ރަންފުތު ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނާއި، ފަނޑިޔާރު ކަލޭގެފާނުގެ އަނބިކަނބަލުން ގަނޑުވަރު ރަންދިޔަގެފާނުގެ އެދުމުގެ މަތީން ރަދުން ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތުގެ ބޯގަ ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވިއެވެ. ބޯގައަށް ހަމަޖައްސަވައި ދެއްވީ އައްޑޫ މީދޫ އުތުރުން އޮތް ހިކަހެރަ އާއި ހިރިއާދަހެރަ އެވެ. މީދޫ ހުޅަނގު ފަރާތު އުތުރުން ގައްލަނޑު ދޮން އައިހާ ބިބީގެ ފަންނުން (ގޮނޑުދޮށަށް އަރާފައިބާ ޚާއްސަ ދިމަދިމާ) އިރަށް ގޮސް މެދުމަގުން ދެކުނަށް، ވާދީ އަހައްމަދުގެެ ފަންނުން ހުޅަނގަށް ދާއިރު، އެދެމެދުގައި އޮންނަ އުރައިލައިކާ- ދަނޑުބިން ނޫން އަތިރިމަތީ ރުއް އިންދާފައިވާ ބިމާއި ރުއްގަހެވެ. މީގެ އިތުރުން އައްޑު އަތޮޅު ގަމުގައި ހުރި ބަންޑާރަ ބިން ނޫން އެހެން ބިންތަކުގެ ރަސްބަޔަށްވާ 20 ބައިގެ ތެރެއިން ބަންޑާރައަށް އޮންނަ 250 ބޮނޑި ފިޔަވައި ދެން ބާކީ އޮތްބަޔެވެ.
މީދޫގައި ރަސްގެފާނުގެ އަޅުންނާއި ބޭފުޅުން އިންދަވާފައިވާ ރުއްގަސްހުރި ބިންތަކާއި އެސަރަހައްދުގައި ހުރި ގަސްގަހުން ލިބޭ ފައިދާއިން ލޮނޑިކެޑެ މިސްްކިތުގެ ހުރިހާ ކަންކަމެއް ކުރުމަށް އައްސުލްތާން އިބްރާހިމް އިސްކަންދަރު (1ވަނަ) އަމުރެއް ނެރުއްވިއެވެ. އަދި މިސްކިތުގެ ހުރިހާ ކަމެއް ކުރުމަށްފަހު ބާކީވާ ތަކެތިން ރަދުންނާއި ރަދުންގެ މަންމާފުޅު ކަނބާ އާއިޝާ އާއި ބައްޕާފުޅު އައްސުލްތާން މުހައްމަދު އިމާދުއްދީން (1ވަނަ) އާއި އޭރު ހުންނެވި އެރަދުންގެ އަނބިކަނބަލުން ސިރާޖުލް އާލަމް އައިމިނާ ރަނި ކިލެގެފާނަށް ހެޔޮ ދަރުމަ ދެއްވުން އެދި ކޮންމެ ރޯދަމަހަކު ޚަތިމެއް ކުރުމަށާއި ކޮންމެ ރަބީއުލްއައްވަލް މަހަކު ދިހަ މީހުން ލައްވާ ބާރަދުއާ ކިއުމަށްވެސް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ. މިހުރިހާ ކަންކަމުގެ އަމަރު ނެރުއްވާއި މިސްކިތުގެ ބޯގަ ފަތްކޮޅުގައި އެރަދުންގެ ސިއްކަ ޖެއްސެވިއެވެ.
ބޯގަ ފަތްކޮޅުގައިވާ ފަދައިން ވަރަށްގިނަ ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން އެގޮތަށް އަމަލުކުރަމުން ގެންދިޔައެވެ. ނަމަވެސް ޒަމާންތައް ބަދަލުވެ އެފަދަ ލިޔުންތަކާއި ވަގުފުތައް އުވިގެން ހިނގައްޖެއެވެ. އޭގެފަހުން ލޮނޑިކެޑެ މިސްކިތް ވީރާނާވުމުން އެކިމީހުން އެ މިސްކިތް މަރާމާތު ކުރިއެވެ. ހިރިގަލުގެ މިސްކިތް ވަރަށް ބޮޑަށް ވީރާނާވެފައި ވަނިކޮށް އެޅެގޭ ކުދުތުއްތު ދީދީ އެމިސްކިތް އުވައިން ރާނައި އިމާރާތް ކުރެއްވިއެވެ.
ދާދިފަހުން މިސްކިތާއި މިސްކިތުގެ ފުރާޅު ހަލާކުވެފައި ވަނިކޮށް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އެހީތެރިކަމާއެކު މިސްކިތް އާކުރައްވައި އާ ޓިނު ޖަހައި ހިޔާކޮށް މިސްކިތުގެ ފާރު ރާނާފައިވެއެވެ.
|
1876
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%AF%DE%8E%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%B1%DE%AA
|
ކޯގަންޱު
|
ކޯގަންނު ގެ ނަމުން މަޝްހޫރުވެފައިވާ ގަބުރުސްތާނަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ އާސާރީ ގަބުރުސްތާނެވެ. މި ގަބުރުސްތާނު އޮންނަނީ އައްޑުއަތޮޅު މީދޫގައެވެ. ކޯގަންޱު ގަބުރުސްތާނަށް ފަނޑިޔާރުންގެ ގަބުރުސްތާނޭ ވެސް ކިޔައެވެ. އެއީ އެތާގައި ވަޅުލެވިފައިވާ އިލްމު ވެރިންނާއި ފަނޑިޔާރުންގެ އަދަދު ގިނަ ކަމުންނެވެ. މިގަބުރުސްތާނަކީ، އައްޑުއަތޮޅުގައި އެންމެ ފުރަތަމައަށް އިސްލާމްދީން ޤަބޫލްކޮށްގެން ތިބި މުސްލިމުން މަރުވުމުން އެމީހުން ވަޅުލުމަށް ޚާއްސަކުރެވިގެން މީގެ 900 އަހަރު ކުރިން ހަދާފައިވާ ޤަބުރުސްތާނެކެވެ. ރާއްޖޭގަ އެންމެ ދުވަސްވީ ކީލަ ނުވަތަ މަހާނަ ގާތަކުގެއިތުރުން، ދީނީ އިލްމް ވެރިންނާއި، ޤުރުއާން ހިތުދަސް ހާފިޒުންނާއި، ފަނޑިޔާރުން އެންމެގިނަ އަދަދަކަށް ފަސްދާނު ވެޑުވިފަވަނީވެސް ކޯގަންޱުގައެވެ. މީގެއިތުރުންވެސް ރާއްޖޭގައި ހުރި އެންމެއުސް ދެމަހާނަ ގަލާ، އެންމެ އެވޭލާ އަދި ޤަދީމީ ޒަމާނުގެ ކުރެހުންތަކާއި ލިޔުންތަށްވެސް މި ގަބުރުސްތާނުގައި ފެންނަން އެބަހުރިއެވެ.
|
1887
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A9%DE%8B%DE%AB%20%28%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%29
|
މީދޫ (އައްޑުއަތޮޅު)
|
އައްޑު އަތޮޅުގެ އެހެނިހެން ރަށްރަށާއި ދުރުގައި އޮންނަ މީދޫ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ ބޮޑު ރަށްރަށުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ރަށެކެވެ. މީދޫ މީހުންގެ އިޤްތިސާދު ބިނާވެގެންވަނީ މަސްވެރިކަމާއި ދަނޑުވެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. މީދޫ އަކީ ތާރީހީގެ ގޮތުން މުއްސަނދި އަދި އައްޑު އަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅެމުން އަންނަތާ އެންމެ ގިނަ ދުވަސްވީ އެއް ރަށެވެ. މިރަށުގައި މިހާރު ގާތްގަނޑަކަށް 2،500 މީހުންގެ އާބާދީ އެއް ދިރިއުޅެމުން އާދެއެވެ. ސަންސްކްރިތު ބަހުން މީދޫގެ މާނައަކީ ބޮޑު ރަށެވެ.
މީދޫ މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ އެރަށަކުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެދުނު އެންމެ މޮޅު އިލްމުވެރިން އުފަންވި ރަށް ކަމުގައެވެ. މިގޮތުން އަދި 16ވަނަ ޤަރުނުގައި މީދޫގެ ހަތް ބޭކަލަކު މާލޭގައި ފަނޑިޔާރު (ޤާޒީ) ކަން ކުރައްވާ ފައިވެއެވެ.
ތާރީޚް
އިސްލާމްވުން
މީދޫ އިސްލާމް ދީނުގެ ހިޔާވަހިކަމަށް އައީ 12ވަނަ ޤަލލޖހލމުކޖކރުނުގައި ޔޫސުފް ނާއިބް ނަމަކަށް ކިޔުނު އަރަބި ދަރުރުވެރިއެއްގެ އަތްމައްޗަށެވެ. އަދި މާތް ﷲ އަށް އަޅުކަން ކުރާނެ މިސްކިތެއްވެސް މީދޫގައި މީނާ ބިނާ ކުރިއެވެ.
އާބާދީ
2006 ވަނަ އަހަރު ސ.މީދޫގެ މުޅި ޖުމްލަ އާބާދީ އަކީ 2511 އެވެ. އެއީ 18 އަހަރުން ދަށުގެ 407 އަންހެން ކުދިންނާއި 388 ފިރިހެން ކުދިން، 18 އަހަރާއި 65 އަހަރުގެ 768 އަންހެނުންނާއި 787 ފިރިހެންނުން، 65 އަހަރުން މަތީގެ 69 އަންހެނުންނާއި 92 ފިރިހެނުންނެވެ. މުޅި ޖުމްލަ 1244 އަންހެނުންނާއި 1267 ފިރިހެނުންގެ އާބާދީއެކެވެ.
|
1889
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%A7%DE%8B%DE%A8%DE%87%DE%B0%DE%95%DE%AE%DE%85%DE%AA
|
ފާދިއްޕޮޅު
|
ފާދިއްޕޮޅަކީ އުތުރުން ފެށިގެން ބަލާއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް 7 ވަނަ އަތޮޅެވެ. މި އަތޮޅުގައި އޮތީ މީހުން އުޅޭ 5 ރަށެވެ. އެއީ:-
ހިންނަވަރު
ނައިފަރު
ކުރެންދޫ
އޮޅުވެލިފުށި
މާފިލާފުށި މިއެވެ.
ފާދިއްޕޮޅަކީ ރާއްޖޭގެ އުތުރުން 7 ވަނައަށް އޮންނަ އަތޮޅެވެ. މިއަތޮޅަށް ޅ. އަތޮޅުވެސް ކިޔައެވެ. މިއަތޮޅުގެ ނަން ނިސްބަތްވަނީ މިއަތޮޅުގައި އޮންނަ "ފާދޫ" އަށެވެ. މިއަތޮޅުގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީ "ނައިފަރު" އެވެ އަތޮޅުގެ ރަށްތަކުގެ ޢަދަދަކީ 55 އެވެ. މީގެތެރެއިން މީހުން ދިރިއުޅެނީ 5 ރަށުގައެވެ. ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން މީހުން ދިރިއުޅެން އަލަށް އާބާދުކުރާ މާފިލާފުށި ހިމެނެނީވެސް މިއަތޮޅުގައެވެ. އަދި ސިނާއީ މަސައްކަތްކުރާ ކާރުޚާނާ "ފެލިވަރު ޓޫނާ ޕްރޮސެސިންޕްލާންޓް" ހިނގަމުންދަނީ މިއަތޮޅު ފެލިވަރުގައެވެ
ޖިއޮގްރަފީ
ފާދިއްޕޮޅަކީ ރާއްޖޭގެ އުތުރުން 7 ވަނައަށް އޮންނަ އަތޮޅެވެ. މިއަތޮޅަށް ޅ. އަތޮޅުވެސް ކިޔައެވެ. މިއަތޮޅުގެ ނަން ނިސްބަތްވަނީ މިއަތޮޅުގައި އޮންނަ "ފާދޫ" އަށެވެ. މިއަތޮޅުގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީ "ނައިފަރު" އެވެ. އަތޮޅުގެ އެންމެ ދިގުގޮތަށް ހުރީ 17.8 ނޯޓިކަލް މޭލެވެެ. އެއީ އޮޅުވެލިފުށިން މަޑިވަރަށެވެ. ފުޅާމިނަކަށް ހުރީ 14.2 ނޯޓިކަލް މޭލެވެ. އެއީ ކަނިފުށިން ފެހިގިއްޔަށެވެ.
މިއަތޮޅަށް ދެވިފައިވާ އިނގިރޭސި އަކުރަކީ "G" އެވެ. އަތޮޅުގެ ރަށްތަކުގެ ޢަދަދަކީ 55 އެވެ. މީގެތެރެއިން މީހުން ދިރިއުޅެނީ 5 ރަށުގައެވެ. ލާމަރުކަޒީ އުޞޫލުން މީހުން ދިރިއުޅެން އަލަށް އާބާދުކުރާ މާފިލާފުށި ހިމެނެނީވެސް މިއަތޮޅުގައެވެ. އަދި ސިނާއީ މަސައްކަތްކުރާ ކާރުޚާނާ "ފެލިވަރު ޓޫނާ ޕްރޮސެސިންޕްލާންޓް" ހިނގަމުންދަނީ މިއަތޮޅު ފެލިވަރުގައެވެ. މީގެއިތުރުން ޓޫރިސްޓް ރިޒޯޓް ހިންގާ 4 ރަށް މިއަތޮޅުގައި އޮވެއެވެ.
އަތޮޅުގެ ރަށްތައް އުފެދިފައިވާ ގޮތަށް ބަލާއިރު އިރުމަތީ ދުނި ފެށެނީ އަލިގާ އިންނެވެ. ނިމެނީ ފެހިގިލި އަށެވެ. އަތޮޅުގެ ހުޅަނގުދުނި ފެށެނީ ކަނިފުށިންނެވެ. ނިމެނީ ކުރެއްދޫ އަށެވެ.
އާބާދީ
2005 ޖުލައިގެ ނިޔަލަށް އަތޮޅުގެ އާބާދީ އަކީ 11130 އެވެ. އެއީ 5815 ފިރިހެނުންނާއި، 5315 އަންހެނުންނެވެ.
އިޤްތިޞާދު
މިއަތޮޅުގައި އާމްދަނީހޯދުމަށް ގިނަ ބަޔަކު ކުރާ މަސައްކަތަކީ މަސްވެރިކަމާއި، ވިޔަފާރިކުރުމާ، ވަޒީފާ އަދާކުރުމެވެ. އަތޮޅަކީ ދެމޫސުމަށްވެސް މަސްވެރިކަންކުރާ އަތޮޅެކެވެ. ނަމަވެސް ކުރެންދޫއާ އޮޅުވެލިފުށްޓަށް ފަޅުގެ ދަތިކަން ހުރުމާއެކު މަސްވެރިކަން ކުރުމުގައި ދަތިތަކެއް ކުރިމަތިވެފައިވެއެވެ. މަސްވެރިކަން އެންމެ އެދެވޭގޮތެއްގައި ކުރާރަށްރަށަކީ ނައިފަރެވެ. އަތޮޅުގެ ރަށްރަށުގެ ތެރެއިން ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ގަސްގާގެހި ހައްދާ ރަށެއްގެގޮތުގައި ކުރެންދޫ ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.
ތަޢުލީމް
ފާދިއްޕޮޅަކީ ރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށް ފިޔަވައި ތަޢުލީމީގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ އަތޮޅެކެވެ. މިގޮތުން ޚާއްޞަގޮތެއްގައި މިއަތޮޅު ނައިފަރު ފާހަގަކޮށްލެވެއެެވެ.
ނައިފަރުގައި ތަޢުލީމުގެ ބިންގާ އަޅުއްވާދެއްވީ ރާއްޖޭގައި އުފެދުނު ދީނީ ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން އައްޝައިޚް ޢަބްދުﷲ ފަހުމީ ދީދީ (ޖަލާލުއްދީނު) އެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން 1352ޙ. ގައެވެ. ނައިފަރުގެ ތަޢުލީމީ ބިނާކަމުގައިވާ މަދުރަސަތުލް އިފްތިތާޙަކީ ކުރީގައި މުޅި އުތުރުގައި ތަޢުލީމީގޮތުން އެންމެ ކުރިއަރައިގެންއައި، ޤައުމަށް ބޭނުންތެރި އެތައް ދަރިންނެއް އުފައްދާފައިވާ މަދުރަސާއެކެވެ. ފަޚުރުވެރި މާޒީއެއްއޮތް މި މަދްރަސާއަކީ ރާއްޖޭގައި ހުރި ޢުމުރުން އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ ދެވަނަ މަދްރަސާއެވެ.
27 ޞަފަރު 1352ޙ. ގައި ހުޅުވުނު މިމަދްރަސާ ހިނގަމުން އަންނަނީ އެދުވަސްވަރަކާގުޅޭ ތަފާތު ބަދަލުތަކާވެސް އެކުގައެވެ. 2005 ވަނަ އަހަރު މިމަދުރަސާގައި ޖީ.ސީ.އީ. އޭލެވެލްއަށް ކިޔަވައިދޭން ފަށާފައިވެއެވެ. މިމަދްރަސާގައި 497 އަންހެން ކުދިންނާއި 512 ފިރިހެން ކުދިން ތަޢުލީމް ޙާޞިލުކުރަމުން ގެންދެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އަތޮޅުންބޭރު އެހެން ރަށްރަށުގެ ކުދިންވެސް ހިމެނެއެވެ.
ހިންނަނަވަރުގައި ހުންނަ ޅ. އަތޮޅު ތަޢުލީމީ މަރުކަޒުގެ ބިންގާ އަޅާފައިވަނީ 04-06-1981 ގައެވެ. މިސްކޫލް ހުޅުއްވާދެއްވީ 10-03-1984 ގައި އޭރުގެ މިނިސްޓަރ އޮފް ހެލްތް އެންޑް ވެލްފެއަރ އޮނަރަބްލް އަލްފާޟިލް ޢަބްދުﷲ ޖަމީލެވެ. މިސްކޫލަކީ ކުދިންނަށް ތަޢުލީމް ދިނުމަށް މަސައްކަތް ކުރަމުން އަންނަ ސްކޫލެކެވެ. މިސްކޫލްގައި 2004 ވަނަ އަހަރު ޖީ.ސީ.އީ. އޭލެވެލްއަށް ކިޔަވައި ދޭން ފަށާފައިވެއެވެ. މިސްކޫލްގައި 537 އަންހެން ކުދިންނާއި 579 ފިރިހެން ކުދިން ތަޢުލީމް ޙާޞިލުކުރަމުން ގެންދެއެވެ. މީގެތެރޭގައި މީގެތެރޭގައި އަތޮޅުންބޭރު އެހެން ރަށްރަށުގެ ކުދިންވެސް ހިމެނެއެވެ.
ކުރެންދޫގައި ހުންނަ ޅ. އަތޮޅު މަދްރަސާގެ ބިންގާ އަޅުއްވާދެއްވީ 15-12-1983 ގައި އޭރު ފާދިއްޕޮޅު އަތޮޅުވެރިޔާގެ މަޤާމްގައި ހުންނެވި އަލްފާޟިލް ކުއްޅަވައް އިބްރާހީމްދީދީއެވެ. މި މަދްރަސާ ހުޅުއްވާދެއްވީ 09-03-1984 ގައި އޭރުގެ މިނިސްޓަރ އޮފް ހެލްތް އެންޑް ވެލްފެއަރ އޮނަރަބްލް އަލްފާޟިލް ޢަބްދުﷲ ޖަމީލެވެ. މިމަދްރަސާއަކީ 2002 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ގްރޭޑް 10 އާ ހަމައަށް ކިޔަވާދެމުން ގެންދާ ސްކޫލެކެވެ. މިސްކޫލްގައި 233 އަންހެން ކުދިންނާއި 234 ފިރިހެން ކުދިން ތަޢުލީމް ޙާޞިލުކުރަމުން ގެންދެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އަތޮޅުންބޭރު އެހެން ރަށްރަށުގެ ކުދިންވެސް ހިމެނެއެވެ.
އޮޅުވެލިފުށީ ސްކޫލަކީ ގްރޭޑް 7 ގެ ފެންވަރަށް ކިޔަވައިދޭ ސްކޫލެކެވެ. މިސްކޫލް 2005 ޖުލައިގެ ނިޔަލަށް ހިންގާފައިވަނީ އޮޅުވެލިފުށީ ރައްޔިތުންގެ ސްކޫލެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ސަރުކާރުން ހިންގާ ސްކޫލަކަށް މިސްކޫލް 2005 އޮގަަސްޓް 1 ން ފެށިގެން ވަނީ ބަދަލުކުރައްވާފައެވެ. މިސްކޫލްގައި 54 އަންހެން ކުދިންނާއި 44 ފިރިހެން ކުދިން ތަޢުލީމް ޙާޞިލުކުރަމުން ގެންދެއެވެ.
މިއަތޮޅު މާފިލާފުށީސްކޫލަކީވެސް ގްރޭޑް 7 ގެ ފެންވަރަށް ކުދިންނަށް ކިޔަވައިދެއްވަމުން ގެންދަވާ ސްކޫލެކެވެ. މިސްކޫލްގައި 10 އަންހެންކުދިންނާ، 17 ފިރިހެންކުދިން ތަޢުލީމް ޙާޞިލުކުރަމުން ގެންދެއެވެ.
އަދި 4 ޕްރީސްކޫލް މިއަތޮޅުގައި ހުރެއެވެ. މިސްކޫލްތަކުގައި ޢުމުރުން 3 އަހަރު ފުރި 6 އަހަރު ނުފުރޭ ކުދިނަށް ކިޔަވައި ދެމުން ގެންދެއެވެ.
ޅ. ނައިފަރު ރޯޝަނީ ޕްރީސްކޫލް އަންހެން 45 ފިރިހެން 57
ޅ. ނައިފަރު ނޫރާނީ ޕްރީސްކޫލް އަންހެން 63 ފިރިހެން 60
މި ދެސްކޫލަކީ ނައިފަރުގެ ރައްޔިތުންހިންގާ ދެސްކޫލެވެ.
ޅ. ހިންނަވަރު ފަންނު ޕްރީސްކޫލް އަންހެން 58 ފިރިހެން 51
މިސްކޫލަކީ ހިިންނަވަރު އަމިއްލަފަރާތަކުން ހިންގާ ސްކޫލެކެވެ.
ޅ. ކުރެންދޫ ޙަބަޝީ ޕްރީސްކޫލް އަންހެން 38 ފިރިހެން 52
މިސްކޫލަކީ ކުރެންދޫ އަންހެނުންގެ ތަރައްޤީއަށް މަސައްކަތްކުރާ ކޮމިޓީން ހިންގާ ސްކޫލެކެވެ.
ޞިއްހަތު
ދުނިޔޭގެ ޞިއްޙަތު ޖަމްޢިއްޔާގެ އެހީއާއެކު ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ފުރަތަމަ ހުޅުއްވައި ދެއްްވި ޞިއްޙީމަރުކަޒު ހުޅުވުނީ މިއަތޮޅު ނައިފަރުގައެވެ. މިތަން ފުރަތަމަ ހުޅުވުނީ ހަމައެކަނި ބަލިމީހުންބަލާ ބޭސްއަޅާދޭ ތަނެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެއީ 12 މާރޗް 1964 ގައެވެ.
މިމަރުކަޒުންދެވޭ ޚިދުމަތްތައް އިތުރުކޮށް ފެންވަރު ރަނގަޅުކުރުމަށް މިއަދާއި ހަމައަށް ކުރެވުނު ތަފާތު މަސައްކަތްތަކުގެސަބަބުން މިހާރު އެމަރުކަޒުވަނީ ފެންވަރުރަނގަޅު އެކަށީގެންވާ ޚިދުމަތްދޭ އަތޮޅުހޮސްޕިޓަލަކަށް ބަދަލުވެފައެވެ. ޞިއްޙީމަރުކަޒުގެ ނަން ޅ. އަތޮޅު ހޮސްޕިޓަލުގެ ނަމަށް ބަދަލުވީ 11 ޖޫން 2001 ގައެވެ. މިހޮސްޕިޓަލުން ޚިދުމަތް ލިބިގަތުމަށްޓަކައި ކ. ކާށިދޫ އަދި ނ. އަތޮޅުގެ ރަށްރަށުން ގިނަ ޢަދަދަކަށް މީހުން އަންނަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.
މީގެ އިތުރުން މިއަތޮޅުގައި ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްދޭ ތަންތަނުގެ ގޮތުގައި ހިންނަވަރު ޞިއްޙީމަރުކަޒު، ކުރެންދޫ ހެލްތްޕޯސްޓް، އޮޅުވެލިފުށީ ހެލްތްޕޯސްޓް ހިމެނެއެވެ. އަލަށް އާބާދުވާ މާފިލާފުށްޓަކީވެސް ޞިއްޙީ ޚިދުމަތް ދިނުމަށްޓަކައި ޞިއްޙީ މަރުކަޒެއް ޤާއިމްކުރެވިފައިވާ ރަށެކެވެ.
ގޯތި ގެދޮރު
މިއަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށުގެ ގިނަ ގޯތިތައްހުންނަނީ ޒަމާނާ އެކަށީގެންވާ ފެންވަރަށް ރާނާފައެވެ. މިއަތޮޅުގައި މިހާރު މީހުންދިރިއުޅޭ ރަށްރަށަކީ ވަރަށްބޮޑަށް ބިމުގެ ދަތިކަން ފޯރާފައިވާ ރަށްރަށެވެ. މިކަން ޙައްލުކޮށްދެއްވުމުގެ ގޮތުން ނައިފަރާ ހިންނަވަރުގެ ބިން ސަރުކާރުން ހިއްކަވާދެއްވާފައި ވެއެވެ.
ބޭންކްގެ ޚިދުމަތް
ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސްގެ ފަރާތުން ނައިފަރުގައި ބޭންކްގެ ޚިދުމަތް ދެއްވަންފެއްޓެވީ 26 ޖޫން 1990 ގައެވެ. ފުރަތަމަ ބޭންކްގެ ޚިދުމަތްދެއްވީ (ބޭސްގެ) ކިޔާ ޢިމާރާތުގައި މިހާރު ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސްގެ އުތުރުން ހުރި ޢިމާރާތުގައެވެ. ބޭންކް އޮފް މޯލްޑިވްސް ނައިފަރު ބްރާންޗްގެ ނަމުގައި ޢިމާރާތެއް އަޅައި އެޢިމާރާތް ހުޅުވާދެއްވީ 15 މާރޗް 1995 ގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛް މައުމޫނު ޢަބްދުލްޤައްޔޫމެވެ.
ކުލަބް / ޖަމްޢިއްޔާ ޖަމާޢަތްތައް
މިއަތޮޅުގައި 13 ޖަމާޢަތް އުފެދިފައިވެއެވެ. ޒުވާނުންގެ މެދުގައި އިޖްތިމާޢީރޫޙް އާކޮށް އާލާކުރުމާއި ކުޅިވަރު ކުރިއަރުވާ ރަށުގެ ތަރައްޤީއަށް ކުރެވޭ ތަފާތު މަސައްކަތްތަކުގައި މިޖަމާޢަތްތަކުން ޙަރަކާތްތެރިވެއެވެ.
އެހެނިހެން
26 ޑިސެމްބަރ 2004 ގައި ބޮޑުރާޅުއެރުމާއި ގުޅިގެން ރަށްރަށުގެ ފެން ވަނީ ލޮނުވެފައެވެ. މިއަތޮޅުގެ ނައިފަރު، ހިންނަވަރު، ކުރެންދޫ، އޮޅުވެލިފުށި، މާފިލާފުށްޓަކީ 24 ގަޑިއިރު ކަރަންޓްލިބެންހުންނަ ރަށްރަށެވެ. ކުރެންދުއާއި، އޮޅުވެލިފުށްޓަށް ކަރަންޓްދެމުން ގެންދަނީ ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުންނެވެ.
- މޯބައިލްފޯނުގެ ޚިދުމަތްވެސް މިރަށްރަށަށް ލިބެއެވެ.
- މިއަތޮޅުގައި 15 މިސްކިތް ހުރެއެވެ.
- މާލެދަތުރުކުރާ 5 ބޯޓާއި، މަސްވެރިންކުރާ 65 އުޅަނދު މިއަތޮޅުގައި އޮވެއެވެ.
- މިއަތޮޅުގައި ޑޮކްޓަރީ ބޭސްވިއްކާ 9 ފާރމަސީ ހުރެއެވެ. މިފާރމަސީ ތަކަކީ އެރަށްރަށުގެ މީހުން އަމިއްލައަށް ހިންގާ ފާރމަސީތަކެކެވެ.
އިތުރުފާލަންތައް
ޅ.އަތޮޅު އޮފީހުގެ ވެބްސައިޓް
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1891
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8C%DE%A8%DE%8D%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%8C%DE%A9%20%DE%87%DE%AA%DE%8C%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރި
|
ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ އުތުރަށް އޮތް އިދާރީ އަތޮޅެވެ. މި އަތޮޅުގެ އިން ކަނޑައަޅާފައި އޮތީ ޠަބަޢީ އަތޮޅަކާއި ޠަބަޢީ އަތޮޅެއްގެ ބަޔަކާ އެއްކޮށްގެންނެވެ. އިދާރީ ގޮތުން ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރިއެވެ، ކިޔޭ އަތޮޅުގެ އުތުރު ބަޔަކީ އިހަވަންދިއްޕޮޅު އެވެ. ދެކުނު ބަޔަކީ ބޮޑު ތިލަދުންމަތީގެ އުތުރު ކޮޅެވެ. ޖޯގްރަފީގޮތުން ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރީ ބައިކުރެވިފައިވަނީ ތިލަދުންމަތީ ތުރާކުނު އުތުރު ފަރުން ފެށިގެން ތިލަދުންމަތީ މާރަންދޫ ފަރުގެ ދެކުނަށްދިޔަކަނުން ދަމާލެވޭ ރޮނގަކުން ފެށިގެން އުތީމުގެ ދެކުނުން ބާރަށުގެ ދެކުނު ފަރާހަމައިން ބާރަށު ކަނޑޯޅިއަށް ނިމޭގޮތަށެވެ.
މި އަތޮޅުގައި އޮތް 42 ރަށުގެ ތެރެއިން މީހުން ދިރިއުޅެފައިވަނީ 16 ރަށުގައެވެ. ނަމަވެސް އެއަތޮޅު ބެރިންމަދޫ މީހުން 2006 ގައި އެއަތޮޅު ހޯރަފުއްޓަށް ބަދަލުވުމާއި. އަދި އެއަތޮޅު ހަތިފުށީ މީހުން 2007 ގައި ހދ. ހަނިމާދޫއަށް ބަދަލުވުމާއެކު މިހާރު އެއަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅެނީ 14 ރަށުގައެވެ. އަދި މިއަތޮޅަކީ ތާރީޚީގޮތުން މުޅިރާއްޖެއަށް މަޝްހޫރު އަތޮޅެކެވެ. އުތީމު ބޮޑުތަކުރުފާނު ދިރިއުޅުއްވި ގަނޑުވަރު ހުރީވެސް އެއަތޮޅު އުތީމުގައެވެ. ޕޯޗްގީޒުންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރެއްވުމަށް ކަނޑުމަތީގައި ބޭނުންކުރެއްވި އުޅަނދު ( ކަޅުއޮށްފުންމި ) ބެންނެވީ އެއަތޮޅު ބާރަށުގައެވެ. އަދި ބޮޑުތަކުރުފާނުގެ ބޭބޭފުޅު ޢަލިތަކުރުފާނު ދިރިއުޅުއްވީ އެއަތޮޅު ތަކަންދޫގައެވެ. އެހެންކަމުން ހއ. އަތޮޅަކީ ފަޚުރުވެރި ތާރީޚެއް އޮތްއަތޮޅެކެވެ.
Islands
Haa Alif Atoll contains 43 islands. 14 of them are inhabited, and are classified as administrative island constituencies. Each of these constituencies have an 'island council' which responds to the North Thiladhunmathi Atoll Council.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1893
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8C%DE%A8%DE%8D%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%8C%DE%A9%20%DE%8B%DE%AC%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
ތިލަދުންމަތީ ދެކުނުބުރި
|
ތިލަދުންމަތީ ދެކުނުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުތުރުން ފެށިގެން އޮތް 2 ވަނަ އަތޮޅެވެ. މިއަތޮޅުގައި ވެރިކަން ކުރަނީ އަތޮޅުގެ އެންމެ ބައިބޯ ރަށް، ކުޅުދުއްފުށީގައެވެ. މި އަތޮޅުގެ ހަނިމާދޫ ގައި ސަރަހައްދީ ވައިގެ ބަނދަރެއް އޮވެއެވެ. ހަނިމާދޫ އޮންނަނީ ވެރިކަން ކުރާރަށް ކުޅުދުއްފުއްޓާ 20 ކިލޯމިޓަރު ރާސްތާއެއް ގައެވެ. ކުރީން މި އަތޮޅުގައި ވެރިކަން ކުރަމުން އައީ ނޮޅިވަރަންފަރުގައެވެ. ވެރިކަންކުރާރަށުގެ ގޮތުގައި ކުޅުދުއްފުށި ސަރުކާރުން ހަމަޖެއްސެވީ 6 މެއި 1992 ގައެވެ. އަތޮޅުގައި އޮންނަނީ ޖުމްލަ 35 ރަށެވެ. އޭގެތެރެއިން މީހުން ދިރި އުޅެނީ 16 ރަށުގައެވެ. ހދ.އަތޮޅުވެރިޔާ އަކީ އަލްފާޟިލް މުޙަންމަދު ދީދީއެވެ.
އަތޮޅުގައި ރައްޔިތުން ދިރުއޅުމަށްޓަކައި ކޮށްއުޅޭ މައިގަނޑު މަސައްކަތް ތަކުގެތެރޭގައި މަސްވެރިކަން، ދަނޑުވެރިކަން، ރޯނުވެށުން، ފަންގެވިނުން، ވަޑާންކުރުން، ސަރުކާރުގެ ވަޒީފާ އަދާކުރުން، ވިޔަފާރިކުރުން، މާލެދަތުރުކުރުން، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތް ކުރުން، ބޯޓުދަތުރުކުރުން، ރޭނުމާއި، ސިމެންތީގެ މަސައްކަތް އަދި ކަނބުރުވެރިކަން ހިމެނެއެވެ.
ކުޅުދުއްފުށީގައި ސަރުކާރުން ހިންގާ ދެ ޕްރައިމަރީ އިސްކޫލާއި އެއް ސެކަންޑަރީ އިސްކޫލުހުރެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ރައްޔިތުން ހިންގާ ދެ ޕްރީ ސްކޫލް ހުރެއެވެ. ރަށުގައި ސިއްޚީ ޚިދުމަތް ދެމުންގެންދަނީ ސަރުކާރު ހޮސްޕިޓަލަކުންނެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1895
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A8%DE%8D%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%91%DE%AA%DE%8D%DE%AA%20%DE%87%DE%AA%DE%8C%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
މިލަދުންމަޑުލު އުތުރުބުރި
|
މިލަދުންމަޑުލު އުތުރުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުތުރަށް ނިސްބަތްވާ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅަކީ އުތުރުން ފެށިގެން 3 ވަނަ އަތޮޅެވެ.
ޖިއޮގްރަފީ
މިލަދުންމަޑުލު އުތުރުބުރިއަކީ މިލަދުންމަޑުލު ދެކުނުބުރިއާއި ތިލަދުންމަތީ ދެކުނުބުރިއާއި ދެމދު އޮންނަ އަތޮޅެކެވެ. މިއަތޮޅުގެ ނަން ނިސްބަތްވަނީ ނ. އަތޮޅު މިލަދުއަށެވެ. އުތުރުން މިއަތޮޅާއި ގުޅެނީ ހދ. އަތޮޅާއިއެވެ. ދެކުނުން ގުޅެނީ ނ. އަތޮޅާއި އެވެ. އަތޮޅުގެ އެންމެ ދިގު ގޮތުގައި ހުރީ 37މޭލެވެ. މިއަތޮޅަށް ދެވިފައިވާ އިނގިރޭސި އަކުރަކީ ސީ. އެވެ. އަތޮޅުގެ ރަށްތަކުގެ ޢަދަދަކީ 51އެވެ. އޭގެތެރޭން މީހުން އުޅެނީ 14 އަށުގައެވެ.
މިއަތޮޅުގެ ވެރިކުރަނީ ފުނަދޫގައެވެ. ފުނަދުއަށް އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ބަދަލުކުރެވުނީ 1968 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އޭގެކުރިން މިއަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރީ ޅައިމަގުގައެވެ.
މިއަތޮޅުގެ ގިނަ ރަށްތަކަކީ ވަރށް ކުދި ރަށްތަކެކެކެވެ. އަތޮޅުގައި އެންމެ ހެޓަރެއްވެސް ހަމަނުވާ 9ރަށް އެބައޮތެވެ. އެއީ އަތޮޅު ރަށްރށުގެ 18 އިންސައްތައެވެ. މިއަތޮޅުގެ މީހުން އުޅޭ ރައްތަކުގެތެރެއިން ބިމުގެ ގޮތުން އެންމެ ބޮޑުރަށަކީ މިލަންދޫއެވެ. އެރަށުގެ ބޮޑުމިނަކީ 125.50 ހެކްޓަރެވެ. އަތޮޅުގައި މީހުން އުޅޭ އެންމެ ކުޑަރަށަކީ ކޮމަންޑުއެވެ. އެރަށުގެ ބޮޑުމިނަކީ 5.96 ހެކްޓަރެވެ.
އާބާދީ
2008ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރ މަހުގެ ނިޔަލަށް މިއަތޮޅގެ އާބާދީއަކީ 16,542 އެވެ.
އިޤްތިޞާދު
ށ،އަތޮޅުގެ އާމްދަނީ ހޯދުމަށް އެންމެ ގިނަބަޔަކު ކުރާ މަސައްކަތަކީ މަސްވެރިކަމާއި ދަނޑުވެރިކަމެވެ. މަސްވެރިކަމުގެ ތެރޭގައި ކަނޑުމަހުގެ މަސްވެރިކަމާއި، ފަރުމަހުގެ މަސްވެރިކަމާއި، އަދި ބޮޑުކަންނެލީގެ މަސްވެރިކަން ކުރެއެވެ. މަސްވެރިކަމުގައި އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ރަށަކީ ކޮމަންޑުއެވެ. ދަނޑުވެރިކަން އެންމެ ރަނގަޅި ފީވަކާއި ގޮއިދޫގައެވެ. މިއަތޮޅުގެ ބިލަތްފައްސަކީ އިލޮށްޓާއި ރުކުފަތިން ތަކެތިހެދުމގައި މުޅިރާއްޖެއިންވެސް މަޝްހޫރު ރަށެކެވެ.
އިތުރުފާލަންތައް
ށ.އަތޮޅު އޮފީހުގެ ވެބްސައިޓް
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1897
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A8%DE%8D%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%91%DE%AA%DE%8D%DE%AA%20%DE%8B%DE%AC%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
މިލަދުންމަޑުލު ދެކުނުބުރި
|
މިލަދުންމަޑުލު ދެކުނުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުތުރުން ފެށިގެން 4 ވަނަ އަށް އޮތް އަތޮޅެވެ. މިއީ ބޮޑު ތިލަދުންމައްޗަށް ނިސްބަތްވާ އެންމެ ފަހު އަތޮޅެވެ. އަތޮޅަކީ ތާރީޚީގޮތުން ބަލާއިރު ރާއްޖޭގެ މުހިންމު އަތޮޅެކެވެ. ވެރިކަން ކުރަނީ މަނަދޫގައެވެ. ތާރީޚަށް ބަލާއިރު، މިލަދުންމަޑުލު އަތޮޅަކީ މަނަދު އޮތް އަތޮޅެވެ. މާނައަކީ މަނަދުންއަތޮޅުގެ ނަމުން ކުރިން މި އަތޮޅަށް ނަން މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްތަކުގެ އަދަދަކީ 13 އެވެ. އެއީ ހެނބަދޫ، ކެނދިކުޅުދޫ، މާޅެންދޫ، ލަންދޫ، މާފަރު، ކުޑަފަރި، ޅޮހި، މިލަދޫ، މަގޫދޫ، މަނަދޫ، ވެލިދޫ، ހޮޅުދޫ، އަދި ފޮއްދޫއެވެ. މީގެ އިތުރުން ބޮމަސްދޫ އަދި ތޮޅެންދުއަކީވެސް ކުރިން މީހުން އުޅެފައިވާ ރަށްތަކެވެ. 2016 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީގެ ނިޔަލަށް އަތޮޅުގެ އާބާދީއަކީ 320، 16 މީހުންނެވެ. އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ރަށަކީ ވެލިދޫއެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1899
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A7%DE%85%DE%AE%DE%90%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%91%DE%AA%DE%8D%DE%AA%20%DE%87%DE%AA%DE%8C%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރި
|
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުތުރުން ފެށިގެން އޮތް 5 ވަނަ އަތޮޅެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ އުނގޫފާރެވެ. މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރިއަކީ މީހުންއުޅޭ 15 ރަށާއި މީހުން ނޫޅޭ 88 ރަށުގެ މައްޗަށް އެކުލެވިފައިވާ އަތޮޅެކެވެ
އާބާދީ
އާބާދީއާއި ދިރިއުޅޭ ތަންތަނުގެ ބޯހިމެނުމުގެ އެންމެ ފަހުގެ ނަތީޖާއަށް ބަލާއިރު މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގައި ދިރިއުޅޭ ޖުމްލަ އާބާދީއަކީ ނަވާރަ ހާސް ހަތްސަތޭކަ ފަންސާސް . މިއީ މުޅި ރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ ފަހެއް ޕޮއިންޓް ހަތަރެއް އިންސައްތަ. މުޅިއަތޮޅުގެ އާބާދީއަށް ބަލާއިރު އާބާދީގެ ވިހި އިންސައްތަ ދިރިއުޅެނި ދުވާފަރުގައެވެ. އަތޮޅުގެ އާބާދީގެ ޖުމްލައަކީ ( މާރޗް 2012 ގެ ނިޔަލަށް ) 22372 އެވެ.
އާބާދީ އިތުރުވާ މިންވަރު
ބޯހިމެނުމުގެ އެންމެ ފަހުގެ ނަތީޖާތައް ދައްކާގޮތުން މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގެ އާބާދީ އިތުރުވަމުން އަންނަ ކަމަށް ޕްލޭނިންގ މިނިސްޓްރީން މަޢުލޫމާތުދެއްވާ. މިގޮތުން އެންމެ ހަލުވިކަމާއެކު އާބާދީ އިތުރުވަމުންދާ ރަށަކީ ދުވާފަރެވެ. އެއަތޮޅުގައި އާބާދީ އެންމެ ބޮޑަށް މަދުވަމުންދާ ރަށަކީ އަނގޮޅިތީމް.
ޖިންސްގެ ނިސްބަތް
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގެ އާބާދީގައި ގިނައީ އަންހެނުން. އެއީ ކޮންމެ ސަތޭކަ ފިރިހެނަކަށް ސަތޭކަ ސޯޅަ އަންހެނުން. އަތޮޅުގެ ރަށްރަށަށް ބަލާއިރު ޖިންސުގެ ނިސްބަތުން ތަފާތުތަކެއް ހުރިކަމަށް ފާހަގަކުރެވޭ. މިގޮތުން އެންމެ ތަފާތު ބޮޑުކަމަށް ފާހަގަކުރެވެނީ އެއަތޮޅު އަނގޮޅިތީމުގައި. އެއީ ކޮންމެ ސަތޭކަ ފިރިހެނަކަށް ސަތޭކަ ތިރީސް އެއް އަންހެނުން. ޖިންސުގެ ނިސްބަތް އެންމެ ކުޑައީ ރަސްމާދޫގައި. އެއި ކޮންމެ ސަތޭކަ ފިރިހެނަކަށް ސަތޭކަ އެއް އަންހެނުން.
ހިޖުރަކުރުން
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރިއަކީވެސް ރާއްޖޭގެ އެހެން އަތޮޅުތަކެކޭ އެއްފަދައިން މާލެއަށް ހިޖްރަކުރާ މީހުން ނިސްބަތުން ގިނަ އަތޮޅެއް. ބޯހިމެނި ދުވަސްވަރު އެއަތޮޅުގެ ރަށްރަށުގައި ރަޖިސްޓްރީވެފައިވާ ހަތަރު ހާސް އަށްސަތޭކަ ސޯޅަ މީހުން މާލޭގައި ތިބިކަމަށް ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާއިން ދައްކާ. މީގެތެރޭގައި އެންމެ ގިނައީ އެއަތޮޅު ދުވާފަރު މީހުން. އެއީ އެއް ހާސް ސާޅިސް ހަތަރު މީހުން.
ތައުލީމް
ލިޔަންކިޔަން ދަންނަ ނިސްބަތް
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގައި ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ ނިސްބަތަށް ބަލާއިރު އަތޮޅުގެ ނުވަދިހަ ހަތެއް އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ލިޔަންކިޔަން ދަންނަމީހުން. ޚާއްޞަކޮށް އިނގުރައިދޫގައި 99އިންސައްތަ މިހުންނަކީ ލިޔަންކިޔަން ދަންނަމީހުން. ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާ ދައްކާގޮތުން އެއަތޮޅުގައި ލިޔަންކިޔަންދަންނަ ނިސްބަތް އެންމެދަށީ އިންނަމާދޫގައި. އެރަށުގެ ލިޔަންކިޔަންދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 94އިން ސައްތަ.
ތައުލީމީ ފެންވަރު
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގެ ތަޢުލީމީ ފެންވަރަށް ބަލާއިރު، ހައަހަރުން މަތީގެ އާބާދީގެ ތެރެއިން އެންމެ ގިނަ މީހުން ޙާސިލުކޮށްފައިވާ އެންމެ މަތީ ތަޢުލީމީ ފެންވަރަކީ، ގްރޭޑް ދިހައެއްގެ ފެންވަރު. އަދި އޯލެވެލް ޙާސިލުކޮށްފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދުވެސް ގިނަކަން ފާހަގަކުރެވޭ. މީގެއިތުރުން ގްރޭޑް ދިހައެއް އަދި އޯލެވެލް ފެންވަރަށް ތަޢުލީމް ޙާސިލުކޮށްފައިވާ އަންހެނުންގެ ނިސްބަތް ފިރިހެނުންނަށްވުރެ އިތުރު. ނަމަވެސް އޭލެވެލްއާއި، އެއަށްވުރެ މަތީ ފެންވަރަށް ތަޢުލީމް ޙާސިލުކޮށްފައިވާ ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތް އަންހެނުންނަށްވުރެ އިތުރުކަން ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާއިން ދައްކާ.
އިގްތިޞާދު
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގައި އެންމެ ގިނަ މީހުން އާމްދަނީ ހޯދުމުގެ ގޮތުން ޙަރަކާތްތެރިވާ ދާއިރާއަކީ އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ދާއިރާ. ދެވަނައަށް ޙަރަކާތްތެރިވަނީ މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި. ތިންވަނައަށް ޙަރަކާތްތެރިވާ ދާއިރާއަކީ ތަޢުލީމީ ދާއިރާ. އެއަތޮޅުގެ ފިރިހެނުން އެންމެ ގިނައިން ޙަރަކާތްތެރިވާ މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރޭގައި އަތްތެރި މަސައްކަތާއި، އެއާއި ގުޅުންހުރި އެހެނިހެން މަސައްކަތްތަކާއި، ދަނޑުވެރިކަމާއި، މަސްވެރިކަން ހިމެނޭ. އަންހެނުން އެންމެ ގިނައިން ޙަރަކާތްތެރިވަނީ އަތްތެރި މަސައްކަތާއި، އެއާއި ގުޅުންހުރި އެހެނިހެން މަސައްކަތްތަކުގައާއި، ސަނަދުވެރި މަސައްކަތްތެރިންކަމުގައި ބެލެވޭ މަސައްކަތުގައި.
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގައި އިޤްތިޞާދީގޮތުން ޙަރަކާތްތެރިވާ ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތަކީ ހަތްދިހަ ތިނެއް އިންސައްތަ. އަންހެނުންގެ ނިސްބަތަކީ ފަންސާސް ހަތެއް އިންސައްތަ. އެއަތޮޅުގެ ރަށްރަށަށް ބަލާއިރު، އިޤްތިޞާދީގޮތުން ޙަރަކާތްތެރިވާ އަންހެނުން އަދި ފިރިހެނުންވެސް އެންމެ ގިނައި ފައިނުގައި. ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާ ދައްކާގޮތުން މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގައި މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ ސަތާރަ އިންސައްތަ. މިފަދަ މީހުން އެންމެ ގިނައީ އެއަތޮޅުގެ އަނގޮޅިތީމުގައި. މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުޥާ އަންހެނުންވެސް އަތޮޅުގެ ނިސްބަތުން އެންމެ ގިނައީ އެރަށުގައި. އެއީ ހަތާވީސް ޕޮއިންޓް ފަހެއް އިންސައްތަ އަންހެނުންނާ އަށެއް ޕޮއިންޓް ތިނެއް އިންސައްތަ ފިރިހެނުން.
މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގެ މީހުން ދިރިއުޅުމަށްޓަކާ ކުރަމުން ގެންދާ މައިގަނޑު މަސައްކަތްތަކަކީ މަސްވެރިކަމާއި،ދަނޑުވެރިކަމާއި ކިއްސަރު ވަޑާމާއި ތެދުއުއިވަޑާމުގެ މަސައްކަތެވެ. މީގެ އިތުރަށް ސިމެންތީގެ މަސައްކަތަކީވެސް އަތޮޅުގެ މީހުން ޢާއްމުކޮށް މައިގަނދު މަސައްކަތެއްގެ ގޮތުގައި ކުރަމުންގެންދާ މަސައްކަތެކެވެ. ކުރީޒަމާނުއްސުރެ މިއަތޮޅު މަޝްހޫރުވެފައިވަނީ ކިއްސަރުވަޑާމުގެ އަތޮޅެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
ކައިވެންޏާއި ދަރިމައިވުން
އެއަތޮޅުގައި އެވްރެޖްކޮށް ފިރިހެނުން އަލަތު ކައިވެނިކުރާ ޢުމުރަކީ ބާވީސް އަހަރު. އަންހެނުން އަލަތު ކައިވެނިކުރާ ޢުމުރަކީ އަށާރަ އަހަރު. ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާއަށް ބަލާއިރު މާޅޮސްމަޑުލު އުތުރުބުރީގައި އެވްރެޖްކޮށް އަންހެނަކަށް ލިބިފައިވަނީ ދެ ކުދިން. އެއަތޮޅުގައި ގިނަ މީހުން ވިހަނީ ފަންސަވީސް އަހަރާއި، އޮނަތިރީސް އަހަރާއި ދެމެދުގެ ޢުމުރުފުރާގައި. އެއަތޮޅުގެ ރަށްރަށަށް ބަލާއިރު، މަޑުއްވަރި، ހުޅުދުއްފާރު،މާކުރަތު، އަދި ރަސްމާދޫގައި ދަރިމައިވާ ރޭޓް ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްކަން ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާއިން ފާހަގަކުރެއްވޭކަމުގައި ޕްލޭނިންގ މިނިސްޓްރީން މަޢުލޫމާތުދެއްވާ.
ތާރީކް
1942 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް އަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ 18 ރަށް އޮތެވެ. ނަމަވެސް މި18 ރަށުގެ ތެރެއިން ކުޑަފުށީގައި ދިރިއުޅުނު މީހުން 1944ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ކައިރި ރަށްރަށަށް ބަދަލު ކުރެވުނެވެ. ކުޑަފުށީގެ މީހުން ބަދަލުކުރުމުން 17 އޮކްޓޯބަރ 1968 އާއި ހަމައަށް އަތޮޅުގައި އޮތީ މީހުންއުޅޭ 17 ރަށެވެ. މި 17 ރަށުގެތެރެއިން 1968،1967ގައި ސަރުކާރުން ހިންގެވި މަޝްރޫޢެއްގެ ދަށުން އުފުލަންދޫ ގެ މީހުން މިއަތޮޅު އަލިފުށްޓަށް ބަދަލު ކުރެއްވިއެވެ. އެ މަޝްރޫޢަކީ ހުކުރުވާޖިބުވާ ޢުމުރުގެ 50 މީހުން ހަމަނުވާ ރަށްރަށުގެ މީހުން މީހުންދިރިއުޅޭ އެހެން ރަށްރަށަށް ބަދަލުކުރެއްވުމަށް ހިންގެވި މަޝްރޫޢްއެކެވެ. ކުޑަފުށިން މީހުން ބަދަލުކުރެއްވީ ދެވަނަ ބޮޑުހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން ކާބޯތަކެއްޗަށްދަތިވެ ބަނޑަށް ޖެހުމުގެ ސަބަބުންއެރަށުން މީހުން މަރުވަމުން ދިޔަލެއްގިނަވެ އެދުވަސްވަރު އެރަށުގައިތިބިމީހުންކޮޅު މީހުންއުޅޭ އެހެން ރަށަކަށް ބަދަލުކޮށް އެމީހުންނަށް އިތުރުއެހީ ލިބޭނެ ގޮތެއްހަމަޖައްސައިނުދެވިއްޖެނަމަ މީހުންމަރުވަމުންގޮސް ރަށް ހުސްވެދާނެ ކަމަށް އެދުވަސްވަރު ހުންނެވި އަތޮޅުވެރިޔާ އަށާއި އަތޮޅުގައި ކުރިޔަށް ތިއްބެވި ބޭފުޅުންނަށް ފެނިވޑައިގަންނަވައިގެންނެވެ. ކުޑަފުށީގެ މީހުން ބަދަލުކުރީ އެމީހުން އެދުނުގޮތުގެމަތީން އެމީހުންގެ ގާތްތިމާގެމީހުން ދިރިއުޅެމުންދާ ރަށްރަށަށެވެ. އެރަށްރަށަކީ މީދޫ، އުފުލަންދޫ، މަޑުއްވަރި އެވެ.
17 އޮކްޓޯބަރ 1968 ގައި އުފުލަންދޫގެ މީހުން އަލިފުށްޓަށް ބަދަލުކުރެއްވުމަށްފަހު 1969ވަނައަހަރުގެ ތެރޭގައި އެމީހުން މިއަތޮޅު މަޑުއްވަރިއަށް ބަދަލުވާން އެދި ސަރުކާރުގައި ދަންނަވައި ސަރުކާރުން އެކަމުގެ ހުއްދަ ދެއްވުމާއި ގުޅިގެން އެއަހަރުގެ ތެރޭގައި އުފުލަންދާޫގެ މީހުން މަޑުއްވަރިއަށް ބަދަލުވެ މަޑުއްވަރީގައި ގެދޮރުއަޅާ އެއިރުއްސުރެ އެމީހުން ދިރިއުޅެމުން ދަނީ މަޑުއްވަރީގައެވެ.
އުފުލަންދޫން މީހުން ފައިބާ އެރަށް ފަޅުރަށަކަށް ވުމުން އަތޮޅުގައި އޮތް މީހުންއުޅޭ 16 ރަށުގެތެރެއިން އުނގުލާއި ގާއުނޑޫދޫ ގެ މީހުން ފަޅުގެ ދަތިކަމުން ލަފާފުރުމަށާއި ފުރާދުއްވާ ތަކެއްޗަށް ލިބެމުންދާ ގެއްލުންތަކުގެ ސަބަބުންނާއި މީހުންދިރިއުޅުމަށްޓަކާ ގެދޮރުއަޅާނެ ބިންނެތި ބިންފުރިފައިވާތީ އެދެ ރަށުގައި އިތުރުވަމުންދިޔަ އާބާދީއަށް ފުރްޞަތެއްނެތުމުން މީހުންނަށް ދިރިއުޅުން ދަތިވެ ފަޅުގެ ދަތިކަން ކުޑަ ބިންބޮޑު ރަށަކަށް އެދެރަށުގެ ރައްޔިތުން ބަދަލުވާން ބޭނުންވާތީ އުނގުލާއި ގާއުނޑޫދޫގެ މީހުންގެ ގެދޮރަށާއި އެދެރަށުގައިހުރި އެމީހުންގެ އަމިއްލަ ރުއްގަހަށް ސަރުކާރުންބަދަލުދެއްވުމަށްފަހު އެދެރަށުގެ މީހުން، އެމީހުން އެދުނުގޮތުގެމަތީން މިއަތޮޅު ހުޅުދުއްފާރަށް ބަދަލުކޮށްދެއްވީއެވެ. މިކަމަށްޓަކައި މިނިސްޓްރީއޮފް އެޓޮލްސްއެޑްމިނިސްޓްރޭޝަނުން 1992 ވަނަ އަހަރު ފެއްޓެވި މަޝްރޫޢުގެ މަސައްކަތް ނިމި ހުޅުދުއްފާރަކީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށެއްކަމުގައި 13 މާރޗް 1995 ގައި ރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް ރަސްމީގޮތުން އިޢުލާނުކޮށްދެއްވައި ރަށްހުޅުވައިދެއްވިއެވެ.
އުނގުލާއި ގާއުނޑޫދޫގެ މީހުން ހުޅުދުއްފާރަށް ބަދަލުވެ އެދެރަށް ފަޅުރަށްރަށަށްވުމުން 26 ޑިސެންބަރ 2004 އާއިހަމައަށް އަތޮޅުގައި މީހުންއުޅޭ 15ރަށް އޮތެވެ. މި 15 ރަށުގެތެރެއިން ކަނދޮޅުދުއަށް 26ޑިސެންބަރ 2004 ގައި ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވި ސްނާމީކާރިޘާ ގައި ރާޅުއަރާ މީހުންގެ ގޯތިގެދޮރަށާއި މުދަލާއި ރަށުގެ އެކިތަންތަނަށް ލިބުނު ގެއްލުންތަކުގެ ބޮޑުކަމާއިއެކު އެރަށުގައި މީހުންނަށް ދިރިއުޅެވެން ނެތުމުގެ ސަބަބުން ކަނދޮޅުދޫގެ ރައްޔިތުން ވަނީ އެއަތޮޅު ދުވާފަރު އާރާސްތު ކޮއް އެރަށައް ބަދަލު ކޮއްފައެވެ.ދުވާފަރުގައި މީހުން ދިރިއުޅެން ފެށީ 8 ޑިސެންބަރ 2008 ގައެވެ.
ބިން
މިއަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށް ރަށުގެ ބިމަށްބަލާއިރު އެންމެ ބިން ބޮޑު ކަމަށް ދައްކަނީ ހުޅުދުއްފާރާއި ފައިނު ގަ އެވެ. އެއީ 60 ހެކުޓަރެވެ. ދެން އެންމެ ބިން ބޮޑީ އަލިފުށީގައެވެ. އެއީ 59 ހެކުޓަރެވެ. ދެން މި އަތޮޅުގައި ބިން ބޮޑީ ކިނޮޅަހުގަ އެވެ. އެއީ 54 ހެކުޓަރެވެ. ދެން ބިން އެންމެ ބޮޑީ މާކުރަތާއި ދުވާފަރުގައެވެ. އެއީ 50 ހެކުޓަރެވެ.ދެން އެންމެ ބިން ބޮޑީ އިންގުރައިދޫގައެވެ. އެއީ 45 ހެކުޓަރެވެ. ދެން ބިން އެންމެ ބޮޑީ އަގޮޅިތީމުގައެވެ. އެއީ 39 ހެކުޓަރެވެ. ދެން ބިން އެންމެ ބޮޑީ ރަސްގަތީމާއި ވާދޫގައެވެ. އެއީ 38 ހެކުޓަރެވެ. ދެން ބިން އެންމެ ބޮޑީ މީދޫގައެވެ. އެއީ 35 ހެކުޓަރެވެ.ދެން ބިން އެންމެ ބޮޑީ އުނގޫފާރާއި އިންނަމާދުގައެވެ. އެއީ 33 ހެކުޓަރެވެ. ދެން ބިން އެންމެ ބޮޑީ ރަސްމާދުގައެވެ. އެއީ 25 ހެކުޓަރެވެ.އެނޮމެ ބިން ކުޑައީ މަޑުވަރީގައެވެ. އެއީ 21 ހެކުޓަރެވެ.
މި އަތޮޅުގެ ގިނަ ރަށް ރަށަކީ މިހާރުވެސް ބިންފުރި އަދި ވަރަށް އަވަހަށް ފުރޭނެ ރަށް ރަށެވެ. މަޑުވަރި، ދުވާފަރު ރަސްގަތީމު އަދި އިންގުރައިދޫ އަކީ މިހާރުވެސް ފުރިފައިވާ ރަށް ރަށެވެ. މާކުރަތް، ހުޅުދުއްފާރު، އުނގޫފާރު، މީދޫ އަދި އަލިފުށްޓަކީ 2020 ހާ ހިސާބުގައި ފުރޭނެ ރަށް ރަށެވެ.
އިތުރުފާލަންތައް
ރ. އަތޮޅު އޮފީހުގެ ވެބްސައިޓް
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1901
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A7%DE%85%DE%AE%DE%90%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%91%DE%AA%DE%8D%DE%AA%20%DE%8B%DE%AC%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރި
|
މާޅޮސްމަޑުލު ދެކުނުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުތުރުން ފެށިގެން އޮތް 6 ވަނަ އަތޮޅެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ އޭދަފުއްޓެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1903
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A7%DE%8D%DE%AC%20%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA
|
މާލެ އަތޮޅު
|
މާލެ އަތޮޅަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅު ތަރުތީބުން 8 ވަނަ އަށް އޮތް އަތޮޅެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ ތުލުސްދޫ އެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1905
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%A8%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%20%DE%87%DE%AA%DE%8C%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
އަރިއަތޮޅު އުތުރުބުރި
|
އަރިއަތޮޅު އުތުރުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ ރަސްދޫ އެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1907
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%83%DE%A8%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%20%DE%8B%DE%AC%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
އަރިއަތޮޅު ދެކުނުބުރި
|
އަރިއަތޮޅު ދެކުނުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅު އޮންނަނީ މާލެ އަތޮޅު ގެ ހުޅަނގު ގައެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1908
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%AC%DE%8D%DE%A8%DE%8B%DE%AC%20%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA
|
ފެލިދެ އަތޮޅު
|
ފެލިދެ އަތޮޅަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ އާބާދީ ކުޑަ އަތޮޅެވެ.
ވެރިރަށް މާލޭގެ އުތުރުން 40 މޭލު ދުރުގައި އޮންނަ މިއަތޮޅަކީ ޖިއޮގްރަފީ ގޮތުން ދެއަތޮޅުގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ އަތޮޅެކެވެ. މައިގަޑު ފެލިދެ އަތޮޅާއި ކުކުޅުބިސް ބުރެއްގެ ބައްޓަމަށް އޮންނަ ކުޑަ އަތޮޅެއް އެކުލެވިގެންވާ މި އަތޮޅަކީ ރާއްޖޭގެ ނިސްބަތުން ވަރަށް ގިނަ ރީތި ފަރުތަކެއް އެކުލެވިގެންވާ އަތޮޅެކެވެ.ފަތުރުވެރީންގެ މެދުގައި މިއަތޮޅު ތަޢާރަފުވެ، ފަތުރުވެރީންގެ ހިތްތަކުން ޒަމާނުއްސުރެ މި ކުޑަކުޑަ އަތޮޅަށް ޖާގަ ލިބިފައިވަނީވެސް ފީނުމުގެ މަންޒިލެއްގެ ގޮތުގައި ލިބިފައިވާ މަޤްބޫލުކަމެއްގެ ބޮޑުކަމުންނެވެ. މިއަތޮޅަށް ފަތުރުވެރިކަން އައިސްފާވަނީ 1975 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ. މުޅިއެކު 19 ރަށުގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ މި އަތޮޅުގައި ފަތުރުވެރި 2 ރަށް އޮވެއެވެ. އެއީ، އަލިމަތާ އަދި ދިއްގިރި އެވެ. މީހުން ދިރިއުޅެނީ މުޅިއެކު 5 ރަށެއްގައެވެ.
އަތޮޅުގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީ ފެލިދޫ އެވެ.
އިތުރުފާލަންތައް
ފެލިދެ އަތޮޅުގެ މައި ވެބްސައިޓް
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1911
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%AA%DE%8D%DE%A6%DE%86%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA
|
މުލަކަތޮޅު
|
މުލަކަތޮޅަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މުލަކަތޮޅު ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ މުއްޔެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތައް
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1913
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%82%DE%A8%DE%8D%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%8B%DE%AC%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%20%DE%87%DE%AA%DE%8C%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
ނިލަންދެއަތޮޅު އުތުރުބުރި
|
ނިލަންދެއަތޮޅު އުތުރުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ ނިލަންދޫ އެވެ. މިއަތޮޅަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާރަށް މާލެއާއި 70 މޭލު ދުރުގައި އަރިއަތޮޅުގެ ދެކުނުން ރާއްޖޭގެ ދެކުނުދުނީގައި އޮންނަ އަތޮޅެކެވެ.
ޖޯގްރަފީ
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާރަށް މާލޭގެ ދެކުނުން ގާތްގަނޑަކަށް 113.40 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައިވާ ނިލަންދެއަތޮޅު އުތުރު ބުރިއަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އޮތް އެންމެ ކުޑައަތޮޅެވެ. އަދި ފުވައްމުލަކު ފިޔަވައި މީހުން ދިރިއުޅޭ އެންމެ މަދު ރަށްތަކެއް ހިމެނޭ 3 އަތޮޅުގެ ތެރެއިން އެއްއަތޮޅުވެސް މެއެވެ. ނިލަންދެއަތޮޅު އުތުރުބުރިއާއި އެއްވަރަށް މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްތަކެއް ދެން ހިމެނިފައިވަނީ އަތޮޅު ތަކަކީ ފެލިދެ އަތޮޅު، އަދި ފާދިއްޕޮޅު އެވެ. މިއިން ކޮންމެ އަތޮޅެއްގައިވެސް ޖުމްލަ މީހުން ދިރިއުޅޭ 5 ރަށް އެކުލެވެއެވެ. މިއަތޮޅުގައި އޮންނަނީ ޖުމްލަ 23 ރަށެވެ. މީގެތެރެއިން މީހުން ދިރިއުޅެނީ 5 ރަށުގައެވެ. އެރަށްތަކަކީ ފީއަލީ، ބިލެއްދޫ، މަގޫދޫ، ދަރަބޫދޫ އަދި ނިލަންދޫއެވެ. މިއަތޮޅުގައި އޮންނަނީ އެންމެ ރިސޯޓެކެވެ. އެއީ ފިލިތެޔޮ އައިލެންޑް ރިސޯޓެވެ. މިއަތޮޅު މާފުއްޓަކީ ޕިކްނިކް އައިލެންޑެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަމުންދާ ރަށެކެވެ. މިއަތޮޅުގައި ކުރިން މީހުން ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ މިހާރު ފަޅުރަށެއް ކަމުގައިވާ ހިމިއްޗަކީ އަމިއްލަ ފަރާތަކަށް ދިގު މުއްދަތަކަށް ސަރުކާރުން ކުއްޔަށް ދެއްވާފައިވާ ރަށެކެވެ.
އޮންނަ ތަން
މިއަތޮޅު އޮންނަނީ އަރިއަތޮޅު ދެކުނު ބުރިއާއި، ނިލަންދެ އަތޮޅު ދެކުނު ބުރިއާއި ދެމެދު ގައެވެ. މިއަތޮޅުގެ ދިގުމިނުގައި 30 ކިލޯމީޓަރު ހުންނަ އިރު ފުޅާ މިނުގައި 27 ކިލޯ މީޓަރު ހުރެއެވެ. ސަރުކާރުގެ ހިންގުމުގެ އިދާރީ ގޮތުން ބޭނުންކުރެއްވުމަށް މިއަތޮޅަށް ދެވިފައިވާ އިގިރޭސި އަކުރަކީ L އެވެ. މިއަތޮޅުގައި މީހުން އުޅޭ 5 ރަށާއި، ފަޅު 18 ރަށް އޮވެއެވެ. މިއަތޮޅުގެ ބޮޑުމިނަކީ އުތުރުން ދެކުނަށް ގާތްގަނޑަކަށް ¾16 މޭލު، އަދި އިރުން ހުޅަގަށް ގާތްގަނޑަކަށް ½14 މޭލެވެ. އަތޮޅުއޮތީ އުތުރުޢަރުޟުން °03-'03 އާއި °03-'20 ދެމެދުއެވެ.
ކަނޑުފަޅު
މިއަތޮޅުގައި ވަރަށްގިނަ ކަނޑުއޮޅިތައް ހުރެއެވެ. މިއަތޮޅުގެ ވަށައިގެންވާ ފަރަކީ މާލެއަތޮޅުގެ ދެކުނުބުރިއަށްވުރެވެސް ރީތިކޮށް ފާހަގަކުރެވިފައިވާ ފަރެކެވެ. މިއަތޮޅުގެ އެތެރެވަރިއަކީ، ވަރަށް ބޮޑަށް ހުޅުވިފައިވާ އެތެރެވަރިއެކެވެ. ނަމަވެސް ބޮޑެތިފަރު މަދުމަދުން ނަމަވެސް އަތޮޅުތެރޭގައި ހުރެއެވެ. އަތޮޅުގައި އޮންނަ އެންމެ ބޮޑުފަޅަކީ ނިލަންދުއާއި ހިމިއްޗާއި ދޭތެރޭގައި އޮންނަ މާވަރު ފަޅުނަމަކަށް ކިޔާ ފަޅެކެވެ. ލަފާކުރެވޭގޮތުން މިފަޅުގައި ނިލަންދޫ ފަޅުގެ ދެގުނަ ހުންނާނެއެވެ.
ވެރިކަންކުރާ ރަށް
1999ވަނަ އަހަރުންފެށިގެން މިއަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރަމުން އަންނަނީ އަތޮޅުގެ އެންމެ ދެކުނަށް އޮންނަ ނިލަންދޫ ގައެވެ އެއިގެކުރިން ވެރިކަން ކުރަމުން ގެންދިޔައީ މަގޫދޫ ގައެވެ. މަގޫދޫ އިން ނިލަންދޫ އަށް ރަސްމީގޮތުން ވެރިކަން ބަދަލު ކުރެވުނީ 24 ޖެނުއަރީ 1999 ގައެވެ. 18 ޖެނުއަރީ 1999 ން ފެށިގެން މިއަތޮޅުގެ އަތޮޅުވެރިކަން ކުރަމުންދަނީ ނިލަންދޫގައެވެ. އޭގެ ކުރީގައި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކޮށްފައިވަނީ މިއަތޮޅު މަގޫދޫގައެވެ. ގިނަ ޒަމާންތަކެއް ވަންދެން މަގޫދޫގައި އަތޮޅުވެރިކަން ކުރުމަށްފަހު އަތޮޅުވެރިކަން ނިލަންދޫއަށް ބަދަލު ކުރެއްވީ ނިލަންދޫއަކީ އަތޮޅުގައި އޮތް އެންމެ އާބާދީބޮޑު، ބިންބޮޑު އަދި ފަޅުވެސް އެންމެބޮޑު ރަށްކަމަށްވެފައި ދުރުމުސްތަޤްބަލަކަށް ބަލާއިރު އެންމެ ގިނަބަޔަކަށް ލުއިފަސޭހަ ގޮތެއްގައި އަތޮޅުގައި ދިރިއުޅެވޭނެރަށަކީ ނިލަންދޫކަމަށް ވާތީއެވެ. ނިލަންދޫއަށް އަތޮޅުވެރިކަން ބަދަލުކުރެއްވުމުން އަތޮޅު އޮފީހުގެ ގޮތުގައި މިހާރު ބޭނުންކުރަމުން ދަނީ ނިލަންދޫ އޮފީހެވެ. އަތޮޅު ގެއެއްގެ ގޮތުގައި ފުރަތަމަ ބޭނުންކުރީ ނިލަންދޫ ރައްޔިތުންގެ ރަށްވެހިގެއެވެ. ނަމަވެސް 03 ނޮވެމްބަރ 2002 ން ފެށިގެން އަތޮޅު ގެއެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަމުން ދަނީ ސަރުކާރުން އަލަށް ޢިމާރާތް ކޮށްދެއްވި އަތޮޅުގޭ ޢިމާރާތުގައެވެ.
އާބާދީ
އާބާދީގެ ޖުމްލަ
އެންމެ ފަހުގެ ބޯހިމެނުން ދައްކާގޮތުން މުޅިއަތޮޅުގެ އާބާދީއަކީ 4790 މީހުންނެވެ.އެއީ 2435 ފިރިހެނުންނާއި،2355 އަންހެނުންނެވެ. އަތޮޅުގެ އެންމެ މަދުން މީހުން ދިރިއުޅޭ ދަރަބޫދޫގައި 398 މީހުން ދިރިއުޅޭއިރު އެންމެ އާބާދީ ބޮޑުރަށް ނިލަންދޫގައި 1670 މީހުން ދިރިއުޅޭމުން ގެންދެއެވެ.
އާބާދީ ވަޒަންވެރިވެފައިވާގޮތް
މުޅި ފ.އަތޮޅުގެ އާބާދީ އަށް ބަލާއިރު އާބާދީގެ 35 އިންސައްތަ ދިރިއުޅެނީ ވެރިރަށް ނިލަންދޫ ގައެވެ. 22 އިންސައްތަ ދިރިއުޅެނީ ބިލެއްދޫ ގައެވެ. އަތޮޅުގައި އާބާދީ އެންމެ ބޮޑަށް މަދުވަމުންދާ ރަށެއްކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވަނީ ދަރަނބޫދޫ އެވެ. 2000 ވަނަ އަހަރުން ފެށީގެން 2005 ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް އަތޮޅުގެ އާބާދީ އިތުރުވެފައިވާ ނިސްބަތަކީ 1.8 އެވެ.
ޖިންސްގެ ތަފާތު
2006ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުގައި ފާހަގަ ކުރެވިގެންދިޔަ އެއްކަމަކީ ފ.އަތޮޅުގެ ޖުމްލަ އާބާދީ އިތުރުވަމުންދާ މިންވަރަށް ބަލާއިރު އާބާދީ މަދުވަމުންދާ ކަމެވެ. 2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާތައް ދައްކާ ގޮތުން މުޅި ރާއްޖޭގެ އާބާދީގައި ނިސްބަތުން ގިނައީ ފިރިހެނުންނެވެ. ނަމަވެސް ފ.އަތޮޅުގެ އާބާދީގައި ގިނައީ އަންހެނުންނެވެ. އެއީ ކޮންމެ 100 އަންހެނަކަށް 94 ފިރިހެނުންނެވެ.
2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުގެ ހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު ޖިންސްގެ ތަފާތު އެންމެ ބޮޑީ ފ. ދަރަނބޫދޫ ގައެވެ. އެއީ ކޮންމެ 100 އަންހެނަކަށް 107 ފިރިހެނުންނެވެ. އަދި ޖިންސްގެ ނިސްބަތް އެންމެ ކުޑައީ ފ. ފީއަލީ ގައެވެ. އެއީ ކޮންމެ 100 އަންހެނަކަށް 76 ފިރިހެނުންނެވެ.
އިގްތިޞާދު
ފ.އަތޮޅުގައި ކުރެވެމުންދާ އިޤްތިޞާދީ މަސައްކަތަށް ބަލާއިރު، ފަތުރުވެރިކަމާއި، މަސްވެރިކަން އަދި ދަނޑުވެރިކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ގެދޮރު ޢިމާރާތް ކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ގުރޫޕް ހަދައިގެން ކުރުމާއި، ވަޑާންކުރުން، ފަންގިވިނުމާއި، ރޯނު ވެށުމަކީ ވެސް މިއަތޮޅުގެ ރައްޔިތުން ކޮންއުޅޭ މަސައްކަތްތަކެވެ. އަތޮޅުގެ ވަރަށްގިނަ ބަޔަކު މާލޭގެ އެކިއެކި ވަޒީފާތަކުގައި އުޅޭކަން ވެސް ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ.މިއަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅުމަށް ކުރާ މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ މަސްވެރިކަމާއި، ވަޒީފާ އަދާކުރުމާއި، ކޮންސްޓްރަކްޝަން މަސައްކަތެވެ.
މަސްވެރިކަން
ފ.އަތޮޅުގެ ރައްޔިތުން އާއްމުދަނީ ހޯދުމަށްކުރާ މައިގަނޑު މަސައްކަތަކީ މަސްވެރިކަމާއި، ދަނޑުވެރިކަމެވެ. ވަރަށް ގިނަ މީހުން ފާނައިގެ މަސައްކަތުގައި ހަރަކާތްތެރި ވެއެވެ. އިހިނެގުމާއި، ފަރުކެޔޮޅުކަން، އަދި ވަދު މަސްވެރިކަން ވެސް ކޮންމެސް މިންވަރަކަށް ކޮށް އުޅެއެވެ. ހަމަ މިހެން ވަރަށް ގިނަ އަދަދެއްގެ ބަޔަކު މާލެ އާއި، ރިސޯޓްތަކުގެ ވަޒީފާތަކުގައި ވެސް އުޅެއެވެ.
ދަނޑުވެރިކަން
ދަނޑުވެރިކަމަކީ ވަރަށް ކުރިއްސުރެ މިއަތޮޅުގެ މީހުން ކުރަމުން އަންނަ މަސައްކަތެކެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ނިލަންދޫއަކީ ދަނޑުވެރިން ގިނަ ރަށެކެވެ. މިގޮތުން ފަތްކެޔޮ، ކަރާ، ކިއުކަމްބާ، ބަރަބޯ، ކައްޓަލަ، މިރުސް، ކޮޕީފަތް، ހިކަނދިފަތް. ކުއްޅަފިލާ ފަތް، ބަނބުކެޔޮ، އަތަ، ފޭރު، އަންނާރު، އަނބު، އަދި މިނޫނަސް ތަފާތު ބާވަތްތައް ހައްދައި އުޅެއެވެ.
އަމިއްލަ ވިޔަފާރި ހިންގުން
އަމިއްލަ ވިޔަފާރި ހިންގާ ފަރާތްތައް އަންނަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. މިގޮތުން ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އަމިއްލަ ވިޔަފާރި ހިންގުން ދަނީ ފުޅާވަމުންނެވެ.
އެންމެ ގިނަމީހުން ހަރަކާތްތެރިވާ ދާއިރާތައް
2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާތައް ދައްކާގޮތުން ނިލަންދެ އަތޮޅު އުތުރު ބުރީގައި އެންމެ ގިނަ މީހުން އާމްދަނީ ހޯދުމުގެ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ދާއިރާ އަކީ ތަކެތި އުފެއްދުމުގެ ދާއިރާ އެވެ. ދެވަނަ އަށް މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާއެވެ. އަދި ތިންވަނަ އަށް ތަޢުލީމީ ދާއިރާ އެވެ. ފިރިހެނުން އެންމެ ގިނައިން ހަރަކާތްތެރިވަނީ މަސްވެރިކަމުގެ ދާއިރާގައި ކަމަށްވާއިރު، ޢިމާރާތް ކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި ވެސް ގިނަ އަދަދެއްގެ ފިރިހެނުން ހަރަކާތްތެރިވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. އަންހެނުން އެންމެ ގިނައިން ހަރަކާތްތެރިވަނީ ތަކެތި އުފެއްދުމުގެ ދާއިރާއާއި ތައުލީމީ ދާއިރާގައެވެ.
އިގްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ނިސްބަތް
ފ.އަތޮޅަކީ ވެސް އިގްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ފިރިހެނުން އަދި އަންހެނުންގެ ނިސްބަތް މުޅި ރާއްޖޭގެ އެވްރެޖަށްވުރެ މަތިކަން ފާހަގަ ކުރެވޭ އަތޮޅެކެވެ. އެގޮތުން ފ.އަތޮޅުގައި އިގްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތަކީ 73 އިންސައްތަ އެވެ. އަންހެނުންގެ ނިސްބަތަކީ 63 އިންސައްތަ އެވެ. މިއީ މުޅި ރާއްޖެ އަށް ބަލާއިރު މަތީ އަދަދެއްކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.
ފ.އަތޮޅުގެ ރަށްތަކަށް ބަލާއިރު އިގްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ އަންހެނުން އެންމެ ގިނައީ ފީއަލީގައެވެ. އެއީ 72 އިންސައްތަ އެވެ. އިގްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ފިރިހެނުން އެންމެ ގިނައީ ނިލަންދޫ ގައެވެ. އެއީ 81 އިންސައްތަ އެވެ.
މަސައްކަތެއް ހޯދަންއުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ ނިސްބަތް
2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުގައި ފ.އަތޮޅުގައި މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 18 އިންސައްތަ އެވެ. މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ މީހުން އެންމެ ގިނައީ ފ. ދަރަނބޫދޫ ގައެވެ. އަދި މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ އަންހެނުން ވެސް އަތޮޅު ގެ ނިސްބަތުން އެންމެ ގިނައީ ދަރަނބޫދޫ ގައެވެ. މިގޮތުން މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ އަންހެނުންގެ ނިސްބަތް ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތަށްވުރެ އިތުރެވެ. އެއީ 6.7 އިންސައްތަ ފިރިހެނުންނާއި، 29.2 އިންސައްތަ އަންހެނުންނެވެ.
ތަޢުލީމް
މިހާރުގެ ތަޢުލީމީ ޙާލަތު
ފ. އަތޮޅު ތަޢުލިމީ ހާލަތަށް ބަލާއިރު ހުރިހާ ރަށެއްގައި ވެސް ގްރޭޑް 10 ގެ ފެންވަރަށް ކިޔަވައި ދެއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ގްރޭޑް 8 އުފައްދާފައިވަނީ ނިލަންދޫގައި ހުންނަ ފ. އަތޮޅު ތަޢުލީމީ މަރުކަޒު ގައެވެ. އެއީ 1996 ވަނަ އަހަރުއެވެ. އެންމެ ފަހުން ސާނަވީ ތަޢުލީމް ތަޢާރަފް ކޮށްފައިވަނީ ދަރަނބޫދޫ ގައެވެ. އެއީ 2005 ވަނަ އަހަރު އެވެ. ބެލެވޭ ގޮތުގައި މިއަހަރުގެ ޖީސީއީ އޯލެވެލްގައި ފ.ދަރަނބޫދޫ ސުކޫލްގެ ފަރާތުން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބައިވެރިވާނެއެވެ.
ލިޔަންކިޔަން ދަންނަ ނިސްބަތް
ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ ނިސްބަތަށް ބަލާއިރު ފ.އަތޮޅުގެ 96 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ މީހުންނެވެ. ޚާއްޞަކޮށް މަގޫދޫގެ 98 އިންސައްތަ މީހުންނަކީ ލިޔަންކިޔަން ދަންނަ މީހުން ކަން ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ. 2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުގެ ނަތީޖާ ދައްކާ ގޮތުން ފ.އަތޮޅުގައި ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތް އެންމެ ދަށީ ދަރަނބޫދޫ ގައެވެ. އެރަށުގައި ލިޔަން ކިޔަން ދަންނަ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 93 އިންސައްތަ އެވެ.
ތަޢުލީމީ ފެންވަރު
ފ.އަތޮޅުގެ ތައުލީމީ ފެންވަރަށް ބަލާއިރު 6 އަހަރުން މަތީގެ އާބާދީގެ ތެރެއިން އެންމެ ގިނަމީހުން ޙާޞިލްކޮށްފައިވާ އެންމެ މަތީ ތައުލީމީ ފެންވަރަކީ ގްރޭޑް 7 ގެ ފެންވަރެވެ. އަދި ހަމަމިހެން ފ.އަތޮޅުގައި ޖީސީއީ އޯލެވެލް ޙާޞިލްކޮށްފައިވާ މީހުންގެ އަދަދު ގިނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ގްރޭޑް ތައުލީމް ޙާޞިލްކޮށްފައިވާ އަންހެނުންގެ ނިސްބަތް ފިރިހެނުންނަށް ވުރެ އިތުރުކަން ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ.
މަތީ ތައުލީމް އުގެނިގެން ތިބި ފަރާތްތައް
ފ.އަތޮޅަކީ އާބާދީގެ ގޮތުން ކުޑަ އަތޮޅެއް ނަމަވެސް މަތީ ތަޢުލީމު އުގެނިގެން ތިބި ގިނަ ބަޔަކު ނިސްބަތުން ތިބި ރަށެކެވެ. އަދި މިހާރު ވެސް މަތީ ތައުލީމު އުގެނުމަށް އެތައް ބަޔަކު ރާއްޖެއިން ބޭރުގައި ކިޔަވަމުން ދެއެވެ. މިގޮތުން ހަމައެކަނި ވެރިރަށް ނިލަންދޫ އިން ވެސް މިހާތަނަށް 13 ފަރާތެއްވަނީ ފުރަތަމަ ޑިގްރީ އަށްވުރެ މައްޗަށް ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކޮށްފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ދެފަރާތެއް މާސްޓާރސް ޙާޞިލް ކުރި އިރު އިތުރު ދެފަރާތެއް މާސްޓާރސް އަށް ކިޔަވަމުން ދެއެވެ. އަދި އިތުރު 14 ކުއްޖަކު ފުރަތަމަ ޑިގްރީ އަށް ރާއްޖެއިންނާއި ރާއްޖެއިން ބޭރުން ކިޔަވަމުން އެބަދެއެވެ. ފީއަލިން ވެސް 3 ފަރާތެއް ފުރަތަމަ ޑިގްރީ އަށްވުރެ މައްޗަށް ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކޮށްފައެވެ.އަދި ދެފަރާތެއް މިހާރު ވެސް ކިޔަވަމުން ދެއެވެ. ދަރަނބޫދޫ އިން ވެސް އެކަކު ފުރަތަމަ ޑިގްރީ ޙާޞިލްކުރި އިރު ދެމީހަކު ދަނީ ކިޔަވަމުންނެވެ.
ޞިއްޙަތު
ފ.އަތޮޅުގެ ޞިއްޙީ ޙާލަތަށް ބަލާއިރު ދަރަނބޫދޫ ފިޔަވައި އެހެން ކޮންމެ ރަށެއް ގައި ވެސް ޞިއްޙީ މަރުކަޒެއް ހުރެއެވެ. ފ.އަތޮޅު ހޮސްޕިޓަލް ހުންނަނީ ފ.ނިލަންދޫ ގައެވެ. މިހޮސްޕިޓަލް ރަސްމީ ގޮތެއްގައި ހުޅުވުނީ 16 ޑިސެމްބަރު 2006 ގައެވެ. ދަރަނބޫދޫގައި ހުންނަނީ ޖަމާއަތުގެ ޞިއްޙީ އެހީތެރި އެކެވެ.. ދަރަނބޫދޫ އޮންނަނީ ވެރިރަށް ނިލަންދޫ އާއި ދާދި ކައިރީގައި ކަމަށްވުމާއެކު ދަރަނބޫދޫގެ ގިނަ ބަޔަކު ޞިއްޙީ ފަރުވާ ލިބިގަތުމަށް ނިލަންދޫ އަށް ދެއެވެ. ދަރަނބޫދޫގައި ހެލްތު ޕޯސްޓެއް ގާއިމް ކުރުމުގެ އަމަލީ މަސައްކަތް ދާދި ފަހުންވަނީ ފެށިފައެވެ.
ފަޅު ފުންކުރުމާއި ބަނދަރުހެދުން
މިއަތޮޅުގެ މަގޫދޫ ނޫން އެހެން ހުރިހާ ރަށެއްގެ ފަޅުކޮނެ ބަނދަރުވަނީ ހަދައި ދެއްވާފައެވެ. ސަރުކާރުން ހިންގަވާ ފަޅު ފުންކުރުމާއި ބަނދަރު ހެދުމުގެ މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން ފ.އަތޮޅުގެ ގިނަ ރަށްތަކުގައި މިހާރު ވަނީ ފަޅުފުންކޮށް ބަނދަރު ހަދައިދީ ނިންމާފައެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ފަޅު ފުންކޮނެ ބަނދަރު ހަދައި ދިނުމުގެ މަޝްރޫޢު ހިންގާފައިވަނީ ވެރިރަށް ފ.ނިލަންދޫގައެވެ. އެންމެ ފަހުން މިމަޝްރޫޢުގެ ދަށުން ފަޅު ފުންކޮނެ ބަނދަރު ހަދައި ދީފައިވަނީ ފ. ދަރަނބޫދޫ ގައެވެ. މިމަޝްރޫޢުގެ ދަށުން ފަޅު ފުންކޮނެ ބަނދަރު ހެދުމުގެ މަސައްކަތް މިހާރު ކުރިއަށްދަނީ ފ.ފީއަލީގައެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ހަދާފައިވާ ނިލަންދޫ ބަނދަރާއި، ދެވަނަ އަށް ހަދާފައިވާ ބިލެއްދޫގެ ބަނދަރު ސުނާމީ، އަދި ދާދި ފަހުން ކުރިމަތިވި އުދައިގެ ތެރޭގައި ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ހަލާކުވެގެން ގޮސްފައެވެ.
ފަތުރުވެރިކަން
އަތޮޅުގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު ފަޅުރަށް، ފިލިތެޔޮ އަކީ ވާލީ ބްރަދާސް ކޮމްޕެނީ ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑްގެ ފަރާތުން ހިންގަމުން ގެންދާ ރިޒޯޓެކެވެ. އަދި ވިބީ ބްރަދާސްގެ ފަރާތުން މާފުށީގައި ޔޮޓް މެރީނާއެއް ހަދައި ހިންގަމުން ގެންދެއެވެ. ފ.އަތޮޅުގައި ކުރިން މީހުން އުޅުނު ހިމިތި އަދި ހިމިތި ކައިރީގައިވާ މިނިމަސްގަލި، އަދި ފިލިތެޔޮ ކައިރީގައި އޮންނަ ޖިންނަތު ގައު ފަދަ ރަށްތައް ފަތުރުވެރި ރަށްތަކެއްގެ ސިފައިގައި ތަރައްގީ ކުރެވިއްޖެނަމަ ފ.އަތޮޅުގެ އިގްތިޞާދަށް އިތުރު ހަލުއިކަމެއް އަންނާނޭ ކަމަށް ފެނެއެވެ. އަދި މިބުނި 3 ރަށް ޓޫރިސްޓް ރިސޯޓް ތަކުގެ ގޮތުގައި ތަރައްގީ ވެގެން ދިއުމަކީ މިއަދު ފ.އަތޮޅު ކޮންމެ ރައްޔިތަކުމެ ދެކެމުންދާ ހުވަފެނެކެވެ.
ހިޖުރަކުރުން
2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުން ހިގަމުން ދިޔަ ދުވަސްވަރު ފ.އަތޮޅު ގެ ރަށްތަކުގައި ރަޖިސްޓްރީ ކުރެވިފައިވާ 732 މީހުން މާލޭގައި ތިބިކަން ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ މީގެ ތެރޭގައި އެންމެ ގިނައީ ފ.ނިލަންދޫ މީހުންނެވެ. އެއީ 327 މީހުންނެވެ. ބޯހިމެނި ދުވަސްވަރު ފ.އަތޮޅުގައި ރަޖިސްޓްރީ ވެފައިވާ މީހުން މާލޭގައި އެންމެ މަދުން ތިބިކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވަނީ ފ. ދަރަނބޫދޫ އިންނެވެ. އެއީ 76 މީހުންނެވެ.
ކައިވެންޏާއި ދަރިމައިވުން
ފ.އަތޮޅުގައި އެވްރެޖްކޮށް ފިރިހެނުން ކައިވެނިކުރާ އަލަތު އުމުރަކީ 22 އަހަރެވެ. އަންހެނުން އަލަތު ކައިވެނި ކުރާ އުމުރަކީ 17 އަހަރެވެ. 2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުގެ ހިސާބުތައް ދައްކާ ގޮތުން ފ.އަތޮޅުގައި އެވްރެޖްކޮށް އަންހެނަކަށް ލިބެނީ 4 ކުދިންނެވެ. އަދި ގިނަމީހުން ވިހަނީ 15 އަަހަރާއި 19 އަހަރާއި ދެމެދުގެ އުމުރު ފުރާގައި ކަން ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ.
ތާރީޚު
މިއަތޮޅުގައިހުރި ތާރީޚީ ރަށްރަށަކީ ނިލަންދޫއާއި ހިމިއްޗެވެ. ނިލަންދޫގައި "ފޯއްމަތި" ނަމަކަށް ކިޔާ އާޘާރީ ސަރަޙައްދެއް އޮވެއެވެ. ނިލަންދޫގައިވާ އާޘާރީ ތަނަކީ މީލާދީ ސަނަތުގެ 06 ވަނަ ޤަރުނުގެ ތަނެއްކަން ސައިންޓިފިކް ހޯދުންތަކުން އެނގިފައިވެއެވެ. އެތަނުން ފެނިފައިވާ ބައެއް ތަކެއްޗަކީ އެދުވަސްވަރު އިންޑިޔާއާއި ސިލޯނުގެ މިފަދަ ތަންތަނުން ފެނިފައިވާ ތަކެއްޗާއި އެއްފެންވަރުގެ ދާދި އެއްވައްތަރެއްގެ ތަކެއްޗެވެ. މީލާދީގެ 06 ވަނަ ޤަރުނަކީ ދުނިޔެއަށް އިސްލާމްދީން އައުމުގެ ކުރީގެ ތާރީޚެކެވެ. މީލާދީ ސަނަތުން 1153 ވަނަ އަހަރު ދިވެހި ރާއްޖެ އިސްލާމް ވުމަށް ފަހުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ މިސްކިތްތައް ބިނާކުރި ރަށްރަށުގެ ތެރޭގައިވެސް މިއަތޮޅު ނިލަންދޫ ހިމެނެއެވެ. ނިލަންދޫގައިހުރި އާޘަރީ މިސްކިތަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ ފުރަތަމަ ރަސްކަލުން ކަމުގައިވާ ދަރުމަވަންތަ މަހާރަދުން ބިނާކުރެއްވި މިސްކިތެއްކަމުގައި ބުނެވެއެވެ.
އަތޮޅުސްޓޯރ
މިއަތޮޅު އަތޮޅު އޮފީސް ނިލަންދުއަށް ސަރުކާރުން ބަދަލު ކުރެއްވުމާއި ގުޅިގެން މަގޫދޫގައިހުރި އަތޮޅު ރައްޔިތުންގެ ވިޔަފާރިވެސް 05 މެއި 1999 ގައި ނިލަންދުއަށް ބަދަލުކުރިއެވެ. އޭރު އަތޮޅުސްޓޯރުގެ ވިޔަފާރި ކުރަމުން ދިޔައީ ވަރަށް އާދައިގެ ގޮތަކަށެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު އަތޮޅު ސްޓޯރަކީ ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ވިޔަފާރި ކުރަކުރަމުން ދާ ތަނެކެވެ. ގެދޮރު ޢިމާރާތް ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ތަކެއްޗާއި، ކާބޯ ތަކެތީގެ އިތުރުން ޢާއްމު ދިރިއުޅުމަށް ބޭނުންވާ ހުރިހައި ތަކެއްޗެއް އަތޮޅުސްޓޯރުން މިހާރު ލިބެން ހުރެއެވެ.
ޓީޗަރސް ރިސޯސް ސެންޓަރ
ޔުނިސެފުގެ އެހީގައި ރާއްޖޭގެ ހުރިހައި އަތޮޅެއްގައި ޤާއިމުކޮށްފައިވާ ޓީޗަރސް ރިސޯސް ސެންޓަރު ހުންނަނީ މިއަތޮޅު އަތޮޅުތަޢުލީމީ މަރުކަޒުގައެވެ. މިރިސޯސް ސެންޓަރުގައި ޒަމާނީ ވަސީލަތްތަކާއެކު ޤާއިމު ކޮށްފައިވާ ޓީޗަރުން ތަމްރީނުކުރާ ބަޔަކާއި ކޮމްޕިއުޓަރު ލެބެއް ހުރެއެވެ. މިކޮމްޕިއުޓަރ ލެބުގައި 20 ސިސްޓަމް ހުރެއެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ޤާއިމުކުރި ޓީޗަރސް ރިސޯސް ސެންޓަރެވެ. މިސެންޓަރުގެ ޚިދުމަތް 31 އޮކްޓޯބަރ 2006 ން ފެށިގެން ލިބެމުން ދިޔަ ކަމުގައި ވިޔަސް މިސެންޓަރު ރަސްމީ ގޮތުން ހުޅުވާފައިވަނީ 26 ނޮވެމްބަރ 2007 ގައެވެ. މިކޮމްޕިއުޓަރ ލެބުގައި 24 ގަޑިއިރު އިންޓަރނެޓުގެ ޚިދުމަތް ލިބެން ހުރެއެވެ.
އެން.އެސް.އެސް ނިލަންދޫ
01 ސެޕްޓެމްބަރ 2004 ގައި ފުލުހުން އުފެއްދެވުމާ ގުޅިގެން 21 އޭޕްރިލް 2003 ގައި މިއަތޮޅު ނިލަންދޫގައި ޤާއިމު ކޮށްފައިވާ އެން.އެސް.އެސް ނިލަންދޫ މަރުކަޒުގެނަން އެތާރީޚުން ފެށިގެން މިއަތޮޅު ޕޮލިސްޓޭޝަނުގެ ނަމަށް ބަދަލު ކުރިއެވެ. މިއަތޮޅުގައި 24 ފެބުރުއަރީ 2007 ން ފެށިގެން ޓީ.ވީ.އެމް ބިއުރޯގެ ޚިދުމަތް ލިބެމުން ދެއެވެ. ބިއުރޯ ޤާއިމުކޮށްފައިވަނީ މިއަތޮޅު ނިލަންދޫއޮފީހުގައެވެ.
ޢަބްދުﷲ އިސްމާޢީލް
ޢަބްދުﷲ އިސްމާޢީލްގެ ހަނދާނުގައި ސަރުކާރުން މިއަތޮޅުގައި ލައިބުރަރީއެއް ބިނާކޮށް ދެއްވާފައި ވެއެވެ. އެތަންބަލަހައްޓަވަމުން ދަނީ ސަރުކާރުންނެވެ. މިއަތޮޅު މަގޫދޫގައި އަތޮޅުވެރިކަން ކުރިއިރު ލައިބްރަރީ ހުރީ މަގޫދޫގައެވެ. ލައިބުރަރީ މަގޫދޫން ނިލަންދުއަށް ބަދަލުކޮށްފައިވަނީ 07 ޖޫން 2000 ގައެވެ.
ޢަބްދުﷲ އިސްމާޢީލްގެ ހަނދާން ދިރުވާ އާލާކުރުމުގެ ގޮތުން 1983 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން މުޅިއަތޮޅަށް އެވޯޑް އިމްތިޙާނެއް ބާއްވައި އިމްތިޙާނުން އެއްވަނަ ހޯދާ ކުއްޖަކަށް ގްރޭޑް 12 ނިމެންދެން ސަރުކާރު ޚަރަދުގައި ކިޔަވައި ދެމުން ދެއެވެ. ކިޔެވުމަށް ބޭނުންވާ ފޮތް ފަންސުރުފަދަ ތަކެތީގެ އިތުރުން ޔުނީފޯމާއި ހުރުމުގެ ޚަރަދުވެސް ސަރުކާރުން ދެއްވައެވެ. މިގޮތުން 1995 ވަނައަހަރުގެ ނިޔަލަށް ކިޔަވައިދެމުން ގެންގޮސްފައިވަނީ އަހަރަކު އެއްކުއްޖަކަށެވެ. 1996 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އަހަރަކު 02 ކުދިންނަށް ކިޔަވައި ދެމުން ގެންދެއެވެ.
ހިމިތީ
ހިމިއްޗަކީ 14 މެއި 1970 އާ ހަމައަށް މީހުން ދިރިއުޅެމުން އައި ރަށެކެވެ. އެރަށުގައި ދިރިއުޅެމުންދިޔަ މީހުން އެކި ރަށްރަށަށް ހިޖުރަކޮށް އެރަށުގައި އެންމެފަހުން ތިބި 23 މީހުން އެރަށުން ފައިބާ އެރަށް ފަޅުވެފައިވަނީ މިދެންނެވި ތާރީޚުގައެވެ. އެރަށުގެ ގިނަމީހުން ހިޖުރަކޮށްފައިވަނީ މާލެ އަތޮޅު މާފުއްޓަށާއި މިއަތޮޅު ފީއަލި، ނިލަންދޫ އަށެވެ. މިނޫން ބައެއް ރަށްރަށަށްވެސް އެރަށުގެ ބައެއް މީސްމީހުން ހިޖުރަކޮށްފައި ވެއެވެ. ހިމިތީން މީހުން ފޭބި ސަބަބެއް ކަމުގައިވަނީ އެރަށުގައި މީހުން މަދުވެ ދިރިއުޅުމަށް ދަތިވެގެންނެވެ.
ހިމިއްޗަކީ މީހުން ދިރިއުޅުނުއިރު އެރަށުގައި ދުއްވި އޮޑިފަހަރު ސިލޯނަށާއި، އިންޑިޔާއަށް އަދި ބަންގާޅަށް ދަތުރުކޮށްގެން މުދާގެނެސްފައިވާ ރަށެއް ކަމަށް ބުނެވޭ ރަށެކެވެ. ހިސާބު ޢިލްމާއި ނިޔަމިކަމުގެ ޢިލްމަށް ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި މަޝްހޫރު ޢަބުދުﷲ އިސްމާޢީލް ނުވަތަ އިސްމާޢީލްކަލޭފާނުގެ ތުއްތަކީވެސް ހިމިތީ ބޭފުޅެކެވެ.
ފޮޓޯ ގެލެރީ
ރިފަރެންސް
އެޓޮލްސް ވެބްސައިޓް
ފ.އަތޮޅުގެ ރަސްމީ ވެބްސައިޓް
ބޯހިމެނުން 2006 ގެ ނިލަންދެ އަތޮޅު އުތުރުބުރީގެ ނަތީޖާ
ފ.އަތޮޅުގެ ބައެއް ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުން
އިތުރު ފާލަންތައް
ފ.އަތޮޅުގެ ރަސްމީ ވެބްސައިޓް
ނިލަންދެ.ކޮމް
ފާފު އޮބްޒާވަރ
އެންޓިއެފްއޯ.ބްލޮގްސްޕޮޓް.ކޮމް
އެންޓިފާފު.ބްލޮގްސްޕޮޓް.ކޮމް
ފ.އަތޮޅު ހޮސްޕިޓަލްގެ ވެބްސައިޓް
ނިލަންދޫ.ބްލޮގްސްޕޮޓް.ކޮމް
އެޓޮލްސް ވެބްސައިޓް
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
(ފ. އަތޮޅު)
|
1915
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%82%DE%A8%DE%8D%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%8B%DE%AC%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%20%DE%8B%DE%AC%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
ނިލަންދެއަތޮޅު ދެކުނުބުރި
|
ނިލަންދެއަތޮޅު ދެކުނުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅު ތަކުގެ ތެރެއިން އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ ކުޑަހުވަދޫ އެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1917
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%AE%DE%85%DE%AA%DE%89%DE%A6%DE%91%DE%AA%DE%8D%DE%AA
|
ކޮޅުމަޑުލު
|
ކޮޅުމަޑުލަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ ވޭމަންޑޫއެވެ. ހިންދުކަނޑުގެ ޖަޒީރާ ޤައުމު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެއިން ދެކުނަށް100 ވަރަކަށް މޭލުގެ ރާސްތާއަކަށް ގޮނޑުކޮށްލެވޭ ” ކޮޅުމަޑުލު“ މިއަތޮޅަށް ލިބިފައިވާ ޚާއްޞަ ސިފައަކީ ރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތައް ދެދުންޏަށް ބެހިފައިވާއިރު ދެދުނީގެކޮޅު ބެދޭގޮތައް މިއަތޮޅު އޮތުމެވެ. މިއަތޮޅަކީ ރާއްޖޭގައި މިވަގުއޮތް އެންމެބޮޑެތި އަތޮޅުތަކުގެތެރެއިން އެއްއަތޮޅެވެ. ދިގުމިނުގައި 29 މޭލު ފުޅާމިނުގައި 23 މޭލުހުރި މިއަތޮޅުގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ 13 ރަށާއި 51 ފަޅުރަށްއޮވެއެވެ.
ޖިއޮގްރަފީ
އަތޮޅު ޖިއޮގުރަފީގޮތުން ( 73.08.13.94 E / 2.21.43.86 N ) އޮތްއޮތުން އަތޮޅުގެ ނަމާއިވަނީ ގުޅިލާމެހިފައެވެ.
ތާރީޚް
މުސްކުޅިބަހުގައި އަތޮޅަށް ”މަޑުލު“ ކިޔާ ކަމަށް ތާރީޚް ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވެއެވެ. ތާރީޚުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ބަހަކީ މި އަތޮޅަކީ ރާއްޖޭގެ ދޮށި އަތޮޅުތަކުގެ ތެރެއިން އަތޮޅެއް ކަމަށެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގެ އަސްލު ވަޒަންވެރިން މީލާދީން 9 ވަނަ ޤަރުނުގައި އުޅުނުކަމުގެ ހެކި ލިބިފައި ވާތީއެވެ. މި ގޮތުން ކަނިމީދޫއާއި އެލާއާއި ކިނބިދޫ، ވޭމަންޑޫ، ހިރިލަންދޫ، ވަންދޫއާއި ކަނޑޫދޫގެ ނަން އެ މީހުން ހިމަނައެވެ. ކަނިމީދޫއާއި އެލަޔަކީ މިހާރު ފަޅުދެރަށެވެ.
އަތޮޅަކީ ރަސްމަތިފުށު އަތޮޅެކޭ ބުނެވިދާނެއެވެ. މަޝްހޫރު ދިޔަމިގިލީ ރަދުން ނިސްބަތް ވަނީ މި އަތޮޅު ދިޔަމިގިއްޔަށެވެ. އެ ދަރިކޮޅުން ވަނީ ރާއްޖޭގައި ހަތަރު ރަސްކަލުން ރަސްކަން ކޮށްފައެވެ. އަދި ހަމައެހެންމެ ބޮޑުރަސްގެފާނާއި، އެރަދުންގެ ދަރިކަލުން އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނަކީ މި އަތޮޅު މަޑިފުއްޓަށް ނިސްބަތްވާ ދެ ރަދުންނެވެ.
ބޮޑުތަކުރުފާނާއެކުގައި ޕޯޗްގީޒުންގެ އަތުން ރާއްޖެ މިނިވަން ކުރެއްވުމަށް މަތިވެރި ޖިހާދުގައި މަތިވެރި ގުރުބާނީތަކެއް އުފުއްލެވި ދެ ހާޖީންނަކީ ތިމަރަފުއްޓަށް ނިސްބަތްވާ ދެ ބޭކަލުންނެވެ.
މިނޫނަސް ދޮންހިޔަލަ އަލިފުޅުގެ، ވަންދޫ ނެވިމުހައްމަދު ފަދަ ތާރީޚީ ބޭބޭފުޅުން މިއަތޮޅުގެ މާޒީ އާއި އެކުވެ ގޮސްފައި ވެއެވެ.
އާބާދީ
2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާ ދައްކާގޮތުން ކޮޅުމަޑުލުގައި އިޤުތިޞާދީގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތް މުޅިރާއްޖޭގެ އެވްރެޖަށްވުރެ މަތިކަމުގައި މިނިސްޓްރީ އޮފް ޕްލޭނިންގ އެންޑް ނޭޝަނަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓުން ހާމަކުރެއްވިއެވެ. އާބާދީއާއި ދިރިއުޅޭތަންތަނުގެ ބޯހިމެނުމުގެ 2006 ވަނަ އަހަރުގެ ނަތީޖާއަށް ބަލާއިރު، 28 މާރޗް 2006ގައި ކޮޅުމަޑުލުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންގެ ޖުމުލަ އާބާދީއަކީ، 8493 އެވެ.
އާބާދީއާއި ދިރިއުޅޭ ތަންތަނުގެ ބޯހިމެނުމުގެ 2006 ވަނަ އަހަރުގެ ނަތީޖާއަށް ބަލާއިރު، 28 މާރޗް 2006 ގައި ކޮޅުމަޑުލުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންގެ ޖުމުލަ އާބާދީއަކީ، 8493 އެވެ. އެއީ 4216 ފިރިހެނުންނާއި، 4277 އަންހެނުންނެވެ. މުޅި ރާއްޖޭގެ އާބާދީގައި ތ އަތޮޅު ހިއްސާކުރަނީ 2.84 އިންސައްތައެވެ.
ކޮޅުމަޑުލުގެ އާބާދީގެ 15 އިންސައްތަ މީހުން ދިރިއުޅެނީ ތިމަރަފުށީގައެވެ. 13 އިންސައްތަ މީހުން ދިރިއުޅެނީ ގުރައިދޫއާއި ބުރުނީގަ. ބުރުނީގެ އާބާދީ އިތުރުވެފައިވަނީ ސުނާމީއާއި ގުޅިގެން ވިލުފުށީގެ ބޮޑުއާބާދީއެއް އެރަށުގައި ދިރިއުޅޭތީއެވެ.. ތ އަތޮޅުން އެންމެބޮޑަށް އާބާދީ މަދުވަމުންދާ ރަށަކީ ގާދިއްފުއްޓެވެ. އަދި ތ އަތޮޅުގެ ޖުމުލަ އާބާދީ އިތުރުވާރޭޓް އަންނަނީ މަދުވަމުންނެވެ. 2006 ގެ ބޯހިމެނުމުގެ ނަތީޖާ ދައްކާގޮތުން މުޅިރާއްޖޭގެ އާބާދީގައި ނިސްބަތުން ގިނައީ ފިރިހެނުން ނަމަވެސް ތ އަތޮޅުގައި އާބާދީގެ ނިސްބަތުން ގިނައީ އަންހެނުންނެވެ. އެއީ ކޮންމެ ސަތޭކަ އަންހެނަކަށް ނުވަދިހަނުވަ ފިރިހެނުންނެވެ. މިގޮތުން ޖިންސްގެ ތަފާތު ބޮޑުކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވިފައިވަނީ ހިރިލަންދޫގައެވެ. އެއީ ކޮންމެ ސަތޭކަ އަންހެނަކަށް (113) ސަތޭކަ ތޭރަ ފިރިހެނުންނެވެ. ޖިންސުގެ ނިސްބަތް އެންމެ ކުޑައީ ކަނޑޫދޫގައެވެ. އެއީ ކޮންމެ ސަތޭކަ އަންހެނަކަށް އަށްޑިހަ ފަސް ފިރިހެނުންނެވެ.
އިގްތިޞާދު
ތ އަތޮޅުގައި އިޤުތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތް މުޅިރާއްޖޭގެ އެވްރެޖަށް ވުރެ މަތި. ތ އަތޮޅުގައި އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތަކީ 76 އިންސައްތަ އެވެ. އަންހެނުންގެ ނިސްބަތަކީ، 63 އިންސައްތައެވެ. މިއީ މުޅިރާއްޖެއަށް ބަލާއިރު މަތީ ޢަދަދެކެވެް. ތ އަތޮޅުގެ ރަށްރަށަށް ބަލާއިރު އިޤުތިޞާދީ ގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ފިރިހެނުންނާއި އަންހެނުން ނިސްބަތުން އެންމެ ގިނައީ ގާދިއްފުށީގައެވެ. އެއީ 78 އިންސައްތަ އަންހެނުންނާއި، 98 އިންސައްތަ ފިރިހެނުންނެވެ. ގާދިއްފުށީގައި އިޤުތިޞާދީގޮތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ނިސްބަތް އެންމެ މަތިކަމަށް ދައްކަނީ،އެރަށުގައި ދިރިއުޅެނީ ވަރަށް ކުޑައާބާދީއެއް ކަމަށްވެފައި، ރަށުގައިތިބޭ މަސައްކަތްކުރާ އުމުރުގެ މީހުންގެ ތެރެއިން ގިނަބަޔަކު ވަޒީފާ އަދާ ކުރާތީއެވެ. 2006 ވަނަ އަހަރުގެ ބޯހިމެނުމުގައި ތ އަތޮޅުގައި މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ މީހުންގެ ނިސްބަތަކީ 22 އިންސައްތައެވެ. އަދި މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައި ނުވާމީހުން އެންމެ ގިނައީ، އެއަތޮޅު ކިނބިދޫއާއި ދިޔަމިގިލީގަައެވެ. އަދި އަތޮޅުގެ ނިސްބަތުން މަސައްކަތެއް ހޯދަންއުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ އަންހެނުން އެންމެ ގިނައީވެސް މިދެރަށުގައެވެ. މިގޮތުން މަސައްކަތެއް ހޯދަން އުޅެ މަސައްކަތެއް ލިބިފައިނުވާ އަންހެނުންގެ ނިސްބަތް ފިރިހެނުންގެ ނިސްބަތަށްވުރެ އިތުރެވެ. އެއީ 10 އިންސައްތަ ފިރިހެނުންނާއި، 36 އިންސައްތަ އަންހެނުންނެވެ
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1919
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%8B%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%8C%DE%A8
|
ހައްދުންމަތި
|
ހައްދުންމައްޗަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ކުރީގެ ވެރިރަށަކީ ހިތަދޫ ކަމުގައި ވިޔަސް މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން މިހާރު ކުރަނީ ފޮނަދޫ ގައެވެ.
މެއި 13 - 1964 – ދިވެހިރާއްޖެ:- ލ.އަތޮޅު އޮފީސް، ލ.ދަނބިދޫ އިން ލ.ހިތަދޫ އަށް ބަދަލުކުރުން
ހައްދުންމައްޗަށް [ހައްދުންމަތި] ކިޔަނީ ކީއްވެ؟
ޠާހާ އަބޫބަކުރު، ލ. ގަން
ލ.އަތޮޅު މީހެއްކަން އެނގުމުން ސަމާސާއަށް ހަދާފައިނަމަވެސް ބައްދަލުވާ ވަރަށް ގިނަމީހުން މުޚާޠަބުކުރާ ޖުމްލައެކެވެ. "ލ.އަތޮޅު މީހުންނަކީ ހައްދުން މަތީގައި (ހައްދު ފަހަނަޅާފައި ނުވަތަ ހައްދުން ނެއްޓިފައި) ތިބޭ ބަޔެކެވެ." ލ.އަތޮޅުގައި ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއެއް، ވައްކަމެއް ނުވަތަ މާރާމާރީއެއްފަދަ ކަމެއް ހިނގައިގިނަމަ އެޚަބަރަކާ ގުޅިގެން ވެސް ވަރަށް ގިނަ ފަހަރު މި މޭރުމުން ބުނެއުޅެތެވެ. ދުލަކު ނުހިފެހެއްޓޭނެތާ އެވެ. ނަމަވެސް ކަން އޮތްގޮތް ސާފުވޭތޯ މަސައްކަތްކުރުމަކީ ނެތްކަމެއް ނޫންކަމަށް ދެކެމެވެ.
ހައްދުންމައްޗަކީ ވަރަށް ޤަދީމީ ތާރީޚެއް ލިބިފައިވާ އަތޮޅެކެވެ. މި ކަމުގެ ހެކިތަކަކީ ހައްދުންމަތީގެ އެކި ރަށްރަށުގައި ފެންނާންހުރި ބުދުދީނުގެ އާޘާރުތަކެވެ. އަދި މިއަތޮޅުގެ މިސްކިތްތަކުން ފެނުނު ލޯމާފާނުތަކެވެ. މިހާރު ފެންނާން އޮތް 4 ލޯމާފާނުގެ ތެރެއިން 3 ލޯމާފާނަކީ ހައްދުންމަތީގެ ރަށްރަށުން ފެނުނު ލޯމާފާނެވެ. އެއީ ގަމު ލޯމާފާނު (1194/1195މ.)، އިސްދޫ ލޯމާފާނު (1195/1196މ.)، އަދި ދަނބިދޫ ލޯމާފާނު (1196/1197މ.)އެވެ. ރަސްރަސްކަލުންގެ ރަސްމީ ފަތްކޮޅުތަކެއްގެ ގޮތުގައި ލޯފޮތިތަކެއްގައި ލިޔެފައިވާ ލޯމާފާނުތަކަކީ މިހާރު ފެންނާންހުރި ދިވެހި ލިޔުންތަކުގެތެރެއިން އެންމެ އިތުބާރުކުރެވޭ އެންމެ ގިނަ ދުވަސްވީ ލިޔުންތައް ކަމުގައި ދިވެހި މުއައްރިޚް ނަސީމާ މުޙައްމަދު ކަލޭފާނު ލިޔުއްވައެވެ.
1153މ. ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ރަދުން އިސްލާމްވެވަޑައިގަތުމާއެކު ރާއްޖޭގެ ދީނަކީ އިސްލާމްދީންކަމަށް ހަމަޖައްސަވައި ފަތްތޫރަ ހިންގަވާފައިވީނަމަވެސް ރާއްޖެތެރޭގެ ދަތުރުފަތުރުގެ ދަތިކަމާއެކު ހުރިހާ ރަށްރަށަށް އެ ދީނުގެ އަލިކަން ފެތުރުއްވުމުގެ މަސައްކަތްކުރެވިފައި ވަނީ އެތައް އަހަރަކުންނެވެ. އެ ގޮތުން ސްރީ ގަޑަނާދީއްތަ މަހާރަދުންގެ ރަސްކަމުގައި ލިޔެވިފައިވާ އިސްދޫ ލޯމާފާނާއި ދަނބިދޫ ލޯމާފާނުން އެނގޭ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ ރަދުން އިސްލާމްވެވަޑައިގަތްތާ 42 އަހަރުފަހުން އިސްދޫ އިސްލާމްކުރެވުނީ 1195މ. ގައެވެ. ދަނބިދޫ އިސްލާމްކުރެވުނީ އޭގެ އެއް އަހަރު ފަހުން 1196މ. ގައެވެ.
އިސްދޫ ލޯމާފާނުގައި ހައްދުންމަތީގެ ނަމަކަށް ދީފައިވަނީ "ސަތު ދުވު" (SATU DUVU) އެވެ. އިސްދޫ ލޯމާފާނުގައިވަނީ ހައްދުއްމަތީ އިސްދޫ ގެ ވާހަކަ އެވެ. އެރަށުގެ ވޭރާއި އެވޭރާ ގުޅޭ ތަންތަން މުގުރައި ބުދުތައް އުފުރައި، ވޭރު ހުރި ތަނުގައި ހުކުރު މިސްކިތް ބިނާކުރެވުނު ވާހަކަ އާއި، ވޭރަށް ހުރި ދަރުމަތައް ހުކުރު މިސްކިތަށް ބޯގަކުރެވުނު ވާހަކަ އާއި، ރުހުމުގައި އިސްލާމްވި މީހުންނާއި، އިސްލާމް ނުވި މީހުންނާއި، އިސް ހާމުދުރުއާއި އޭނާގެ އެހީތެރިންނާއި މެދު، ކަންތައް ކުރެވުނު ގޮތާއި، އިސްދޫގެ ރައްޔިތުން، އަލުން ބައިބަޔަށް ނުވަތަ ޢާއިލާތަކަށް ބެހި ވާހަކަ އެވެ.
ދަނބިދޫ ލޯމާފާނުގެ 10 ވަނަ ލޯފޮތީގެ ދެވަނަ ފުށުގެ 5 ވަނަ ފޮޅުވަތުގައިވަނީ " ސަތުދުވުމައްތެ ކަލައިދުވު ތިބި ދަބުދުވެން މާރުއްދަ" އެވެ. މި ޖުމްލައިގެ މާނައަކީ "ހައްދުންމަތީ ކަލައިދޫގައި އޮންނަ ދަނބިދޫ ރައްޔިތުންގެ މާރުއްދަނޑު" އެވެ. އަޅުގަނޑަށް ފެނިފައިވާ ލިޔުންތަކުގެ ތެރެއިން ލ.އަތޮޅުގެ ނަން ލިޔެވިފައިވާ އެންމެ ކުރީގެ ލިޔުމަކީ މިއެވެ. ދަނބިދޫ ލޯމާފާނު ލިޔެފައިވަނީ ހިޖުރީ ސަނަތުން ބަލާނަމަ 593 ގައެވެ. މީލާދީ ސަނަތުން ބަލާނަމަ މި އަހަރު ދިމާވާ ދުވަސްވަރަކީ 1196 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ 24 އިން 1197 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެމްބަރ 12 ވަނަ ދުވަހާއި ދެމެދުގެ ދުވަސްވަރެކެވެ. މި ލޯމާފާނުގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވަނީ ސްރީ ގަޑަނާދީއްތަ ރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ ހަތަރުވަނަ އަހަރުތެރޭގައި އެރަދުންގެ އަމުރުފުޅަށް ދަނބިދޫގައި ހުރި ބުދު ދީނުގެ ވޭރު ނައްތާލައްވައި، ބުދުތައް މުގުރުއްވައި، އެރަށުގައި ތިބި ކާފަރުން އިސްލާމްކުރައްވައި އެ ރަށުގައި މިސްކިތެއް ބިނާކުރައްވައި އެ މިސްކިތުގެ އިންތިޒާމްތައް ހަމަޖެއްސެވުމަށް ކުރެއްވި ކަންތައްތަކުގެ ވާހަކަތަކެވެ.
މަތީގައި ދެންނެވުނު ދެ ލޯމާފާނުގައިވާ ގޮތުން ހައްދުންމަތީގެ އެންމެ ޤަދީމީ ނަމަކީ، "ސަތުދުވު" ނުވަތަ "ސަތުދުވުމައްތެ" އެވެ. ސަތުދުވު މި ލަފްޒަކީ އެވޭލާ ދިވެހިބަހުގެ ފެށުން އެބަހަކުން އައިސްފައިވާ ސާންސްކްރިތު ލަފުޒެއްކަމާއި މާނައަކީ "ހަތް ރަށް" ކަމަށް ބަހަވީ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ. ސާންސްކްރިތު ބަހުން "ސަތު" އަކީ ހަތެއް ނުވަތަ ތެދު އެވެ. އަދި "ދުވު" އަކީ ރަށް ނުވަތަ ޖަޒީރާ އެވެ. ޖުމްލަ މާނައަކީ "ހަތް ރަށް" އެވެ. އަދި "ސަތުދުވުމައްތެ" މިލަފްޒްގެ މާނައަކީ "ހަތްރަށުގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެންވާ (އަތޮޅު) އެވެ. ދިވެހި މުއައްރިޚް އަލްއުސްތާޒް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ލުޠުފީ ލިޔުއްވާގޮތުގައި "މިއަތޮޅުގެ ނަންވެސް އައިސްފައި އޮތީ އެއަތޮޅުގައި "ދޫ" (ރަށް) ކިޔާ 7 ރަށަށްވުރެ ގިނަރަށް އޮތުމުންނެވެ." އެގޮތުން "ސައްދުވު މަޑުލު" އަކީ ވެސް މިއަތޮޅަށް ނިސްބަތްކުރެވޭ ނަމެއްކަމަށް ލުޠުފީ ލިއުއްވައެވެ.
މީލާދީން 1343/1344 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖެ ދުރުވި މަޝްހޫރު އިސްލާމީ ސައްޔާޙް އިބުނު ބަޠޫޠާ ހައްދުންމަތީގެ ނަމެއްކަމުގައި ލިޔުއްވާފައިވަނީ "ހަލިދުންމަތި" އެވެ.
ހައްދުންމަތި މިނަން އައިސްފައިވަނީ "ޚައްތުންމަތި" މިނަން ބަދަލުވެގެން ކަމަށް ބުނާތީ އަހަމެވެ. އެއީ ދުނިޔޭގެ ދެބައިހަމަ ކުރާ ޚިޔާލީ ރޮނގޭކިޔޭ ޚައްޠުއިސްތިވާ ނުވަތަ އީކުއޭޓަރގެ މަތީގައި މިއަތޮޅު އޮންނާތީއެވެ. މިހާރުގެ ޗާރޓްތަކުގައި ޚައްޠުއިސްތިވާ ނުވަތަ އީކުއޭޓަރ ފާހަގަކުރެވިފައިވަނީ ހުވަދު އަތޮޅާއި ފުވައްމުލަކާއި ދެމެދުގައި ނަމަވެސް 1750މ. ވަނަ އަހަރުގައި ޕޯޗްގީޒްމީހުން ބޭނުންކުރި ޗާރޓެއްގައި ހައްދުންމައްޗާއި ހުވަދުއަތޮޅާއި ދެމެދުގައި އީކްއޭޓަރ ފާހަގަކޮށްފައިވާކަން ފާހަގަކުރަމެވެ. މިދެންނެވި ޗާޓްގައި ހައްދުންމަތި ފާހަގަކޮށްފައިވަނީ "އަދައޮމަޓިސް" (Adoumatis) ކަމުގައެވެ. ދުނިޔޭގެ ދެބައިހަމަ ދިވެހިރާއްޖެއިން ހުރަސްކުރަނީ ހުވަދުއަތޮޅާއި ފުވައްމުލަކާއި ދެމެދުން ހުވަދު އަތޮޅުން 10.5 މޭލު ދެކުނުންނެވެ.
1602 ޖުލައި 02 ވަނަ ދުވަހުގެ ރޭ ބ.އަތޮޅު ގޮއިދޫ ފަރަށް އުރުނު ފަރަންސޭސި ނަވެއްކަމަށްވާ "ކޯބިން" އިން ރާއްޖެ ދުރުވި މަޝްހޫރު ލިޔުންތެރިޔާ ފްރޭންކޯއި ޕިރާޑް ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކުގެ ނަންތައް ޕޯޗްގީޒްގެ ލިޔުންތެރިއަކު ލިޔެފައިވާ ގޮތްކަމަށް ބަޔާންކުރައްވާ ލިޔުއްވާފައިވާ ލިޔުމުގައި ހައްދުންމަތީގެ ނަމަކަށް އޮތީ "ހަދައޮމަޓީ" އެވެ.
ތާރީޚީ ލިޔުންތައް ލިޔުއްވި މުއައްރިޚް އަލްމަރްޙޫމް އަލްއުސްތާޒް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ލުޠުފީ ލިޔުއްވަނީ "ރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކުގެ ނަން ނެގިފައި އޮތީ އެއަތޮޅެއްގައި އޮންނަ ފާހަގަކުރެވޭ ރަށެއްގެ ނަމާއި ގުޅުވައިގެންނެވެ." އެގޮތުން ލ.އަތޮޅަށް "އިހައްދުންމަތި"ކިޔާފައިވަނީ ލުޠުފީ ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި، އިސްދޫގެ އިރުމަތީ ތޮށީގައި އޮތް "އިހައްދޫ" ކިޔާ ރަށަށް ނިސްބަތްކޮށެވެ. ގިރައިގެން ގޮސްފައިވާ މިދެންނެވި ރަށުގެ އާނުގަނޑު އަދިވެސް އެބައޮތެވެ.
"އިހަށްދުންމަތި" ކިޔާފައިވާ އަނެއް ސަބަބެއްކަމަށް ލުޠުފީ ލިޔުއްވަނީ "ބޭރުން އައި ކޮންމެވެސް ބަޔަކަށް އެއަތޮޅުން އެންމެކުރިން ފެނުނީ އެއަތޮޅު ކަމަށްވާތީއެވެ". ("އިހަށް" : ކުރިން ނުވަތަ ފުރަތަމަ "ދުށް":ފެނުނު "މަތި": ބައި )
ބުނެވޭ ގޮތުގައި ޕޯޗުގީޒުންގެ ކިބައިން ރާއްޖެ މިނިވަންކުރެއްވުމަށްފަހު، ރާއްޖޭގެ ކޮންމެ އަތޮޅަކަށް ބޮޑުތަކުރުފާނު ފަތްކޮޅެއް ފޮނުއްވިއެވެ. މި ފަތްކޮޅު ހައްދުންމަތީގެ އިސްކޮށްތިބި ވެރިން ކިޔުމަށްފަހު ބުނި ކަމަށްވަނީ "އަހަރުމެންނަކީ މަލަކަށް ފަތަކަށް ޢީމާންވާ ބަޔެއް ނޫނެވެ. އަހަރެމެންނާއި ވާހަކަ ދައްކަންޏާޖެހޭނީ ކުރިމައްޗަށް އައިސް ވާހަކަ ދައްކާށެވެ." މިވާހަކަ އައްސަވާފައި "ހައްދުންމަތީ މީހުންނަކީ ހައްދުން މައްޗަށް ގޮސްފައިވާ ބަޔެކޭ" ތަކުރުފާނު ވިދާޅުވިކަމަށްވެއެވެ. ނަމަވެސް ދޫދޫމަތިން ދެކެވޭ މިބާވަތުގެ ގިނަ ރިވާޔަތްތަކޭ އެއްފަދައިން މިއީވެސް ތާރީޚީ ގޮތުން އެއްވެސް ބުރަދަނެއް ހުރި ވާހަކައެއްކަމަށް ބެލެވެންނެތްކަން ފާހަގަކުރަމެވެ.
ހައްދުންމަތީގެ އިސްދޫ، ދަނބިދޫ، މުންޑޫ، ގަން، ގާދޫ އަދި ހިތަދޫ މިރަށްރަށަކީ ބުދުދީނުގެ ބޮޑެތި ވޭރުތައް ހުރި ރަށްރަށެވެ. ފޮނަދު އާއި ކައްދު އާއި ވަޑިނޮޅާއި މުންޏަފުށީގައި ހުރި ތަންތަން ވީރާނާވެ ހިނގައްޖެއެވެ. ކޮންމެއަކަސް އެނގިފާޅުވާން އޮތް ހަޤީޤަތަކީ މިއަތޮޅަކީ ދިވެހިން އިސްލާމްދީން ޤަބޫލުކުރުމުގެ ކުރީގައި ބުދުދީނުގެ މަރުކަޒީ ސަރަޙައްދަކަށް ވާކަމެވެ. މަސްވެރިންނާއި ދަނޑުވެރިންގެ މައްޗަށް ފައްޅިތަކާއި ހާމުދުރުންގެ ނުފޫޒާއި އާރާއިބާރު ފުރިހަމައަށް ހިނގަމުންދިޔަ އަތޮޅެއްކަމެވެ. ރާއްޖޭން އެންމެފަހުން އިސްލާމްވީ މިއަތޮޅުގެ ރަށްތަކުގެ އަހުލުވެރިންކަމަށްވީ ސަބަބުތައް މިދެންނެވުނީއެވެ. މިއަތޮޅުގެ ރައްޔިތުންނަކީ ހައްދުން މަތީގައި އުޅޭ ނުވަތަ ހައްދުން ނައްޓާފައިވާ ނުވަތަ ހައްދު ފަހަނައަޅާފައިވާ ރައްޔިތެއްގެ ގޮތުގައި އެއްވެސް ތާރީޚީ ސަފްޙާއެއްގައި ސިފަ ކުރެވިފައިވަނިކޮށް ފެނިފައިނުވެއެވެ.
މަތީގައި ދެންނެވުނު ކަންކަމަށް ބަލާއިރު، ރާއްޖެ އިސްލާމްވީއިރުވެސް ހައްދުންމައްޗަށް ކިޔެމުން އައި ނަން "ސަތުދުވު" ނުވަތަ "ސަތުދުވުމައްތެ" މިވަނީ ސީނު ހާއަށް ހާ ސީނަށް ބަދަލުވަމުންދިޔަ އޮއިވަރުތެރޭގައި އައިބަދަލުތައް ފިޔަވައި މާބޮޑު ބަދަލެއްނެތި އެ ގޮތުގައެވެ.
މަޢުލޫމާތު:
1- ޢިބުނު ބަޠޫޠާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި، އަލްއުސްތާޛް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ލުޠުފީ
2- ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖިއޮގްރަފީގެ ވަނަވަރު، އަލްއުސްތާޛް މުޙައްމަދު އިބްރާހިމް ލުޠުފީ
3- ޕިރާޑުގެ ގަލަމުން ދިވެހިރާއްޖެ، މުޙައްމަދު އިސްމާޢީލް ދީދީ
4- ދަނބިދޫ ލޯމާފާނު، ނަސީމާ މުޙައްމަދު، ދިވެހިބަހާއިތާރީޚަށް ޚިދުމަތްކުރާ ޤައުމީ މަރުކަޒު
5- އަލްފާޟިލާ ނަސީމާ މުޙައްމަދު
6- ޢިޔާޒް ޖާދުﷲ ނަސީމް
--Thoats (talk) 09:13, 4 މާރޗް 2013 (UTC)
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1921
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%AA%DE%88%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%20%DE%87%DE%AA%DE%8C%DE%AA%DE%83%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
ހުވަދުއަތޮޅު އުތުރުބުރި
|
ހުވަދުއަތޮޅު އުތުރުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށަކީ ވިލިނގިއްޔެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1923
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%AA%DE%88%DE%A6%DE%8B%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%20%DE%8B%DE%AC%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%AA%DE%84%DE%AA%DE%83%DE%A8
|
ހުވަދުއަތޮޅު ދެކުނުބުރި
|
ހުވަދުއަތޮޅު ދެކުނުބުރި އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅެކެވެ. މި އަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކުރަނީ ތިނަދޫ ގައެވެ.
Atolls of the Maldives
Indian Ocean atolls
|
1927
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/Say%20it%20in%20Dhivehi/Mahl
|
Say it in Dhivehi/Mahl
|
<div class="mw-content-ltr">
{| class="wikitable"
|-| |}
Page_for_non--Dhivehi/Mahl-Speakers
|
1936
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%AA%DE%99%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%89%DE%A6%DE%8B%DE%AA%20%DE%89%DE%AA%DE%82%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%88%DE%A6%DE%83%DE%AA
|
މުޙައްމަދު މުނައްވަރު
|
ޑރ. މުޙައްމަދު މުނައްވަރަކީ 10 އަހަރު ދުވަސްވަންދެން ދިވެހި ދައުލަތުގެ ބަންޑާރަ ނާއިބު ކަމުގެ މަގާމު ފުރުއްވި ބޭފުޅެކެވެ. ޑރ. މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ އައްޑުއަތޮޅު މީދޫ ގައެވެ.
ނަސަބު
ޑރ. މުޙައްމަދު މުނައްވަރަކީ، އާއިލީ ގޮތުން ބަލާއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުރީން ރަސްކަން ކުރެއްވި މަޝްހޫރު އިސްދޫ ދަރިކޮޅާއި ދިޔަމިގިލީ ދަރިކޮޅާ ގުޅިފައިވާ ބޭފުޅެކެވެ. އެއީ، އިސްދޫ ދަރިކޮޅުގެ ސުލްޠާން ޢަލީ 7 ގެ ދަރިކަލުން ސުލްޠާން ޙަސަން 10 ގެ ދަރިކަލުން އިބްރާހީމް މަނިކުފާނުގެ ޙުސައިން މަނިކުފާނުގެ މުޙައްމަދު މަނިކުފާނު (މީދޫރަހާ)ގެ އިބްރާހީމް މަނިކުފާނުގެ ދޮންދީދީގެ މަރްޔަމްދީދީގެ ތުއްތުދޮންދީދީގެ އިބްރާހީމް ޙަލީމްގެ ދަރިކަލުން ޑރ. މުޙައްމަދު މުނައްވަރެވެ. ދިޔަމިގިލީ ދަރިކޮޅުގެ ސުލްޠާން މުޙައްމަދު ޣިޔާޘުއްދީނުގެ ދަރިކަލުން އަލްއަމީރު އިބްރާހީމް ފާމުލަދޭރި ކިލެގެފާނު ގެ ދަރިކަނބަލުން އައްނަބީލާ ޢާއިޝަތުދީދީ ގެ ދަރިކަލުން އައްނާއިބު ޙަސަންދީދީ (މީދޫ ގަނޑުވަރު ޙަސަންދީދީ) ގެ ދަރިކަލުން ކަޅިހާރު އަޙުމަދުދީދީގެ ދަރިކަލުން ހަސަންކާރު ޢަލީދީދީގެ ދަރިކަލުން އިބްރާހީމް ޙަލީމްގެ ދަރިކަލުން ޑރ. މުޙައްމަދު މުނައްވަރެވެ. މައިކަނބަލަކީ އައްސުލްޠަނު މުހައްމަދު ޣިޔާޘއްދީނުގެ އިބްރާހިމް ފާމުލަދޭރިކިލެގެފާނުގެ އަލްއަމީރާ ޢާއިޝަތުދީދީ އާއި ގަނޑުވަރު އަލްޚަޠީބު މުހައްމަދު ތަކުރުފާނުގެ ދަރިކަލުން އައްނާއިބު ޙަސަންދީދީގެ ދަރިކަލުންއަލްޚަޠީބު ޢަބްދުﷲ ދީދީ އާއި ޚަދީޖާ ބިންތިލްޤާޟީ އިބްރާހިމް މަޖްދުއްދީނުގެ ދަރިކަލުން ހުސައިން ދީދީ، އެޅެގޭ އައްނާއިބުއަލްޚަޠީބު އިބްރާހިމްދީދީގެ އައްނާއިބު އަލްޚަޠީބު ޢަބްދުﷲ ދީދީ ގެ ދަރިކަނބަލުން މަރިޔަމްދީދީއާއި ކާވެނިބައްލަވައިގެން ލިބިވަޑަގަތް ދަރިކަނބަލުން ފާޠިމަތު ޒާހިރާއެވެ. ފާޠިމަތު ޒާހިރާގެ މަންމާފުޅުމަރިޔަމްދީދީ ގެ މައިކަނބަލަކީ ކަޅިހާރު އަހްމަދުދީދީއާއި އިބްރާހިމް މަޖްދުއްދީނުގެ ހައްވާދޮންމަނިކެގެ ދަރިކަނބަލުން ހަސަންކާރު އާމިނަތުދީދީއެވެ.
ޙަޔާތުގެ ކުރީކޮޅު
ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު އުފަންވެ ވަޑައިގަތީ 2 ޑިސެމްބަރު 1961 ގައި ސ.އަތޮޅު މީދޫ ގައެވެ. ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ގެ ޙަޔާތުގެ ކުރީކޮޅު ހޭދަކޮށްފައިވަނީ އުފަންރަށް ސ.މީދޫގައެވެ. ތަޢުލީމު ޙާޞިލް ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލެއަށް ބަދަލުވީ 1971 ވަނަ އަހަރު އެވެ. ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ގެ ފުރަތަމަ ކައިވެނިން ދެ އަންހެންކުދިން ލިބިވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. މިހާރު އުޅެނީ ދެވަނަ ކައިވެންޏެއް ކުރައްވައިގެންނެވެ.
ތަޢުލީމީ ދައުރު
ސާނަވީ ތަޢުލީމު ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ޙާޞިލްކުރެއްވީ މަޖީދިއްޔާ ސުކޫލުންނެވެ. ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ޙާޞިލްކުރައްވާފައިވާ ސެޓްފިކެޓްތަކާއި ޝަރަފްތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.
ޑޮކްޓަރ އިން ސައިންސް އޮފް ލޯ- 1993 - ފުރިހަމަކުރެއްވީ ކެނެޑާގެ ޑަލްހައުސީ ޔުނިވަސިޓީގައި.
މާސްޓަރ އޮފް ލޯ- 1989 - ފުރިހަމަކުރެއްވީ ކެނެޑާގެ ޑަލްހައުސީ ޔުނިވަސިޓީގައި.
ލެޖިސްލޭޓިވް ޑްރާފްޓިންގ ކޯރސް- 4 ނޮވެމްބަރު 1985ން 31 ޖެނުއަރީ 1986 އަށް - ފުރިހަމަ ކުރެއްވީ އިންޑިޔާގެ ނިއުދިއްލީ ގައި ހުންނަ ބިއުރޯ އޮފް ޕާލަމެންޓަރީ ސްޓަޑީޒް އެންޑް ޓްރޭނިންގ ގައި.
މާސްޓަރ އޮފް ލޯ- ޚާއްޞަވެ ވަޑައިގަތީ އިންޓަރނޭޝަނަލް ލޯއިން - 1985 - ރަޝިޔާގެ މޮސްކޯ ގައި ހުންނަ ޕެޓްރިސް ލަމަމްބާ ޕީޕަލް ފްރެންޑްޝިޕް ޔުނިވަސިޓީގައި.
ސިޔާސީ ޙަޔާތް
ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު އުފަން އަތޮޅުގެ މެންބަރުކަން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބަރުލަމާނުގައި ކުރިން ފުރުއްވާފައި ވެއެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބަންޑާރަ ނައިބުކަން 1993ން 2003 އަށް ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ޖޫން 2007 ގައި ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ ބޮޑު އިދިކޮޅު ޕާޓީގެ ރައީސް ކަމަށް އެޕާޓީގެ މެންބަރުން ހޮވާފައެވެ. ޑރ މުޙައްމަދު މުނައްވަރު ރައީސްކަމަށް އިސްވުމަށްފަހު އެކުލަވާލި އެޕާޓީގެ ހިޔަނި ކެބިނެޓްގައި 10 މިނިސްޓަރުން ކަނޑައަޅުއްވާފައި ވެއެވެ.
އިތުރު ފާލަންތައް
ޕީއެޗްޑީ ހަދާފައިވާ ދިވެހިން
ޙަޔާތުނާމާ
|
1937
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%99%DE%A6%DE%90%DE%A6%DE%82%DE%B0%20%DE%90%DE%A6%DE%A2%DE%A9%DE%8B%DE%AA
|
ޙަސަން ސަޢީދު
|
ޑރ. ޙަސަން ސަޢީދު ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ އައްޑުއަތޮޅު ފޭދޫ ގައެވެ.
ޑރ. ހަސަން ސަޢީދު ޤާނޫނީ ދާއިރާއިން "ބެޗެލަރ އޮފް ލޯސް" ޙާޞިލް ކުރެއްވީ 1995 ވަނަ އަހަރު މެލޭޝިއާގެ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިސްލާމިކް ޔުނިވަރސިޓީ އިންނެވެ. އެއަށްފަހު ހަމަ އެޔުނިވަރސިޓީއިން 1997 ވަނަ އަހަރު ކޮމްޕެރެޓިވް ލޯސްއިން މާސްޓަރސް ނެންގެވިއެވެ. ޕީ.އެޗް.ޑީ ޙާޞިލްކުރެއްވީ 2003 ވަނައަހަރު، ފްރީޑަމް އޮފް ސްޕީޗްގެ މައްޗަށް އޮސްޓރޭލިއާގެ ޔުނިވަރސިޓީ އޮފް ކުއީންސްލެންޑްއިންނެވެ.
1999 ވަނަ އަހަރު ކުއިންސްލެންޑް ޔުނިވަރސިޓީގެ ލޯ ސްކޫލްގައި ކޯޕަރޭޝަން ލޯސްގެ ކިލާސް ތަކަކަށް ކިޔަވާ ދެއްވިއެވެ. އަދި އެއަށްފަހު 2001 ވަނަ އަހަރު ހަމަ އެ ޔުނިވަރސިޓީގައި އިސްލާމިކް ލޯގެ ލެކްޗަރަރއެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރެއްވިއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޑރ. ޙަސަން ސަޢީދަކީ 2001 ވަނަ އަހަރު ކުއިންސްލަންޑް ޔުނިވަރސިޓީގެ ސްކޫލް އޮފް ލޯއަށް "އިންޓްރޮޑަކްޝަން ޓު އިސްލާމިކް ލޯ" ގެ ނަމުގައި ކޯހެއް ތަޢާރަފް ކޮށްދެއްވި އެންމެ އިސް މޭސްތެރިއާއެވެ. އަދި އަންޑަރގްރެޖުއޭޓް އާއި ޕޯސްޓްގްރެޖުއޭޓް ފެންވަރަށް އެކޯހުގެ ކޯސް އައުޓްލައިން އެކުލަވާލެއްވިއެވެ. 2002 ވަނަ އަހަރު ޑރ. ޙަސަން ސަޢީދު ޔުނިވަރސިޓީ އޮފް މެލްބަރންގެ ޑިޕާޓްމަންޓް އޮފް އަރަބިކް އެންޑް އިސްލާމިކް ސްޓަޑީސް އަށް މެތަޑޮލޮޖީ އޮފް އިސްލާމިކް ލޯ (ޕޯސްޓްގްރެޖުއެޓް ފެންވަރު)ގެ ކޯސް އައުޓްލައިން އެކުލަވާލެއްވިއެވެ.
ޑރ. ޙަސަން ސަޢީދު އެންމެ ފުރަތަމަ ސަރުކާރަށް ޚިދުމަތް ކުރައްވަން ފެއްޓެވީ 1997 ވަނަ އަހަރު އެޓަރނީ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުގައި ސްޓޭޓް އެޓާރނީއެއްގެ މަޤާމުގައެވެ. 2003 ވަނަ އަހަރު ޕީ އެޗް ޑީ ނެންގެވުމަށްފަހު ރާއްޖެ އެނބުރި ވަޑައިގެން ޖިނާއީ ކޯޓުގެ އިސް ޤާޟީކަމުގެ މަޤާމް އަދާކުރެއްވިއެވެ. އަދި 11 ނޮވެމްބަރ 2003 އިން ފެށިގެން އޯގަސްޓު 2007 އަށް ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ބަންޑާރާ ނައިބުކަން ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.
ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުކަމާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ލޯ ކޮމިޝަނުގެ ޗެއަރ ޕަރސަންކަމުގެ މަޤާމުގެ އިތުރުން ޑރ. ޙަސަން ސަޢީދަކީ ރައްޔިތުންގެ ޚާއްސަ މަޖިލީހުގެ މެމްބަރެކެވެ. އަދި ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ޕާޓީގެ ފައުންޑަރ މެމްބަރެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ޖުޑީޝަލް ސަރވިސަސް ކޮމިޝަނާއި، މަތީ ތަޢުލީމާ ބެހޭ މަޖިލީހުގެވެސް މެމްބަރެކެވެ. އަދި މެލޭޝިއާގެ އިންޓަރނޭޝަނަލް އިސްލާމިކް ޔުނިވަރސިޓީގެ ދިވެހިރާއްޖެއަށް ނިސްބަތްވާ އެލުމްނައި އެސޯސިއޭޝަންގެ ރައީސްވެސް މެއެވެ. ޑރ. ހަސަން ސަޢީދަކީ އޯޕަން ސޮސައިޓީ އެސޯސިއޭޝަންގެ ފައުންޑަރ މެމްބަރެކެވެ.
ޑރ.ޙަސަން ސަޢީދަކީ ކުއީންސްލަންޑްގެ ސުޕްރީމް ކޯޓާއި އޮސްޓްރޭލިއާގެ ހައި ކޯޓުގެ ބެރިސްޓަރ- އެޓް- ލޯ އެކެވެ. މީގެއިތުރުން ބައިނަލްއަޤުވާމީ ތަފާތު ފޯރަމްތަކަށް ޑރ. ސައީދުވަނީ އިންސާނީ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާ ބެހޭގޮތުން، ޚާއްޞަކޮށް ވާހަކަދެއްކުމަށް ލިބިގެންވާ މިނިވަންކަމުގެ މައްޗަށް ގިނަ ގުނަ ކަރުދާސްތަކެއް ހުށަހަޅުއްވާފައެވެ.
އިތުރު ފާލަންތައް
ކުރިން ނެރެވުނު މަންޑޭ ޓައިމްސްގައި ޙަސަން ސަޢީދުގެ އިންޓަވިއު
ޕީއެޗްޑީ ހަދާފައިވާ ދިވެހިން
ޙަޔާތުނާމާ
|
1940
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%A8%DE%8C%DE%A6%DE%8B%DE%AB%20%28%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%29
|
ހިތަދޫ (އައްޑުއަތޮޅު)
|
ހިތަދު އަކީ އައްޑުއަތޮޅު ގެ ވެރިކަން ކުރާ ރަށެވެ.
|
1942
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%83%DE%A6%DE%8B%DE%AB%20%28%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%29
|
މަރަދޫ (އައްޑުއަތޮޅު)
|
މަރަދު އަކީ އައްޑުއަތޮޅު ގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށުގެ ތެރެއިން އެއްރަށެވެ. މަރަދޫއަކީ އިހުގައި ރާއްޖޭގެ އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް އަތޮޅުކަމުގައިވާ އައްޑުއަތޮޅުގެ ވެރިކަންކުރިރަށެވެ. މިހާރު ރާއްޖެއަށް މަރަދޫ ނަންވެފައި ވަނީ މަސްވެރި ރަށެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އާބާދީގެ ގޮތުން އަދި ތަޢުލީމާއި ތަހުޛީބުގެ ގޮތުންވެސް މިރަށަކީ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ރަށެކެވެ. ރަށުގެ މަގުތައް އާދައިގެވަރަކަށް ފުޅާކޮށް ހުރިއިރު ގެތައް އަޅާފައި ހުންނަނީ ކައިރިކައިރީގައެވެ.2007 މެއިމަހު އުދައަރައި ބައެއް ގެއްލުންތައް ވެފައިވެއެވެ.
ރަށް
މަރަދޫއަކީއަތޮޅުގެ ހުޅަނގުފަރާތު ފަރުގައި މެދަށް އޮންނަ ހަނިދިގު ރަށެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނިސްބަތުން ބަލާއިރު ބޮޑުރަށެކެވެ. ރަށުގެ އުތުރުފަރާތުން (މިހާރު ރަށާ ގުޅިފައިވާ) ވެންބޮޅުފުށްޓަކީ ކުރީ ޒަމާނެއްގައި ވަކިން އޮތް ރަށެކެވެ. ރަށުގެ (ފޭދޫއާ ވީފަރާތުން) ދެކުނު ފަޅި އަކީ ވަކި އިދާރީ ރަށެއްކަމަށް ބަލަމުންއައި މަރަދޫފޭދޫ އެވެ. އިހު މަރަދޫގައި އޮންނަނީ ދެއަވަށެވެ. އެއީ އެއްގަންބުރި (މާރަންދޫ) އަދި ވަލިބުރި (ރަންދޫ) އެވެ. މިހާރު މަރަދޫ އަކީ އިދާރީ ގޮތުން އައްޑޫސިޓީގެ އެއް އަވަށެވެ.
ތާރީޚު
މަރަދޫގައި ކުރީން އައްޑުއަތޮޅުގެ ވެރިކަން ކޮށްފައިވެއެވެ. މަރަދޫގައި ވެރިކަން ކުރަމުން އައިސް ހިތަދޫއަށް ބަދަލުވީ 1959 ވަނަ އަހަރު ސުވާދީބު ޖުމްހޫރިއްޔާ ނުވަތަ ދެކުނު ބަޣާވާތުގެ ތެރޭގައެވެ. ރަސްމީގޮތުން 1964 ވަނަ އަހަރުގައެވެ.މަރަދޫ ފޭދޫ އުފެދުނީ މަރަދޫގެ ބިމުން ބައެއްގައި، ކުރިން ފޭދޫގައި ދިރިއުޅުނު މީހުން ވަޒަންވެރި ކުރުވުމުންނެވެ. މިކަން ހިނގީ ގަމުގައި އިނގިރޭސިންގެ އެއަރ ބޭސް އެއް ހަދައިގެން އުޅުނު ދުވަސްވަރުގައެވެ.
ތާރީޚީ ތަންތަން
މަރަދޫ ސްލިޕްވޭ
ބޮނޑަގެ/ބޮޑަގެ
ދަނޑިވަރު މިސްކިތް
ހިރިގާ މިސްކިތް
ޤާދިރީކަލޭގެފާނު ޒިޔާރަތް
ހިރިގާވަޅު
މަޖިލީހަށް އަރުވާފައިތިބި މީހުން
މުދިންގޭ އިބްރާހީމް ކަލޭގެފާނު
އުވަގޭ ކަތީބު (ޙަސަން) ކަލޭގެފާނު
ގޮއިގޭ އިބްރާހީމް ކަލޭގެފާނު
ވަކަރަގޭ މުޙައްމަދު ކަލޭގެފާނު
ތަޢުލީމު
ތަޢުލީމީ އެތައް ދަރިންނެއް މިރަށުގެ ފަސްގަނޑުގައި އިހުގައިވެސް އުފެދިފައިވެއެވެ. ރަސްމީގޮތެއްގައި މަދުރަސާ ހިންގަންފެށީ 1930 ގެ އަހަރުތަކުގައި މަރަދޫ ފިނިފެންމާގޭ އަލްޚަތީބު މޫސާ މުޙައްމަދު (މޫސާކަތީބާ) ގެ ދުވަސްވަރުގައެވެ. އަތޮޅުވެރިކަންވެސް ރަށުގައި ކުރަމުން ދިޔުމާއި އިލްމުވެރިން ރަށުގައި ވަޒަންވެރިކުރުވުމަށް ވެރކަމުގެ ފަރާތުން އެޅުއްވިބާރުގެ ސަބަބުން މަދުރަސާ ހިނގަމުން ދިޔައީ ވަރަށްވެސް ފުރިހަމަކަމާއެކުގައެވެ. އަތޮޅުގެ އެހެން ރަށްރަށާ ވާދަކޮށް ކުރިއަރައިގެން ދިޔުމުގެ އެންމެ ބޮޑުބާރަކަށްވީ ރާއްޖޭގެ އެންމެފުންނާބުއުސް އެއްޢިލްމުވެރިއެއް ކަމަށްވާ ފުވައްމުލަކު އަލްމަރްޙޫމް ކަރައްޔަ ކަޅުތުއްތުދީދީ އެވެ. އަދި ޞާޙިބުއްސަޢާދާ އާދަމް ނަސީރު މަނިކާއި ކުއްޅަވައް އަލިދީދީ މެންފަދަ ބޭބޭފުޅުންގެ އަރިހުންވެސް ގިނަބަޔަކު ދަރިވަރުވިއެވެ.ރަށުގެ ފައިއިނދޭފުރައިން ފެށިގެން ދަރިންލިބިފައިތިބި ވިހި ފަންސަވީސް އަހަރުގެބޭފުޅުންވެސް މަދުރަސާއަށް ވަޑައިގަތްކަމުން ދޭހަވަނީ މިރަށުގެ ރައްޔިތުން ތަޢުލީމަށް ދިން އަހައްމިއްޔަތެވެ. ފުރަތަމަ މަދުރަސާ ހިންގަމުން އައީ މަރަދޫ ބޮޑުހަރުގޭގައެވެ. އެއަށް ފަހު ބޮޑަގެ އާއި މާކަރީ ސެންޓަރުގައި އެކިދުވަސްވަރު މަތިން އެކިނަންނަމުގައި ހިނގަމުން އައިސް މެދުކެނޑުނީ 1972 ވަނަ އަހަރެވެ. އެއަށްފަހު އަނެއްކާވެސް 1976ވަނައަހަރު ހިންގަންފެށިގޮތަށް މަރަދޫ ސްކޫލްގެ ނަމުގައި މިހާރުވެސް މަދުރަސާ ހިނގަމުން އެބަދެއެވެ. މިހާރު ރަށުގައި އޭލެވެލް ފެންވަރަށް ކިޔެވޭއިރު، 3 ސްކޫލު ހުރެއެވެ.
މަތިވަރު
މިރަށުގެ މަލަމަތިން އެންމެފާހަގަކޮށްލެވޭ ގޮތެއްގައި ފެންނަނީ ދިވެހި ރުކެވެ. މީގެ އިތުރުން ރާއްޖޭގައި ހެދޭ ހުރިހާ ބާވަތެއްގެ ގަސްގަހާގެހި މަރަދޫގައި ހެދެއެވެ. ފަތްކޭލާއި ބަނބުކެޔޮ ފަޅޯ އަނބު ފަދަގަސްތައް ގިނައިންހުރެއެވެ. މަރަދޫ އަކީ ފެންލޮނު ރަށެކެވެ.
|
1944
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%83%DE%A6%DE%8B%DE%AB%DE%8A%DE%AD%DE%8B%DE%AB%20%28%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%29
|
މަރަދޫފޭދޫ (އައްޑުއަތޮޅު)
|
މަރަދޫފޭދު އަކީ އައްޑުއަތޮޅު ގައި އޮތް އެންމެ އާބާދީ ކުޑަ ރަށެވެ.
ތާރީޚު
މަރަދޫފޭދޫ ގައި ދިރި އުޅެނީ އަސްލު ފޭދޫގެ ރައްޔިތުންނެވެ.
|
1945
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%AD%DE%8B%DE%AB%20%28%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%29
|
ފޭދޫ (އައްޑުއަތޮޅު)
|
ފޭދު އަކީ އައްޑުއަތޮޅު ގެ ރަށެކެވެ.
ތާރީޚު
މިއަދު ފޭދޫ ގައި އުޅެމުން ދަނީ ކުރީން ގަމު ގައި އުޅުނު ރައްޔިތުންނެވެ.
|
1948
|
https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%80%DE%AA%DE%85%DE%AA%DE%8B%DE%AB%20%28%DE%87%DE%A6%DE%87%DE%B0%DE%91%DE%AA%DE%87%DE%A6%DE%8C%DE%AE%DE%85%DE%AA%29
|
ހުޅުދޫ (އައްޑުއަތޮޅު)
|
ހުޅުދު އަކީ އައްޑުއަތޮޅު ގެ ރަށެކެވެ.
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.